Άνδρος: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Η '''Άνδρος''' είναι νήσος στο [[Αιγαίο πέλαγος]], νοτιοανατολικά της [[Εύβοια]]ς. Είναι το βορειότερο νησί των [[Κυκλάδες|Κυκλάδων]] και το δεύτερο μεγαλύτερο σε έκταση, μετά τη [[Νάξος|Νάξο]].<ref name="Ιστορία1">{{cite web |url=http://andros.gr/gr/istoria.html |title=Ιστορία |publisher=Δήμος Άνδρου |accessdate=28 Σεπτεμβρίου 2017}}</ref>. Εκτείνεται από βορειοδυτικά προς τα νοτιοανατολικά, καταλαμβάνοντας έκταση 374 τ. χλμ.<ref name="Ιστορία1" /> Έχει πληθυσμό 9.170 κατοίκων. Πρωτεύουσα του νησιού είναι η [[Άνδρος (πόλη)|Άνδρος]] ή Χώρα, ενώ το λιμάνι του είναι το [[Γαύριο Άνδρου|Γαύριο]].

Η ιστορία της Άνδρου είναι συνδεδεμένη με αυτή των υπόλοιπων νησιών του Αιγαίου. Το όνομα του νησιού ανάγεται στη μυθολογία. Η επικρατέστερη εκδοχή υποστηρίζει πως ο πρώτος κάτοικος του νησιού ήταν ο, θεϊκής καταγωγής, [[Άνδρος (μυθολογία)|Άνδρος]] (ή Ανδρεύς). Ο πατέρας του ήταν ο [[Άνιος]], γιος του θεού [[Απόλλων]]α, και η μητέρα του η Κρέουσα ή [[Ροιώ]], κόρη του [[Στάφυλος|Σταφύλου]], γιου του θεού [[Διόνυσος|Διόνυσου]]. Η μυθολογική καταγωγή των κατοίκων του νησιού ερμηνεύει την κυρίαρχη λατρεία του θεού Διόνυσου και την παρουσία των θεών-προγόνων στα νομίσματά τους.<ref name="Ιστορία2">{{cite web |url=http://www.androsweb.gr/p004r.htm |title=Ιστορία της νήσου Άνδρου |publisher=androsweb.gr |accessdate=28 Σεπτεμβρίου 2017}}</ref>. Άλλα ονόματα της Άνδρου είναι: Υδρούσα (λόγω των πολλώ πηγών της), Επαγρίς, Νοαγρία και Λασία.<ref name="Ιστορία3">{{cite web |url=http://archive.in.gr/Reviews/article.asp?lngReviewID=1668&lngItemID=17361 |title=Ιστορία της Άνδρου |publisher=archive.in.gr |accessdate=28 Σεπτεμβρίου 2017}}</ref>.

Η πρώτη κατοίκηση στην Άνδρο παρατηρήθηκε στο τέλος της [[Νεολιθική εποχή|νεολιθικής εποχής]], στον οικισμό του Στρόφυλα.<ref name="Ιστορία2"/><ref name="Στρόφυλας1">{{cite web |url=http://www.archaiologia.gr/blog/2013/03/28/%CE%BF-%CE%BD%CE%B5%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CE%B8%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82-%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82-%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%BD-%CF%83%CF%84%CF%81%CF%8C%CF%86%CE%B9%CE%BB%CE%B1-%CF%84/ |title=Ο νεολιθικός οικισμός στον Στρόφιλα της Άνδρου |date=28 Μαρτίου 2013 |publisher=arxaiologia.gr |accessdate=28 Σεπτεμβρίου 2017}}</ref><ref name="Αξιοθέατα">{{cite web |url=http://andros.gr/gr/periigisi/ta-axiotheata-tis-androu.html |title=Τα αξιοθέατα της Άνδρου |publisher=Δήμος Άνδρου |accessdate=28 Σεπτεμβρίου 2017}}</ref><ref name="Στρόφυλας2">{{cite web |url=https://andros-guide.gr/item/%CF%83%CF%84%CF%81%CF%8C%CF%86%CE%B9%CE%BB%CE%B1%CF%82-%CE%AC%CE%BD%CE%B4%CF%81%CE%BF%CF%85/ |title=Στρόφιλας Άνδρου |publisher=andros-guide.gr |accessdate=28 Σεπτεμβρίου 2017}}</ref>. Χρονολογείται περίπου από το 4.000 π.Χ. και η πόλη, σύμφωνα με την αρχαιολόγο Χριστίνα Τελεβάντου, ήταν πυκνά δομημένη με ψηλά κτήρια,<ref name="Στρόφυλας3">{{cite web |url=http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=505418 |title=Από τον Στρόφιλα της Ανδρου άρχισε ο Κυκλαδικός Πολιτισμός |date=1 Απριλίου 2013 |publisher=ΤΟ ΒΗΜΑ |accessdate=28 Σεπτεμβρίου 2017}}</ref>, ενώ υπήρχαν πλήθος βραχογραφιών,<ref name="Ιστορία1" /><ref>{{cite web |url=http://enandro.gr/strofilas-2014.html |title=Ο Στρόφιλας της Άνδρου στις κορυφαίες αρχαιολογικές ανακαλύψεις του 2014 |date=12 Μαΐου 2015 |publisher=enandro.gr |accessdate=11 Οκτωβρίου 2017}}</ref>, αγγείων και άλλων εργαλείων.<ref name="Στρόφυλας2"/>. Θεωρείται κέντρο εμπορίου μεταξύ των Κυκλάδων και της [[Κρήτη]]ς με την ηπειρωτική Ελλάδα.<ref name="Ιστορία1" />. Πρώτοι κάτοικοι του νησιού ήταν οι [[Κάρες]], ενώ ακολούθησαν οι [[Φοίνικες (αρχαίος λαός)|Φοίνικες]], οι Κρήτες, οι [[Πελασγοί]] και τελευταίοι οι [[Ίωνες]].<ref name="Ιστορία3"/>.

Κατά τη [[Γεωμετρική εποχή]], περίπου το 900 π.Χ., αναπτύχθηκε ο οικισμός της Ζαγοράς,<ref name="Ιστορία1" />, μία πόλη στη δυτική ακτή της Άνδρου που ήταν ένα σημαντικό εμπορικό και οικονομικό κέντρο,<ref>{{cite book |author=Διαμαντής Μπασαντής, Σταμάτης Καμπάνης |title=Η Άνδρος μέσα στο χρόνο |publisher=Gutenberg |id=ISBN 978-960-01-1551-2 |pages=25 }}</ref><ref>{{cite web |url=http://odysseus.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_id=2357 |title=Ζαγορά Άνδρου |publisher=odysseus.culture.gr |accessdate=11 Οκτωβρίου 2017}}</ref>, η οποία όμως χάθηκε από άγνωστες συνθήκες 200 χρόνια αργότερα. Κατά τις ανασκαφές βρέθηκαν 45 δώματα, καθώς και ένας ναός, αφιερωμένος πιθανόν στην [[Αθηνά]], ο οποίος κατασκευάστηκε μετά την εγκατάλειψη του οικισμού<ref name="Ιστορία3"/> και έμεινε σε λειτουργία μέχρι τα μέσα του 5ου αι. π.Χ.<ref>{{cite book |title=Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα (Τόμος 7) |publisher=ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΠΥΡΟΣ |id=ISBN 960-8322-78-2 |pages=258 }}</ref>. Οικισμός υπήρχε και στην περιοχή Υψηλή στο Απρόβατο.<ref name="Ιστορία1" /><ref name="Ιστορία2" />.

