Πραξικόπημα του 1974 στην Κύπρο: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Αναίρεση έκδοσης 7030471 από τον 2A02:587:8047:D700:F063:93B8:7DEB:1B73 (Συζήτηση) Ετικέτα: Αναίρεση |
Ουδέν (συζήτηση | συνεισφορές) Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας |
||
Γραμμή 1:
{{Πλήρως αμφισβητούμενο}}
{{Πληροφορίες στρατιωτικής σύγκρουσης
| τίτλος = Πραξικόπημα
|έναρξη=|τερματισμός=| ημερομηνία = 1974
| τόπος = [[Κύπρος]]
| πλευρά1 = [[Αρχείο:Blank1x1.svg|22px|link=]] [[
*Τμήματα της [[Εθνική Φρουρά (Κύπρος)|Εθνικής Φρουράς]]
'''Υποστηριζόμενη από:'''<br>[[Αρχείο:Flag_of_Greece_(1970-1975).svg|border|22px|link=Ελλάδα]] [[Χούντα των Συνταγματαρχών|Ελλάδα]]
| αρχηγός1 = [[Νίκος Σαμψών|Νικόλαος Σαμψών
| πλευρά2 = [[Αρχείο:Flag_of_Cyprus_(1960-2006).svg|border|22px|link=Κύπρος]] [[Κυβέρνηση της Κύπρου]]
*Τμήματα της [[Εθνική Φρουρά (Κύπρος)|Εθνικής Φρουράς]]
| αρχηγός2 = [[Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ΄|Μακάριος Γ΄]]
| πόλεμος = Μέρος του [[Κυπριακό (ζήτημα)|κυπριακού προβλήματος]]
| έκβαση = Επιτυχημένο πραξικόπημα
*[[Τουρκική εισβολή στην Κύπρο]]
}}
Το '''πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974 στην Κύπρο''' είχε ως πλαίσιο το [[Κύπρος (νησί)|νησί της Κύπρου]] της δεκαετίας του 1970, μετά τις εντάσεις και συγκρούσεις που είχαν ξεσπάσει μεταξύ της ελληνικής και τουρκικής κοινότητας του νησιού έπειτα από την ανεξαρτησία του [[1960]], με τις δύο αυτές κοινότητες να είναι ήδη χωρισμένες από την φυσική παρουσία δυνάμεων του [[ΟΗΕ]]: την [[Ειρηνευτική Δύναμη των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο|ειρηνευτική δύναμη των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο]]. Η [[Ελλάδα]], κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών της περιόδου της [[Δικτατορία των Συνταγματαρχών|Δικτατορίας των Συνταγματαρχών]], απέστειλε στρατιωτικές δυνάμεις να στρατοπεδεύσουν στο νησί, με τους [[Ελληνοκύπριοι|Ελληνοκύπριους]] και [[Τουρκοκύπριοι|Τουρκοκύπριους]] να προσχωρούν στη δημιουργία παραστρατιωτικών οργανώσεων για την προστασία των αντίστοιχων κοινοτήτων τους.
Έτσι, στις [[15 Ιουλίου]] του [[1974]] εκδηλώθηκε στην [[Κύπρος|Κύπρο]] [[πραξικόπημα]] από ομάδα στρατιωτικών, μέρους της [[Εθνική Φρουρά (Κύπρος)|Εθνοφρουράς]], (με υποστήριξη δυνάμεων και από κάποιους [[Ελληνοκύπριοι|Ελληνοκύπριους]] και [[Έλληνες]] παραστρατιωτικούς), εναντίον του [[Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ΄|Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας και Αρχιεπισκόπου Κύπρου Μακαρίου Γ΄]]. Πέντε μέρες αργότερα η Τουρκία [[Τουρκική εισβολή στην Κύπρο|εισέβαλε στην Κύπρο]] χρησιμοποιώντας το πραξικόπημα ως πρόφαση και έκτοτε κατέχει πέραν του 36% των εδαφών της Κυπριακής Δημοκρατίας<ref>[http://www.mfa.gov.cy/mfa/mfa2006.nsf/cyprus01_gr/cyprus01_gr?OpenDocument Ιστορική Αναδρομή Κυπριακού προβλήματος]</ref><ref>[http://www.moi.gov.cy/moi/PIO/PIO.nsf/All/1DB2E9EA6FB6612FC2256D7A003BF0CB?OpenDocument Η τουρκική εισβολή του 1974 και οι τραγικές της συνέπειες]</ref>.
Ο Μακάριος διασώθηκε και μεταφέρθηκε, μέσω [[Μάλτα]]ς και [[Λονδίνο]]υ στη [[Νέα Υόρκη]], όπου έλαβε μέρος στη σύσκεψη του [[Συμβούλιο Ασφαλείας|Συμβουλίου Ασφαλείας]] του [[ΟΗΕ]] (19 Ιουλίου) στην οποία και κατήγγειλε την [[Χούντα του Ιωαννίδη|Ελληνική χούντα]] για "εισβολή στην Κύπρο" ενώ απέφυγε να αναφερθεί στο σίγουρο ενδεχόμενο Τουρκικής εισβολής που πράγματι άρχισε λίγες ώρες μετά την ομιλία του Μακαρίου. Στις 17 Ιουλίου σε συνάντηση στο [[Λονδίνο]] με τον Πρωθυπουργό Γουίλσον (Πρακτικά Συνάντησης στο βιβλίο "Η Τραγική Αναμέτρηση και η Προδοσία της Κύπρου") είπε το ακόλουθο: "Ποια πρακτικά μέτρα μπορούν να παρθούν -από την Τουρκία- Είναι ενάντια στα Τουρκικά συμφέροντα να γίνει η Κύπρος μέρος της Ελλάδας".
