Αρχαία Αθήνα: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Η '''αρχαία Αθήνα''' (''Ἀθῆναι'' στην [[Αττική διάλεκτος|Αττική διάλεκτο]]) ήταν [[πόλις|πόλη-κράτος]] της αρχαίας Ελλάδας και μία από τις σημαντικότατεςσημαντικότερες πόλεις του αρχαίου κόσμου γενικότερα. Τα όρια της περιλάμβαναν το μεγαλύτερο τμήμα της σημερινής Αττικής. Οι Αθηναίοι πέρα από την Αττική κυριαρχούσαν μέσω του ισχυρού τους στόλου σε έναν μεγάλο αριθμό ιωνικών αποικιών στα νησιά του Αιγαίου και στα παράλια της Μικράς Ασίας. Η Αττική άλλωστε αποτελούσε και τηντη μητρόπολη των περισσότερων ιωνικών αποικιών. Οι Αθηναίοι συνόρευαν βόρεια με τους [[Βοιωτοί|Βοιωτούς]] και δυτικά με τους [[Μεγαρείς]], με τους οποίους βρίσκονταν συχνά σε σύγκρουση. Η αρχαία Αθήνα πρωταγωνίστησε στους [[Περσικοί πόλεμοι|Περσικούς πολέμους]], ηγήθηκε της [[Δηλιακή Συμμαχία|συμμαχίας της Δήλου]], καθώς και της μιας από τις δύο συμμαχίες οι οποίες συγκρούστηκαν κατά τον [[Πελοποννησιακός πόλεμος|Πελοποννησιακό πόλεμο]].

Δέκα χρόνια μετά σχεδίασε την ίδια εκστρατεία ο διάδοχος του Δαρείου [[Ξέρξης]]. Για την αντιμετώπιση του Ξέρξη συμμάχησαν οι περισσότερες ελληνικές πόλεις της νότιας Ελλάδας. Αφού δεν κατόρθωσαν να ανακόψουν την Περσική επέλαση στις [[μάχη των Θερμοπυλών|Θερμοπύλες]] ο ελληνικός στρατός συγκεντρώθηκε στον ισθμό της Κορίνθου ενώ ο στόλος αγκυροβόλησε στην Σαλαμίνα. Οι Πέρσες έφτασαν ανενόχλητοι μέχρι την Αθήνα που είχε εγκαταλειφθεί από τους κατοίκους της και προξένησαν τεράστιες καταστροφές στην πόλη. Λίγο μετά όμως ο περσικός στόλος καταστράφηκε στην [[ναυμαχία της Σαλαμίνας|Σαλαμίνα]] και οι Πέρσες αποσύρθηκαν από την Αττική. Ένα χρόνο μετά οι Πέρσες ηττήθηκαν στηνστη [[μάχη των Πλαταιών]] και εγκατέλειψαν οριστικά τα σχέδια τους για κατάληψη της Ελλάδας<ref>{{ws|[[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Καλλιόπη|Βικιθήκη Ηροδότου Ιστορία, βιβλίο/Θ]]}}</ref>.