Τον 9ο-6ο αι. π.Χ. σημειώθηκαν μετακινήσεις των κατοίκων από την Άνδρο προς τη [[Χαλκιδική]] και τη [[Θράκη]], ιδρύοντας τις αποικίες της [[Άκανθος|Άκανθου]], της Σάνης, των [[Στάγειρα Χαλκιδικής|Σταγείρων]]<ref name="Ιστορία1" /> (γενέτειρα του [[Αριστοτέλης|Αριστοτέλη]]) και της [[αρχαία Άργιλος|Αργίλου]].<ref>[http://www.argilos.net/ Η ανασκαφή της Αργίλου]</ref><ref name="Ιστορία3"/>. Παράλληλα, το 700 π.Χ. περίπου, χτίστηκε η αρχαία [[Παλαιόπολη Άνδρου|Παλαιόπολη]], η οποία αποτέλεσε οικονομικό και εμπορικό κέντρο της περιοχής μέχρι τον 1ο αι. μ.Χ. Κατοικήθηκε μέχρι τις αρχές του Βυζαντίου, ενώ τον 4ο αιώνα η πόλη καταστράφηκε από σεισμό.<ref>{{cite web |url=http://www.naftemporiki.gr/story/1263798/andros-ekthesi-gia-ta-30-xronia-anaskafon-tou-ekpa-stin-palaiopoli |title=Άνδρος: Έκθεση για τα 30 χρόνια ανασκαφών του ΕΚΠΑ στην Παλαιόπολη |date=4 Αυγούστου 2017 |publisher=naftemporiki.gr |accessdate=11 Οκτωβρίου 2017}}</ref>.

Κατά την [[πρώτη περσική εισβολή στην Ελλάδα]], η Άνδρος ήταν σύμμαχος των Περσών, όπως και τα περισσότερα νησιά των Κυκλάδων. Η νίκη των Ελλήνων στους πολέμους επέτρεψε στους Αθηναίους να επιτεθούν στο νησί το 480 π.Χ., μία κίνηση που απέτυχε λόγω της ισχυρής οχύρωσης της Παλαιόπολης.<ref name="Ιστορία2" />. Δύο χρόνια αργότερα, η Άνδρος θα γίνει μέλος της [[Συμμαχία της Δήλου|Συμμαχίας της Δήλου]], πληρώνοντας στην Αθήνα το φόρο των 12 ταλάντων.<ref name="Ιστορία3"/><ref name="Πατριδογνωσία">{{cite book |title=Πατριδογνωσία (Τόμος 1) |publisher=ΕΘΝΟΣ της Κυριακής |id=ISBN 960-8322-78-2 }}</ref>.

Όταν ξεκίνησε ο [[Πελοποννησιακός πόλεμος]], η Άνδρος ήταν με το πλευρό των Αθηναίων, αλλά το [[411 π.Χ.]] το νησί επαναστάτησε και πέρασε στον έλεγχο των Σπαρτιατών,<ref>{{cite book |author=Διαμαντής Μπασαντής, Σταμάτης Καμπάνης |title=Η Άνδρος μέσα στο χρόνο |publisher=Gutenberg |id=ISBN 978-960-01-1551-2 |pages=33-34 }}</ref>, μέχρι το [[378 π.Χ.]], όπου εισχώρησε στη [[Δεύτερη Αθηναϊκή Συμμαχία]].<ref name="Ιστορία3"/><ref name="Πατριδογνωσία"/>.

Μετά το θάνατο του [[Αλέξανδρος ο Μέγας|Μεγάλου Αλέξανδρου]], υπήρξε μία περίοδος αναταραχών για την κυριαρχία της Άνδρου. Κατακτήθηκε αρχικά από το [[Μακεδονικό βασίλειο]] μέχρι το [[315 π.Χ.]] όπου προσχώρησε στο [[Κοινό των Νησιωτών]]. Από το [[308 π.Χ.]] μέχρι το [[199 π.Χ.]] η Άνδρος άλλαξε χέρια πέντε φορές. Το 308 π.Χ. περνάει στη [[Δυναστεία των Πτολεμαίων]] μέχρι το 265 π.Χ. όπου εισχωρεί και πάλι στο Κοινό των Νησιωτών. Μάλλον το [[245 π.Χ.]] (η ακριβής ημερομηνία αμφισβητείται<ref>Ιστορία του Ελληνικού έθνους ''Τόμος Δ' Μέγας Αλέξανδρος –Ελληνιστικοί Χρόνοι ΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΩΝ ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ Γ' Συριακός πόλεμος 246-241 π.Χ. σελ. 415''</ref>) έλαβε χώρα [[Ναυμαχία της Άνδρου (245 π.Χ.)|ναυμαχία ανοιχτά της Άνδρου]], ανάμεσα στους Μακεδόνες και τους Πτολεμαίους. Τη μάχη κέρδισαν οι Μακεδόνες, διατηρώντας την κυριαρχία του νησιού όμως μονάχα ένα χρόνο, μέχρι το 244 π.Χ. όπου το καταλαμβάνει εκ νέου η Δυναστεία των Πτολεμαίων. Το [[202 π.Χ.]] περνάει εκ νέου για λίγο υπό την κατοχή της Μακεδονίας, μέχρι το [[199 π.Χ.]] όπου και κατακτάται τελικά από τους Ρωμαίους.<ref name="Πατριδογνωσία"/><ref>{{cite book |title=Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα (Τόμος 7) |publisher=ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΠΥΡΟΣ |year=2006 |id=ISBN 960-8305-00-4 |pages=259 }}</ref>.[[Αρχείο:Andros from space.jpg|μικρογραφία|311x311εσ|εναλλ.=|αριστερά]]

Το 199 π.Χ. η Άνδρος περνάει στα χέρια των Ρωμαίων, έπειτα από πολιορκία της Παλαιόπολης. Οι Ρωμαίοι λεηλάτησαν την αρχαία πόλη και εκτόπισαν τους κατοίκους στο [[Δήλεσι|Δήλιο]].<ref name="Πατριδογνωσία"/>. Λίγο αργότερα, το νησί ξανακατοικήθηκε, ενώ πέρασε στη [[Δυναστεία των Ατταλιδών]], μέχρι το [[133 π.Χ.]] όπου και δόθηκε στη Ρώμη.<ref name="Τόμος 7">{{cite book |title=Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα (Τόμος 7) |publisher=ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΠΥΡΟΣ |year=2006 |id=ISBN 960-8305-00-4 |pages=260 }}</ref>.

Το [[42 π.Χ.]], η Άνδρος περνά στον έλεγχο των Ροδίων, έπειτα τη [[Μάχη των Φιλίππων]], ως τη στέψη του [[Οκταβιανός Αύγουστος|Οκταβιανού]] ως αυτοκράτορα της [[Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία|Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας]], όπου προσχωρεί σε αυτή.<ref name="Τόμος 7"/>. Εντάχτηκε στην [[Επαρχία των Νήσων]].

Οι κάτοικοι της Άνδρου εκχριστιανίστηκαν από τα πρώτα χρόνια του Βυζαντίου, ενώ η γεωγραφική της θέση την έκανε ισχυρό μέλος της Επαρχίας των Νήσων, καθώς βρισκόταν στη θαλάσσια οδό προς την [[Κωνσταντινούπολη]]. Έτσι, στο νησί εγκαταστάθηκε τελωνείο και άρχισε να οργανώνεται ναυτική δύναμη με σκοπό την αντιμετώπιση των πειρατών και των Αράβων.<ref name="Ιστορία3" />. Τον 8ο αιώνα, η επισκοπή της Άνδρου περνάει στον έλεγχο της μητρόπολης Αθηνών με την οποία είχαν ισχυρούς δεσμούς, αφήνοντας τη μητρόπολη της Ρόδου.<ref name="Τόμος 7 (2)">{{cite book |title=Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα (Τόμος 7) |publisher=ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΠΥΡΟΣ |year=2006 |id=ISBN 960-8305-00-4 |pages=261 }}</ref>.

