|
[[Αρχείο:Pseudomonas aeruginosa SEM.jpg|thumb|270px|right|Το βακτήριοβακτηρίδιο ''Pseudomonas aeruginosa'' σε [[ηλεκτρονικό μικροσκόπιο σάρωσης]].]]
Τα '''βακτηριόφυτα'''<ref> Στην αρχική [[ταξινόμηση φυτών]] κατά τον [[Κάρολος Λινναίος|K. Λινναίο]] τα βακτηριόφυτα αποτελούσαν το πρώτο γένος του [[Βασίλειο των Φυτών|Βασιλείου των Φυτών]]. Στην κλασική ταξινόμηση, κατά τον Γουίτακερ (1969), τα βακτηριόφυτα ή βακτήρια, ταξινομούνταν στο βασίλειο των μονήρων του υπερβασιλείου των προκαρυωτικών. Στη σύγχρονη εναλλακτική ταξινόμηση, που έγινε με βάση τη γενετική δομή κατά τον Woese, το 1994, τα βακτήρια αποτελούν ομώνυμο υπερβασίλειο. </ref> , λεγόμενα και '''σχιζομύκητες''', ευρύτερα γνωστά ως '''βακτηρίδια'''<ref>Το άρθρο αναπτύσσεται ως προς το ''βακτήριο'' (bacterium). Ειδικότερα στον πληθυντικό ''βακτήρια'' ή '''ευβακτήρια''' (bacteria ή eubacteria) χαρακτηρίζεται μία από τις κύριες ομάδες οργανισμών σύμφωνα με πρόσφατες ταξινομήσεις με βάση τις γενετικές δομές και αλληλουχίες. Δείτε σχετικά την ενότητα «ταξινόμηση βακτηρίων».</ref> (και όχι βακτήρια, bacterium είναι υποκοριστικό του bacter και σημαίνει μικρή βακτηρία, ραβδί, άρα βακτηρίδιο) είναι μικροσκοπικοί, [[κύτταρο|μονοκύτταροι]] (σπάνια [[Πολυκύτταρος οργανισμός|πολυκύτταροι]]), [[Προκαρυωτικά κύτταρα|προκαρυωτικοί]] [[Οργανισμός (βιολογία)|οργανισμοί]], που συναντούνται σε κάθε είδους [[Βιότοπος|βιότοπο]] και σε πολύ μεγάλους αριθμούς, όπως σε δισεκατομμύρια ανά γραμμάριο γόνιμου κηποχώματος ή σε εκατομμύρια σε μια σταγόνα [[σάλιο]]υ. Μερικά εξ αυτών είναι [[αυτότροφος|αυτότροφα]] και περιέχουν [[βακτηριοχλωροφύλλη|βακτηριοχλωροφύλλες]] και [[βακτηριοβιριδίνη]] εκτελώντας αναεροβική [[φωτοσύνθεση]]. Τη μορφή και τη δράση των βακτηρίων μελετά η [[Βακτηριολογία]].
Το όνομα «βακτήρια» (λιγότεροπιο ορθάσωστά '''βακτηρίδια'''), που έχει καταστεί διεθνής όρος, προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη ''βακτηρία'' (δηλαδή ράβδος, μπαστούνι), λόγω του σχήματος που είχαν οι πρώτοι εξ αυτών παρατηρηθέντες μικροοργανισμοί. Στην νεότερη ελληνική γραμματεία ο όρος αυτός εισήχθηκε ως «βακτηρίδια» το [[1879]] από τον Γεώργιο Καραμήτσα. Γενικότερα, τα "βακτηρίδια" ταυτίζονται με τα "μικρόβια".
== Μορφολογία ==
[[File:Bacterial_morphology_diagram.svg|σύνδεσμος=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Bacterial_morphology_diagram.svg|εναλλ.=a diagram showing bacteria morphology|μικρογραφία|350x350εσ|Διάφοροι τύποι μορφολογίας βακτηρίων]]
Τα βακτήριαβακτηρίδια αποτελούνται κατά μονάδα από ένα κύτταρο και μπορεί να εμφανίζονται με διάφορα σχήματα όπως:
* [[Σφαίρα|Σφαιρικό]] (χαρακτηρίζονται ως [[κόκκος|κόκκοι]])
* Ραβδοειδές (χαρακτηρίζονται ως [[βάκιλλος|βάκιλλοι]])
* [[Σπείρα|Σπειροειδές]] (χαρακτηρίζονται ως [[σπειρίλιο|σπειρίλια]])
* Καμπυλόγραμμες ράβδοι (χαρακτηρίζονται ως [[δονάκιο|δονάκια]]).