Οι Αθηναίοι στην συνέχεια πραγματοποίησαν μία σειρά από επιχειρήσεις που είχαν στόχο την ενδυνάμωση της Δηλιακής συμμαχίας. Αρχικά κατέλαβαν την [[Κάρυστος|Κάρυστο]] (473 π.Χ.) και στην συνέχεια κατέστειλαν την αποστασία της [[Νάξος|Νάξου]] (469 π.Χ.) επαναφέροντας την πόλη στην συμμαχία. Η [[Δηλιακή συμμαχία]] είχε αρχίσει να μετατρέπεται σταδιακά σε Αθηναϊκή ηγεμονία. Το 467 π.Χ. οι Αθηναίοι και οι σύμμαχοί τους αντιμετώπισαν ξανά τους Πέρσες τους οποίους νίκησαν στηνστη [[μάχη του Ευρυμέδοντα]] ποταμού, στις ακτές της [[Λυκία]]ς. Με τη νίκη αυτή των Αθηναίων οι Πέρσες εγκατέλειψαν τις προσπάθειές τους για ανάκτηση των ελληνικών πόλεων της Μικράς Ασίας. Η πρώτη προσπάθεια αποικισμού της [[Αμφίπολη]]ς από τους Αθηναίους τους έφερε αντιμέτωπους με τους [[Θάσος|Θάσιους]]. Οι Αθηναίοι τελικά κατέλαβαν τη Θάσο το 463 π.Χ. και τη μετέτρεψαν σε φόρου υποτελή<ref>[[s:Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου (μετάφραση Βενιζέλου)/Α#Ανάδειξις των Αθηνών εις μεγάλην δύναμην (479-432πΧ)|Θουκυδίδης, Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου, 1.100,1.101]]</ref>.

Η περίοδος του Κίμωνα έληξε το 462 π.Χ. και έναν χρόνο μετά ακολούθησε ο οστρακισμός του. Την περίοδο αυτή σημειώθηκε πολιτική μεταρρύθμιση στην Αθήνα με πρωτεργάτες τον [[Περικλής|Περικλή]] και τον [[Εφιάλτης του Σοφωνίδου|Εφιάλτη του Σοφωνίδου]]. Με τηντη μεταρρύθμιση αυτή αφαιρέθηκαν πολλά προνόμια από τον [[Άρειος Πάγος|Άρειο Πάγο]] που μεταβιβάστηκαν στην [[Εκκλησία του Δήμου]], στη [[Βουλή των Πεντακοσίων]] και στην [[Ηλιαία]]. Με τις αλλαγές αυτές το πολίτευμα έγινε περισσότερο δημοκρατικό. Από το 461 π.Χ. κυριαρχεί στην πολιτική ζωή της πόλης ο [[Περικλής]]. Η τριακονταετία που ακολούθησε μέχρι το ξέσπασμα του Πελοποννησιακού πολέμου ήταν περίοδος μεγάλης ακμής για την Αθήνα και έγινε γνωστή ως χρυσός αιώνας του Περικλή. Ο Περικλής ενίσχυσε ακόμα περισσότερο τον δημοκρατικό χαρακτήρα του πολιτεύματος παίρνοντας σειρά φιλολαϊκών μέτρων. Καθιέρωσε ημερομίσθιο για τους πολίτες που συμμετείχαν στην Ηλιαία ή στη Βουλή των Πεντακοσίων ώστε να αποκτήσουν τη δυνατότητα να συμμετέχουν στα δύο σώματα και φτωχότεροι Αθηναίοι που δεν είχαν μέχρι τότε τη δυνατότητα να εγκαταλείψουν προσωρινά τις βιοποριστικές τους ασχολίες και να εκλεγούν σε κάποιο αξίωμα. Παραχωρήθηκε επίσης το δικαίωμα στους [[ζευγίτες]] να εκλέγονται εννέα άρχοντες.