== Ιστορικό πλαίσιο ==
Ο [[ψυχρός πόλεμος]] ήταν ακόμη σε εξέλιξη. Στην [[Ελλάδα]] η [[Χούντα του Ιωαννίδη]], διαδέχθηκε με πραξικοπηματικό τρόπο, τη [[Χούντα των Συνταγματαρχών]] η οποία κυβερνούσε την [[Ελλάδα]] από το 1967. Στις [[25 Νοεμβρίου]] του [[1973]], η [[Χούντα του Ιωαννίδη]], είχε ανακηρύξει Πρόεδρο της Δημοκρατίας τον [[Φαίδων Γκιζίκης|Φαίδωνα Γκιζίκη]] και είχε επιβάλει τη [[κυβέρνηση Αδαμαντίου Ανδρουτσόπουλου 1973|κυβέρνηση Α. Ανδρουτσόπουλου]]. Ο Υπουργός Εξωτερικών ήταν ο [[Σπυρίδων Τετενές|Σπ. Τετενές]], παραιτήθηκε την [[1 Ιουλίου]] [[1974]], τον διαδέχθηκε ο [[Κωνσταντίνος Κυπραίος|Κ. Κυπραίος]]. Πρωθυπουργός της Τουρκίας ήταν ο [[Μπουλέντ Ετζεβίτ]] και υπουργός Εξωτερικών ο [[Τουράν Γκιουνές]] που τον αντικαθιστούσε ο τότε υπουργός Αμύνης [[Χασάν Ισίκ]]. Πρωθυπουργός της Αγγλίας ήταν ο [[Χάρολντ Ουίλσον]] και υπουργός Εξωτερικών ο [[Τζέιμς Κάλαχαν]]. Πρόεδρος των ΗΠΑ ήταν ο [[Ρίτσαρντ Νίξον]] και υπουργός Εξωτερικών ο [[Χένρυ Κίσινγκερ]] με βοηθό του τον υφυπουργό Εξωτερικών Tζόσεφ Σίσκο. Πρέσβης των [[ΗΠΑ]] στην Αθήνα ήταν ο [[Χένρυ Τάσκα]] και της Κύπρου ο Ν. Κρανιδιώτης, της δε Ελλάδας στην [[Άγκυρα]] ο Δ. Κοσμαδόπουλος και στη [[Λευκωσία]] ο Ευστ. Λαγάκος. Τέλος [[Γενική Γραμματεία του ΟΗΕ|Γ.Γ. του ΟΗΕ]] ήταν ο [[Κουρτ Βαλντχάιμ]] ο οποίος ένα μήνα πριν, (2 Ιουνίου), κατά τη μετάβασή του από ΗΠΑ προς [[Βηρυτό]], στάθμευσε στην Αθήνα.
Την [[Εθνική Φρουρά (Κύπρος)|Εθνοφρουρά της Κύπρου]] στελέχωναν και περίπου 650 Έλληνες αξιωματικοί εκτός της [[ΕΛΔΥΚ]]. Ο Μακάριος στα τέλη Ιουνίου αποφάσισε να έλθει σε μετωπική σύγκρουση με την [[Χούντα του Ιωαννίδη]] και να θέσει τη Κυπριακή Εθνική Φρουρα κάτω από τον έλεγχο του. Για αυτό το θέμα έστειλε επιστολή προς τον [[στρατηγός|στρατηγό]] [[Φαίδων Γκιζίκης|Φ. Γκιζίκη]] με ημερομηνία 2 Ιουλίου 1974 και που του επιδόθηκε από τον τότε πρέσβη της Κύπρου στην Ελλάδα δύο ημέρες μετά<ref name="Conspiracies"/>. Τότε παραιτήθηκε ο ''υπεύθυνος κυπριακών υποθέσεων'' Ι. Τζούνης<ref name="Conspiracies"/> και ο υπουργός εξωτερικών. Επίσης αντίγραφο αυτού του μηνύματος επιδόθηκε στον [[Κωνσταντίνος Καραμανλής|Κ. Καραμανλή]] στο [[Παρίσι]] καθώς και στον μέχρι πρότινος [[Κωνσταντίνος Β΄ της Ελλάδας|Βασιλέα Κωνσταντίνο]] στο [[Λονδίνο]]. Οι επιδόσεις αυτών είχαν γίνει ιδιοχείρως από τον τότε έμπιστο γραμματέα του Μακαρίου Χάρη Βωβίδη, (όπου μετέπειτα ανέλαβε γραμματεύς του Σπ. Κυπριανού), όπως ο ίδιος εκμυστηρεύτηκε αργότερα σε κυπριακή εφημερίδα<ref>Εφημερίδα Ελεύθερη Κύπρος φ.6-5-1979</ref>.
