Τυπικό της Εκκλησίας: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
μΧωρίς σύνοψη επεξεργασίας |
μΧωρίς σύνοψη επεξεργασίας |
||
Γραμμή 1:
'''Τυπικό της Εκκλησίας''' ή '''Εκκλησιαστικό Τυπικό''' ή '''Λειτουργικό Τυπικό''' (''τυπικόν, typikon, solemnitas, rite'') είναι το σύνολο των οδηγιών και διατάξεων για το πώς και πότε πρέπει να τελούνται οι ακολουθίες της Εκκλησίας. Έτσι το Τυπικό αναφέρει ποιες είναι οι ακολουθίες που πρέπει να τελούνται κάθε ημέρα, είτε είναι Κυριακή, είτε Δεσποτική ή Θεομητορική εορτή, είτε μνήμη αγίου, είτε μια απλή καθημερινή. Επίσης καθορίζει την βασική δομή των ακολουθιών, τους ύμνους που πρέπει να ψαλούν, τα εκκλησιαστιά κείμενα (ψαλμούς, ευχές, αποστολικά και ευαγγελικά αναγνώσματα, κ.λπ.) που πρέπει να διαβαστούν, πώς συμπλέκονται δύο ή τρεις ακολουθίες σε μία ημέρα και πλήθος άλλων οδηγιών. Είναι απαραίτητο για την ορθή διεξαγωγή των ακολουθιών της Ορθοδόξου Εκκλησίας και συμπληρώνει και συμβιβάζει το περιεχόμενο άλλων λειτουργικών βιβλίων, όπως είναι το Ευχολόγιον, το Ωρολόγιον, η Παρακλητική, τα Μηναία κ.λπ..
==Ιστορικό==
Tο Τυπικό είναι μάθημα του Λειτουργικού κλάδου των Θεολογικών επιστημών. Το Τυπικό διαφέρει από την καθ' αυτό ''Λειτουργική'', διότι έχει χαρακτήρα πρακτικό και χρηστικό. Η ιστορία και εξέλιξη του Τυπικού όμως εντάσσεται σαφώς στο περιεχόμενο της θεωρητικής Λειτουργικής. Το Τυπικό επίσης διαφέρει και από την ''Τελετουργική'', διότι αυτή αναφέρεται κυρίως στους τελετουργούς, δηλαδή στους κληρικούς και στις ενέργειες και πράξεις που πρέπει να τελέσουν κατά την διάρκεια των ακολουθιών, ενώ το Τυπικό αναφέρεται κυρίως και πρωτίστως στους ψάλτες. Πολλά σημεία όμως είναι κοινά σε Τυπικό, Λειτουργική και Τελετουργική.
Γραμμή 10 ⟶ 11 :
Μετά το [[1924]], με την διόρθωση του ημερολογίου δημιουργήθηκαν περιπτώσεις Τυπικού που δεν προβλέπονταν από το Τυπικό του Βιολάκη. Γι' αυτό πρώτη η Εκκλησία της Ελλάδος άρχισε να εκδίδει ετήσιο τυπικό, ανεπίσημα περίπου από το [[1930]], επίσημα από το [[1954]], με σκοπό την πρακτική διευκόλυνση ιερέων και ψαλτών επάνω στο Τυπικό. Σήμερα ετήσιο Τυπικό δημοσιεύουν και άλλες Εκκλησίες (Οικουμενικό Πατριαρχείο, Κύπρος) και ιδιώτες, η βάση όμως είναι πάντοτε το "Τυπικόν της Μεγάλης Εκκλησίας" (Βιολάκη, 1888) και η προγενέστερη τυπική παράδοση.
