Νομαρχία: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
αρχή επαναδημιουργίας Ετικέτες: πολύ μικρό επεξεργασία κώδικα 2017 |
όπως ήταν στις 13 Μαρτίου 2017 (Internet Archive) |
||
Γραμμή 1:
Η '''νομαρχία '''είναι καταργημένη βαθμίδα της ελληνικής δημόσιας διοίκησης (1833-2010). Αποτελούσε νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου και αρμοδιότητά της ήταν η διοίκηση των τοπικών ζητημάτων σε επίπεδο νομού.
== Ιστορική εξέλιξη ==
[[Αρχείο:Dioikitiki diairesi 1833 map.PNG|μικρογραφία|Οι πρώτες δέκα νομαρχίες, 1833]]
Οι νομαρχίες εισήχθησαν με τη [[Διοικητική διαίρεση της Ελλάδας (1833)|διοικητική μεταρρύθμιση της Αντιβασιλείας]] (1833) ως ενδιάμεσο επίπεδο διοίκησης ανάμεσα στους αμιγώς τοπικούς θεσμούς ([[Δήμος|δήμοι]] - [[Επαρχία|επαρχίες]]) και την [[κυβέρνηση]]. Συγκεκριμένα ο καινοτόμος αυτός θεσμός της νομαρχίας καθορίστηκε από την [[Κυβέρνηση Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου 1833|Κυβέρνηση Μαυροκορδάτου]], στους πρώτους μήνες της διακυβέρνησης της χώρας από την [[Αντιβασιλεία Όθωνα 1833|Αντιβασιλεία]] μετά την άφιξη του [[Όθων της Ελλάδας|Βασιλέα Όθωνα]] στην Ελλάδα. Με βάση τη τότε νέα διοικητική διαίρεση, που τέθηκε σε εφαρμογή με το Βασιλικό Διάταγμα της 3/15 Απριλίου του 1833 «''Περί διαιρέσεως του Βασιλείου και της διοικήσεώς του''», η επικράτεια του Ελληνικού Βασιλείου χωρίσθηκε σε δέκα νομούς - νομαρχίες και 47 επαρχίες. Επικεφαλής της κάθε νομαρχίας ήταν ο νομάρχης, ανώτερο διοικητικό όργανο στη διοικητική διεύθυνση του νομού, με υπαγόμενες επαρχίες και δήμους, τα καθήκοντα του οποίου ορίσθηκαν με το από 25 Απριλίου του 1833 Βασιλικό Διάταγμα «''Περί της αρμοδιότητας των νομαρχών και περί της κατά τας νομαρχίας υπηρεσίας''». Την διαίρεση αυτή ακολούθησε στη συνέχεια και η διοικητική σύσταση αναγνώριση ισάριθμων μητροπόλεων με εξαίρεση εκείνη της Μάνης (Γυθείου).
Πρώτοι νομάρχες του Βασιλείου της Ελλάδος, που ορίστηκαν με την παραπάνω νομοθεσία ήταν ξεκινώντας από την νομαρχία πρωτεύουσας, οι: Φραγκίσκος Μαύρος (Αργολίδος και Κορινθίας), Γεώργιος Γλαράκης (Αχαΐας και Ήλιδος), Κωνσταντίνος Ζωγράφος (Αρκαδίας), Δημήτριος Χρηστίδης (Μεσσηνίας), Ανδρέας Μεταξάς (Λακωνίας), Αναγνώστης Μοναρχίδης (Ακαρνανίας και Αιτωλίας ), Ιωάννης Αμβροσιάδης (Φωκίδος και Λοκρίδος), Μ. Σχινάς (Αττικής και Βοιωτίας), Γεώργιος Αινιάν (Εύβοιας), και τέλος Ιάκωβος Ρίζος Νερουλός (Κυκλάδων).
Οι νομαρχίες καταργήθηκαν προσωρινά από [[Διοικητική διαίρεση της Ελλάδας (1836)|νέα μεταρρύθμιση]] τρία χρόνια αργότερα, επανασυστάθηκαν όμως το [[1845]] με το [[Διοικητική διαίρεση της Ελλάδας (1845)|Νόμο ΚΕ']].