Τον 9ο αιώνα δημιουργείται από τη [[Βυζαντινή Αυτοκρατορία]] το [[Θέμα Αιγαίου Πελάγους]], με σκοπό την παροχή στόλου στο [[Βυζαντινό ναυτικό]]. Η Άνδρος υπάχθηκε στο θέμα αυτό, γνωρίζοντας πνευματική αλλά και εμπορική ανάπτυξη.<ref name="Ιστορία3" /><ref name="Τόμος 7 (2)" />. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της πνευματικής άνθησης αποτελεί ο [[Λέων ο Μαθηματικός]], ο οποίος σπούδασε θετικές επιστήμες,<ref>{{cite web |url=http://www.antibaro.gr/article/255 |title=Λέων ο Μαθηματικός: ο μεγαλύτερος επιστήμονας του Βυζαντίου |publisher=antibaro.gr |accessdate=11 Οκτωβρίου 2017}}</ref>, διαβάζοντας κυρίως από τις βιβλιοθήκες των μοναστηριών.<ref>{{cite web |url=http://aboutlibraries.gr/stage/gr/prosopa/item/276-leon-o-filosofos-i-mathimatikos.html |title=Λέων ο Φιλόσοφος ή Μαθηματικός |publisher=aboutlibraries.gr |accessdate=11 Οκτωβρίου 2017}}</ref><ref name="Ιστορία3" />. Από το 12ο αι. φάνηκε και η εμπορική ανάπτυξη του νησιού, καθώς σύμφωνα με το Σήγουλφ, ο οποίος πέρασε από την Άνδρο το [[1102]] (άλλη πηγή αναφέρει το [[1204]]<ref name="Ιστορία3" />), παρατήρησε την επεξεργασία μεταξιού και των σχινδάλαμων, μία επικερδής ενασχόληση για τους κατοίκους που έφερνε οικονομική ευημερία στο νησί μέχρι το 19ο αιώνα.<ref name="Τόμος 7 (2)" />. Πολλά μοναστήρια και ναοί χτίστηκαν εκείνη την περίοδο.<ref name="Ιστορία1" /><ref name="Ιστορία3" />.

Η Άνδρος δέχθηκε επίθεση από τους Βενετούς (1127) και λίγο αργότερα από τους [[Νορμανδοί|Νορμανδούς]] (1147), οι οποίοι κατάφεραν να την κατακτήσουν προσωρινά, μέχρι το τέλος του 12ου αι. ακολούθησαν κι άλλες νορμανδικές επιθέσεις.<ref name="Τόμος 7 (2)"/>.

Η Άνδρος αλώθηκε από τους Φράγκους στην [[Δ΄ Σταυροφορία]] στον δρόμο τους για την [[Κωνσταντινούπολη]] (1203).<ref>Setton 1976, p. 9.</ref> Όταν έπεσε η Κωνσταντινούπολη και δημιουργήθηκε η [[Λατινική Αυτοκρατορία]] οι Σταυροφόροι αποφάσισαν την διανομή των λαφύρων, σύμφωνα με το [[Partitio Terrarum Imperii Romaniae]] η Άνδρος δόθηκε στην [[Δημοκρατία της Βενετίας]].<ref>Setton 1976, p. 18.</ref><ref>Miller 1908, pp. 29, 579.</ref> Η Άνδρος έγινε τμήμα του [[Δουκάτο της Νάξου|Δουκάτου του Αρχιπελάγους]], ο δούκας [[Μάρκος Α΄ Σανούδος]] την έδωσε δώρο στον ξάδελφο του [[Μαρίνο Ντάντολο]] που την είχε καταλάβει, ήταν και οι δυο ανιψιοί του υπερήλικα δόγη της Βενετίας [[Ενρίκο Ντάντολο]].<ref>Miller 1908, p. 44, 579.</ref><ref>Setton 1976, p. 19 (note 78), 428.</ref> Παράλληλα, εκείνη τη χρονιά κατασκευάστηκε το κάστρο της Χώρας, το οποίο χρησίμευε ως ορμητήριο,<ref>{{cite web |url=http://www.kastra.eu/castlegr.php?kastro=andros |title=Κάτω Κάστρο Άνδρου |publisher=kastra.eu |accessdate=11 Οκτωβρίου 2017}}</ref>, αλλά και ως κατοικία του Μαρίνο Ντάντολο. <ref name="Αξιοθέατα"/>. Καταστράφηκε μόλις το 1943 μετά το βομβαρδισμό της Χώρας από τους Γερμανούς. Τέλος, χτίζονται πολλοί πύργοι και το Άνω Κάστρο, με σκοπό τον έλεγχο της θάλασσας.<ref name="Ιστορία3"/>.

Ο Μαρίνο Ντάντολο κυβέρνησε περίπου 32 χρόνια, κατόπιν ένας άλλος Βενετός ευγενής ο [[Ιερεμίας Γκίζι]] Κύριος της [[Σκύρος|Σκύρου]], της [[Σκιάθος|Σκιάθου]] και της [[Σκόπελος|Σκοπέλου]] τον έδιωξε και κατέλαβε το νησί (1239). Ο Μαρίνο Ντάντολο πέθανε την ίδια εποχή που η υπόθεση του ήταν έτοιμη να συζητηθεί στο κυβερνητικό συμβούλιο της Βενετίας αλλά τελικά συζητήθηκε με πρωτοβουλία της χήρας του Φελίτσια και της αδελφής του Μαρίας Ντόρο. Την Φελίτσια βοήθησε σημαντικά ο Κύριος της [[Αστυπάλαια|Αστυπάλαιας]] Γιάκοπο Κουερίνι που τον παντρεύτηκε σε δεύτερο γάμο. Ο Ιερεμίας Γκίζι και ο αδελφός του [[Ανδρέας Γκίζι]] που κυβερνούσε την [[Τήνος|Τήνο]] και την [[Μύκονος|Μύκονο]] κλήθηκαν από την κυβέρνηση της Βενετίας να απολογηθούν για την κατάληψη της Άνδρου (11 Αυγούστου 1243). Το Συμβούλιο αποφάσισε να κάνει κατάσχεση της περιουσίας τους, να τους εξορίσει ισόβια από την [[Βενετία]] και ζήτησε από τον δόγη Γιάκοπο Τιέπολο να τους πιέσει να παραδώσουν το νησί. Ο Ιερεμίας δεν πτοήθηκε από τις κυρώσεις και κράτησε το νησί μέχρι τον θάνατο του (1252) επειδή του έφερε τεράστια πλούτη και έσοδα, μετά τον θάνατο του η Άνδρος πέρασε απ'ευθείαςαπευθείας στον Δούκα του Αρχιπελάγους. Ο [[Άγγελος Α΄ Σανούδος]] κράτησε τους φεουδαρχικούς νόμους και έδωσε δώρο τα μισά εδάφη του νησιού στην Φελίτσια χήρα του Μαρίνο Ντάντολο.<ref>Setton 1976, pp. 429–431.</ref><ref>Miller 1908, pp. 578–579.</ref>

