Δίας (πλανήτης): Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
EIPA TA SOFA LOGIA Ετικέτες: Αντικατάσταση μεγάλη αφαίρεση άδειασμα |
Αναίρεση έκδοσης 7305816 από τον 213.140.218.11 (Συζήτηση) Ετικέτα: Αναίρεση |
||
Γραμμή 1:
{{άλλεςχρήσεις3|Δίας}}
{{Πλανήτης
| name = Δίας
| symbol = [[File:Jupiter symbol.svg|25px|Αστρονομικό σύμβολο του Δία]]
| image = [[File:Jupiter and its shrunken Great Red Spot.jpg|260px|Εικόνα του Δία από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble]]
| caption = Άποψη του Δία σε φυσικό χρώμα τον Απρίλιο του 2014 <ref>Η εικόνα τραβήχτηκε από το [[Διαστημικό τηλεσκόπιο Χαμπλ]] με χρήση της [[Wide Field Camera 3]], στις 21 Απριλίου 2014. Η ατμόσφαιρα του Δία και η εμφάνισή της αλλάζει σταθερά, συνεπώς η τωρινή της εμφάνιση ενδεχομένως δεν μοιάζει με αυτήν που είχε όταν τραβήχτηκε η φωτογραφία. Ωστόσο στην εικόνα φαίνονται κάποια σταθερά χαρακτηριστικά όπως η [[μεγάλη ερυθρά κηλίδα]] κάτω δεξιά, και η αναγνωρίσιμη ταινιωτή εμφάνιση του πλανήτη.</ref>
| orbit_ref = <ref name=VSOP87>{{cite journal |title=Numerical expressions for precession formulae and mean elements for the Moon and planets |journal=Astronomy and Astrophysics |volume=282 |issue=2 |pages=663–683 |date=Φεβρουάριος 1994 |last1=Simon |first1=J.L. |last2=Bretagnon |first2=P. |last3=Chapront |first3=J. |last4=Chapront-Touzé |first4=M. |last5=Francou |first5=G. |last6=Laskar |first6=J. |bibcode=1994A&A...282..663S}}</ref>
| epoch = [[J2000]]
| aphelion = 5.45492 AU (816.04 Gm)
| perihelion = 4.95029 AU (740.55 Gm)
| semimajor = 5.20260 AU (778.299 Gm)
| eccentricity = 0.048498
| inclination =
{{plainlist |
* 1.303° ως προς την [[εκλειπτική]]
* 6.09° ως προς τον [[ισημερινός|ισημερινό]] του [[Ήλιος|Ήλιου]]
* 0.32° ως προς το [[αναλοίωτο επίπεδο]]<ref>{{cite web
|date=3 Απριλίου 2009
|title=The MeanPlane (Invariable plane) of the Solar System passing through the barycenter
|url=http://home.surewest.net/kheider/astro/MeanPlane.gif
|accessdate=10 Απριλίου 2009}} (produced with [http://chemistry.unina.it/~alvitagl/solex/ Solex 10] written by Aldo Vitagliano; </ref>
}}
| asc_node = 100.464°
| arg_peri = 273.867°
| mean_anomaly = 20.020°
| period =
{{plainlist |
* 11.8618 ιουλιανά έτη
* 4332.59 ημέρες
* 10475.8 ηλιακές ημέρες Δία<ref name=Seligman>{{cite web|url = http://cseligman.com/text/sky/rotationvsday.htm|title = Rotation Period and Day Length|last = Seligman |first = Courtney|accessdate = 13 Αυγούστου 2009}}</ref>
}}
| synodic_period = 398.88 ημέρες<ref name="fact">{{cite web|url = http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/jupiterfact.html|title = Jupiter Fact Sheet|publisher = NASA|last = Williams|first = David R.|accessdate = August 8, 2007|date = November 16, 2004}}</ref>
| avg_speed = 13.07 km/s<ref name="fact" />
| satellites = [[Δορυφόροι του Δία|79]] (το 2018)
| physical_characteristics = yes
| flattening = 0.06487±0.00015 <!-- calculated from data in ref name="Seidelmann Archinal A'hearn et al. 2007" -->
| equatorial_radius =
{{plainlist |
* 71,492±4 km <ref name=Seidelmann>{{cite journal| doi = 10.1007/s10569-007-9072-y| last1 = Seidelmann| first1 = P. Kenneth| last2 = Archinal| first2 = Brent A.| last3 = A'Hearn<!-- written A'hearn here, mostly A'Hearn elsewhere -->| first3 = Michael F.| display-authors = 3| last4 = Conrad| first4 = Albert R.| last5 = Consolmagno| first5 = Guy J.| last6 = Hestroffer| first6 = Daniel| last7 = Hilton| first7 = James L.| last8 = Krasinsky| first8 = Georgij A.| last9 = Neumann| first9 = Gregory A.| last10=Oberst | first10=Jürgen | last11=Stooke | first11=Philip J. | last12=Tedesco | first12=Edward F. | last13=Tholen | first13=David J. | last14=Thomas | first14=Peter C. | last15=Williams | first15=Iwan P. | year = 2007| title = Report of the IAU/IAG Working Group on cartographic coordinates and rotational elements: 2006| journal = Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy| volume = 98| issue = 3| pages = 155–180| pmid = | pmc = | bibcode = 2007CeMDA..98..155S|}}</ref><br /> <ref>αναφέρεται σε επίπεδο ατμοσφαιρικής πίεσης 1 bar</ref>
* 11.209 φορές της [[Γη]]ς
}}
| polar_radius =
{{plainlist |
* 66854±10 km <ref>Ατμοσφαιρική πίεση 1bar </ref>
* 10.517 φορές της [[Γη]]ς
}}
| mean_radius = 69911±6 km <ref name=Seidelmann/>
| surface_area =
{{plainlist |
* 6.1419×10<sup>10</sup> km<sup>2</sup><ref>Ατμοσφαιρική πίεση 1bar </ref> <ref>{{cite web |url=http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Jupiter&Display=Facts |title=Solar System Exploration: Jupiter: Facts & Figures |work=NASA |date=7 Μαΐου 2008}}</ref>
* 121.9 φορές της Γης
}}
| volume =
{{plainlist |
* 1.4313×10<sup>15</sup> km<sup>3</sup><ref name="fact" />
* 1321 της Γης
}}
| mass =
{{plainlist |
* 1.8986×10<sup>27</sup> kg<ref name="fact" />
* 317.8 φορές της Γης
* 1/1047 του Ήλιου<ref name=ssd-constants>{{cite web
|title=Astrodynamic Constants
|publisher=JPL Solar System Dynamics
|date=27 Φεβρουαρίου 2009
|url=http://ssd.jpl.nasa.gov/?constants
|accessdate = 8 Αυγούστου 2007}}</ref>
}}
| density = 1.326 g/cm<sup>3</sup><ref name="fact" />
| surface_grav = 24.79 m/s<sup>2</sup><ref name="fact" /><br>2.528 [[g-force|g]]
| moment_of_inertia_factor = 0.254<ref name="PS15">{{cite book|last2=Lissauer|first2=Jack J.|last1=de Pater|first1=Imke|title=Planetary Sciences|date=2015|url= https://books.google.com/books?id=stFpBgAAQBAJ&pg=PA250|page= 250|publisher=Cambridge University Press|location=New York|isbn=978-0521853712|edition=2nd updated}}</ref> (εκτίμηση)
| escape_velocity = 59.5 km/s<ref name="fact" />
| sidereal_day = 9.925 h<ref>{{cite web
|author = Seidelmann, P. K.