Στον ενάμιση [[Αιώνας|αιώνα]] που ακολούθησε, ο αριθμός, οι περιοχές και τα αντικείμενα αρμοδιότητάς τους συχνά άλλαζαν, ακολουθώντας τις αντίστοιχες [[Γεωγραφία|γεωγραφικές]] και [[Δημογραφία|δημογραφικές]] μεταβολές. Όμως ο δομικός χαρακτήρας τους παρέμενε ίδιος: τοπικοί βραχίονες της κεντρικής εξουσίας, αφού η τελευταία διόριζε άμεσα ή έμμεσα τα όργανά τους.
Η πρώτη (και τελευταία) ουσιαστική μεταβολή του χαρακτήρα τους έγινε το [[1994]] με το Ν. 2218 της [[Κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου 1993|κυβέρνησης Ανδρέα Παπανδρέου]], ο οποίος θέσπισε την εκλογή του [[Νομάρχης|νομάρχη]] και του συμβουλίου με άμεση καθολική [[ψηφοφορία]], μετατρέποντας το θεσμό σε πλήρως αιρετό β΄ βάθμιο [[ΟΤΑ|οργανισμό τοπικής αυτοδιοίκησης]]. Λόγω αυτού, οι νομαρχίες μετονομάστηκαν επισήμως σε ''Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις'', αν και στην καθημερινή γλώσσα συνέχισαν να αποκαλούνται με την παλαιά ονομασία τους.
== Παρεμφερείς μορφές ==
* Νομαρχίες μικρότερες από νομό: Λόγω της μεγάλης συγκέντρωσης πληθυσμού στο [[Αττική|Νομό Αττικής]], αυτός συχνά διαιρείτο σε περισσότερες της μίας νομαρχίες.
* Υπερνομαρχία: Επρόκειτο για λίγα ΝΠΔΔ που συστάθηκαν την περίοδο της αιρετής νομαρχιακής αυτοδιοίκησης και περιελάμβαναν περισσότερες από μία νομαρχίες. Τυπικά οι κατά τόπους νομαρχίες διατηρούσαν την αυτοτέλειά τους, όμως ουσιαστικά τα όργανά τους εκλέγονταν σε υπερνομαρχιακό επίπεδο. Υπερνομαρχίες συστάθηκαν στο [[Λεκανοπέδιο Αττικής|Λεκανοπέδιο Αθηνών - Πειραιώς]] (συμπεριελάμβαναν τις νομαρχίες του) και στην [[Μακεδονία (διαμέρισμα)|Ανατολική Μακεδονία]] - [[Θράκη]] (μία για [[Νομός Δράμας|Δράμα]] - [[Νομός Καβάλας|Καβάλα]] - [[Νομός Ξάνθης|Ξάνθη]] και μία για [[Νομός Ροδόπης|Ροδόπη]] - [[Νομός Έβρου|Έβρο]]). Οι δύο τελευταίες είχαν δεχτεί μάλιστα έντονες επικρίσεις, ότι συγκροτήθηκαν με σκοπό να αποτραπεί η εκλογή νομαρχών από τη [[Μουσουλμανική μειονότητα Ελλάδος|μουσουλμανική μειονότητα]] σε Ξάνθη και Ροδόπη.
