|
Οι γνώσεις μας για την κοινωνική οργάνωση και το πολιτικό σύστημα των μυκηναϊκών βασιλείων στην εποχή της ακμής τους προέρχονται από τις πινακίδες [[Γραμμική Β|Γραμμικής Β]] γραφής που βρέθηκαν κυρίως στην [[Πύλος|Πύλο]], αλλά και στην [[Κνωσός|Κνωσό]]. Τα ευρήματα πινακίδων από άλλα ανάκτορα είναι λίγα, δεν φαίνεται όμως να υπήρχαν σημαντικές διαφορές από βασίλειο σε βασίλειο.
Ανώτατος άρχοντας ενός μυκηναϊκού βασιλείου είναι ο ''wa-na-ka'' ({{πολυτονικό|<span lang="grc" dir="ltr">ἄναξ}}</span>). Η εξουσία του δεν στηρίζεται σε προσωποπαγές δίκαιο και δυναστικές γενεαλογίες, αλλά στην ικανότητά του να ρυθμίζει την αναδιανομή προϊόντων και υπηρεσιών στα όρια του βασιλείου του, να οργανώνει πλούσια συμπόσια με πάνδημη συμμετοχή και να εξασφαλίζει την εύνοια των θεών με την οργάνωση και διεξαγωγή της λατρείας. Υπάρχουν μαρτυρίες ότι αναγνωριζόταν και στον ίδιο θεϊκή υπόσταση, και εδώ φαίνεται η επίδραση της μινωικής ιδεολογίας της εξουσίας στη μυκηναϊκή. Ο ''wa-na-ka'' δεν φαίνεται να διεκδικούσε κύρος με την απόδοσή του στο πεδίο της μάχης, όπως οι ομηρικοί ή οι μακεδόνες βασιλείς αργότερα. Η αρχηγία του στρατού ήταν ίσως υπόθεση ενός άλλου ανώτατου αξιωματούχου, του ''ra-wa-ke-ta'' («αρχηγός του λαού», από το {{πολυτονικό|<span lang="grc" dir="ltr">λαός}}</span> + {{πολυτονικό|<span lang="grc" dir="ltr">ἄγω}}</span>), που εμφανίζεται δεύτερος στην ιεραρχία. Έτσι εξηγείται μια σημαντική ιδιομορφία των μυκηναϊκών βασιλείων, η αδιαφορία των αρχείων και της τέχνης για τον άνακτα ως άτομο, για το όνομα, την ιστορία και τη γενεαλογία του. Ένα σώμα ανώτατων πολεμιστών κοντά στον άνακτα αποτελούσαν οι ''e-qe-ta'' ({{πολυτονικό|<span lang="grc" dir="ltr">ἐπέται}}</span>, ακόλουθοι, σύντροφοι).
Ο τίτλος ''qa-si-re-u'' ({{πολυτονικό|<span lang="grc" dir="ltr">βασιλεύς}}</span>) υπάρχει στα μυκηναϊκά κράτη, η έννοιά του όμως είναι ασαφής και οπωσδήποτε δεν δηλώνει τον ανώτατο άρχοντα. ''qa-si-re-u'' είναι περισσότεροι από ένας στην Πύλο και ασχολούνται, σε μια περίπτωση, με την επιστασία χαλκουργών. Έχουν ίσως και θρησκευτικά καθήκοντα, όπως ο {{πολυτονικό|<span lang="grc" dir="ltr">ἄρχων βασιλεύς}}</span> στην Κλασική Περίοδο, καθώς και καθήκοντα τοπικού άρχοντα. Ο ''ko-re-te'' με βοηθό έναν ''po-ro-ko-re-te'' (περιέχει το πρόθεμα {{πολυτονικό|<span lang="grc" dir="ltr">προ-}}</span>) ηγείται ενός οικονομικού διαμερίσματος από τα 16 που είναι γνωστά στο βασίλειο της Πύλου σαν ένα είδος επάρχου (πρβλ. ''curator'' και ''procurator'' της [[Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία|Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας]]). Τα κείμενα της [[Γραμμική Β|Γραμμικής Β]] αναφέρουν πλήθος άλλων αξιωματούχων, των οποίων οι τίτλοι όμως δεν έχουν ερμηνευθεί ακόμη ικανοποιητικά.