Σε μερικά είδη τα κύτταρα διακλαδίζονται ενώ σε άλλα ενώνονται μεταξύ τους σχηματίζοντας νήματα. Πολλά βακτήριαβακτηρίδια παραμένουν ακίνητα ενώ άλλα σε ορισμένα στάδια της εξέλιξής τους βγάζουν τρυφερά μαστίγια με τα οποία πλέουν γρήγορα μέσα στο νερό. Τα μαστίγια αυτά είτε είναι μεμονωμένα, πολικά τοποθετημένα στο άκρο του βακτηρίουβακτηριδίου, οπότε τα βακτήριαβακτηρίδια αυτά ονομάζονται ''μονότριχα'', είτε καλύπτουν όλη την επιφάνειά τους οπότε και καλούνται ''περίτριχα'', μπορεί ακόμα και να σχηματίζονται σ΄ ένα μέρος της επιφάνειας ως θύσανος καλούμενα εξ αυτού ''λοφότριχα''.
== Μέγεθος ==
Οι διαστάσεις των βακτηρίωνβακτηριδίων μετριούνται σε [[μικρόμετρο|μικρόμετρα]], ('''μm'''), (εκατομμυριοστά του μέτρου, ή χιλιοστά του χιλιοστομέτρου), κατά συνέπεια είναι ορατά μόνο με [[μικροσκόπιο]]. Πρόκειται για τους μικρότερους μονοκύτταρους οργανισμούς μεταξύ των εμβίων όντων της [[Φύση]]ς, μετά από τους [[ιός|ιούς]] και τις συγγενικές [[ρικέτσιες]]. Απαντώνται σε οποιοδήποτε [[περιβάλλον]], από τους πάγους των πολικών περιοχών μέχρι τις ερήμους των τροπικών περιοχών και από τις κορυφές των υψηλότερων βουνών μέχρι τα βάθη των ωκεανών. Εντοπίζονται πάνω στα σώματα ζώων και φυτών καθώς και στο έδαφος.
Τα περισσότερα βακτήριαβακτηρίδια χαρακτηρίζονται ''ενεργά'' όταν η θερμοκρασία περιβάλλοντος είναι μεγαλύτερη των +5 °C, με εξαίρεση κάποια θαλάσσια και εδαφικά που παραμένουν ενεργά γύρω στους 0 °C, ή λίγο χαμηλότερα. Τα βακτήρια,βακτηρίδια γενικά, εμφανίζουν αξιοσημείωτο εύρος ιδανικής θερμοκρασίας ανάπτυξης, ανάλογα με το φύλο τους. Το γένος ''Aquifex'' (υποχρεωτικώς χημειολιθοτροφικό), για παράδειγμα, εμφανίζει άριστη θερμοκρασία ανάπτυξης τους 85 °C, ενώ μπορεί να αναπτυχθεί μέχρι και τους 95 °C.<ref name=":0">{{Cite book|title=Brock Βιολογία των Μικροοργανισμών (Biology of Microorganisms)|last=Madigan|first=Michael|last2=Martinko|first2=John|publisher=Pearson Education (Ελληνική: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης)|others=Επιστημονική επιμέλεια Ελληνικής έκδοσης: Οικονόμου Τάσος|year=2005|isbn=978-960-524-200-8|volume=Ι|location=|page=|pages=}}</ref>
Σε ακραίες θερμοκρασίες ή υπό την επίδραση ακτινοβολιών και άλλων ιδιαίτερα βλαβερών περιβαλλοντικών παραγόντων ορισμένα γένη βακτηρίωνβακτηριδίων σχηματίζουν ανθεκτικές, μη αναπαραγωγικές δομές, τα ενδοσπόρια.
== Κυτταρική δομή ==
[[File:Prokaryote_cell.svg|σύνδεσμος=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Prokaryote_cell.svg|εναλλ.=Prokaryote cell with structure and parts|μικρογραφία|Δομή ενός τυπικού βακτηριδίου]]
Τα βακτήριαβακτηρίδια έχουν πολύ απλή κυτταρική δομή. Η κυτταρική μεμβράνη τους αποτελείται από ''ημικυτταρίνες'' ή ''πηκτινοειδείς'' ουσίες, συνεπώς δεν υφίσταται τυπικά [[κυτταρικός πυρήνας]] καθώς και σύνθετα [[οργανίδια]]. Αυτή η κυτταρική μεμβράνη των βακτηρίωνβακτηριδίων περιβάλλεται από το κυτταρικό τοίχωμα, που είναι το κοινό χαρακτηριστικό όλων των βακτηρίωνβακτηριδίων, εκτός των εκπροσώπων της τάξης Mollucutes (Bacteria > [[Firmicutes]] > [[Mollucutes]]).<br />
Το [[DNA]] τους οργανώνεται σε πυρηνοειδές, χωρίς [[πυρηνική μεμβράνη]] και χωρίς σχηματισμό [[Χρωμόσωμα|χρωμοσωμάτων]]. Πολλά βακτήριαβακτηρίδια περιέχουν επιπλέον [[Πλασμίδιο|πλασμίδια]], δηλαδή μικρά, αυτόνομα κυκλικά μόρια [[DNA]]. Η ικανότητα των πλασμιδίων να μεταφέρονται από το ένα βακτήριοβακτηρίδιο στο άλλο, προσθέτοντάς του έτσι νέες ιδιότητες, έχει τεράστια σημασία στην ανάπτυξη παθογονικότητας και ανθεκτικότητας σε [[αντιβιοτικό|αντιβιοτικά]] από βακτηριακάβακτηριδιακά στελέχη· έχει επίσης βρει θεαματικές εφαρμογές στην «Τεχνολογία του [[Ανασυνδυασμένο DNA|Ανασυνδυασμένου DNA]]» ([[γενετική μηχανική]]).