Τα προβλήματα εμφανίστηκαν ξανά όταν πέθανε η Φελίτσια χωρίς διάδοχο. Ο [[Μάρκος Β΄ Σανούδος]] εισέβαλε στην Άνδρο και έκανε όλο το νησί δουκικό έδαφος αλλά πριν περάσει η χρονική προθεσμία των δυο ετών και δύο ημερών εμφανίστηκε στην Νάξο ο εγγονός του Μαρίνο Ντάντολο Νικολά Κουερίνι και διεκδίκησε την κληρονομιά του παππού του. Η Δημοκρατία της Βενετίας τους κάλεσε να εξετάσουν το πρόβλημα αλλά ο Δούκας του Αρχιπελάγους τους ζήτησε να μην επεμβαίνουν στα νησιά του. Η υπόθεση τελικά λύθηκε με τη επέμβαση του Βενετού βάιλου του Νεγκρεπόντε Νικολό Ιουστινιάνι (1291 - 1293), αποφάσισαν να γίνει η Άνδρος δουκικό έδαφος και να πάρει ο Κουερίνι σαν αποζημίωση 5.000 λίρες.<ref>Setton 1976, pp. 431–432.</ref><ref>Miller 1908, pp. 579–580.</ref> Οι δούκες του Αρχιπελάγους που ανήκαν στον [[Οίκος των Σανούδων|Οίκο των Σανούδων]] από τότε χρησιμοποιούσαν για τον εαυτό τους τον τίτλο ''"Κύριοι του δουκάτου της Νάξου και της Άνδρου"'', χρησιμοποιούσαν σποραδικά την Άνδρο σαν τόπο κατοικίας.<ref>Miller 1908, p. 580.</ref> Η Άνδρος και οι υπόλοιπες [[Κυκλάδες]] δέχτηκαν σκληρές επιδρομές από τον στόλο της Αραγωνίας υπό τον [[Ρουτζέρο ντι Λαούρια]] (1292).<ref>Miller 1908, p. 581.</ref> Τελευταία εκπρόσωπος του Οίκου των Σανούδων ήταν η [[Φιορέντσα Σανούντο]] που παντρεύτηκε σε πρώτο γάμο τον [[Τζοβάννι νταλε Κάρτσερι]] και σε δεύτερο γάμο τον δεύτερο ξάδελφο της [[Νικόλαος Β΄ Σανούδος Σπετσαμπάντα|Νικόλαο Β΄ Σανούδο Σπετσαμπάντα]] με τον οποίο απέκτησε την [[Μαρία Σανούδου]]. Την Φιορέντσα διαδέχθηκε στο Δουκάτο του Αρχιπελάγους ο γιος της από τον πρώτο της γάμο [[Νικολό νταλε Κάρτσερι]] (1371) που έδωσε δώρο την Άνδρο στην ετεροθαλή αδελφή του Μαρία Σανούδου.<ref>Miller 1908, p. 592.</ref> Οι Κύριοι της Άνδρου αναλυτικά από τον Οίκο των Σανούδων που κυβέρνησαν το νησί σαν τμήμα του Δουκάτου του Αρχιπελάγους ήταν:

Ο ευγενής [[Φραγκίσκος Α΄ Κρίσπος]] απεστάλη στην Νάξο για να ελέγξει την κακοδιαχείριση του δουκάτου από τον Νικολό Γ΄, ο Φραγκίσκος οργάνωσε την δολοφονία του και τον διαδέχθηκε αμέσως με την υποστήριξη της Βενετίας (1383), είναι ο ιδρυτής του [[Οίκος των Κρίσπων|Οίκου των Κρίσπων]]. Με την άνοδο του στο δουκάτο ο Φραγκίσκος Α΄ άρπαξε την Άνδρο από την Μαρία Σανούδου και την έδωσε δώρο στην κόρη του Πετρονίλλα που την πάντρεψε με τον [[Πιέτρο Τζένο]], τον γιο του Βενετού βάιλου του Νεγκρεπόντε.<ref>Miller 1908, pp. 593–595.</ref> Η Μαρία Σανούδου πήρε σαν αποζημίωση την φτωχότερη Πάρο υπό τον όρο να παντρευτεί έναν άσημο Βενετό ευγενή Γαλλικής καταγωγής τον [[Γκασπάρε Σομμαρίπα]] για να μην έχει αξιώσεις στο δουκάτο. Ο Πιέτρο Τζένο ήταν πολύ καλός διπλωμάτης αλλά ήταν αδύνατο να χειριστεί τις μεγάλες δυνάμεις που εμφανίστηκαν στην εποχή του.<ref>Miller 1908, pp. 596, 604.</ref> Η [[Σύρος]], η [[Πάρος]] και τα υπόλοιπα νησιά των Κυκλάδων δέχτηκαν σκληρές επιθέσεις από τον [[Οθωμανική Αυτοκρατορία|Οθωμανικό]] στόλο, η Άνδρος είχε λιγότερες ζημιές αλλά υποχρεώθηκε να προμηθεύει με πλοία τον Τουρκικό στόλο και να παρέχει καταφύγια. Το 1416 ωστόσο σε μια νέα σκληρή Οθωμανική επίθεση σχεδόν ολόκληρος ο πληθυσμός του νησιού αιχμαλωτίστηκε.<ref>Miller 1908, pp. 598–599, 603.</ref> Μετά την επίθεση αυτή ο Πιέτρο Τζένο εποίκισε το νησί με [[Αρβανίτες]], μεταφέρθηκαν από την νότια [[Εύβοια]] την γειτονική [[Κάρυστος|Κάρυστο]] δημιουργώντας μετέπειτα τον [[Δήμος Άρνης Άνδρου|Δήμο Άρνης]] και τον [[Δήμος Γαυρίου|Δήμο Γαυρίου]].<ref name="Τόμος 7 (2)"/><ref>Miller 1908, p. 600.</ref> Οι Βενετοί λεηλάτησαν την [[Χίος|Χίο]] που ανήκε στην [[Δημοκρατία της Γένοβας]], οι Γενοβέζοι προχώρησαν σε αντίποινα και κατέλαβαν την Άνδρο και την Νάξο, μόνο οι δούκες του Αρχιπελάγους με τις ισχυρές διπλωματικές ικανότητες πέτυχαν να μην προσαρτηθούν τα νησιά στην [[Γένοβα]].<ref>Miller 1908, p. 603.</ref> Ο Πιέτρο Τζένο πέθανε (1427) και τον διαδέχθηκε ο γιος του Ανδρέας που ήταν άρρωστος και είχε μόνο μια κόρη. Με τον θάνατο του Ανδρέα (1437) οι θείοι του Ανδρέα που είχαν στόχο να παντρέψουν την κόρη του Ανδρέα με τον γιο τους όταν ενηλικιωθούν εισέβαλαν στην Άνδρο και ανακηρύχτηκαν άρχοντες του νησιού.

Η Βενετία αντέδρασε ταχύτατα, κύρηξεκήρυξε τους νέους κατόχους ανεπιθύμητους και συγκάλεσε το Κοινοβούλιο της για να λύσει το ζήτημα της διαδοχής στην Άνδρο, κάλεσε όλους τους υποψήφιους διεκδικητές να εμφανιστούν. Ο σπουδαιότερος διεκδικητής ήταν ο [[Κρουσίνο Α΄ Σομμαρίπα]], Κύριος της Πάρου και [[Τριτημόριοι της Εύβοιας|Τριτημόριος της Εύβοιας]], γιος της παλιάς κατόχου Μαρίας Σανούδου και του συζύγου της Γκασπάρε Σομμαρίπα, κουνιάδος του Δούκα του Αρχιπελάγους [[Ιάκωβος Α΄ Κρίσπος|Ιάκωβου Α΄ Κρίσπου.]] Η μητέρα του δεν έπαψε ποτέ να διεκδικεί τα δικαιώματα της στην Άνδρο μέχρι τον θάνατο της (1426), ο γιος της συνέχισε να τα διεκδικεί το ίδιο. Το Κοινοβούλιο αποφάσισε υπέρ του Κρουσίνο (1440) δικαιώνοντας την αδικία που έγινε στην μητέρα του πριν από 50 χρόνια.<ref>Miller 1908, pp. 595, 604–605.</ref><ref>Setton 1978, p. 93 (note 47).</ref> Ο Κρουσίνο Α΄ Σομμαρίπα ήταν έντονα μορφωμένος και ασχολήθηκε με την αρχαιολογία, οι σπουδαιότεροι Κύριοι της Άνδρου από την Οικογένεια Σομμαρίπα ήταν :