== Οι 54 Νομαρχίες ==
[[Αρχείο:Prefectures of Attica.png|μικρογραφία|Οι 4 νομοί της Αττικής]]
[[Αρχείο:GreekPrefecturesNumbered.png|μικρογραφία|Χάρτης της Ελλάδας με αριθμημένους τους νομούς]]
Οι νομαρχίες της Ελλάδας όπως είχαν διαμορφωθεί τελευταία ήταν:
{| class="wikitable"
|
# Νομός Αττικής
#* 1. [[Νομαρχία Αθηνών]]
#* 2. [[Νομαρχία Ανατολικής Αττικής]]
#* 3. [[Νομαρχία Πειραιά]]
#* 4. [[Νομαρχία Δυτικής Αττικής]]
# [[Νομός Εύβοιας|Νομαρχία Εύβοιας]]
# [[Νομός Ευρυτανίας|Νομαρχία Ευρυτανίας]]
# [[Νομός Φωκίδας|Νομαρχία Φωκίδας]]
# [[Νομός Φθιώτιδας|Νομαρχία Φθιώτιδας]]
# [[Νομός Βοιωτίας|Νομαρχία Βοιωτίας]]
# [[Νομός Χαλκιδικής|Νομαρχία Χαλκιδικής]]
# [[Νομός Ημαθίας|Νομαρχία Ημαθίας]]
# [[Νομός Κιλκίς|Νομαρχία Κιλκίς]]
# [[Νομός Πέλλας|Νομαρχία Πέλλας]]
# [[Νομός Πιερίας|Νομαρχία Πιερίας]]
# [[Νομός Σερρών|Νομαρχία Σερρών]]
# [[Νομός Θεσσαλονίκης|Νομαρχία Θεσσαλονίκης]]
# [[Νομός Χανίων|Νομαρχία Χανίων]]
# [[Νομός Ηρακλείου|Νομαρχία Ηρακλείου]]
# [[Νομός Λασιθίου|Νομαρχία Λασιθίου]]
# [[Νομός Ρεθύμνης|Νομαρχία Ρεθύμνης]]
# [[Νομός Δράμας|Νομαρχία Δράμας]]
# [[Νομός Έβρου|Νομαρχία Έβρου]]
# [[Νομός Καβάλας|Νομαρχία Καβάλας]]
# [[Νομός Ροδόπης|Νομαρχία Ροδόπης]]
# [[Νομός Ξάνθης|Νομαρχία Ξάνθης]]
# [[Νομός Άρτας|Νομαρχία Άρτας]]
# [[Νομός Ιωαννίνων|Νομαρχία Ιωαννίνων]]
|
# [[Νομός Πρέβεζας|Νομαρχία Πρέβεζας]]
# [[Νομός Θεσπρωτίας|Νομαρχία Θεσπρωτίας]]
# [[Νομός Κέρκυρας|Νομαρχία Κέρκυρας]]
# [[Νομός Κεφαλληνίας|Νομαρχία Κεφαλληνίας]]
# [[Νομός Λευκάδας|Νομαρχία Λευκάδας]]
# [[Νομός Ζακύνθου|Νομαρχία Ζακύνθου]]
# [[Νομός Χίου|Νομαρχία Χίου]]
# [[Νομός Λέσβου|Νομαρχία Λέσβου]]
# [[Νομός Σάμου|Νομαρχία Σάμου]]
# [[Νομός Αρκαδίας|Νομαρχία Αρκαδίας]]
# [[Νομός Αργολίδας|Νομαρχία Αργολίδας]]
# [[Νομός Κορινθίας|Νομαρχία Κορινθίας]]
# [[Νομός Λακωνίας|Νομαρχία Λακωνίας]]
# [[Νομός Μεσσηνίας|Νομαρχία Μεσσηνίας]]
# [[Νομός Κυκλάδων|Νομαρχία Κυκλάδων]]
# [[Νομός Δωδεκανήσου|Νομαρχία Δωδεκανήσου]]
# [[Νομός Καρδίτσας|Νομαρχία Καρδίτσας]]
# [[Νομός Λάρισας|Νομαρχία Λάρισας]]
# [[Νομός Μαγνησίας|Νομαρχία Μαγνησίας]]
# [[Νομός Τρικάλων|Νομαρχία Τρικάλων]]
# [[Νομός Αχαΐας|Νομαρχία Αχαΐας]]
# [[Νομός Αιτωλοακαρνανίας|Νομαρχία Αιτωλοακαρνανίας]]
# [[Νομός Ηλείας|Νομαρχία Ηλείας]]
# [[Νομός Φλώρινας|Νομαρχία Φλώρινας]]
# [[Νομός Γρεβενών|Νομαρχία Γρεβενών]]
# [[Νομός Καστοριάς|Νομαρχία Καστοριάς]]
# [[Νομός Κοζάνης|Νομαρχία Κοζάνης]]
(a) [[Άγιο Όρος]]
|}
Οι νομαρχίες καταργήθηκαν την τελευταία ημέρα του 2010, σε εφαρμογή του [[Πρόγραμμα Καλλικράτης|προγράμματος Καλλικράτης]]. Ως β΄ βάθμιοι ΟΤΑ αντικαταστάθηκαν από τις [[Περιφέρειες της Ελλάδας|περιφέρειες]], ενώ οι αρμοδιότητές τους διαμοιράστηκαν ανάμεσα στις τελευταίες και τους δήμους.
| |||