Ο τότε εκδότης Σάββας Κωνσταντόπουλος μετέβη μία εβδομάδα πριν το πραξικόπημα στη Κύπρο υπό την έγκριση των Γκιζίκη και Ανδρουτσόπουλου, ο ίδιος ήταν προσωπικά γνώριμος με τον Μακάριο. Σύμφωνα με κάποιες πηγές ο Κωνσταντόπουλος πήγε στην Κύπρο, για να αλλάξει τη γνώμη της κυπριακής κυβέρνησης σχετικά με το θέμα των αποχωρήσεων, γιατί οι ελληνοτουρκικές σχέσεις επιδεινώνονταν στις συνομιλίες που γίνονταν στην [[Οττάβα]], (στα πλαίσια της εκεί τότε Διάσκεψης του ΝΑΤΟ, όπου είχαν μια τελευταία συνάντηση οι Τετενές και Γκιουνές). Ο Κωνσταντόπουλος είπε να φύγουν μόνο οι Έλληνες αξιωματικοί που δεν υπακούν την κυβέρνηση Μακαρίου. Ο Μακάριος συμφώνησε και στην επόμενη συνάντηση παρέδωσε ένα κατάλογο 11 ονομάτων ανεπιθύμητων Ελλήνων αξιωματικών.<ref name="Ο Φάκελος της προδοσίας σ.44">Ο Φάκελος της προδοσίας σ.44</ref> Ωστόσο, συμφωνία αυτή δεν έγινε δεκτή από την [[Χούντα του Ιωαννίδη]] στις 13-7, ενώ σύμφωνα με κάποιες πηγές το πραξικόπημα είχε ήδη δρομολογηθεί.<ref name="Ο Φάκελος της προδοσίας σ.44"/>
==Διοργανωτές ==
Ο Ιωαννίδης έκανε σχέδια ανατροπής του Μακαρίου από την Άνοιξη του 1974 αλλά η τελική απόφαση του πάρθηκε στις 2 Ιουλίου όταν έγινε φανερό ότι ο Μακάριος θα μείωνε στο μισό τον αριθμό των στρατιωτών της Εθνικής Φρουράς (απόφαση της Κυπριακής κυβέρνησης τη 1η Ιουλίου) μέχρι τις 20 Ιουλίου. Για τον εθνικιστή Ταξίαρχο η απώλεια του στρατιωτικού ελέγχου της Κύπρου από την Ελλάδα ήταν αδιανόητη καθ΄ην στιγμή η Τουρκία άρχισε να εντείνει την πίεση στο Αιγαίο. Επίσης ο Ιωαννίδης ανησυχούσε ότι ο Μακάριος θα ηγείτο του αντιχουντικού αγώνα με βάση την Κύπρο.
==Σχέδιο επιχείρησης==
Σύμφωνα με το σχέδιο όπως αυτό είχε καταρτισθεί<ref name="ΤΟΤΕ">Ιστορική επιθεώρηση "ΤΟΤΕ": "Ιούλιος 1974", τεύχος 13 - Ιούνιος 2005</ref> προέβλεπε σε συγκεκριμένη ημερομηνία και ώρα, την ταχύτατη προσβολή του προεδρικού μεγάρου από δύο δυνάμεις τεθωρακισμένων, 600 συνολικά ανδρών, που θα έφθαναν και θα ενεργούσαν από δύο διαφορετικά σημεία αφού προηγουμένως είχαν εξουδετερώσει προσκείμενες στον Μακάριο δυνάμεις, όπως την προεδρική φρουρά και ένα ειδικό αστυνομικό σώμα. Αμέσως μετά την επιδιωκόμενη δολοφονία του Μακαρίου τούτο θα δηλωνόταν αμέσως δια παντός πρόσφορου επικοινωνιακού μέσου όπου και θα ξεκίναγε η διαδικασία της έκτακτης πολιτικής αντικατάστασής του, με επιβολή στρατιωτικού νόμου.
Κινήθηκαν δύο μηχανοκίνητες φάλαγγες με περίπου 40 άρματα και 20 οχήματα με αντίστοιχο στρατό για την επίτευξη του αντικειμενικού σκοπού που ήταν η δολοφονία ενός ατόμου, του Προέδρου και ο κανονιοβολισμός του προεδρικού μεγάρου.
== Διεξαγωγή ==
{{multiple image|image1=Makarios III and Robert F. Wagner NYWTS cropped.jpg|width1=115|image2=Νικος Σαμψών.jpg|width2=180|footer= [[Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ΄]], ο ανατραπείς πρόεδρος (στα αριστερά), και [[Νίκος Σαμψών]] ο δικτάτορας (στα δεξιά).}}
Ο στρατηγός [[Γεώργιος Γρίβας]], σταλμένος το [[1954]] από την Κυβέρνηση των Αθηνών με στόχο να βάλει ένα τέρμα στην πολιτική αυτονομία της Κύπρου που επιθυμούσε ο Μακάριος και να διατηρήσει την Κύπρο υπό την πολιτική επιρροή της Ελλάδας, προχώρησε το [[1972]] στην ίδρυση της [[ΕΟΚΑ Β']]<ref>Οργάνωση η οποία θεωρείτο γενικά ως τρομοκρατική, ενώ στόχευε στη ενοποίηση του νησιού και ήταν κάθετη στις διαπραγματεύσεις μεταξύ ελληνικής και τουρκικής κοινότητας που υποστήριζαν ο ΟΗΕ, η στρατιωτική Χούντα των Αθηνών και η Τουρκία. Η ονομασία της προερχόταν από την [[Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών|ΕΟΚΑ]], η οποία είχε διαλυθεί το 1959.</ref> και, αν και μοιραζόταν και αυτός την ιδέα της Ένωσης, ωστόσο, ήταν κάθετα αντίθετος με την παρέμβαση της Αθήνας στις εσωτερικές κυπριακές υποθέσεις. Ο θάνατός του, στις [[27 Ιανουαρίου]] [[1974]], άφησε το πεδίο ελεύθερο στους [[Δικτατορία των Συνταγματαρχών|Δικτάτορες των Αθηνών]] που ανέλαβαν τον έλεγχο της ΕΟΚΑ Β΄.
Στη διάρκεια του καλοκαιριού του [[1974]], ο αρχιεπίσκοπος [[Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ΄|Μακάριος]], πρόεδρος της Δημοκρατίας που κάλυπτε ''de jure'' την συνολική έκταση του νησιού, απαίτησε την παραίτηση των Ελλήνων αξιωματικών που ήταν μέλη της [[Κυπριακή Εθνοφρουρά|Κυπριακής Εθνοφρουράς]]. Η Κυβέρνηση των Αθηνών ξεκίνησε τότε πραξικόπημα, το οποίο υποστήριζε η παραπάνω στρατιωτική ύλη και εξέδωσε ανακοίνωση στο ραδιόφωνο ότι ο Μακάριος ήταν νεκρός, θαμμένος μέσα στα χαλάσματα του μεγάρου του, το οποίο είχε υποστεί βομβαρδισμό από ελληνικά άρματα μάχης.