Η Άνδρος υπέφερε βαριά από τις επιδρομές των Τούρκων όταν ξέσπασε ο [[Πρώτος Βενετοτουρκικός πόλεμος]] (1463 - 1479), τέσσερα πλοία επιτέθηκαν στο νησί (1468), οι Οθωμανοί θανάτωσαν τον βαρόνο [[Τζιοβάνι Σομμαρίπα]] και απέκτησαν αμέτρητους αιχμαλώτους και λάφυρα αξίας 15.000 δουκάτων. Οι Τούρκοι επιτέθηκαν ξανά στο νησί δυο χρόνια αργότερα, αιχμαλώτισαν ολόκληρο τον πληθυσμό του νησιού αφήνοντας την Άνδρο μόνο με 2.000 κατοίκους.<ref>Miller 1908, p. 611.</ref> Η Οικογένεια Σομμαρίπα παρά τις πανωλεθρίες διατήρησε την κυριαρχία της στην Άνδρο και την Πάρο, τα νησιά αυτά ήταν από τα πλουσιότερα σε ολόκληρο το Αιγαίο σε τέτοιο βαθμό που οι κυβερνήτες τους διεκδικούσαν τον τίτλο του δούκα για τον εαυτό τους με ανεξαρτητοποίηση από το δουκάτο του Αρχιπελάγους.<ref>Miller 1908, p. 617.</ref> Την δεκαετία του 1500 οι εμφύλιες διαμάχες ανάμεσα στους δυο κλάδους της Οικογένειας Σομμαρίπα είχαν ως αποτέλεσμα πολλοί Ανδριώτες να μεταφερθούν στην Πάρο. Οι κάτοικοι της Άνδρου διαμαρτυρήθηκαν έντονα στην [[Βενετία]] για την βιαιότητα του δούκα Φραντσέσκο σε σημείο που απείλησαν ότι θα καλέσουν τους Τούρκους να καταλάβουν το νησί. Οι Βενετοί καθαίρεσαν τον [[Φραντσέσκο Σομμαρίπα]] και τοποθέτησαν έναν άλλο κυβερνήτη για τα επόμενα επτά χρόνια (1507).<ref>Miller 1908, p. 619.</ref>

Η κυριαρχία των Σομμαρίπα στην Άνδρο αποκαταστάθηκε όταν αναγνώρισε η Βενετία σαν νόμιμο διάδοχο τον Αλβέρτο Σομμαρίπα .<ref>Miller 1908, p. 621.</ref> Ο Οθωμανός ναύαρχος Ελληνικής καταγωγής [[Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα]] όταν ξέσπασε ο [[Τρίτος Βενετοτουρκικός πόλεμος]] κυρίευσε την Άνδρο (1537) και ανέτρεψε τον ηγεμόνα. Ο Κρουσίνο Γ΄ Σομμαρίπα φρόντισε να την κερδίσει ξανά με την παρέμβαση του Γάλλου πρέσβη αφού δέχτηκε να πληρώσει ετήσιο φόρο [[Ακτσές]] στον Οθωμανό κυβερνήτη της Χαλκίδας.<ref>Miller 1908, p. 628.</ref>. Την ίδια εποχή όλα τα νησιά του Αιγαίου έγιναν φόρου υποτελή στην [[Οθωμανική Αυτοκρατορία]], η κατάσταση αυτή θα παραμείνει μέχρι την οριστική τους κατάκτηση από τους Τούρκους (1566).<ref name="Τόμος 7 (2)"/>.

Την εποχή που οι Έλληνες κάτοικοι της Νάξου κάλεσαν τους Τούρκους να καταλάβουν το νησί τους (1566) οι Ανδριώτες επαναστάτησαν εναντίον του κυβερνήτη τους Τζιανφραντσέσκο Σομμαρίπα, αν και ο Σομμαρίπα μπόρεσε να δραπετεύσει η Άνδρος πέρασε οριστικά υπό Οθωμανική κυριαρχία.<ref>Miller 1908, pp. 634–636.</ref> Το παλιό Δουκάτο του Αρχιπελάγους παραχωρήθηκε τα επόμενα 13 χρόνια από τον σουλτάνο [[Σελίμ Β΄]] στον ευνοούμενο του [[Ιωσήφ Νάζη]] που κυβέρνησε τα νησιά μέσω των αντιπροσώπων του και τα χρησιμοποίησε ως πηγή πλούτου.<ref>Miller 1908, pp. 637–643.</ref> Ο Ιωσήφ Νάζη ονομάστηκε ''"Δούκας της Νάξου και της Άνδρου"''. <ref name="Πατριδογνωσία"/>. Με τον θάνατο του Νάζη (1579) οι κάτοικοι της Άνδρου ζήτησαν από τον σουλτάνο να επαναφέρει τους απογόνους των παλιών Λατινικών δυναστειών σαν υποτελείς του αλλά ο σουλτάνος προτίμησε να κυρήξεικηρύξει τις Κυκλάδες αυτόνομη Οθωμανική επαρχία.

Τα νησιά πέρασαν στον Οθωμανικό έλεγχο με τη δημιουργία των [[σαντζάκι|σαντζάκιων]], δίνοντας τέλος στο Δουκάτο της Νάξου. Σε όλα τα νησιά που αποτελούσαν το παλιό Βενετικό Δουκάτο του Αρχιπελάγους με εξαίρεση την [[Τήνος|Τήνο]], η διοίκηση πέρασε σε ''"Μπέηδες"''. <ref name="Τόμος 7 (2)" />. Από το 18ο αι. η Άνδρος δίνονταν στην εκάστοτε [[Βαλιδέ σουλτάνα]], ως φόρο τιμής. <ref name="Ιστορία3" /> Οι Κυκλάδες το 1580 είχαν αυτονομία και πολλές ελευθερίες από τους Οθωμανούς, με μεγάλες φοροαπαλλαγές και θρησκευτικές ελευθερίες, η κατάσταση αυτή παρέμεινε μέχρι την [[Ελληνική Επανάσταση του 1821]].<ref>Miller 1908, pp. 643–644.</ref>

Η Άνδρος είχε ηπιότερη μεταχείριση από τους Οθωμανούς σε σχέση με τα υπόλοιπα νησιά. Τα πρώτα προνόμια οι Ανδριώτες κέρδισαν το 1539 (η Άνδρος ήταν ακόμα υπό Φραγκικό έλεγχο), όταν ο [[Σουλεϊμάν Α΄ ο Μεγαλοπρεπής]] εξαίρεσε το νησί από επιπρόσθετες φορολογίες, επιβλήθηκε προστασία των κατοίκων και των περιουσιών τους, επέτρεψε την ανάπτυξη του εμπορίου και την ύπαρξη άμυνας στο νησί. Ο [[Μουράτ Γ΄]] έθεσε τα θεμέλια της αυτοκυβέρνησης των νησιών (1580), ένας θεσμός που κράτησε μέχρι την Ελληνική Επανάσταση.<ref name="Τόμος 7 (3)">{{cite book |title=Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα (Τόμος 7) |publisher=ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΠΥΡΟΣ |year=2006 |id=ISBN 960-8305-00-4 |pages=262 }}</ref>. Το 1674 η Χώρα καταστράφηκε και έτσι πρωτεύουσα του νησιού έγινε η [[Μεσαριά Άνδρου]]. Η Χώρα άρχισε να κατοικείται ξανά μετά το 1750, ενώ έγινε πρωτεύουσα του νησιού μετά την Ελληνική επανάσταση.<ref name="σελ. 99">{{cite book |author=Διαμαντής Μπασαντής, Σταμάτης Καμπάνης |title=Η Άνδρος μέσα στο χρόνο |publisher=Gutenberg |id=ISBN 978-960-01-1551-2 |pages=99 }}</ref>.