|author2 = Abalakin, V. K.
|author3 = Bursa, M.
|author4 = Davies, M. E.
|author5 = de Burgh, C.
|author6 = Lieske, J. H.
|author7 = Oberst, J.
|author8 = Simon, J. L.
|author9 = Standish, E. M.
|author10 = Stooke, P.
|author11 = Thomas, P. C.
|date = 2001|url = http://www.hnsky.org/iau-iag.htm
|title = Report of the IAU/IAG Working Group on Cartographic Coordinates and Rotational Elements of the Planets and Satellites: 2000
|publisher = HNSKY Planetarium Program
|accessdate = 2 Φεβρουαρίου 2007}}</ref> (9 h 55 m 30 s)
| rot_velocity = 12.6 km/s <br> {{val|45300|u=km/h}}
| axial_tilt = 3.13° (to orbit)<ref name="fact"/>
| right_asc_north_pole = 268.057° <br> {{RA|17|52|14}}<ref name=Seidelmann />
| declination = 64.496°<ref name=Seidelmann />
| albedo = 0.343 ([[Λευκαύγεια Bond|Bond]])<br>0.52 ([[Γεωμετρική λευκαύγεια|γεωμ.]])<ref name="fact" />
| magnitude = {{val|-1.6}} to {{val|-2.94}}<ref name="fact" />
| angular_size = 29.8″ to 50.1″<ref name="fact" />
| temperatures = yes
| temp_name1 = επίπεδο 1 bar
| min_temp_1 =
| mean_temp_1 = 165 [[Kelvin|K]] (−108 °C)<ref name="fact" />
| max_temp_1 =
| temp_name2 = 0.1 bar
| min_temp_2 =
| mean_temp_2 = 112 K<ref name="fact" />
| max_temp =
| atmosphere = yes
| atmosphere_ref =
<ref name="fact" />
| surface_pressure = 20–200 [[Pascal (μονάδα)|kPa]]<ref>{{cite journal
|author=Anonymous|title=Probe Nephelometer
|journal=Galileo Messenger|publisher=NASA/JPL
|date=March 1983|issue=6
|url=http://www2.jpl.nasa.gov/galileo/messenger/oldmess/2Probe.html
|accessdate = February 12, 2007}}</ref> (επίπεδο νεφών)
| scale_height = 27 km
| atmosphere_composition = κατά όγκο:<br>
{{aligned table|cols=2
| 89.8±2.0% | [[υδρογόνο]] (H<sub>2</sub>)
| 10.2±2.0% | [[ήλιο]] (He)
| ≈ 0.3% | [[μεθάνιο]] (CH<sub>4</sub>)
| ≈ 0.026% | [[αμμωνία]] (NH<sub>3</sub>)
| ≈ 0.003% | [[δευτερίδιο του υδρογόνου]] (HD)
| 0.0006% | [[αιθάνιο]] (C<sub>2</sub>H<sub>6</sub>)
| 0.0004% | νερό (H<sub>2</sub>O)
}}
'''Πάγοι''':
* [[αμμωνία]] (NH<sub>3</sub>)
* νερό (H<sub>2</sub>O)
* [[υδροσουλφίδιο της αμμωνίας]] (NH<sub>4</sub>SH)
}}
O '''Δίας''' είναι ο μεγαλύτερος [[πλανήτης]] του [[Ηλιακό Σύστημα|Ηλιακού Συστήματος]] σε διαστάσεις και [[μάζα]]. Είναι ο πέμπτος κατά σειρά πλανήτης ξεκινώντας από τον [[Ήλιος|Ήλιο]]. Στην [[Αστρονομία]] έχει το σύμβολο[[Αρχείο:Jupiter symbol.svg|20px]]. Είναι ένας [[γίγαντας αερίων]] με [[μάζα]] λίγο μικρότερη από το ένα χιλιοστό της ηλιακής, αλλά δυόμισι φορές μεγαλύτερη του αθροίσματος της μάζας των υπόλοιπων πλανητών του ηλιακού συστήματος. Ο Δίας, μαζί με τον [[Κρόνος (πλανήτης)|Κρόνο]], τον [[Ουρανός (πλανήτης)|Ουρανό]] και τον [[Ποσειδώνας (πλανήτης)|Ποσειδώνα]], αναφέρονται ως αέριοι γίγαντες.