Η Τουρκία, αντιλαμβανόμενη ότι το συγκεκριμένο πραξικόπημα στόχευε, στην πραγματικότητα, στην ένωση της [[Ένωσις|Κύπρου με την Ελλάδα]] δια της βίας, [[Τουρκική εισβολή στην Κύπρο|εισέβαλε στο βόρειο τμήμα του νησιού]] για να προστατέψει την [[Τουρκοκύπριοι|τουρκική μειονότητα]] καθώς και τα εθνικά της συμφέροντα. Οι ελληνικές δυνάμεις που ήσαν στρατοπεδευμένες στο νησί, ούσες πλήρως αιφνιδιασμένες, προτίμησαν να μην επέμβουν καθώς ήσαν βέβαιες για την ήττα τους. Η μεγάλη αυτή αποτυχία έθεσε τέλος στην περίοδο της δικτατορίας στην Ελλάδα, ενώ ψύχρανε, σε μεγάλο βαθμό, τις διπλωματικές σχέσεις Αθήνας-Λευκωσίας.
Στις [[17 Ιουλίου]], το [[ΝΑΤΟ]] απαίτησε την παραίτηση των Ελλήνων αξιωματικών και την επιστροφή του Μακάριου στην εξουσία. Ο τελευταίος, αποχώρησε από την αγγλική βάση στο [[Ακρωτήρι Κύπρου|Ακρωτήρι]], με προορισμό το [[Λονδίνο]], όπου προσπάθησε να λάβει βοήθεια από το Ηνωμένο Βασίλειο. Το αίτημά του ήρθε την ίδια περίοδο με αυτό του Τούρκου Πρωθυπουργού [[Μπουλέντ Ετσεβίτ]], ο οποίος ζητούσε από τους Βρετανούς να ταχθούν με το μέρος της τουρκικής πλευράς<ref name="Invasion">[http://www.info-grece.com/encyclopedie/chypre-invasion-turque-1974,69M2O1.html L'invasion de Chypre à la suite de la tentative de coup d'État grecque].</ref>. Στις 18 του ιδίου μήνα, ο Τζόζεφ Σίσκο, Υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ δέχτηκε τον Ετσεβίτ στην αμερικανική πρεσβεία της Τουρκίας, όπου και έμαθε την επιθυμία του τελευταίου να ανατρέψει τον [[Νίκος Σαμψών|Νίκο Σαμψών]], το νέο πρόεδρο ο οποίος είχε οριστεί ''de facto'' από την Αθήνα, ώστε να προστατέψει τους Τουρκοκύπριους του νησιού<ref name="Invasion"/>.
Το πραξικόπημα αυτό στέφθηκε από αποτυχία και ο Σαμψών δεν παρέμεινε στην εξουσία παρά μόνο για διάστημα εννέα ημερών από τις 15 ως τις 23 Ιουλίου<ref>{{en}} Histoire moderne de Chypre, Bill Mallinson.</ref>. Στις [[19 Ιουλίου]] [[1974]], ενώπιον του [[Συμβούλιο Ασφαλείας Ηνωμένων Εθνών|Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών]], ο Μακάριος κατηγόρησε την Ελλάδα ότι μεθόδευε στρατιωτική επέμβαση στην Κύπρο<ref>{{en}}{{pdf}} [http://www2.lse.ac.uk/europeanInstitute/research/hellenicObservatory/pdf/2nd_Symposium/Emili_Jungling_paper.pdf Étude sur la perception du coup d'état de 1974], menée par Emili Jüngling de l'[[Πανεπιστήμιο Κολωνίας|université de Cologne]] pour la [[London School of Economics|London School of Economics and Political Science]], 10 juin 2005.</ref>. Για την Τουρκική Κυβέρνηση, αυτή η θέση του Μακάριου νομιμοποιούσε την στρατιωτική της επέμβαση ώστε να προστατεύσει τον τουρκοκυπριακό πληθυσμό και τους Τούρκους υπήκοους, όπως προβλεπόταν από το [[Σύμφωνο Εγγυήσεως#Άρθρο 2|άρθρο 2]] του εγγυητικού συμφώνου, το οποίο είχε υπογραφεί το [[1960]].
