Ως επακόλουθο της δολοφονίας του αρχιδούκα [[Φραγκίσκος Φερδινάνδος της Αυστρίας|Φραγκίσκου Φερδινάνδου]] της [[Αυστρία]]ςΑυστρίας στο Σαράγεβο στις 28 Ιουνίου 1914, από τον Γκαβρίλο Πρίντσιπ (Gavrilo Princip), μέλος του Σερβικού εθνικού μετώπου γνωστό ως Black Hand, ο Νικόλαος Β΄ ταλαντεύτηκε ως προς τη στάση που έπρεπε να κρατήσει η [[Ρωσία[[. Οι ανερχόμενες ιδέες του Πανσλαβισμού είχαν οδηγήσει τη Ρωσία να θεσπίσει συμφωνίες προστασίας της Σερβίας. Ο Νικόλαος δε θέλησε ούτε να παραδώσει τη [[Σερβία]] στο [[τελεσίγραφο]] της Αυστροουγγαρίας, ούτε να προκαλέσει μια γενικότερη σύρραξη. Σε μια σειρά από γράμματα που αντάλλαξε με τον Γερμανό Κάιζερ (την αποκαλούμενη και "αλληλογραφία του Γουίλι (Willy) και του Νίκι (Nicky)") και οι δύο διακήρυξαν την επιθυμία τους για ειρήνη και ο ένας προσπαθούσε να κάνει τον άλλον να υποχωρήσει. Ο Νικόλαος Β΄ πήρε αυστηρά μέτρα προς αυτήν την κατεύθυνση, διατάζοντας την κινητοποίηση του ρωσικού στρατού μόνο προς τα Αυστριακά σύνορα, με την ελπίδα να αποφύγει έτσι τον πόλεμο με την Γερμανική Αυτοκρατορία. Ήταν μια παράτολμη απόφαση καθώς η [[Αυστρία]] ήταν επί χρόνια σύμμαχος της [[Γερμανία]]ς. Έτσι πόλεμος με την Αυστρία σήμαινε και πόλεμο με την Γερμανία. Φαίνεται λοιπόν πως ο Νικόλαος είχε τη δυνατότητα να αποτρέψει τον πόλεμο.
[[Αρχείο:Nikolaus II. (Russland).jpg|thumb|left|250px|Ο Νικόλαος ο Β΄στο Τσάρσκογιε Σελό το Μάρτιο του 1917]]