Ο πλανήτης ήταν γνωστός από τους αστρονόμους της αρχαιότητας και συνδέθηκε με τη μυθολογία και τις θρησκευτικές πεποιθήσεις πολλών πολιτισμών. Οι [[Ρωμαίοι]] ονόμασαν τον πλανήτη από τον ελληνικό θεό Δία (Jupiter). Όταν φαίνεται από την Γη, ο Δίας μπορεί να φτάσει σε [[φαινόμενο μέγεθος]] -2,95, καθιστώντας τον κατά μέσο όρο, το τρίτο φωτεινότερο αντικείμενο στον ουρανό τη νύχτα μετά από τη [[Σελήνη (δορυφόρος)|Σελήνη]] και την [[Αφροδίτη (πλανήτης)|Αφροδίτη]]. (Ο [[Άρης (πλανήτης)|Άρης]] μπορεί να ταιριάξει σε σύντομα χρονικά διαστήματα τη φωτεινότητα του Δία σε συγκεκριμένα σημεία της τροχιάς του.)
Ο Δίας αποτελείται κυρίως από [[υδρογόνο]], με το ένα τέταρτο της μάζας να είναι [[ήλιο]]. Μπορεί επίσης να έχει βραχώδη πυρήνα που αποτελείται από βαρύτερα στοιχεία. Λόγω της ταχείας περιστροφής του, το σχήμα του Δία είναι αυτό ενός πεπλατυσμένου σφαιροειδούς (έχει μια μικρή, αλλά σημαντική διόγκωση γύρω από τον ισημερινό). Η εξωτερική ατμόσφαιρα είναι εμφανώς χωρισμένη σε διάφορες ζώνες σε διάφορα γεωγραφικά πλάτη, με αποτέλεσμα αναταραχή και καταιγίδες κατά μήκος των ορίων αλληλεπίδρασής τους. Ένα σημαντικό αποτέλεσμα είναι η [[Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα]], μια τεράστια καταιγίδα που είναι γνωστό ότι υπήρχε τουλάχιστον από τον 17ο αιώνα, οπότε και παρατηρήθηκε για πρώτη φορά με [[τηλεσκόπιο]]. Γύρω από τον πλανήτη είναι ένα αχνό πλανητικό σύστημα δακτυλίων και μια ισχυρή [[μαγνητόσφαιρα]]. Περιβάλλεται επίσης από τουλάχιστον 79 φεγγάρια, συμπεριλαμβανομένων των τεσσάρων μεγάλων φεγγαριών του Γαλιλαίου, όπως ονομάζονται τα φεγγάρια που ανακαλύφθηκαν για πρώτη φορά από τον Γαλιλαίο το 1610. Ο [[Γανυμήδης (δορυφόρος)|Γανυμήδης]], ο μεγαλύτερος από αυτά τα φεγγάρια, έχει διάμετρο μεγαλύτερη από εκείνη του πλανήτη [[Ερμής (πλανήτης)|Ερμή]].
== Δομή ==
[[Αρχείο:Jupiter Earth Comparison.png||thumb|left|150px|Σύγκριση Γης και Δία]]
Ο Δίας είναι ένας γίγαντας αερίων. Είναι ο μεγαλύτερος πλανήτης του ηλιακού συστήματος. Είναι τόσο μεγάλος που θα μπορούσε να περιλάβει στο εσωτερικό του όλους τους άλλους πλανήτες του Ηλιακού Συστήματος. Η [[Μάζα του Δία|μάζα]] του είναι 318 φορές μεγαλύτερη από τη μάζα της [[Γη]]ς, και 2,5 φορές μεγαλύτερη του συνόλου των πλανητών και δορυφόρων. Ο όγκος του είναι 1.321 φορές μεγαλύτερος από τον όγκο της Γης. Παρά ταύτα η πυκνότητά του είναι μόλις 1,33 έναντι της πυκνότητας της Γης που είναι 5,52 και κοντινή στην πυκνότητα του [[ήλιος|Ήλιου]](1,4), λαμβάνοντας ως μονάδα την πυκνότητα του ύδατος. Η μέση διάμετρός του είναι 142.000 χλμ. Η ένταση του πεδίου βαρύτητας υπολογίζεται 2,5 φορές μεγαλύτερη της έντασης της Γης. Δέχεται δε από τον Ήλιο ποσότητα φωτός και θερμότητα ίση προς το 1/25 εκείνης που φθάνει στη Γη.
=== Σύνθεση ===
Η ανώτερη ατμόσφαιρα του Δία αποτελείται από περίπου 88-92% [[υδρογόνο]] και το [[ήλιο]] αποτελεί 8-12% κατ 'όγκο τοις εκατό ή κλάσμα των μορίων του αερίου. Δεδομένου ότι ένα άτομο ηλίου έχει περίπου τέσσερις φορές μεγαλύτερη μάζα απ'ότι ένα άτομο υδρογόνου, η σύσταση αλλάζει όταν περιγράφεται ως αναλογία της μάζας που συνεισφέρουν τα διαφορετικά άτομα. Έτσι, η ατμόσφαιρα αποτελείται περίπου από 75% υδρογόνο και 24% ήλιο κατά μάζα, με το υπόλοιπο ένα τοις εκατό της μάζας να αποτελείται από άλλα στοιχεία. Το εσωτερικό περιέχει υλικά πυκνότερα έτσι ώστε η κατανομή να είναι περίπου 71% υδρογόνο, 24% ήλιο, και 5% άλλα στοιχεία κατά μάζα. Η ατμόσφαιρα περιέχει ίχνη μεθανίου, [[Υδρατμός|υδρατμών]], [[αμμωνία]], και ενώσεις με βάση το [[πυρίτιο]]. Υπάρχουν επίσης ίχνη από άνθρακα, [[αιθάνιο]], [[υδρόθειο]], [[νέον]], [[οξυγόνο]], [[φωσφίνη]] και [[θείο]]. Το εξωτερικό στρώμα της ατμόσφαιρας περιέχει κατεψυγμένους κρυστάλλους αμμωνίας.<ref name=voyager>{{cite journal
|author=Gautier, D.; Conrath, B.; Flasar, M.; Hanel, R.; Kunde, V.; Chedin, A.; Scott N.
|title = The helium abundance of Jupiter from Voyager
|journal = Journal of Geophysical Research
|volume = 86|pages = 8713–8720|year = 1981
|url = http://adsabs.harvard.edu/abs/1981JGR....86.8713G
|accessdate=2007-08-28 |doi = 10.1029/JA086iA10p08713
}}</ref><ref name="cassini">{{cite journal
|author=Kunde, V. G. et al.