===15 Ιουλίου ===
Εκείνη την ώρα τίποτε δεν είχε εκδηλωθεί ακόμα στην Κύπρο. Ο Μακάριος με την συνοδεία του κατέρχονταν από τη θερινή κατοικία του, στο όρος [[Τρόοδος]], όπου είχε περάσει το Σαββατοκύριακο, και διερχόμενος κοντά από το στρατόπεδο Κοκκινοτριμυθιά που ήταν το κύριο στρατόπεδο της [[Εθνική Φρουρά (Κύπρος)|Εθνοφρουράς]] και η βάση των [[Τεθωρακισμένα|τεθωρακισμένων]], κατευθύνθηκε στη [[Λευκωσία]], στο Προεδρικό Μέγαρο, στο οποίο και έφθασε περί τις 08:10.<ref name="ΤΟΤΕ"/>
Λίγο αργότερα στις 08:15 (τοπική ώρα εκδήλωσης του πραξικοπήματος), δύο ισχυρές [[φάλαγγα|φάλαγγες]] [[Άρμα μάχης|αρμάτων]] εξήλθαν στο οδικό δίκτυο, η μία από το στρατόπεδο Κοκκινοτριμυθιάς, που αποτελούταν από όλα τα άρματα της Κυπριακής Εθνοφρουράς, περίπου 35 ρωσικής προέλευσης τύπου [[Τ-34/76|Τ-34]], και με δύναμη 300 ανδρών, με κύριο σκοπό την εξουδετέρωση της Προεδρικής Φρουράς, (δύναμη 150 ανδρών), δίπλα στο Προεδρικό Μέγαρο και η δεύτερη φάλαγγα από το στρατόπεδο Καποτά (Παλλουριώτισσα) με κάποια λίγα άρματα βρετανικής προέλευσης τύπου ΜΗ και 20 οχήματα που μετέφεραν μονάδα ΛΟΚ (32 ΜΚ και ένα λόχο της 31 ΜΚ) περίπου 300 ανδρών με σκοπό την εξουδετέρωση του αστυνομικού [[ΕΟΚΑ Β'#.CE.9F.CE.B9 .CE.B5.CE.BC.CF.86.CF.8D.CE.BB.CE.B9.CE.B5.CF.82 .CF.83.CF.85.CF.81.CF.81.CE.AC.CE.BE.CE.B5.CE.B9.CF.82 .CE.BA.CE.B1.CE.B9 .CE.BF .CE.B8.CE.AC.CE.BD.CE.B1.CF.84.CE.BF.CF.82 .CF.84.CE.BF.CF.85 .CE.93.CF.81.CE.AF.CE.B2.CE.B1|Εφεδρικού Σώματος]] που έδρευε περίπου 1 χλμ. μακρύτερα του Προεδρικού Μεγάρου.<ref name="ΤΟΤΕ"/> Στη συνέχεια οι δύο φάλαγγες θα συνέκλιναν και περικυκλώνοντας θα πυρπολούσαν κανονιοβολώντας το Μέγαρο της Προεδρίας. Τελικά οι δυνάμεις που έλαβαν μέρος ήταν η 31η και η 33η μοίρες καταδρομών, η ύλη αρμάτων της 21ης επιλαρχίας μέσων αρμάτων και της 23ης επιλαρχίας αναγνώρισης , 2 τάγματα πεζικού από την [[Κερύνεια]] και 2 λόχοι της [[Ελληνική Δύναμη Κύπρου|ΕΛΔΥΚ]]. Διοικητής των αρμάτων της 21ης ήταν ο επίλαρχος Κορκόντζελος, της 23ης ο αντισυνταγματάρχης Λαμπρινός, ενώ των καταδρομών ο ταγματάρχης Δαμασκηνός.<ref name="Conspiracies">Κ. Παραλίκας: "Συνωμοσίες ΙΔΕΑ και ΑΣΠΙΔΑ 1944-1974" -Αθήναι 1982, σελ.212-213.</ref>.
Ο Μακάριος φθάνοντας στο γραφείο του περί τις 08:15 δέχθηκε μια σχολική αντιπροσωπεία από την [[Αίγυπτο]] που τον ανέμενε.<ref name="ΤΟΤΕ"/> Τη στιγμή της προσφώνησης εκ μέρους του συνοδού καθηγητή από χειρογράφου, ακούστηκαν υπόκωφοι κανονιοβολισμοί. Ο Μακάριος καθησυχάζοντας τον καθηγητή τον παρότρυνε να συνεχίσει. Όταν και πάλι ακούστηκαν δυνατότεροι οι κανονιοβολισμοί που προέρχονταν από το στρατόπεδο του [[ΕΟΚΑ Β'#.CE.9F.CE.B9 .CE.B5.CE.BC.CF.86.CF.8D.CE.BB.CE.B9.CE.B5.CF.82 .CF.83.CF.85.CF.81.CF.81.CE.AC.CE.BE.CE.B5.CE.B9.CF.82 .CE.BA.CE.B1.CE.B9 .CE.BF .CE.B8.CE.AC.CE.BD.CE.B1.CF.84.CE.BF.CF.82 .CF.84.CE.BF.CF.85 .CE.93.CF.81.CE.AF.CE.B2.CE.B1|Εφεδρικού Σώματος]], που υπερασπιζόταν ο ταγματάρχης Πανταζής και όλοι έδειχναν ανήσυχοι, ο Μακάριος επανέλαβε ατάραχος "συνέχισε παιδί μου". Τη στιγμή όμως εκείνη εισόρμησαν στην αίθουσα υποδοχής ο υπασπιστής του Μακαρίου με τον διοικητή της Προεδρικής Φρουράς, (ανεψιό του Μακαρίου) προειδοποιώντας τον για την επίθεση και παροτρύνοντάς τον να φύγει.
Στα λίγα λεπτά που ακολούθησαν ο Μακάριος με πολιτική περιβολή και φέροντας τραγιάσκα οδηγείται από τους συνοδούς του στην πίσω έξοδο ασφαλείας του μεγάρου, που παραμένει αφύλακτη και μέσα από ένα ξεροπόταμο φθάνει σε δημόσιο δρόμο. Τα δε παιδιά κυριολεκτικά είχαν φυγαδευτεί από την κυρία είσοδο του κτιρίου.<ref name="ΤΟΤΕ"/><br />
Την κρίσιμη στιγμή εκείνη και ενώ πίσω του βάλλεται και πυρπολείται το προεδρικό μέγαρο, φθάνει απόσπασμα του Εφεδρικού που σπεύδει να προστατέψει τον Μακάριο. Τελικά αστυνομικό όχημα ακολουθώντας αγροτικούς δρόμους μεταφέρει τον Πρόεδρο με ασφάλεια σε ένα μοναστήρι, στο όρος [[Τρόοδος]]. Εκεί ο Πρόεδρος ακούει τον ραδιοφωνικό σταθμό της Λευκωσίας, που ήδη είχε περιέλθει στους πραξικοπηματίες, να επαναλαμβάνει το θάνατό του.