Στον στρατιωτικό τομέα το 459 π.Χ. η Αθήνα εξασφάλισε την συμμαχία των [[Μεγαρείς|Μεγάρων]] και απέκτησε πρόσβαση στον Κορινθιακό<ref>[[s:Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου (μετάφραση Βενιζέλου)/Α#Ανάδειξις των Αθηνών εις μεγάλην δύναμην (479-432πΧ)|Θουκυδίδης,Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου, 1.103]]</ref>. Την περίοδο αυτή άρχισαν να οικοδομούνται και τα [[Μακρά Τείχη]]. Η ανάπτυξη της Αθήνας και προς τον [[Κορινθιακός κόλπος|Κορινθιακό κόλπο]] ανησύχησε την [[αρχαία Κόρινθος|Κόρινθο]] η οποία εξασφαλίζοντας την συμμαχία της [[Αίγινα]]ς, ανέλαβε πολεμικές επιχειρήσεις κατά των Αθηναίων. Το 458 οι δύο αντίπαλες δυνάμεις συγκρούστηκαν στην πόλη [[Αλιείς (αρχαία πόλη)|Αλιείς]] της νότιας Αργολίδας με τους Κορίνθιους και τους [[Αίγινα|Αιγινίτες]] να υπερτερούν. Λίγο μετά όμως οι Αθηναίοι πολιόρκησαν την Αίγινα και την κατέλαβαν υποχρεώνοντάς την να ενταχθεί στη Δηλιακή συμμαχία. Την επόμενη χρονιά (457 π.Χ.) ανέλαβε δράση εναντίον της Αθήνας και η [[αρχαία Σπάρτη|Σπάρτη]] η οποία κατάφερε να συμμαχήσει με τους [[Βοιωτοί|Βοιωτούς]]. Τότε ξεκίνησε μία πολυετής διαμάχη μεταξύ των Αθηναίων και των Σπαρτιατών που αναφέρεται συχνά ως [[πρώτος Πελοποννησιακός πόλεμος]]. Την πρώτη χρονιά οι δύο αντίπαλοι συνασπισμοί συγκρούστηκαν στην [[Τανάγρα]] με τους Πελοποννήσιους και τους Βοιωτούς να επικρατούν των Αθηναίων αλλά λίγες μέρες μετά οι Αθηναίοι με αρχηγό τον [[Μυρωνίδης|Μυρωνίδη]] νικούν τους αντιπάλους τους στα [[Οινόφυτα]]<ref>[[s:Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου (μετάφραση Βενιζέλου)/Α#Ανάδειξις των Αθηνών εις μεγάλην δύναμην (479-432πΧ)|Θουκυδίδης, Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου, 1.107-1.108]]</ref>. Με τη νίκη των Αθηναίων στηνστη [[μάχη των Οινοφύτων]] η Βοιωτία πέρασε προσωρινά στον έλεγχό τους. Στην συνέχεια η Αθήνα προχώρησε σε επιθετικές κινήσεις κατά της Σπάρτης. Με αρχηγό του στόλου τον [[Τολμίδης|Τολμίδη]] και στην συνέχεια τον ίδιο τον Περικλή, οι Αθηναίοι κατέστρεψαν το Γύθειο και εξασφάλισαν την συμμαχία της [[Ζάκυνθος|Ζακύνθου]], της [[Κεφαλονιά]]ς και της [[Ακαρνανία]]ς. Οι Αθηναίοι την περίοδο αυτή πραγματοποιούσαν και μία δεύτερη επιχείρηση στην Αίγυπτο βοηθώντας τον τοπικό άρχοντα που είχε επαναστατήσει κατά τον Περσών. Η επιχείρηση απέτυχε προκαλώντας στους Αθηναίους οικονομικές και στρατιωτικές απώλειες. Το γεγονός αυτό τους ανάγκασε να τερματίσουν τις επιχειρήσεις κατά της Σπάρτης κηρύσσοντας ανακωχή. Παράλληλα έκλεισαν ειρήνη με τους Πέρσες, γνωστή ως [[Καλλίειος ειρήνη]] από το όνομα του Αθηναίου διαπραγματευτή.