|title=Jupiter's Atmospheric Composition from the Cassini Thermal Infrared Spectroscopy Experiment
|journal=Science|date=September 10, 2004
|volume=305|issue=5690|pages=1582–86
|url=http://www.sciencemag.org/cgi/content/full/305/5690/1582
|accessdate = 2007-04-04 |doi = 10.1126/science.1100240
|pmid=15319491
}}</ref> Με [[υπέρυθρη ακτινοβολία|υπέρυθρες]] και [[υπεριώδης ακτινοβολία|υπεριώδεις μετρήσεις]], ίχνη [[βενζόλιο|βενζολίου]] και άλλων υδρογονανθράκων έχουν επίσης βρεθεί.<ref>{{cite journal
|journal = Icarus| volume = 64| pages = 233–48|year = 1985
|title = Infrared Polar Brightening on Jupiter III. Spectrometry from the Voyager 1 IRIS Experiment
|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1985Icar...64..233K
|author= Kim, S. J.; Caldwell, J.; Rivolo, A. R.; Wagner, R.
|doi = 10.1016/0019-1035(85)90201-5|accessdate=2007-08-28}}</ref>
Οι ατμοσφαιρικές αναλογίες υδρογόνου και ήλιου είναι πολύ κοντά στη θεωρητική σύνθεση του αρχέγονου ηλιακού νεφελώματος. Ωστόσο, το νέον στην ανώτερη ατμόσφαιρα αποτελεί μόνο τα 20 μέρη ανά εκατομμύριο κατά μάζα, η οποία είναι δέκα φορές μικρότερη από την αφθονία αυτού του στοιχείου στον Ήλιο.<ref>{{cite journal
|author=Niemann, H. B.; Atreya, S. K.; Carignan, G. R.; Donahue, T. M.; Haberman, J. A.; Harpold, D. N.; Hartle, R. E.; Hunten, D. M.; Kasprzak, W. T.; Mahaffy, P. R.; Owen, T. C.; Spencer, N. W.; Way, S. H.
|title=The Galileo Probe Mass Spectrometer: Composition of Jupiter's Atmosphere
|journal=Science|year=1996|volume=272
|issue=5263|pages=846–849
|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1996Sci...272..846N
|accessdate = 2007-02-19 |doi = 10.1126/science.272.5263.846
|pmid=8629016
}}</ref> Το ήλιο είναι επίσης εξαντλημένο, αν και είναι μόνο το 80% περίπου της σύνθεσης ηλίου του Ήλιου. Αυτή η εξάντληση μπορεί να είναι αποτέλεσμα της καθίζησης των στοιχείων αυτών στο εσωτερικό του πλανήτη.<ref name="galileo_ms">{{cite web
|first=Paul|last=Mahaffy
|url = http://ael.gsfc.nasa.gov/jupiterHighlights.shtml
|title = Highlights of the Galileo Probe Mass Spectrometer Investigation
|publisher = NASA Goddard Space Flight Center, Atmospheric Experiments Laboratory
|accessdate = 2007-06-06}}</ref> Η αφθονία των βαρύτερων αδρανών αερίων στην ατμόσφαιρα του Δία είναι περίπου δύο έως τρεις φορές μεγαλύτερη από του Ήλιου.
Με βάση την φασματοσκοπία, ο [[Κρόνος (πλανήτης)|Κρόνος]] θεωρείται ότι έχει παρόμοια σύνθεση με τον Δία, αλλά οι άλλοι γίγαντες αερίου, ο [[ουρανός (πλανήτης)|Ουρανός]] και ο [[Ποσειδώνας (πλανήτης)|Ποσειδώνας]] έχουν σχετικά πολύ λιγότερο υδρογόνο και ήλιο.<ref>{{cite web
|author=Ingersoll, A. P.; Hammel, H. B.; Spilker, T. R.; Young, R. E.
|date=June 1, 2005 <!-- Date from the PDF properties -->
|url = http://www.lpi.usra.edu/opag/outer_planets.pdf
|format=PDF|title = Outer Planets: The Ice Giants
|publisher = Lunar & Planetary Institute
|accessdate = 2007-02-01}}</ref> Ωστόσο, λόγω της έλλειψης εισόδου διαστημοπλοίων στην ατμόσφαιρα, ώστε να έχουμε μετρήσεις υψηλής ποιότητας, πιθανότατα τα βαρύτερα στοιχεία δεν είναι σε αφθονία στους εξωτερικούς πλανήτες πέρα από τον Δία.
=== Μάζα ===
{{Κύριο|Μάζα του Δία}}
[[Αρχείο:Great Red Spot From Voyager 1.jpg|right|thumb|220px|Η κόκκινη κηλίδα του Δία]]
Ο Δίας έχει μάζα 2,5 φορές όσο η μάζα όλων των άλλων πλανητών του ηλιακού συστήματος μαζί - ως μέγεθος μάζας είναι τόσο μεγάλο, ώστε το [[βαρύκεντρο]] του συστήματος Δία - Ήλιου βρίσκεται επάνω από την επιφάνεια του Ήλιου σε απόσταση 1,068 ηλιακές ακτίνες από το κέντρο του Ήλιου. Αν και αυτός ο πλανήτης κάνει τη Γη να μοιάζει με νάνο, με διάμετρο 11 φορές μεγαλύτερη, είναι πολύ λιγότερο πυκνός. Ο όγκος του Δία είναι ίσος με 1.321 το γήινο, αλλά ο πλανήτης είναι μόνο 318 φορές βαρύτερος από τη Γη.<ref name="fact"/><ref name="burgess">{{cite book
|first=Eric|last=Burgess|year=1982
|title=By Jupiter: Odysseys to a Giant
|publisher=Columbia University Press|location=New York
|isbn=0-231-05176-X}}</ref> Ο Δίας έχει ακτίνα ίση με 0,10 φορές την ακτίνα του Ήλιου,<ref name=shu82>{{cite book
|first=Frank H.|last=Shu|year=1982
|title=The physical universe: an introduction to astronomy
|page=426|series=Series of books in astronomy
|edition=12th|publisher=University Science Books
|isbn=0935702059}}</ref> και έχει μάζα 0.001 φορές τη μάζα του ήλιου, κάνοντας τους να έχουν περίπου ίση πυκνότητα.<ref name=davis_turekian05>{{cite book
|author=Davis, Andrew M.; Turekian, Karl K.