Ο ''da-mo'' ({{πολυτονικό|<span lang="grc" dir="ltr">δῆμος}}</span>) είναι το οργανωμένο σώμα του λαού, η κοινότητα, που έχει στην ιδιοκτησία της το μεγαλύτερο μέρος της γης και την παραχωρεί κατά τεμάχια στον ''wa-na-ka'', τον ''ra-wa-ke-ta'' και σε άλλους αξιωματούχους για τις υπηρεσίες που παρέχουν. Ο ''da-mo'' αποτελεί επίσης τη βάση για το σχηματισμό του πιθανόν στρατιωτικού σώματος που διοικεί ο ''ra-wa-ke-ta''. Στην Πύλο υπάρχει και μια μοναδική αναφορά σε ένα συμβούλιο γερόντων, την ''ke-ro-si-ja'' ({{πολυτονικό|<span lang="grc" dir="ltr">γερουσία}}</span>).
Η υπόλοιπη κοινωνική ιεραρχία βασίζεται, όπως και αργότερα στην αρχαία Ελλάδα, στην αυστηρή διάκριση μεταξύ ''e-re-u-te-ro'' ({{πολυτονικό|<span lang="grc" dir="ltr">ἐλεύθερος}}</span>) και ''do-e-ro'' ({{πολυτονικό|<span lang="grc" dir="ltr">δοῦλος}}</span>). Οι τελευταίοι ήταν στην ιδιοκτησία ελεύθερων ιδιωτών ή θρησκευτικών ιδρυμάτων (''te-o-jo do-e-ro'' {{πολυτονικό|<span lang="grc" dir="ltr">θεοῦ δοῦλος}}</span>), μπορούσαν να μεταπωληθούν, και αναφέρονται με το όνομα του κυρίου τους, όχι με το δικό τους. Μπορούσαν όμως και οι ίδιοι να αναπτύξουν αυτόνομη οικονομική δραστηριότητα μισθώνοντας γη ή ασκώντας κάποια τέχνη, όπως η μεταλλουργία.
Για την εσωτερική ιεραρχία των ελευθέρων δεν διαθέτουμε πολλά στοιχεία. Η διαστρωμάτωσή τους συνάγεται από διαφορές στην ποσότητα ή το είδος του οπλισμού και στην έκταση γης που τους παραχωρείται από τον ''da-mo''. Με το τελευταίο κριτήριο ξεχωρίζουν στην Πύλο λίγοι ''te-re-ta'' ({{πολυτονικό|<span lang="grc" dir="ltr">τελεσταί}}</span>) ως κάτοχοι μεγάλων εκτάσεων γης με έδρα το θρησκευτικό κέντρο ''pa-ki-ja-ne'' στην περιφέρεια του βασιλείου. Ως κάτοχοι γης αναφέρονται επίσης βοσκοί και μελισσουργοί (''me-ri-te-u''). Οι ''ka-ma-e-u'' αντίθετα μισθώνουν γη της ιδιαίτερης κατηγορίας ''ka-ma'' και είναι υποχρεωμένοι να καταβάλλουν εισφορές. Η έκταση ενός τεμαχίου γης μετριέται με τους σπόρους που απαιτούνται για τη σπορά του και οι σπόροι μετριούνται με δοχεία. Μονάδα μέτρησης της γης είναι συνεπώς ο αριθμός δοχείων με σπόρους.