Το 447 π.Χ. οι [[αρχαία Θήβα|Θηβαίοι]] έδιωξαν την φιλοαθηναϊκή παράταξη της πόλης. Οι Αθηναίοι εκστράτευσαν εναντίον τους όπου και ηττήθηκαν στηνστη [[μάχη της Κορώνειας]]<ref>[[s:Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου (μετάφραση Βενιζέλου)/Α#Ανάδειξις των Αθηνών εις μεγάλην δύναμην (479-432πΧ)|Θουκυδίδης, Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου, 1.113]]</ref>. Μετά από αυτή την αποτυχία η Αθήνα έχασε τον έλεγχο της Βοιωτίας που τον είχε εξασφαλίσει δέκα χρόνια πριν, στηνστη μάχη των Οινοφύτων. Ένα χρόνο μετά αποχώρησαν και οι [[Μεγαρείς]] από την Αθηναϊκή συμμαχία. Η προσπάθεια για ανάκτηση των Μεγάρων οδήγησε σε νέα σύγκρουση με την Σπάρτη. Τελικά οι δύο αντίπαλοι, Σπαρτιάτες και Αθηναίοι αποφάσισαν την σύναψη ειρήνης για τριάντα χρόνια και τη διατήρηση του καθεστώτος που υπήρχε πριν την προσχώρηση των Μεγάρων στην Αθήνα, δηλαδή πριν το 459 π.Χ. Η συμφωνία ειρήνης αναφέρεται ως [[Τριακονταετείς Σπονδές]] (446 π.Χ).<ref>[[s:Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου (μετάφραση Βενιζέλου)/Α#Ανάδειξις των Αθηνών εις μεγάλην δύναμην (479-432πΧ)|Θουκυδίδης, Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου, 1.115]]</ref>

Την περίοδο μετά την τριακονταετή ειρήνη η Αθήνα έφτασε στηνστη μέγιστη ακμή της. Ίδρυσε τις αποικίες [[Θούριοι]] (444 π.Χ.) στηνστη Μεγάλη Ελλάδα και [[Αμφίπολη]] (437 π.Χ.) στηνστη Μακεδονία, ενώ παράλληλα σύναψε συμμαχία με το [[Ρήγιο]], και τους [[Λεοντίνοι|Λεοντίνους]] στηνστη μεγάλη Ελλάδα και Σικελία. Η ανάπτυξη της Αθήνας στη δύση την οδήγησε πάλι σε έντονη αντιπαλότητα με την Κόρινθο. Η έχθρα προς τους Κορίνθιους και τους στενούς συμμάχους τους Μεγαρείς οδήγησε στην εφαρμογή του [[Μεγαρικό ψήφισμα|Μεγαρικού Ψηφίσματος]] με το οποίο απαγορευόταν στους Μεγαρείς να χρησιμοποιούν τα λιμάνια της Αθηναϊκής συμμαχίας. Ένα χρόνο μετά οι Αθηναίοι ενίσχυσαν την Κέρκυρα στον πόλεμο που διεξήγαγε κατά της Κορίνθου. Οι Κορίνθιοι τότε υποκίνησαν την πρώην αποικία τους Ποτίδαια να επαναστατήσει και να αποστατήσει από τη Δηλιακή συμμαχία. Οι Αθηναίοι λίγο μετά απέστειλαν στρατό για την καταστολή της επανάσταση γεγονός που πυροδότησε τον Πελοποννησιακό πόλεμο.