Παρόλο που οι Ανδριώτες δεν είχαν καταπιεστεί από την τουρκική κυριαρχία,<ref>{{cite book |author=Διαμαντής Μπασαντής, Σταμάτης Καμπάνης |title=Η Άνδρος μέσα στο χρόνο |publisher=Gutenberg |id=ISBN 978-960-01-1551-2 |pages=104 }}</ref>, η [[Ελληνική Επανάσταση του 1821|Ελληνική επανάσταση]] ξεκίνησε στην Άνδρο στις [[10 Μαΐου]] [[1821]], έπειτα από λόγο του [[Θεόφιλος Καΐρης|Θεόφιλου Καΐρη]].<ref name="Ιστορία1"/>. Πολλά μοναστήρια, με κύριο τη Μονή της Αγίας, προσέφεραν οικονομικούς πόρους για την επανάσταση. Πολλοί κάτοικοι της Άνδρου βρέθηκαν στις μάχες στην [[Πελοπόννησος|Πελοπόννησο]], στα [[Ψαρά]] και στην [[Ύδρα]]. Η Άνδρος, με το μικρό στόλο που είχε (40 ιστιοφόρα), της ανατέθηκε η φύλαξη του στενού του Καφηρέα και των περιοχών της [[Κάρυστος|Καρύστου]] και του [[Γαύριο Άνδρου|Γαυρίου]].<ref name="σελ. 169">{{cite book |author=Διαμαντής Μπασαντής, Σταμάτης Καμπάνης |title=Η Άνδρος μέσα στο χρόνο |publisher=Gutenberg |id=ISBN 978-960-01-1551-2 |pages=169-173 }}</ref>.

Το [[1822]] ξέσπασε το κίνημα του Μπαλλή. Ο Δημήτρης Μπαλλής εκμεταλλεύτηκε τα γεγονότα της επανάστασης για να δημιουργήσει εξέγερση εναντίων των πλούσιων μεγαλοκτηματιών εξ' αιτίαςεξαιτίας της μεγάλης φορολογίας. Αποτέλεσμα του κινήματος ήταν η καταστροφή πολλών πύργων των πλούσιων κατοίκων. Το κίνημα κατακρίθηκε διότι γινόντουσαν εμφύλιες διαμάχες κατά τη διάρκεια του επαναστατικού αγώνα.<ref name"σελ.="" 106"="">{{cite book |author=Διαμαντής Μπασαντής, Σταμάτης Καμπάνης |title=Η Άνδρος μέσα στο χρόνο |publisher=Gutenberg |id=ISBN 978-960-01-1551-2 |pages=106 }}</ref><ref name="Τόμος 7 (4)">{{cite book |title=Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα (Τόμος 7) |publisher=ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΠΥΡΟΣ |year=2006 |id=ISBN 960-8305-00-4 |pages=263 }}</ref>.

Το [[1825]] πραγματοποιήθηκε μία [[Ναυμαχία της Άνδρου (1825)|ναυμαχία ανοιχτά της Άνδρου]] μεταξύ των Ελλήνων επαναστατών, με αρχηγό το [[Γεώργιος Σαχτούρης|Γεώργιο Σαχτούρη]], και των Οθωμανών. Κατά τη διάρκεια της ναυμαχίας, κάηκαν δύο τουρκικά πλοία και συνελήφθησαν άλλα έξι, εκ των οποίων τα πέντε μετέφεραν πολεμοφόδια που προορίζονταν για την [[Πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου|Πολιορκία του Μεσολογγίου]]. Παράλληλα, κατά τα χρόνια της επανάστασης, το νησί δεχόταν λεηλασίες από [[Λιάπηδες]], δημιουργώντας προβλήματα στο νησί μέχρι το [[1827]], όπου μετά από επίθεση των κατοίκων, αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν.<ref name="Τόμος 7 (4)"/>.

Η ναυτιλιακή ανάπτυξη που γνώρισε η Άνδρος ξεκίνησε το 1770 με τον ερχομό των Ρώσων στο νησί. Τα καράβια των Ανδριωτών μπορούσαν να ταξιδέψουν ελεύθερα, καθώς προστατεύονταν από τους Ρώσους. Η [[συνθήκη του Κιουτσούκ-Καϊναρτζή]] ευνόησε τους Έλληνες ναυτικούς, αφού, υψώνοντας τη ρωσική σημαία στα πλοία τους, μπορούσαν να έχουν στόλο ελεύθερα στο Αιγαίο. Έτσι, η [[Άνδρος (πόλη)|Χώρα]] άρχισε να γίνεται εμπορικό κέντρο.<ref name="σελ. 169"/>.

Κατά τα χρόνια της επανάστασης, η Άνδρος είχε μόνο μικρά ιστιοφόρα, σε αντίθεση με άλλα νησιά που είχαν μεγαλύτερα. Αυτό συνέβη γιατί η Άνδρος είχε εξαιρεθεί από τη ναυτολογία ανδρών στο [[Οθωμανικό Πολεμικό Ναυτικό]], οπότε δεν είχε το δικαίωμα να έχει μεγάλα πλοία. Εκείνα τα χρόνια η Άνδρος είχε στο στόλο της 40 μικρά ιστιοπλοϊκά,<ref name="ναυτιλία">{{cite web |url=http://enandro.gr/2015-03-08-12-25-47.html |title=Η Άνδρος συνεχίζει να «μπαρκάρει»… |last1=Κοκκίνης |first1=Μιχάλης |date=7 Μαρτίου 2015 |publisher=enandro.gr |accessdate=13 Οκτωβρίου 2017}}</ref>, τα οποία είχαν δευτερεύοντα ρόλο στην επανάσταση. Μετά την απελευθέρωση και ειδικά την περίοδο του [[Όθων Α΄ της Ελλάδας|Όθωνα]], η ναυτιλία της Άνδρου αναπτύσσεται γοργά,<ref name="Ιστορία2"/>, ο πληθυσμός της έφτασε τους 30.000 κατοίκους, ενώ στο νησί δημιουργήθηκαν οι οικισμοί του [[Γαύριο Άνδρου|Γαυρίου]], του [[Μπατσί Άνδρου|Μπατσίου]] και του [[Όρμος Κορθίου Άνδρου|Όρμου Κορθιου]]. Γεωργικοί οικισμοί όπως η [[Άρνη Άνδρου|Άρνη]] άρχισαν να παρακμάζουν, αφού οι κάτοικοι στράφηκαν προς τη ναυτιλία.<ref name="Τόμος 7 (4)"/>. Το [[1840]] η Άνδρος είχε 121 [[Ιστιοφόρο|ιστιοφόρα]], ενώ οι πρώτες οικογένειες ναυτικών που διακρίθηκαν εκείνη την περίοδο ήταν η [[οικογένεια Γουλανδρή]] και [[Οικογένεια Εμπειρίκου|Εμπειρίκου]].<ref name="ναυτιλία"/>.