|title=Meteorites, comets, and planets
|volume=1|series=Treatise on geochemistry,
|publisher=Elsevier|year=2005|isbn=0080447201
|page=624}}</ref> Η "μάζα του Δία» (MJ ή MJup) χρησιμοποιείται συχνά ως μονάδα για την περιγραφή μάζας των άλλων αντικειμένων, ιδιαίτερα για εξωηλιακούς [[Πλανήτης|πλανήτες]] και [[φαιός νάνος|καφέ νάνους]]. Έτσι, για παράδειγμα, η μάζα του εξωηλιακού πλανήτη HD 209458 b είναι 0,69 MJ, ενώ ο COROT-7b έχει μάζα 0,015 MJ.<ref>{{cite web|title=The Extrasolar Planets Encyclopedia: Interactive Catalogue|publisher=Paris Observatory|author=Jean Schneider|year=2009|accessdate=2009-10-01}}</ref>
=== Εσωτερική δομή ===
Ο Δίας θεωρείται ότι αποτελείται από ένα πυκνό πυρήνα με ένα μείγμα στοιχείων, ένα στρώμα υγρού μεταλλικού υδρογόνου με λίγο ήλιο που τον περιβάλλει, και ένα εξωτερικό στρώμα κυρίως από μοριακό [[υδρογόνο]]. Πέραν αυτής της βασικής διάρθρωσης, υπάρχει ακόμα μεγάλη αβεβαιότητα. Ο πυρήνας συχνά περιγράφεται ως βραχώδης, αλλά κάθε λεπτομέρεια στη σύνθεση του είναι άγνωστη, όπως και οι ιδιότητες των υλικών σε θερμοκρασίες και πιέσεις σε τέτοια βάθη. Το [[1997]], είχε προταθεί από βαρυτικές μετρήσεις, ότι ο πυρήνας του Δία έχει 12 έως 45 φορές τη μάζα της Γης, ή περίπου το 3% -15% της συνολικής Μάζας του Δία.<ref>{{cite journal
|author=Guillot, T.; Gautier, D.; Hubbard, W. B.
|title=New Constraints on the Composition of Jupiter from Galileo Measurements and Interior Models
|journal=Icarus|year=1997|volume=130|pages=534–539
|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1997astro.ph..7210G
|accessdate=2007-08-28 |doi = 10.1006/icar.1997.5812
}}</ref> Η παρουσία του πυρήνα κατά τη διάρκεια τουλάχιστον ενός μέρους της ιστορίας του Δία προτείνεται από τα μοντέλα του πλανητικού σχηματισμού που αφορούν την αρχική σύσταση ενός βραχώδους ή παγωμένου πυρήνα που είναι αρκετά ογκώδης για να συλλέξει μέρος του όγκου από υδρογόνο και ήλιο από το πρωτοηλιακό νεφέλωμα. Αν υποθέσουμε ότι υπήρχε, μπορεί να έχει συρρικνωθεί καθώς ρεύματα μεταφοράς θερμού υγρού μεταλλικού υδρογόνου αναμίχθηκαν με το λιωμένο πυρήνα και μετέφεραν το περιεχόμενό του σε υψηλότερα επίπεδα στο πλανητικό εσωτερικό. Ο πυρήνας μπορεί τώρα να απουσιάζει εντελώς, καθώς οι μετρήσεις δεν είναι ακόμα αρκετά ακριβείς ώστε να αποκλειστεί η δυνατότητα αυτή.<ref>{{cite book
|author=Various
|editor=McFadden, Lucy-Ann; Weissman, Paul; Johnson, Torrence
|year=2006|title=Encyclopedia of the Solar System
|edition=2nd|publisher=Academic Press
|isbn=0120885891|page=412}}</ref>
== Ατμόσφαιρα ==
Η ατμόσφαιρα του Δία είναι η μεγαλύτερη στο ηλιακό σύστημα, καθώς εκτείνεται σε πλάτος μεγαλύτερο των 5.000 χιλιομέτρων.<ref name=Sieff/><ref>*{{cite journal
|last=Miller|first=S.
|coauthors=Aylword, A.; Milliword, G.
|year=2005
|title=Giant Planet Ionospheres and Thermospheres: the Importance of Ion-Neutral Coupling
|journal=[[Space Science Reviews]]
|volume=116 |pages=319–343
|doi=10.1007/s11214-005-1960-4
|bibcode=2005SSRv..116..319M
|ref=Miller2005
}}</ref> Επειδή ο Δίας δεν έχει επιφάνεια, η βάση της ατμόσφαιρας θεωρείται το σημείο στο οποίο η ατμοσφαιρική πίεση ισούται με 10 bar.<ref name=Sieff>{{cite journal
|last=Seiff |first=A.
|coauthors=Kirk, D.B.; Knight, T.C.D. et al.
|year=1998
|title=Thermal structure of Jupiter's atmosphere near the edge of a 5-μm hot spot in the north equatorial belt
|journal=[[Journal of Geophysical Research]]
|volume=103 |pages=22857–22889
|doi=10.1029/98JE01766
|bibcode=1998JGR...10322857S
}}</ref>
[[Αρχείο:Jupiter.Aurora.HST.UV.jpg|320px|thumb|Πολικό σέλας στο Δία, όπως φαίνεται στο υπεριώδες φως.]]