Ο [[Πελοποννησιακός πόλεμος]] ξέσπασε το [[431 π.Χ.]]<ref>[[Νίκος Σκουτερόπουλος|Ν.Μ. Σκουτερόπουλος]], Θουκυδίδης με αντικρυστό κείμενο στη νεοελληνική (σελίδες 1236) εκδ. ΠΟΛΙΣ, 2011 ISBN 978-960-435-303-3</ref> Την πρώτη περίοδο που αποκαλείται [[Αρχιδάμειος πόλεμος]] οι Σπαρτιάτες εισέβαλαν κάθε χρόνο και στρατοπέδευαν στην Αττική ενώ οι Αθηναίοι κλείνονταν στα [[Μακρά Τείχη]] και αναλάμβαναν επιχειρήσεις με τον στόλο τους. Το δεύτερο έτος ξέσπασε φοβερός [[Λοιμός των Αθηνών|λοιμός στην Αθήνα]] που οδήγησε στον θάνατο τα δύο τρίτα του πληθυσμό της πόλης. Ένα χρόνο μετά, το 429 π.Χ. ο Περικλής είδε τους δύο γιους του, τον [[Πάραλος|Πάραλο]] και τον [[Ξάνθιππος (γιος Περικλή)|Ξάνθιππο]] να πεθαίνουν από το φοβερό λοιμό που χτύπησε την πόλη. Πέθανε και ο ίδιος από το λοιμό, τον Αύγουστο του 429 π.Χ.. Από τους διαδόχους του κυριάρχησε τα επόμενα χρόνια ο [[Κλέωνας]]. Σημαντικότερη επιχείρηση των Αθηναίων τα επόμενα χρόνια ήταν η κατάληψη της [[Πύλος|Πύλου]], που πραγματοποιήθηκε το 425 π.Χ και η νίκη τους εναντίον των Σπαρτιατών στηνστη μάχη της Σφακτηρίας. Οι Αθηναίοι με αρχηγό τον [[Δημοσθένης (στρατηγός)|Δημοσθένη]] είχαν καταλάβει και οχυρώσει την Πύλο. Μετά την επιχείρηση αυτή οι Σπαρτιάτες αποχώρησαν από την Αττική και έστειλαν στρατό στην περιοχή, ο οποίος οχυρώθηκε στο νησί [[Σφακτηρία]]. Οι Αθηναίοι τότε απέστειλαν ενισχύσεις με αρχηγό τον Κλέωνα και στη μάχη που ακολούθησε πάνω στο νησί οι Αθηναίοι κατάφεραν να νικήσουν τους Σπαρτιάτες και να τους αιχμαλωτίσουν, πετυχαίνοντας την πρώτη σημαντική τους νίκη στον πόλεμο.

Ένα χρόνο μετά την επιτυχία της Πύλου οι Αθηναίοι στράφηκαν εναντίον των Βοιωτών από τους οποίους ηττήθηκαν στη [[μάχη του Δήλιου]]. Στην συνέχεια οι συγκρούσεις μεταφέρθηκαν στη Χαλκιδική όπου νέες πόλεις είχαν αποστατήσει με παρακίνηση της Σπάρτης. Οι Αθηναίοι κατέλαβαν τη [[Σκιώνη]] και τη [[Μένδη]] και στράφηκαν στη συνέχεια στην πρώην αποικία τους [[Αμφίπολη]] που είχε επίσης αποστατήσει. Την πόλη υπερασπίζονταν οι Σπαρτιάτες με αρχηγό τον [[Βρασίδας|Βρασίδα]]. ΣτηνΣτη μάχη που ακολούθησε οι Αθηναίοι ηττήθηκαν, ενώ εκεί σκοτώθηκαν ο Κλέων και ο Βρασίδας. Τον Κλέωνα τον διαδέχτηκε ο πολιτικός του αντίπαλος, [[Νικίας]]. Ένα χρόνο μετά, Αθηναίοι και Σπαρτιάτες σύναψαν ειρήνη γνωστή ως [[Νικίειος ειρήνη]], από το όνομα του Αθηναίου ηγέτη που συμμετείχε στις διαπραγματεύσεις.