Κατά τη δεκαετία του 1870, τα ιστιοφόρα πέρασαν από την περίοδο της ακμής τους στην παρακμή, μετά την εμφάνιση των [[Ατμόπλοιο|ατμόπλοιων]]. Οι Ανδριώτες εφοπλιστές στράφηκαν νωρίς στα ατμόπλοια, γνωρίζοντας πρωτοφανή ανάπτυξη. Σε αυτή τη μετάβαση βοήθησε ο [[Επαμεινώνδας Κ. Εμπειρίκος|Επαμεινώνδας Εμπειρίκος]], υπουργός Ναυτικών, ο οποίος υποστήριζε το νόμο της ναυτικής υποθήκης. Η απόκτηση ατμόπλοιων απαιτούσε μεγάλα κεφάλαια, σε αντίθεση με τα χαμηλού κόστους ιστιοφόρα. Η ναυτική υποθήκη περιόριζε τους κινδύνους του δανειστή και μείωνε το ποσοστό του επιτοκίου.<ref name="ναυτιλία"/>. Έτσι, από τα 8 ανδριώτικα ατμόπλοια το [[1898]], ο στόλος έφτασε τα 60 το [[1914]], συνολικής χωρητικότητας 113.407 κ.ο.χ. Στις αρχές του 20ού αιώνα, ιδρύθηκε στη Χώρα από το Δημήτρη Μωραϊτη η «Υπερωκεάνειος Εθνική Ατμοπλοΐα» η οποία δρομολόγησε ατμόπλοια για πρώτη φορά μεταξύ Ελλάδας-[[Νέα Υόρκη|Νέας Υόρκης]].<ref name="Τόμος 7 (4)"/><ref name="Ιστορία1"/>. Μετά την πτώχευσή της το [[1908]], τη θέση της παίρνει η [[Εθνική Ατμοπλοΐα Ελλάδος]], της [[Οικογένεια Γουλανδρή|οικογένειας Γουλανδρή]].<ref name="σελ. 169"/>.

Κατά τη διάρκεια της [[Μικρασιατική Καταστροφή|Μικρασιατικής Καταστροφής]], οι εφοπλιστές της Άνδρου εκμεταλλεύτηκαν το μεταναστευτικό κύμα που προκαλέθηκεπροκλήθηκε, δρομολογώντας τα πλοία τους στη γραμμή Ελλάδα-Ν. Υόρκη. Εκείνη την εποχή, άρχισαν να νηολογούν τα πλοία τους κυρίως στην [[Αγγλία]], ώστε να επωφεληθούν από την ναυτιλιακή κίνηση, αφήνοντας στο [[νηολόγιο]] της Άνδρου λίγα πλοία. Τα χωριά της Άνδρου, με κυριότερα τις [[Στενιές Άνδρου|Στενιές]] και τη Χώρα, αναπτύχθηκαν οικονομικά και κοινωνικά. Αυτή η ανάπτυξη οφειλόταν στο ότι οι κάτοικοι είχαν στραφεί στη θάλασσα και ενίσχυαν την τοπική οικονομία. Παράλληλα και οι ίδιοι οι εφοπλιστές έχουν ενισχύσει την κοινωνία της Άνδρου μέσω δωρεών και ευεργεσιών. Το [[1939]] υπήρχαν στο νηολόγιο της Άνδρου 80 πλοία, το δεύτερο λιμάνι σε αριθμό πλοίων μετά του [[Λιμάνι του Πειραιά|Πειραιά]].<ref name="σελ. 169"/>.

Κατά το [[Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος|Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο]], η Άνδρος έχασε πολλά πλοία λόγω τορπιλισμών, έχοντας το [[1945]] μόνο 21 πλοία. Κατά τη διάρκεια της [[Κατοχή της Ελλάδας 1941-1944|κατοχής]], η Άνδρος βρισκόταν υπό ιταλική κατοχή. Στις [[23 Σεπτεμβρίου]] [[1943]] οι Γερμανοί βομβάρδισαν τη Χώρα από τη θάλασσα, για να αναγκαστεί η ιταλική φρουρά να παραδοθεί σε αυτούς (καθώς η Ιταλία είχε ήδη [[Συμμαχική εισβολή στην Ιταλία|συνθηκολογήσει]]). Αποτέλεσμα ήταν η καταστροφή των αρχοντικών των Εμπειρίκων στη περιοχή Ρίβα, του Κάστρου της Χώρας και του φάρου Τουρλίτη.<ref>{{cite web |url=http://enandro.gr/2015-04-02-04-50-45.html |title=Τα εγκλήματα των Γερμανών στην κοινωνία της Άνδρου |last1=Σταυρόπουλος |first1=Δημήτρης |date=14 Μαρτίου 2015 |publisher=enandro.gr |accessdate=13 Οκτωβρίου 2017}}</ref>. Μετά τον πόλεμο Τα αρχοντικά κατεδαφίστηκαν και δημιουργήθηκε η πλατεία του αφανούς ναύτη, ενώ ο φάρος αρχικά επισκευάστηκε με σιδερένιο σκελετό και το [[1994]] ανακατασκευάστηκε στην αρχική του μορφή μετά από δωρεά της [[Οικογένεια Γουλανδρή|οικογένειας Γουλανδρή]].<ref>{{cite web |url=http://www.faroi.com/gr/turlitis_gr.htm |title=Φάρος Τουρλίτης |publisher=faroi.com |accessdate=13 Οκτωβρίου 2017}}</ref>.

Μετά τη δεκαετία του 1950 άρχισε ο πληθυσμός του νησιού να μειώνεται διότι πολλοί κάτοικοι του νησιού μετανάστευσαν είτε προς στα αστικά κέντρα (κυρίως στον [[Πειραιάς|Πειραιά]]) είτε προς το εξωτερικό (κυρίως στις [[ΗΠΑ]]). Τις τελευταίες δεκαετίες άρχισε να αναπτύσσεται ο τουρισμός στο νησί.<ref name="Ιστορία1"/>.

Ως ορεινό νησί η Άνδρος μπορεί να μην έχει πεδιάδες, έχει όμως εύφορες κοιλάδες κατάσπαρτες κυρίως με εσπεριδοειδή, αφήνοντας ακάλυπτες τις σχιστολιθικές κορυφές της. Πλούσιοι ελαιώνες και απέραντοι αμπελώνες κοσμούν τα βαθμωτά άνδηρα, (πεζούλες ή χαλιά κατά τους ντόπιους), ενώ ωραίοι αγροί και κήποι απαντώνται χαμηλότερα. Άγρια ζώα δεν υπάρχουν, εκτός από κάποιους αετούς και γεράκια βόρεια, ακανθόχοιρους, κουνάβια, και [[φίδι]]α. Το σύνηθες κυνήγι στο νησί αποτελούν αγριοπερίστερα, [[πέρδικα|πέρδικες]] και [[λαγός|λαγούς]].

Η πρώτη προσπάθεια τουριστικής ανάδειξης των μονοπατιών έγινε το 1997, με την συντήρηση 12 μονοπατιών. Από τότε γίνεται συνεχώς συντήρηση και χαρτογράφηση του δικτύου των μονοπατιών από τοπικούς φορείς.<ref>[http://www.androsroutes.gr/el/androu-monopatia/ Άνδρου μονοπάτια] androsroutes.gr</ref>. Τον Οκτώβριο του 2015, απονέμθηκεαπονεμήθηκε σε ένα τμήμα 100 χλμ πιστοποίηση, τοποθετώντας το τμήμα στον ευρωπαϊκό χάρτη πεζοπορίας.<ref>{{cite web |url=http://www.kathimerini.gr/836147/article/epikairothta/ellada/ta-monopatia-ths-androy-ston-eyrwpaiko-xarth-pezoporias |title=Τα μονοπάτια της Άνδρου στον ευρωπαϊκό «χάρτη» πεζοπορίας |author=Γιώργος Λιάλιος |date=24 Οκτωβρίου 2015 |publisher=kathimerini.gr |accessdate=9 Νοεμβρίου 2017}}</ref>.

Το υπέδαφος της Άνδρου περιέχει κοιτάσματα μεταλλευμάτων [[Σίδηρος|σιδήρου]] (κυρίως στις περιοχές του Άγιου Πέτρου, της Λουριάς, της Φάσας και του Άγιου Σιμεών) και [[Μαγγάνιο|μαγγανίου]] (στη Βόρη και στο [[Βιτάλι Άνδρου|Βιτάλι]]). Σε μικρότερες ποσότητες περιέχονται χαλκός, μόλυβδος, ψευδάργυρος, νικέλιο, τάλκης και αμίαντο.<ref name="Μεταλλεία της Άνδρου">{{cite book |first=Σπύρος |last=Μπαφαλούκος |month=Καλοκαίρι |year=2010 |title=ΝΗΣΟΣ ΑΝΔΡΟΣ |chapter=Τα μεταλλεία της Άνδρου |publisher=ΤΗΠΩΘΗΤΩ |location=Αθήνα |publication-place=Άνδρος |pages=70-82}}</ref>.