Στις 11:00 ο [[ταξίαρχος]] Γεωργίτσης ενημερώνει τον ομόβαθμό του Ιωαννίδη στον ειδικό θάλαμο επιχειρήσεων του τότε Πενταγώνου (στην Αθήνα), που παρακολουθεί την εξέλιξη μαζί με τους αρχηγούς των Όπλων<ref name="ΤΟΤΕ"/> ότι η επιχείρηση τελείωσε με επιτυχία. Μία ώρα αργότερα ενημερώνεται για τη διαφυγή του Μακάριου.
Στις 13:00 ο Μακάριος ακολουθώντας άλλη διαδρομή κατήλθε από το Τρόοδος και φέροντας ράσα κατευθύνθηκε στην [[Πάφος|Πάφο]], όπου και εισερχόμενος στον εκεί καθεδρικό ναό, μέσα από ένα πλήθος που παραληρούσε βλέποντάς τον, με γεμάτη πάθος φωνή αναγγέλλει προ του μικροφώνου του εκεί ραδιοφωνικού σταθμού<ref name="ΤΟΤΕ"/>:
{{απόσπασμα|Ελληνικέ Κυπριακέ λαέ! Γνώριμη είναι η φωνή που ακούεις. Γνωρίζεις ποίος σου ομιλεί. Είμαι ο Μακάριος. Είμαι εκείνος τον οποίον συ εξέλεξες διά να είναι ηγέτης σου. Δεν είμαι νεκρός, όπως η χούντα των Αθηνών και οι εδώ εκπρόσωποί της θα ήθελαν...}}
Το μήνυμα αυτό αν και δεν ακούγονταν δυνατά λόγω της περιορισμένης εμβέλειας του ραδιοφωνικού σταθμού, έγινε αμέσως γνωστό από τον ραδιοφωνικό σταθμό του [[Τελ Αβίβ]] που το είχε λάβει και με τον ισχυρό πομπό του άρχισε ν΄ αναμεταδίδει προς όλο τον κόσμο το φορτισμένο εκείνο μήνυμα, διακόπτοντας συνεχώς τη ροή του προγράμματός του, για να αναγγείλει ότι ο Μακάριος ζει.<ref name="ΤΟΤΕ"/>
Στις 15:00 οι πραξικοπηματίες στη Κύπρο, μη έχοντας πιθανώς γνωστά τα τεκταινόμενα στη [[Πάφος|Πάφο]], δεδομένου ότι είχαν διακοπεί οι τηλεφωνικές συνδέσεις, παραβλέποντας τον εκ του συντάγματος νόμιμο διάδοχο στη θέση του προέδρου που ήταν ο τότε πρόεδρος της [[Βουλή των Αντιπροσώπων της Κύπρου|κυπριακής Βουλής των Αντιπροσώπων]] [[Γλαύκος Κληρίδης]], επιλέγουν (και συγκεκριμένα ο Συνταγματάρχης Καταδρομών Κομπόκης, αφού προηγουμένως αποτάνθηκε μάταια σε κάποια άλλα πρόσωπα) τον δημοσιογράφο και βουλευτή τότε [[Νίκος Σαμψών|Νικόλαο Σαμψών]].
Λίγη ώρα μετά, ο [[Νίκος Σαμψών|Ν. Σαμψών]] ορκίζεται [[Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας|Πρόεδρος της Δημοκρατίας της Κύπρου]], εκφωνεί και το διάγγελμα επί την ανάληψη των καθηκόντων του κηρύσσοντας [[Στρατιωτικός νόμος|στρατιωτικό νόμο]], χωρίς όμως να προβεί σε διάλυση της [[Βουλή των Αντιπροσώπων της Κύπρου|Βουλής]], ή σε δίωξη πολιτικών προσώπων. Στη θέση αυτή θα παραμείνει για οκτώ ημέρες. Στη τελετή ορκωμοσίας του χοροστάτησε ο καθαιρεθείς πριν ένα χρόνο, επίσκοπος Γεννάδιος (πρώην Πάφου), ο οποίος και ορίστηκε [[Αρχιεπίσκοπος Κύπρου]]. Σημειώνεται ότι ο επίσκοπος Γεννάδιος μαζί με τους επισκόπους Ανθέμιο, (πρώην Κιτίου) και Κυπριανό, (πρώην Κερύνειας), είχαν προκαλέσει [[Συνοδικό πραξικόπημα]] το 1973, τους οποίους στη συνέχεια [[Καθαίρεση#.CE.9A.CE.B1.CE.B8.CE.B1.CE.AF.CF.81.CE.B5.CF.83.CE.B7|καθαίρεσε]] ο Μακάριος προκαλώντας Μείζονα Σύνοδο, στην οποία αν και προσκλήθηκαν η [[Εκκλησία της Ελλάδος]] και το [[Οικουμενικό Πατριαρχείο]], δεν παρευρέθησαν.
Το ίδιο απόγευμα φαινόταν ότι το [[πραξικόπημα]] είχε τελικά επικρατήσει με απολογισμό 91 νεκρούς και 250 τραυματίες.
===16 Ιουλίου===
Η επόμενη ημέρα, της εκδήλωσης του πραξικοπήματος στη Κύπρο, στελέχη της Αθήνας ενημερώνονταν τακτικά για τα τεκταινόμενα στην Κύπρο.
Τα τουρκικά και τουρκοκυπριακά μέσα ενημέρωσης μεταδίδουν τις ανησυχίες του πρωθυπουργού της Τουρκίας Μ. Ετζεβίτ και του αρχηγού των Τουρκοκυπρίων [[Ραούφ Ντενκτάς|Ρ. Ντενκτάς]] για τη φύση και τις διαθέσεις του πραξικοπήματος σχετικά με την ένωση με την Ελλάδα ή το διωγμό των Τουρκοκυπρίων.