Μετά τον Νικία υπερίσχυσε στην πολιτική σκηνή ο [[Αλκιβιάδης]] ο οποίος ήταν οπαδός της συνέχισης του πολέμου. Με ενέργειές του εξασφάλισε την συμμαχία του [[Αργείοι|Άργους]] προκαλώντας την άμεση επέμβαση της Σπάρτης που κατέληξε στη [[μάχη της Μαντίνειας (418 π.Χ.)|μάχη της Μαντίνειας]]. ΣτηνΣτη μάχη αυτή επικράτησαν οι Σπαρτιάτες διαλύοντας τη συμμαχία των Αθηναίων με το Άργος. Το 416 π.Χ. οι Αθηναίοι αποφάσισαν να μεταφέρουν το πεδίο δράσης τους στη [[Σικελία]], καθώς τους προσέλκυαν τα πλούτη του νησιού και τους προκαλούσε πάντα ανησυχία η ενδυνάμωση των [[Συρακούσες|Συρακουσών]], μίας πόλης φιλικής προς τους Πελοποννήσιους, που είχε τη δυνατότητα να τους ενισχύει οικονομικά και να τους ανεφοδιάζει σε τρόφιμα. Ήδη το 427 π.Χ. είχαν στείλει μία μικρή δύναμη να βοηθήσει το [[Ρήγιο]] και τους [[Λεοντίνοι|Λεοντίνους]] που απειλούνταν από τις Συρακούσες<ref>[[s:Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου (μετάφραση Βενιζέλου)/Γ#Δίκη των Πλαταιέων|Θουκυδίδης, Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου, 3.86]]</ref>. Το 416 π.Χ. η αφορμή δόθηκε όταν η πόλη [[Έγεστα]] ζήτησε τη βοήθεια της Αθήνας για να προστατευτεί από τις επιθέσεις του γειτονικού [[Σελινούντας Σικελίας|Σελινούντα]], που ήταν συμμαχική πόλη με τις Συρακούσες. Με προτροπή του Αλκιβιάδη οργάνωσαν μία πολύ δαπανηρή εκστρατεία, γνωστή ως [[Σικελική εκστρατεία]], της οποία ανέλαβαν αρχηγοί, ο Αλκιβιάδης, ο [[Λάμαχος]] και ο Νικίας. Λίγο μετά την αναχώρηση της αποστολής, την άνοιξη του 415 π.Χ. ο Αλκιβιάδης κατηγορήθηκε για ιερόσυλη πράξη, τον αποκεφαλισμό των Ερμών, που είχε πραγματοποιηθεί στην Αθήνα λίγο πριν την αναχώρηση του στόλου. Οι Αθηναίοι ανακάλεσαν τον Αλκιβιάδη για να τον δικάσουν αλλά αυτός διέφυγε στη Σπάρτη. Για να εκδικηθεί τους Αθηναίους, συμβούλευσε τους Σπαρτιάτες να στείλουν ενισχύσεις στις Συρακούσες και να οχυρώσουν τη [[Αρχαία Δεκέλεια Αττικής|Δεκέλεια]] στην Αττική.

Τα επόμενα χρόνια οι Αθηναίοι συμμάχησαν με τους [[Βοιωτοί|Βοιωτούς]] εκμεταλλευόμενοι την αλλαγή στάσης των τελευταίων εναντίον της [[αρχαία Σπάρτη|Σπάρτης]]. Το 395 π.Χ. η Σπάρτη με αφορμή την επέμβαση των Βοιωτών στην Φωκίδα, έστειλε στρατό εναντίον τους. Οι δύο αντίπαλοι συγκρούστηκαν στην [[Αλίαρτος|Αλίαρτο]] όπου επικράτησαν οι Βοιωτοί με τους συμμάχους τους Αθηναίους. Η ήττα της Σπάρτης παρακίνησε και άλλες δυσαρεστημένες πόλεις να στραφούν εναντίον της με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένας μεγάλος συνασπισμός πόλεων που στρέφονταν πλέον