=== Ατμοσφαιρικά χαρακτηριστικά ===
Με το [[τηλεσκόπιο]] δεν φαίνεται η επιφάνεια του πλανήτη, αλλά η πυκνή [[ατμόσφαιρα]] που τον περιβάλλει και η οποία παρουσιάζει πλατιές σκοτεινές ταινίες, παράλληλες προς τον [[ισημερινός|ισημερινό]] του πλανήτη, που διαχωρίζονται από φωτεινές ζώνες. Η φωτεινότητα, το πλάτος και η θέση των ζωνών αλλάζουν συνέχεια όψη και εύρος, στο διάστημα ενός έτους. Η εναλλαγή σκοτεινών και φωτεινών ζωνών αντιπροσωπεύει περιοχές όπου αέρια ανεβαίνουν προς τα πάνω στην ατμόσφαιρα του Δία και άλλες όπου κατεβαίνουν προς τα κάτω. Η ατμόσφαιρα του Δία όπως και των άλλων τριών γιγάντων αερίων, περιέχει υδρογόνο περίπου 78%, [[ήλιο]] 11%, με το υπόλοιπο 1% να αποτελείται από [[αμμωνία]], [[μεθάνιο]], [[νερό]] και άλλες ενώσεις όπως το [[αιθάνιο]], το [[ακετυλένιο]] και το [[υδροκυάνιο]]. Η θερμοκρασία στην κορυφή των νεφών είναι -130 έως -140 βαθμοί Κελσίου. Σε αυτές τις θερμοκρασίες το νερό και η αμμωνία βρίσκονται σε μορφή [[πάγος|πάγου]]. Χαμηλότερα όμως τόσο η πίεση όσο και θερμοκρασία αυξάνονται.
=== Η μεγάλη ερυθρά κηλίδα και άλλες καταιγίδες ===
Χαρακτηριστικό της ατμόσφαιρας του Δία είναι η [[μεγάλη κόκκινη κηλίδα|κόκκινη κηλίδα]] (ερυθρά κηλίδα) με διάμετρο τετραπλάσια του γήινου δίσκου. Είναι ένας μόνιμος [[αντικυκλώνας]] που βρίσκεται 22 μοίρες νότια του ισημερινού. Καλύπτει περίπου το 1% της επιφάνειας του Δία, και φαίνεται να μετατοπίζεται αργά. Το χρώμα της και ο χρόνος περιστροφής αλλάζουν με την πάροδο των χρόνων. Υποστηρίζεται πως η μεγάλη κόκκινη κηλίδα είναι μια τεράστια καταιγίδα, ένας αντικυκλώνας, που κρατάει εδώ και 300 χρόνια ή νησίδα ατμοσφαιρικής ύλης μεταξύ υγρής και αεριώδους κατάστασης. Το [[2005]] μια ακόμα μεγάλου μεγέθους κηλίδα, η ''μικρή κόκκινη κηλίδα'' έκανε την εμφάνισή της κοντά στη μεγάλη. Παρόμοιοι σχηματισμοί έχουν παρατηρηθεί και στους άλλους γίγαντες αερίων, και υπάρχουν σε μεγάλους αριθμούς και στην ατμόσφαιρα του Δία. Ωστόσο, δεν έχουν το μέγεθος και τη διάρκεια της μεγάλης κόκκινης κηλίδας.
== Δακτύλιοι ==
{{Κύριο|Δακτύλιοι του Δία}}
Ο Δίας έχει ένα αμυδρό πλανητικό σύστημα δακτυλίων που αποτελείται από τρία κύρια τμήματα: τον εσωτερικό δακτύλιο σωματιδίων, γνωστό ως φωτοστέφανο, ένα σχετικά φωτεινό κύριο δακτύλιο, και ένα εξωτερικό αραχνοΰφαντο δακτύλιο.<ref>{{cite journal
|last = Showalter|first = M.A.
|coauthors =Burns, J.A.; Cuzzi, J. N.; Pollack, J. B.
|title=Jupiter's ring system: New results on structure and particle properties
|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1987Icar...69..458S
|journal=Icarus|year=1987|volume=69|issue=3
|pages=458–98|doi = 10.1016/0019-1035(87)90018-2
|accessdate=2007-08-28}}</ref> Αυτοί οι δακτύλιοι φαίνεται να έχουν προέλθει από σκόνη, αντί πάγο όπως συμβαίνει με τους δακτυλίους του Κρόνου. Ο κύριος δακτύλιος είναι πιθανώς κατασκευασμένος από υλικό που εκτινάσσεται από τους δορυφόρους [[Αδράστεια (δορυφόρος)|Αδράστεια]] και [[Μήτις (δορυφόρος)|Μήτις]]. Το υλικό που κανονικά θα επέστρεφε πίσω στο δορυφόρο τραβιέται σε τροχιά γύρω από το Δία λόγω της ισχυρής βαρυτικής επιρροής του. Η τροχιά του υλικού στρέφει προς τον Δία και νέο υλικό προστίθεται από επόμενες συγκρούσεις.<ref name="Burns1999">{{cite journal
|last=Burns|first=J. A.
|coauthors=Showalter, M.R.; Hamilton, D.P.; et al.
|title=The Formation of Jupiter's Faint Rings
|journal=Science|year=1999|volume=284
|pages=1146–50|doi=10.1126/science.284.5417.1146
|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1999Sci...284.1146B
|accessdate=2007-08-28
|pmid=10325220
|issue=5417}}</ref> Με παρόμοιο τρόπο, οι δορυφόροι [[Θήβη (δορυφόρος)|Θήβη]] και [[Αμάλθεια (δορυφόρος)|Αμάλθεια]] παράγουν ίσως τις δύο ξεχωριστές συνιστώσες του σκονισμένου αραχνοΰφαντου δακτυλίου.<ref name="Burns1999"/> Υπάρχουν επίσης αποδεικτικά στοιχεία ενός βραχώδη δακτυλίου κατά μήκος της τροχιάς της Αμάλθειας, ο οποίος μπορεί να αποτελείται από συντρίμμια από το δορυφόρο.<ref>{{cite journal
|last = Fieseler|first = P.D.
|title=The Galileo Star Scanner Observations at Amalthea
|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2004Icar..169..390F
|journal=Icarus|year=2004|volume=169|issue=2
|pages=390–401|doi = 10.1016/j.icarus.2004.01.012
|accessdate=2009-08-22}}</ref>
== Μαγνητικό πεδίο ==
[[Αρχείο:PIA04433 Jupiter Torus Diagram.jpg|thumb|left|200px|Μαγνητικό πεδιο]]
{{Κύριο|Μαγνητόσφαιρα Δία}}
Ο Δίας έχει ισχυρότατο μαγνητικό δίπολο, 14 φορές ισχυρότερο από εκείνο της Γης, με ισχύ 4,2 gauss στον ισημερινό και 10 με 14 στους πόλους.<ref name="worldbook">{{cite web
|author=Gierasch, Peter J.; Nicholson, Philip D.