Στις 15:00 οι πραξικοπηματίες έχουν περικυκλώσει την Πάφο ενώ το κυπριακό περιπολικό σκάφος "ΛΕΒΕΝΤΗΣ" βάλλει και αυτό από τον λιμένα κατά της Μητρόπολης. Ο Μακάριος μία ώρα πριν είχε μεταφερθεί με ελικόπτερο από την παρακείμενη φιλανδική βάση του ΟΗΕ στην αγγλική βάση Κύπρου και από εκεί με αεροπλάνο κατευθυνόταν προς τη Μάλτα. Λίγη ώρα αργότερα ο Γεωργίτσης ενημερώνει την Αθήνα<ref name="ΤΟΤΕ"/> για την διαφυγή στο εξωτερικό.
Οι έλληνες διπλωμάτες περίμεναν ενημέρωση από την Ελλάδα. Τα μεσάνυχτα φθάνει τηλετυπικά η πρώτη ανακοίνωση των Αθηνών και πιθανότερα προς όλες τις ελληνικές πρεσβείες:
{{απόσπασμα|Αι πρόσφαται εξελίξεις εν Κύπρω αποτελούν εσωτερικήν υπόθεσιν..... Η πολιτική της Ελλάδος επί του Κυπριακού παραμένει αμετάβλητος, συνισταμένη εις την διαφύλαξιν και εξασφάλισιν της ανεξαρτησίας, της ακεραιότητος και του ενιαίου της Κυπριακής Δημοκρατίας.}} Παράλληλα τις νυκτερινές ώρες έφθασε στο [[Λονδίνο]], αεροπορικώς μέσω Μάλτας, ο Μακάριος όπου και συναντήθηκε με τον πρωθυπουργό Γουΐλσον. Το ίδιο δε απόγευμα, ο Άγγλος υπουργός Εξωτερικών Τζέιμς Κάλλαχαν δήλωνε στη Βουλή των Κοινοτήτων ότι η Αγγλία δεν πρόκειται να επέμβει στρατιωτικά στην Κύπρο. Στην αντιπέρα όχθη, με κάποιες ώρες διαφορά συνέρχεται το πρώτο έκτακτο [[Συμβούλιο Ασφαλείας]] του ΟΗΕ, όπου ο μόνιμος αντιπρόσωπος της Τουρκίας, Οσμάν Ολτσάι ένας από τους ικανότερους διπλωμάτες (κατά διαπίστωση Ελλήνων ομολόγων του), αναφέρθηκε για κατάφωρη ανάμιξη ξένων παραγόντων, δεχόμενος ωστόσο και αυτός την άποψη της εσωτερικής υπόθεσης. Σημειώνεται ότι στη πρώτη αυτή έκτακτη συνεδρίαση ο μόνιμος αντιπρόσωπος της Ελλάδας βρισκόταν στην Αθήνα. Επίσης μόνιμος τότε αντιπρόσωπος της Κύπρου ήταν ο ήδη υπερήλικας Ζήνων Ροσσίδης.
===17 Ιουλίου===
Στο μεταξύ στο Λονδίνο πραγματοποιείται η συνάντηση Μακαρίου – Γουΐλσον. Το απόγευμα ο Μακάριος ταξιδεύει αεροπορικώς στις [[ΗΠΑ]] προκειμένου να προετοιμαστεί και να παραστεί σε επικείμενη συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας<ref name="ΤΟΤΕ"/>, ενώ κάποιες ώρες πριν αναχωρεί εσπευσμένα από την Αθήνα, για ΗΠΑ, ο Έλληνας πρέσβης στην Ουάσιγκτον Κ. Παναγιωτάκος.
===18 Ιουλίου===
Η Ελλάδα ετοιμάζεται για ενδεχόμενη στρατιωτική παρέμβαση της Τουρκίας στην Κύπρο.
Στο μεταξύ περί τις 11:00 είχαν φθάσει στην Αθήνα ο Αμερικανός υφυπουργός Εξωτερικών Τζόζεφ Σίσκο με τον υφυπουργό Εθνικής Αμύνης Έλσγουώρθ όπου συνοδευόμενοι από τον εν Αθήναις πρέσβη Χ. Τάσκα επισκέφθηκαν τον Πρωθυπουργό Α. Ανδρουτόπουλο σε κατ΄ ιδίαν συνομιλίες<ref name="ΤΟΤΕ"/>. Στη συνέχεια ακολούθησαν δύο συσκέψεις μία περί τις 14:00 και η δεύτερη περί τις 18:00 στην οποία και συμμετείχαν ο πρωθυπουργός Α. Ανδρουτσόπουλος, ο υπουργός Εξωτερικών Κ. Κυπραίος, ο αρχηγός Ε.Δ. στρατηγός Μπονάνος και άλλοι ανώτατοι υπηρεσιακοί παράγοντες.
Ο Σίσκο δήλωσε ότι πρέπει οπωσδήποτε να αποτραπεί πόλεμος μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, σύμφωνα με πηγές εξ αιτίας της συμμετοχής και των δύο χωρών στο [[ΝΑΤΟ]]. Σύμφωνα με κάποιες ομολογίες που έγιναν αργότερα, σε κάποιο σημείο αυτών των συνομιλιών ο ταξίαρχος Ιωαννίδης απείλησε πως αν συμβεί τουρκική απόβαση ο πόλεμος μεταξύ των δύο χωρών είναι δεδομένος.