κατά της Σπάρτης. Αποτέλεσμα της νέας διαμορφωμένης κατάστασης ήταν το ξέσπασμα του [[Κορινθιακός πόλεμος|Κορινθιακού πολέμου]] που κράτησε εννέα χρόνια. Οι Σπαρτιάτες επικράτησαν του συνασπισμού στηνστη μάχη του ποταμού Νεμέα λίγο έξω από την Κόρινθο και στηνστη μάχη της Κορώνειας αλλά ηττήθηκαν στη θάλασσα, στην περιοχή της Κνίδου, από τον στόλο του Κόνωνα τον οποίον ενίσχυαν οι Πέρσες. Στο επόμενο διάστημα η Σπάρτη έκανε συνεχείς επιδρομές στην Κορινθία λεηλατώντας την περιοχή. Τους Κορίνθιους ενίσχυαν οι Αθηναίοι με αρχηγό τον [[Ιφικράτης|Ιφικράτη]] και στην συνέχεια με τον [[Χαβρίας|Χαβρία]]. Παράλληλα ο πόλεμος συνεχιζόταν στη θάλασσα όπου οι Αθηναίοι κατάφεραν να κερδίσουν ξανά παλαιότερους συμμάχους, όπως την [[Λέσβος|Λέσβο]], την [[Σαμοθράκη]] και περιοχές της Θράκης. Σε μία επιχείρηση στην πόλη [[Άσπενδος|Άσπενδο]] της Παμφυλίας σκοτώθηκε ο Θρασύβουλος. Ο πόλεμος προκάλεσε μεγάλες φθορές και από τις δύο πλευρές και οδήγησε τους αντιμαχόμενους να επιθυμούν την ειρήνη. Αποτέλεσμα ήταν να δεχτούν τελικά σχέδιο που πρότεινε ο Πέρσης Βασιλιάς Αρταξέρξης. Με την συμφωνία ειρήνης, γνωστή ως [[Ανταλκίδειος ειρήνη]], οι Πέρσες απέκτησαν πάλι τον έλεγχο της Μικράς Ασίας και της Κύπρου, ενώ οι Αθηναίοι διατήρησαν τα νησιά Σκύρο, Λήμνο και Ίμβρο.

Το 378 π.Χ. η Αθήνα ίδρυσε τη [[Δεύτερη Αθηναϊκή συμμαχία]] με στόχο να αποτρέψει τον Σπαρτιατικό επεκτατισμό προς τα νησιά του Αιγαίου. Στην συμμαχία προσχώρησαν τα περισσότερα νησιά του Αιγαίου, η [[Εύβοια]], το [[Κοινό της Χαλκιδικής]], οι πόλεις των νότιων παραλίων της Θράκης και αργότερα τα νησιά του Ιονίου εκτός από τη Ζάκυνθο. Το 371 π.Χ. η Αθήνα ανησυχώντας για την ενδυνάμωση της Θήβας έκλεισε ειρήνη με την Σπάρτη. Οι Θηβαίοι μετά την επικράτησή τους στηνστη [[μάχη των Λεύκτρων]] το 371 π.Χ. κυριάρχησαν στον ελλαδικό χώρο το επόμενο διάστημα. Τελικά συγκρούστηκαν με τους αντιπάλους τους στηνστη Μαντίνεια με τους Αθηναίους να πολεμούν στο πλευρό των Σπαρτιατών. Η [[Μάχη της Μαντινείας (362 π.Χ.)|μάχη της Μαντίνειας]] δεν ανέδειξε νικητή αλλά οδήγησε σε συνθήκη ειρήνης μεταξύ των αντίπαλων πλευρών. Η Αθήνα στο μεταξύ προσπαθούσε να διατηρήσει την συνοχή της δεύτερης Αθηναϊκής συμμαχίας που αντιμετώπιζε συνεχείς απόπειρες πόλεων για αποστασία. Με κύριους επικεφαλής του στόλου τον Ιφικράτη, τον Χαβρία, τον [[Τιμόθεος (στρατηγός)|Τιμόθεο]] και τον [[Χάρης|Χάρη]] προσπαθούσε να διατηρήσει την ακεραιότητα της συμμαχίας. Μεταξύ του 357 και 355 ένας συνασπισμός πόλεων που αποστάτησαν από την συμμαχία, με