|year = 2004
|url = http://www.nasa.gov/worldbook/jupiter_worldbook.html
|title = Jupiter|publisher = World Book @ NASA
|accessdate = 2006-08-10}}</ref> Κινήσεις αγώγιμων στοιχείων μέσα στο μεταλλικό υδρογόνο σχηματίζουν ένα μαγνητικό πεδίο, το οποίο παγιδεύει τα ιονισμένα σωματίδια του ηλιακού ανέμου. Η μαγνητόσφαιρά του, δηλαδή το μαγνητισμένο περιβάλλον του, σχηματίζεται γύρω του καθώς το μαγνητικό του πεδίο αλληλεπιδρά με τον ηλιακό άνεμο, αυτό το ταχύτατο, μαγνητισμένο και ιονισμένο αέριο που εκπέμπει συνεχώς ο Ήλιος στο διαπλανητικό χώρο με τεράστια ταχύτητα.
Διπολικά πεδία και μαγνητόσφαιρες έχουν η Γη, ο [[Κρόνος (πλανήτης)|Κρόνος]] και οι άλλοι γίγαντες πλανήτες. Η μαγνητόσφαιρα του Δία μοιάζει με γιγάντια σφαιρική σταγόνα προς τον Ήλιο με ακτίνα 100 έως 150 ακτίνες του Δία, και ατρακτοειδής προς τη σκοτεινή πλευρά που εκτείνεται ίσως και πέρα από μία αστρονομική μονάδα. Ο Δίας έχει έντονες ζώνες ακτινοβολίας (ζώνες [[Van Allen]]) και εμφανίζεται πολικό σέλας όπως στη Γη. Η έκταση της μαγνητόσφαιρας αυξομειώνεται, καθώς μεταβάλλεται η πίεση του ηλιακού ανέμου και κάποια σωμάτια (ενεργητικά ηλεκτρόνια) που επιταχύνονται από τη μαγνητόσφαιρα φθάνουν έως τη Γη, όπου τα παρατηρούν τα διαστημόπλοια όταν υπάρχει μαγνητική σύνδεση με τον Δία μέσω του διαπλανητικού μαγνητικού πεδίου κάθε δεκατρείς μήνες.
== Τροχιά ==
{{δείτε|Τρωικά αντικείμενα του Δία}}
Η απόστασή του από τη Γη κυμαίνεται ανάμεσα στα 591.000.000 χλμ και 965.000.000 χλμ. (περίπου ± 5,2 α.μ.). Περιστρέφεται πάρα πολύ γρήγορα γύρω από τον άξονά του, περίπου σε 10 ώρες, πιο γρήγορα από όλους τους πλανήτες. Για την ακρίβεια περιστρέφεται σε 9 ώρες και 51 λεπτά. Με αυτό το ρυθμό της περιστροφής, ο Δίας, που είναι φτιαγμένος κατά κύριο λόγο από αέριο [[υδρογόνο]] παρουσιάζει πλάτυνση ίση προς 1/15. Ο χρόνος που χρειάζεται για μια περιφορά γύρω από τον Ήλιο είναι περίπου 12 γήινα χρόνια (11 έτη και 315 ημέρες Γης).
== Δορυφόροι ==
{{Κύριο|Δορυφόροι του Δία}}
[[Αρχείο:Jupiter and the Galilean Satellites.jpg||thumb|left|200px|Από πάνω προς τα κάτω: Ιώ, Ευρώπη, Γανυμήδης και Καλλιστώ]]
Έχει επιβεβαιωθεί η ύπαρξη 79<ref>{{cite web | url=http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1231200284 | title=Ακόμα δύο φεγγάρια προστίθενται στο χαρέμι του Δία | publisher=in.gr | date=13 Ιουνίου 2012 | accessdate=13 Ιουνίου 2012}}</ref> δορυφόρων διαφόρων μεγεθών σε τροχιά γύρω από τον Δία από τους οποίους οι τέσσερις [[Γανυμήδης (δορυφόρος)|Γανυμήδης]], [[Καλλιστώ (δορυφόρος)|Καλλιστώ]], [[Ιώ (δορυφόρος)|Ιώ]] και [[Ευρώπη (δορυφόρος)|Ευρώπη]] ανακαλύφθηκαν από τον [[Γαλιλαίος|Γαλιλαίο]] όταν παρατήρησε τον ουρανό με το τηλεσκόπιό του το [[1610]], είναι πολύ μεγάλοι με διάμετρο από 4.980 έως 2.880 χλμ. Οι δύο πρώτοι είναι μεγαλύτεροι της [[Σελήνη]]ς. Αυτοί οι τέσσερις φαίνονται με απλά κιάλια κατά τη διεύθυνση του ισημερινού του πλανήτη.
Κατά την κίνησή τους περί το Δία άλλοτε υφίστανται "εκλείψεις", άλλοτε "διαβάσεις" (προ του δίσκου του Δία) και άλλοτε "[[Επιπρόσθηση|επιπροσθήσεις]]".