===19 Ιουλίου===
Περί τις 11:00 ο [[ναύαρχος]] Αραπάκης διατάζει τα υποβρύχια ΤΡΙΤΩΝ, ΓΛΑΥΚΟΣ και ΝΗΡΕΥΣ να πλεύσουν στις περιοχές ρόμιο-1, ρόμιο-2 και ρομιο-3 προκειμένου να βρίσκονται εγγύτερα της Κύπρου<ref name="ΤΟΤΕ"/>.<br/>
Στις 13:00 επιστρέφει στην Αθήνα από Άγκυρα ο Αμερικανός επιτετραμένος Σίσκο όπου και συγκαλείται αμέσως σύσκεψη με τα ίδια πρόσωπα που είχαν μετάσχει και στην προηγούμενη. Οι πληροφορίες που μετέφερε από τουρκικής πλευράς φαίνεται πως κρίθηκαν από τους μετέχοντες στη σύσκεψη αυτή μάλλον ενθαρρυντικές<ref name="ΤΟΤΕ"/>. Αργότερα περί τις 19:00 ο στρατηγός Μπονάνος προσκαλεί στο γραφείο του όλους τους αρχηγούς και τους ανακοινώνει όλες τις πληροφορίες που είχε μεταφέρει ο Σίσκο, ο οποίος στο μεταξύ είχε ήδη αναχωρήσει και πάλι προς την Άγκυρα<ref name="ΤΟΤΕ"/>.
Στο λόγο του ο Μακάριος κατηγόρησε την [[Χούντα του Ιωαννίδη]]. Αρχικά, την κατηγόρησε για τη σχεδίαση και διενέργεια του πραξικοπήματος. Επιπλέον, υποστήριξε ότι φοβόταν στρατιωτική επέμβαση της Χούντας περισσότερο από την Τουρκία, ο οποίος κατά τον ίδιο επιβεβαιώθηκε. Επιπλέον, χαρακτήρισε το πραξικόπημα ''Εισβολή της Χούντας'', το οποίο παραβιάζει τη [[συνθήκη Ζυρίχης-Λονδίνου]], κάτι που αφορά και τους Τουρκοκύπριους. Επιπλέον, κατηγόρησε την Χούντα για διπροσωπία και υπονόμευση του ΟΗΕ.
Στις 20:00 μεταδίδεται στην τηλεόραση μια αρμάδα τουρκικών πολεμικών πλοίων κατάφορτη να αποπλέει από [[Μερσίνα]]<ref name="ΤΟΤΕ"/>
Στις 20:30 στη Λευκωσία, ο Αμερικανός πρέσβης αναζητά και επισκέπτεται πάλι τον Κληρίδη ζητώντας του να αντικαταστήσει τον Σαμψών.
Ώρα 21:15 τα ναυτικά ραντάρ της Κύπρου επισημαίνουν έξι στόχους σε σχηματισμό να κινούνται με κατεύθυνση από [[Μερσίνα]] προς νότο<ref name="
Ο Έλληνες στρατηγοί και ο Ιωαννίδης κοιμόντουσαν στα σπίτια τους όταν άρχισε η [[Τουρκική εισβολή στην Κύπρο|Τουρκική εισβολή]] τα χαράματα του Σαββάτου 20 Ιουλίου. Είχαν δώσει οδηγίες στους επόπτες στο ΓΕΕΘΑ ότι οι Τούρκοι έκαναν γυμνάσια για εκβιαστικούς λόγους και παρά τις εκκλήσεις του διοικητή της Εθνικής Φρουράς Γιωργίτση για διαταγές απόκρουσης της εισβολής οι οδηγίες ήταν για "αυτοσυγκράτηση". Όταν ο υπασπιστής του Ιωαννίδη Ταγματάρχης Παλαίνης τον ενημέρωσε ότι "βγαίνουν οι Τούρκοι στην Κύπρο" ο αόρατος δικτάτωρας πάγωσε αφού δεν περίμενε την Τουρκική αντίδραση το Σάββατο 20 Ιουλίου μιας και ο Αμερικανός Υφυπουργός Εξωτερικών βρισκόταν στην Άγκυρα για συνομιλίες εκτόνωσης της κρίσης. Η αποτυχία του Ιωαννίδη να κερδίσει τον πόλεμο της Κύπρου σήμαινε το τέλος του καθεστώτος του αλλά και την διχοτόμηση της Κύπρου.
== Δείτε επίσης ==
Γραμμή 232 ⟶ 120 :
<references />
=== Βιβλιογραφία ===
* {{en}} Stavros Panteli, ''History of modern Cyprus'', Interworld Publications, mai 2005, 352 p. (ISBN 978-0948853326)
* {{fr}} Coussirat-Coustère Vincent, ''La crise chypriote de l'été 1974 et les Nations Unies'', vol. 20, Annuaire français de droit international, 1974, 455 p.
* {{el}} Φανούλα Αργυρού, ''Διζωνική εκτέλεση της Κυπριακής Δημοκρατίας 1955-2011: 1955-2011'', Αδράστεια, 2011
* {{en}} William Mallinson, ''Cyprus: A Modern History'', I. B. Tauris, 30 juin 2005 (ISBN 978-1-85043-580-8), p. 80
Γραμμή 245 ⟶ 134 :
* Κ. Παναγιωτάκος: "Στη Πρώτη Γραμμή Αμύνης" Αθήναι 1982
* Κ. Παναγιωτάκος: "Ανάλεκτα περί Κυπριακού και Φακέλλου" Αθήναι 1984.
* ΔΕΚ/ΓΕΣ: "Παντουρκισμός" (υπό του Jacob Landau) Αθήναι 1986.
* Δ. Κοσμαδόπουλος: "Ημερολόγιο του διπλωμάτη Δ. Κοσμαδόπουλου" Αθήναι 1988.
* Μ. Χαραλαμπίδης: "Εθνικά Θέματα" - Τραγική απροθυμία ανεπάρκεια και ολιγωρία του αθηναϊκού κράτους" - Αθήνα 1990.
Γραμμή 261 ⟶ 151 :
[[Κατηγορία:Ιστορία της Κύπρου]]
[[Κατηγορία:Ελληνοκυπριακές σχέσεις]]
|