== Ταξινόμηση βακτηρίωνβακτηριδίων ==
Για την ταξινόμηση των βακτηρίωνβακτηριδίων λαμβάνονται υπόψη διάφορα χαρακτηριστικά τους όπως: το σχήμα, το μέγεθος, η δυνατότητα σχηματισμού αποικίας, το είδος της τροφής, τα προϊόντα του μεταβολισμού, οι αντιδράσεις, η αντιγονική σύνθεσή τους καθώς και ο βαθμός ανοχής στην περιβαλλοντική αλλαγή. Ένας κλασικός, πλέον, τρόπος χαρακτηρισμού των βακτηρίωνβακτηριδίων βασίζεται στη δομή του κυτταρικού τους τοιχώματος και περιλαμβάνει την χρήση της τεχνικής της [[Χρώση κατά Γκραμ|χρώσης κατά Γκραμ]]Gram, οπότε τα βακτήριαβακτηρίδια χαρακτηρίζονται ως αρνητικά ή θετικά κατά ΓκραμGram. Το πλέον διαφοροποιημένο και μεγαλύτερο φύλο αρνητικών κατά ΓκραμGram βακτηρίωνβακτηριδίων είναι αυτό των πρωτεοβακτηρίωνπρωτεοβακτηριδίων, που παρουσιάζουν ευρύτατη μεταβολική ποικιλομορφία και περιλαμβάνουν πέντε ομάδες που προσδιορίζονται με τα γράμματα α, β, γ, δ και ε.<ref name=":0" />
=== Στο βασίλειο των φυτών ===
Αρχικά, τα βακτήριαβακτηρίδια κατατάσσονταν στο βασίλειο των [[Φυτά|φυτών]], στην ομοταξία των [[Σχιζομύκητες|Σχιζομυκήτων]], σε δέκα [[τάξη (βιολογία)|τάξεις]] με βασικά κριτήρια το σχήμα και την ακαμψία του βακτηριακούβακτηριδιακού κυττάρου, την ικανότητά του προς κίνηση και την ικανότητα αυτών να συναθροίζονται σε αλυσίδες (ή βότρυς) ειδικού σχήματος, παράλληλα με τα φυσιολογικά χαρακτηριστικά τους. Οι τάξεις των βακτηρίωνβακτηριδίων, το 1957 <ref>{{Cite book
| edition = 7th ed
| publisher = Bailliére
</table>
Σημειώνεται ότι η ταξινόμηση των δέκα παραπάνω κατηγοριών, όπως και σ΄ άλλες περιπτώσεις π.χ. [[φύκη]], παραμένει προβληματική. Τα βακτήριαβακτηρίδα είναι πολύ πρωτόγονοι οργανισμοί. Πολλοί βιολόγοι τα κατατάσσουν με τις ρικέτσιες και τους ιούς σε ξεχωριστή ομώνυμη ομοταξία. Για πολλά χρόνια οι ακτινομύκητες, τα μυξοβακτήριαμυξοβακτήρίδια και τα μυκητοπλάσματα κατατάσσονταν ως βακτήριαβακτηρίδια, αν και έχουν ασυνήθιστο κύκλο ζωής και διαφορετική δομή. Σήμερα περιλαμβάνονται όλα στην ομοταξία σχιζομύκητες, ενώ οι ρικέτσιες που άλλοτε κατατάσσονταν στα βακτήριαβακτηρίδια, σήμερα θεωρούνται ιδιαίτερη τάξη της ομοταξίας [[μικροτατόβια]].
=== Στο βασίλειο των βακτηρίωνβακτηριδίων ===
Η κατηγορία των προκαρυωτικών μπορεί να διακριθεί σε δύο επικράτειες: τα ευβακτήριαευβακτηρίδια (eubacteria) και τα αρχαιοβακτήριααρχαιοβακτηρίδια ή «αρχαία» (archaebacteria). Σε μοριακό επίπεδο, τα μέλη των δύο επικρατειών διαφέρουν αρκετά μεταξύ τους.<ref>Alberts B et al.: ''Βασικές Αρχές Κυτταρικής Βιολογίας'' (τόμος 1). σελ. 18. Ιατρικές Εκδόσεις Π.Χ. Πασχαλίδης.</ref>
Σήμερα τα βακτήριαβακτηρίδια ταξινομούνται στο δικό τους βασίλειο, που περιλαμβάνει πάνω από 20 συνομοταξίες-φύλα, συμπεριλαμβανομένων των [[Ακτινοβακτήρια|ακτινοβακτηρίωνακτινοβακτηριδίων]], [[Πρωτεοβακτήρια|πρωτεοβακτηρίωνπρωτεοβακτηριδίων]], [[Κυανοβακτήρια|κυανοβακτηρίωνκυανοβακτηριδίων]], και σπειροχαίτων.
== Χρησιμότητα ==
| 