κυριότερες την Ρόδο, την Κω και την Χίο, συγκρούστηκαν με την Αθήνα. Κατά τον συμμαχικό πόλεμο όπως έγινε γνωστός ο πόλεμος μεταξύ των πρώην μελών της Β΄Αθηναικής συμμαχίας οι Αθηναίοι δεν κατάφεραν να επαναφέρουν τις παραπάνω πόλεις στην συμμαχία. Την περίοδο αυτή ξέσπασε και ο [[τρίτος ιερός πόλεμος]], στον οποίο οι Αθηναίοι τάχτηκαν στο πλευρό των [[Φωκείς|Φωκέων]]. Η στάση τους αυτή τους έφερε αντιμέτωπους με τους Μακεδόνες του Φιλίππου που είχαν σπεύσει να αντιμετωπίσουν τους Φωκείς. Οι Μακεδόνες επικράτησαν τελικά και σύναψαν ειρήνη με τους Αθηναίους, την επονομαζόμενη [[Φιλοκράτειος ειρήνη|Φιλοκράτειο ειρήνη]] (346 π.Χ.). Οι Αθηναίοι όμως παρασυρμένοι από τους λόγους του [[Δημοσθένης|Δημοσθένη]]<ref>[[Κωνσταντίνος Τσάτσος]], Δημοσθένης «Οι τρεις Ολυνθιακοί, τρεις Φιλιππικοί και ο λόγος περί των εν Χερρονήσω», 3^η έκδοση 2000, εκδ. Βιβλιοπωλείο της Εστίας ISBN 960-05-0905-0</ref> εγκατέλειψαν γρήγορα την φιλική στάση προς τους Μακεδόνες και άρχισαν να δημιουργούν συνασπισμό εναντίον τους. Στον συνασπισμό προσχώρησαν οι Θηβαίοι, οι Κορίνθιοι και οι Μεγαρείς. Οι δύο αντίπαλοι συγκρούστηκαν στην [[Χαιρώνεια]] το 338 π.Χ. και στηνστη μάχη που ακολούθησε επικράτησαν οι Μακεδόνες που αναδείχθηκαν πλέον σε κυρίαρχη δύναμη στον ελλαδικό χώρο.

Η ιστορία μίας [[Πόλις|πόλης-κράτους]], όπως ήταν τότε η Αθήνα και κατ΄ επέκταση ενός έθνους, δεν περιορίζεται στις εκδηλώσεις της δημόσιας ζωής,<ref>[[Ξενοφών]], [[s:Αθηναίων Πολιτεία|Αθηναίων Πολιτεία]]</ref> του λόγου και της τέχνης. Αφορά και τον ιδιωτικό βίο,<ref>Ξενοφώντος: Αθηναίων Πολιτεία, εκδ. Παπαδήμα ISBN 960-206-094-5</ref> την καθημερινή ενασχόληση των ατόμων, την εργασία και την παραγωγή υλικών αγαθών, την κατοικία και τον περίγυρο, την τεχνική πρόοδο, τη διατροφή,<ref>Κωστάκης Θανάσης, Ματιές στην ζωή των αρχαίων μας, Εκδ. Σμυρνιωτάκη</ref> την ενδυμασία,<ref>Ο κόσμος των αρχαίων Ελλήνων «Οι γυναίκες στην αρχαία Eλλάδα», εκδόσεις Σαββάλα, 2004, ISBN 960-243-118-9</ref> τη διακίνηση των προϊόντων,<ref>[[Λυσίας]], Κατά σιτοπωλών, Οι καταγγελτικοί του Λόγοι σσ. 507-536 με σχόλια και μετάφραση, εκδ. Ζήτρος, 2003 ISBN 960-7760-95-6</ref> την ψυχαγωγία, τηντη μακραίωνη λαϊκή παράδοση, τις δοξασίες και τα άγραφα έθιμα σχετικά με τα μεγάλα γεγονότα της ζωής, τη γέννηση, τον γάμο και τον θάνατο. Οι ειδήσεις που διαθέτουμε, για να αναπλάσουμε τον ιδιωτικό βίο στην αρχαία κοινωνία, στηρίζονται σε ανασκαφικά δεδομένα, σε παραστάσεις [[Αγγειοπλαστική|αγγείων]] και σε μαρτυρίες αρχαίων συγγραφέων.