==Οι τρεις λειτουργικοί κύκλοι==
Ο ημερήσιος κύκλος: αρχίζει με τον [[Εσπερινός|Εσπερινό]] και τελειώνει με την Θ΄ Ώρα. Σε αυτόν ανήκουν για παράδειγμα ο 103ος Ψαλμός ("Προοιμιακός") και ο Επιλύχνιος Ύμνος τού Εσπερινού· επίσης ο Εξάψαλμος και η Δοξολογία τού [[Όρθρου|Όρθρου]]. Τα βιβλία που χρησιμοποιούνται είναι το ''Ωρολόγιον'' και το ''Εγκόλπιον τού Αναγνώστου''.
Ο εβδομαδιαίος κύκλος: αρχίζει με τον Εσπερινό της Κυριακής (τελείται το απόγευμα της προηγουμένης ημέρας) και λήγει με την Θ΄ Ώρα τού Σαββάτου. Για παράδειγμα ανήκουν στον εβδομαδιαίο κύκλο τα στιχηρά και τα απόστιχα τού Κεκραγαρίου (Ψαλμός 140 και εξής) στον Εσπερινό· επίσης τα στιχηρά και τα απόστιχα των Αίνων στον Όρθρο. Βιβλία που χρησιμοποιούνται είναι το ''Ψαλτήριο'' (επαναλαμβάνεται κάθε εβδομάδα), η ''Παρακλητική'' ("Οκτώηχος") και το ''Θεοτοκάριον'' (επαναλαμβάνονται κάθε οκτώ εβδομάδες).
Ο ετήσιος κύκλος: αρχίζει την 1η Σεπτεμβρίου και λήγη την 31 Αυγούστου (κατά το Ρωμαϊκό ημερολόγιο). Ακίνητες εορτές είναι οι Δεσποτικές, οι Θεομητορικές και αυτές των Αγίων. Τα 12 βιβλία ''των Μηναίων'' αναφέρονται σε αυτές ανά μήνα. Οι κινητές εορτές έχουν κέντρο το [[Πάσχα]], που εορτάζεται την πρώτη Κυριακή μετά την πρώτη πανσέληνο μετά την εαρινή ισημερία. Το βιβλίο ''Τριώδιον'' -που ονομάστηκε έτσι διότι ο Κανόνας τού Όρθρου έχει μόνο τρεις ωδές- αναφέρεται στις 3+7 εβδομάδες πριν το Πάσχα (3 των Απόκρεω και 7 της Μεγάλης Τεσσαρακοστής· η τελευταία εβδομάδα είναι η Μεγάλη Εβδομάδα). Το βιβλίο ''Πεντηκοστάριο'' αναφέρεται στις επόμενες 7+1 εβδομάδες.
Η λειτουργική αξία των εορτών φαίνεται από το πλήθος των ωδών, που έχει ο Κανόνας τού Όρθρου. Έτσι:
* αν δεν υπάρχει εορταζόμενος άγιος ο Κανόνας έχει τέσσερις ωδές και λέμε "ακολουθία εις δ΄ (ωδές)"· είναι η πιο απλή μορφή ακολουθίας και δεν τελείται Θ. Λειτουργία. Ο Εσπερινός και ο Όρθρος έχει το πολύ δύο δοξαστικά.
* ακολουθία εις ς΄: μπορεί να τελεσθεί Θ. Λετουργία· κατάλησις οίνου και ελαίου· το πολύ τέσσερα δοξαστικά.
* ακολουθία εις η΄: τελείται υποχρεωτικά Θ. Λειτουργία· κατάλυσης οίνου και ελαίου· τα Μηναία περιέχουν όλη την ακολουθία (και δεν χρειάζεται η Παρακλητική).
* ακολουθία που μπορεί να τελεσθεί ως αγρυπνία: τελείται υποχρεωτικά Θ. Λειτουργία· έχουμε κατάλυση εις πάντα (αν είναι δεσποτική η εορτή) ή κατάλυση ιχθύος (σε θεομητορική εορτή) ή οίνου και ελαίου (σε εορτή αγίου). Ο Εσπερινός έχει Λιτή και Αναγνώσματα· ο Όρθρος περιέχει Ευαγγελικό Ανάγνωσμα.
== Εξωτερικοί σύνδεσμοι ==
| |||