Σύμφωνα με την [[Ελληνική απογραφή 2011|απογραφή του 2011]], ο μόνιμος πληθυσμός του νησιού ήταν 9.221 κάτοικοι,<ref>{{cite web |url=http://www.androsportal.gr/%CF%8C%CE%BB%CE%B1-%CF%84%CE%B1-%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%84%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AC-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%AE%CF%82-%CF%84%CE%BF%CF%85-2011-%CE%B3/ |title=Όλα τα στατιστικά της απογραφής του 2011 για το Δήμο Άνδρου σύμφωνα με τον διαδραστικό χάρτη της ΕΛΣΤΑΤ |date=12 Σεπτεμβρίου 2014 |publisher=androsportal.gr |accessdate=31 Οκτωβρίου 2017}}</ref>, μειωμένοι σε σχέση με την [[Ελληνική απογραφή 2001|απογραφή του 2001]], που ήταν 10.009 κάτοικοι. Η πλειοψηφία ασχολείται με τον τριτογενή τομέα παραγωγής.

Ιστορικά, ο πληθυσμός της Άνδρου κυμαίνονταν ανάμεσα στις 10 με 20 χιλιάδες κατοίκους. Η πρώτη αναφορά πληθυσμού έγινε από τον Γκ. Ριτσάρντο το [[1470]], ο οποίος κατέγραψε 2.000 κάτοικους. Το [[1528]] αναφέρθηκε ως σχεδόν έρημη, ενώ το [[1618]] ο πληθυσμός έφτασε τους 18.000 κατοίκους σε περίπου 60 χωριά. 50 χρόνια αργότερα καταγράφεται ως αραιά κατοικημένη και μέχρι τις αρχές του [[18ος αιώνας|18ου αιώνα]] ο πληθυσμός κυμαίνονταν γύρω στους 5.000 κατοίκους. Η Χώρα, που είχε καταστραφεί από το 1674, είχε 100 σπίτια, πολλά εξ' αυτών ερημωμένα. Αύξηση στον πληθυσμό παρατηρήθηκε μετά το [[1770]], φτάνοντας ξανά τους 10.000 κατοίκους. Λίγο πριν από την έναρξη της [[Ελληνική Επανάσταση 1821|Ελληνικής επανάστασης]] ο πληθυσμός ήταν 16.000 κάτοικοι.<ref>{{cite book |title=Μαρτυρίες για τον πληθυσμό των νησιών του Αιγαίου (15ος-αρχές 19ου αι.) |author=Δημήτρης Δημητρόπουλος |publisher=Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών |month=Δεκέμβριος |year=2004 |location=Αθήνα |id=ISSN 1105-0845-27 |pages=178-182 }}</ref>.

Το 1997 ψηφίστηκε το [[Σχέδιο «Καποδίστριας»]] με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν στην επαρχία τρεις δήμοι: ο δήμος Άνδρου, ο [[δήμος Υδρούσας]] και ο [[δήμος Κορθίου]]. Το 2011, με το [[Πρόγραμμα «Καλλικράτης»]] οι τρεις δήμοι ενώθηκαν στον ενιαίο [[Δήμος Άνδρου|δήμο Άνδρου]], ενώ η επαρχία Άνδρου έπαψε να υφίσταται.<ref>{{cite web |url=http://www.andrionxronoi.gr/index.php/2013-09-19-13-55-09/menu-admin/9-2014-04-27-18-41-02 |title=Η διοικητική διαίρεση της επαρχίας Άνδρου |publisher=andrionxronoi.gr |accessdate=29 Οκτωβρίου 2017}}</ref>.

Στην Άνδρο βρίσκονται πολλά μουσεία, με γνωστότερο το [[Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Άνδρου|Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης]] στη Χώρα, το οποίο ιδρύθηκε το 1979 από το [[Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή]].<ref>{{cite web |url=https://www.moca-andros.gr/el/to-mouseio/istoriko/ |title=Ιστορία Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Άνδρου |publisher=moca-andros.gr |accessdate=5 Ιουλίου 2018}}</ref>. Στη Χώρα επίσης υπάρχουν το [[Αρχαιολογικό Μουσείο Άνδρου]], όπου βρίσκονται εκθέματα από τον αρχαίο οικισμό της Ζαγοράς, το Ναυτικό Μουσείο, με φωτογραφίες και μοκέτες πλοίων, το Ψηφιακό Μουσείο, το Μουσείο Λαογραφίας και Χριστιανικής Τέχνης και το Ίδρυμα Κιδωνιέως, στο οποίο διοργανώνονται σε ετήσια βάση οι "Πλόες", μία έκθεση με έργα ζωγράφων.<ref>{{cite web |url=http://www.tovima.gr/vimagazino/views/article/?aid=621545 |title=Ρεαλιστικοί πλόες στην Άνδρο |date=13 Αυγούστου 2014 |author=Μαστροπαύλος Νίκος Γ. |publisher=tovima.gr |accessdate=5 Ιουλίου 2018}}</ref><ref>{{cite web |url=https://enandro.gr/politismos/4071-%CE%AF%CE%B4%CF%81%CF%85%CE%BC%CE%B1-%CE%BA%CF%85%CE%B4%CF%89%CE%BD%CE%B9%CE%AD%CF%89%CF%82-%CE%BF%CE%B9-24%CE%BF%CE%B9-%CF%80%CE%BB%CF%8C%CE%B5%CF%82,-%CE%B7-%CE%B1%CE%B8%CE%B7%CE%BD%CE%AC-%CF%83%CF%87%CE%B9%CE%BD%CE%AC-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%BF%CE%B9-%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CF%86%CE%BF%CF%81%CE%AD%CF%82-%CE%BC%CE%B5-%CF%84%CE%BF-%CE%AC%CE%BB%CE%BB%CE%BF-%CE%AF%CE%B4%CF%81%CF%85%CE%BC%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%AC%CE%BD%CE%B4%CF%81%CE%BF%CF%85.html |title=Ίδρυμα Κυδωνιέως: οι εφετινοί 24οι Πλόες, η Αθηνά Σχινά και οι διαφορές δύο Ιδρυμάτων... |date=15 Μαΐου 2018 |publisher=enandro.gr |accessdate=5 Ιουλίου 2018}}

Το παραδοσιακό πιάτο του νησιού είναι η φρουτάλια, μια ομελέτα που περιέχει επίσης πατάτες και παραδοσιακά ανδριώτικα λουκάνικα. Ένα άλλο παραδοσιακό φαγητό της ανδριώτικης κουζίνας είναι ο λαμπριάτης, ένα φαγητό που μαγειρεύεται το Πάσχα και είναι κατσίκι με γέμιση τυριών. Τα παραδοσιακά γλυκά του νησιού είναι τα γλυκά του κουταλιού και αμυγδαλωτά, όπως τα καλτσούνια και οι παστίτσιες, ενώ λόγω των μικρών κτηνοτροφικών μονάδων που έχει, η Άνδρος παράγει τοπικά [[Τυρί|τυριά]]. Τέλος, η Άνδρος παράγει κρασί, λικέρ, [[σουμάδα]] και ρακί σε τοπικούς συνεταιρισμούς.<ref>{{cite web |url=http://andros.gr/gr/gastronomia.html |title=Γαστρονομία |publisher=andros.gr |accessdate=8 Αυγούστου 2018}}</ref>.