Ονόματα μερικών από τους υπόλοιπους δορυφόρους είναι: [[Αμάλθεια (δορυφόρος)|Αμάλθεια]], [[Ιμαλία (δορυφόρος)|Ιμαλία]], [[Ελάρα (δορυφόρος)|Ελάρα]], [[Πασιφάη (δορυφόρος)|Πασιφάη]], [[Σινώπη (δορυφόρος)|Σινώπη]], [[Λυσιθέα (δορυφόρος)|Λυσιθέα]], [[Κάρμη (δορυφόρος)|Κάρμη]], [[Ανάγκη (δορυφόρος)|Ανάγκη]], [[Λήδα (δορυφόρος)|Λήδα]], [[Θήβη (δορυφόρος)|Θήβη]], [[Αδράστεια (δορυφόρος)|Αδράστεια]], [[Μήτις (δορυφόρος)|Μήτις]], [[Καλλιρρόη (δορυφόρος)|Καλλιρρόη]], [[Θεμιστώ (δορυφόρος)|Θεμιστώ]], [[Μεγακλείτη (δορυφόρος)|Μεγακλείτη]], [[Ταϋγέτη (δορυφόρος)|Ταϋγέτη]], [[Χαλδήνη (δορυφόρος)|Χαλδήνη]], [[Αρπαλύκη (δορυφόρος)|Αρπαλύκη]], [[Καλύκη (δορυφόρος)|Καλύκη]], [[Ιοκάστη (δορυφόρος)|Ιοκάστη]], [[Ερινόμη (δορυφόρος)|Ερινόμη]], [[Ισονόη (δορυφόρος)|Ισονόη]], [[Πραξιδίκη (δορυφόρος)|Πραξιδίκη]], [[Αυτονόη (δορυφόρος)|Αυτονόη]], [[Θυώνη (δορυφόρος)|Θυώνη]], [[Ερμίππη (δορυφόρος)|Ερμίππη]], [[Αίτνη (δορυφόρος)|Αίτνη]], [[Ευρυδόμη (δορυφόρος)|Ευρυδόμη]], [[Ευάνθη (δορυφόρος)|Ευάνθη]], [[Ευπορία (δορυφόρος)|Ευπορία]], [[Ορθωσία (δορυφόρος)|Ορθωσία]], [[Σπονδή (δορυφόρος)|Σπονδή]], [[Καλή (δορυφόρος)|Καλή]], [[Πασιθέα (δορυφόρος)|Πασιθέα]], [[Ηγεμόνη (δορυφόρος)|Ηγεμόνη]], [[Μνήμη (δορυφόρος)|Μνήμη]], [[Αοιδή (δορυφόρος)|Αοιδή]], [[Θελξινόη (δορυφόρος)|Θελξινόη]], [[Αρχή (δορυφόρος)|Αρχή]], [[Καλλιχόρη (δορυφόρος)|Καλλιχόρη]], [[Ελίκη (δορυφόρος)|Ελίκη]], [[Καρπώ (δορυφόρος)|Καρπώ]], [[Ευκελάδη (δορυφόρος)|Ευκελάδη]], [[Κυλλήνη (δορυφόρος)|Κυλλήνη]], [[Κόρη (δορυφόρος)|Κόρη]].
=== Ιστορικά παραλειπόμενα ===
Στις [[13 Ιανουαρίου]], του [[1610]] όταν ανακαλύφθηκε και ο τέταρτος δορυφόρος του Δία, ο Γαλιλαίος ονόμασε αυτούς «''Πλανήτες των Μεδίκων''».
Ο [[Γερμανοί|Γερμανός]] αστρονόμος [[Μάγερ Σίμων]] ή Μάριος ισχυριζόταν πως εκείνος είναι ο πρώτος που παρατήρησε τους εν λόγω δορυφόρους την [[27 Δεκεμβρίου|27η Δεκεμβρίου]] του [[1609]] και ονόμασε, εκ λάθους του, αυτούς «''Αστέρες του Βρανδεμβούργου''» και ακολούθως έδωσε σε κάθε ένα ιδιαίτερο όνομα από την [[ελληνική μυθολογία]] καλώντας Γανυμήδη τον ένα εξ αυτών. Παρά ταύτα επεκράτησε ο Γαλιλαίος.
Με την ανακάλυψη αυτών των δορυφόρων αποδείχθηκε για πρώτη φορά ότι η Γη δεν είναι το κέντρο του Σύμπαντος, όπως πιστευόταν έως τότε, αφού υπήρχαν τέσσερα, έστω μικρά, ουράνια σώματα που περιφέρονταν γύρω από τον Δία. Αυτό οδήγησε στην εγκαθίδρυση και αποδοχή του ηλιοκεντρικού συστήματος που πρωτοδιατύπωσε ο [[Αρίσταρχος ο Σάμιος]] και επανέφερε ο [[Κοπέρνικος]] λίγο πριν το Γαλιλαίο.
Οι εκλείψεις της Ιούς χρησίμευσαν στον Ραίμερ (Roemer) για τον προσδιορισμό της [[ταχύτητα του φωτός|ταχύτητας του φωτός]].
== Πιθανότητα ζωής ==
Κανένας λόγος περί ζωής, ανάλογης με τη γήινη, δεν είναι δυνατόν να προταθεί προκειμένου για τον πλανήτη Δία. Το 1976 ο [[Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής|Αμερικανός]] φυσικός [[Καρλ Σαγκάν]] πρότεινε ότι μορφές ζωής με οργανική χημεία που βασίζονται στην υγρή αμμωνία (και όχι στο νερό όπως γίνεται στη Γη) θα μπορούσαν να επιβιώσουν στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας του Δία. Ο Σαγκάν βάσισε την άποψη του στην οικολογία των γήινων θαλασσών όπου υπάρχει [[φυτοπλαγκτόν]] στα ανώτερα στρώματα, πιο χαμηλά [[ψάρι]]α που τρέφονται από το [[πλαγκτόν]] και στα χαμηλότερα βάθη κυνηγοί που τρέφονται με τα ψάρια.
== [[Αστρονομική ναυτιλία]] ==
Ο πλανήτης Δίας περιλαμβάνεται στους λεγόμενους [[Ναυτιλιακοί πλανήτες|ναυτιλιακούς πλανήτες]], οι οποίοι λαμβάνονται υπόψη σε μετρήσεις για τις ανάγκες επίλυσης προβλημάτων προσδιορισμού [[γεωγραφικό στίγμα|γεωγραφικού στίγματος]].
==Σημειώσεις και Παραπομπές==
<references responsive="0" />
== Εξωτερικοί σύνδεσμοι ==
{{commonscat}}
* [http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/joviansatfact.html Jovian Satellite Fact Sheet] {{En}}
* [http://web.archive.org/20021016114810/www.ifa.hawaii.edu/~sheppard/satellites/jupsatdata.html Λίστα Δορυφόρων του Δία] {{En}}
{{Δορυφόροι του Δία}}
{{ΗλιακόΣύστημα}}
{{Authority control}}
{{Portal bar|Ηλιακό Σύστημα|Αστρονομία|Διάστημα}}
[[Κατηγορία:Δίας (πλανήτης)| ]]
| |||