== Θρησκεία ==
Η θυσία ζώων και η ακόλουθη τελετουργική κατανάλωση του κρέατος των σφαγίων (''sa-pa-ke-te-ri-ja'') είναι δύο σημαντικά λατρευτικά έθιμα στο μυκηναϊκό κόσμο. Στη Σειρά Wu των αρχείων της Θήβας και στην πινακίδα Un 138 από το μυκηναϊκό ανάκτορο της Πύλου είναι καταχωρισμένες οι εισφορές ζώων και άλλων τροφίμων από νομικά και φυσικά πρόσωπα, που αρκούν για την τροφοδοσία μέχρι και 1000 ατόμων κάθε φορά στα πλαίσια θρησκευτικών συμποσίων που οργανώνονται από την κεντρική διοίκηση. Άλλα σκεύη, έπιπλα και σχετικός εξοπλισμός αναφέρονται στα αρχεία της Κνωσού και στη Σειρά Ta από την Πύλο. Στο ανάκτορο της Πύλου, που προφανώς χρησιμοποιήθηκε και για τη διοργάνωση πολυπληθών συμποσίων, βρέθηκαν 2854 κύλικες, το πιο διαδεδομένο αγγείο πόσεως κρασιού στη μυκηναϊκή περίοδο, μόνο στο Δωμάτιο 19. Άλλες βρέθηκαν διάσπαρτες στις αυλές του ανακτόρου. Στις μαρτυρίες αυτές προστίθεται η αποσπασματική Τοιχογραφία του Λυρωδού, που κοσμούσε τον τοίχο πίσω από το θρόνο στην κεντρική αίθουσα του μεγάρου της Πύλου. Εκεί διακρίνονται ένας ταύρος, μάλλον πάνω σε τράπεζα προσφορών έτοιμος για θυσία, άγνωστος αριθμός συμποσιαστών καθισμένων σε τραπέζια ανά δύο με υψωμένα χέρια (κρατώντας κύλικες;) και ένας μουσικός, που συνοδεύει με τη λύρα του την τελετή. Στην τοιχογραφία η τελετή φαίνεται να λαμβάνει χώρα στο ύπαιθρο, όμως και μέσα στο ίδιο δωμάτιο, δίπλα στο θρόνο, υπάρχουν αύλακες στο δάπεδο, που προφανώς χρησιμοποιούνταν για προσφορές υγρών στη θεότητα. Στον προθάλαμο του μεγάρου απεικονίζονταν λατρευτές να μεταφέρουν δώρα.
Όλα τα στοιχεία δείχνουν πως ο {{πολυτονικό|<span lang="grc" dir="ltr">ἄναξ}}</span> κατείχε κεντρική θέση στη μυκηναϊκή λατρεία ως οργανωτής και ως αποδέκτης της. Αναφορές που τον εμφανίζουν να λαμβάνει προσφορές λαδιού ανάμεσα μαζί με άλλες θεότητες, οδηγούν πολλούς μελετητές στο συμπέρασμα ότι αναγνωριζόταν θεϊκή υπόσταση και στον ίδιο τον άνακτα, όπως πιθανότατα και στους ηγεμόνες των μινωικών ανακτόρων παλιότερα.
== Πόλεμος ==
[[Αρχείο:Boars's tusk helmet NAMA6568 Athens Greece1.jpg|thumb|Μυκηναϊκό [[Οδοντόφρακτη περικεφαλαία|κράνος κατασκευασμένο από χαυλιόδοντα]] αγριόχοιρου, 14ος/15ος αιώνας π.Χ., [[Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο|Εθνικό αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών]]]]
Τα Μυκηναϊκά ανακτορικά κέντρα ανέπτυξαν σημαντική πολεμική δραστηριότητα με σημαντικές καινοτομίες και ιδιαιτερότητες σε σχέση με τους υπόλοιπους πολιτισμούς της εποχής του Χαλκού της Ανατολικής Λεκάνης της Μεσογείου. Από τις σωζόμενες αναφορές των πινακίδων Γραμμικής Β της Κνωσού και Πύλου παρατηρούμε την κατασκευαστική εξειδίκευση των ανακτορικών κέντρων σε μαζικές κατασκευές οπλισμού. Τέσσερις μεταλλικές φολίδες θωράκισης οι οποίες έχουν βρεθεί στις Μυκήνες, στην Σαλαμίνα, στην Τίρυνθα και στο ναυάγιο του Uluburun της Τουρκίας υποδεικνύουν την χρήση φολιδωτών θωράκων απο τους Μυκηναίους<ref>{{Cite book|title=Bronze age military equipment|last=Howard|first=Dan|publisher=Pen and sword military publishing|year=2011|isbn=184884293|location=South Yorkshire|page=74}}</ref>. Σημαντικά ευρήματα από την Καδμεία της Θήβας, την Κνωσσό αλλά περισσότερο από την την μεγάλη ανασκαφική ανακάλυψη της διάσημης "''«[[:en:Dendra_panoply|Πανοπλίας των Δενδρών]]''"» απο τον Paul Astrom στα Δενδρά Αργολίδας<ref>{{Cite book|title=The Cuirass Tomb and other finds at Dendra|last=Astrom|first=Paul|publisher=Studies in Mediterranean Archaeology Vol IV|year=1977|isbn=9185058033|location=Lund|page=7-22}}</ref>, σημειώνουν την χρήση χάλκινης ελασματικής θωράκισης κορμού για τον πρόμαχο Μυκηναίο Πολεμιστή κατά την Μέση και Ύστερη περίοδο.
== Το τέλος ==
|
