Βεληγκέκας: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Ο '''Βεληγκέκας''' ή '''Βελή Γκέκας'''<ref name="Politis-77>Βλ. {{cite book|last=Πολίτης|first=Νικόλαος|title=Εκλογαί από τα τραγούδια του ελληνικού λαού|year=1925|publisher=[[Βιβλιοπωλείο της Εστίας]]|location=Αθήνα|page=77|edition=2η|url=http://anemi.lib.uoc.gr/metadata/8/9/c/metadata-454-0000005.tkl|format=pdf|accessdate=3.10.2016-10-03|authorlink=Νικόλαος Πολίτης}}</ref> (... - [[1808]]) ήταν [[δερβέναγας]] αλβανικής καταγωγής, από την πόλη [[Σκόδρα]], έμπιστος του [[Αλή πασάς|Αλή Πασά]]. Υπήρξε ονομαστός τόσο για τη σκληρότητα, όσο και την ανδρεία του, την οποία είχε εκτιμήσει ο Αλής, προσλαμβάνοντάς τον στην υπηρεσία του. Έγινε πολύ γνωστός στη [[Θεσσαλία]] και τη Δυτική [[Στερεά Ελλάδα|Στερεά]] -και αργότερα ευρύτερα- για την αγριότητα και την τραχύτητα που επέδειξε στην εκτέλεση των εντολών του Πασά.{{efn|Οι πληροφορίες για τον Βεληγκέκα προέρχονται από την προφορική παράδοση (οι μαρτυρίες που διαδόθηκαν από γενιά σε γενιά και τα δημοτικά άσματα), η οποία κυρίως συνδέεται με το βίο και τα κατορθώματα του Κατσαντώνη.<ref>Βλ. Πολίτης (1925), σσ. 77-78<b>·</b> Eπαμεινώνδας Φραγκίστας [''π.'' 1830-1914], ''Βίος του Κατσαντώνη''. Επιμέλεια: Πάνος Ι. Βασιλείου. Αθήνα: Εταιρεία Ιστορικών Ερευνών, [1963]. Πρβ. {{cite book|last=Σταμέλος|first=Δημήτρης|title=Κατσαντώνης: η αποθέωση της παλικαριάς. Μυθιστορηματική βιογραφία ιστορικά και βιβλιογραφικά τεκμηριωμένη|year=2004|origyear=1982|publisher=Βιβλιοπωλείον της Εστίας|location=Αθήνα|isbn=960-05-1098-9}}</ref>}}

Περί το 1808<ref name="Politis-77/> ο Αλή Πασάς του ανέθεσε τη δίωξη όλων των [[κλέφτες|κλεφτών]] των [[Άγραφα|Αγράφων]], μεταξύ των οποίων και την ομάδα του [[Κατσαντώνης|Κατσαντώνη]]. Ο Βεληγκέκας ξεκίνησε με ένα ασκέρι, για το μέγεθος του οποίου υπάρχουν κατά πολύ αντικρουόμενες πληροφορίες, για τα Άγραφα. Στην Κρύα Βρύση (στον Κλειτσό [[Ευρυτανία]]ς), σύμφωνα με μια εκδοχή,<ref>{{cite web|title=Ο Κατσαντώνης|url=http://www.greek-language.gr/digitalResources/literature/tools/concordance/browse.html?cnd_id=1&text_id=249|website=Ψηφίδες|publisher=[[Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας]]|accessdate=3.10.2016-10-03|author=Αριστοτέλης Βαλαωρίτης|authorlink=Αριστοτέλης Βαλαωρίτης}}</ref> προκλήθηκε από τον Κατσαντώνη σε [[μονομαχία]], κατά την οποία τραυματίσθηκε θανάσιμα. Σύμφωνα με μια δημοτική παράδοση πολύ κοντινή στο γεγονός, ο ετοιμοθάνατος Βεληγκέκας καλούσε τους συντρόφους του να πάρουν το κεφάλι του, ώστε να μην πέσει στα χέρια των Ελλήνων κλεφτών.<ref>{{cite book|last=Beaton|first=Roderick|title=Folk Poetry of Modern Greece|year=2004|edition=αναθεωρημένη|publisher=Cambridge University Press|location=Κέιμπριτζ|isbn=978-0-521-60420-8|pages=170-171|url=https://books.google.gr/books?id=uuoM2D_UxpAC&pg=PA171&lpg=PA171&dq=veligekas&source=bl&ots=iVpy5akpKp&sig=iW8zi5Nz9aZs9Yvxam3BKgFT-C8&hl=el&sa=X&ved=0ahUKEwitnYjks4jQAhVIqxoKHaeoCrk4ChDoAQgfMAE#v=onepage&q=Veli&f=false|authorlink=Ρόντρικ Μπήτον|accessdate=1.11.2016-11-01}}</ref>

Στο θέατρο σκιών, ο Βεληγκέκας εμφανίζεται και ως ιστορικό πρόσωπο, στο «ηρωικό» έργο ''Κατσαντώνης''.{{efn|Το έργο αντλεί τη θεματολογία του από τη θρυλική διαμάχη μεταξύ Κατσαντώνη και Αλή Πασά, όπως παρουσιάζεται στη δημοτική ποίηση. Οι καραγκιοζοπαίκτες επικεντρώνουν τη δράση στην αρπαγή της συζύγου του Κατσαντώνη, της Αγγελικής, και στη σύγκρουσή του με τον Βεληγκέκα.<ref>{{cite journal|last=Θεοτοκάς|first=Γιώργος|title=Το θέατρο και η κριτική (απολογία του ''Κατσαντώνη'')|journal=[[Νέα Εστία]]|year=1952|volume=51|pages=σελ. 565|url=http://www.ekebi.gr/magazines/showimage.asp?file=81067&code=6644|accessdate=5.10.2016-10-05}}</ref>}} Θεωρείται ανδρείος, αλλά αφότου πηγαίνει με εντολή του Αλή Πασά στο χωριό του Κατσαντώνη κι αρπάζει τη γυναίκα και το γιο του, «ξεγράφεται» από γενναίος. Ο Κατσαντώνης, που ειδοποιείται για την απαγωγή, τον προλαβαίνει σε ένα πέρασμα και, απευθύνοντάς του το λόγο, λέει χαρακτηριστικά: «Σε είχα στα κιτάπια των παλικαριών, για μεγάλο παλικάρι, και τώρα σε ξεγράφω, ορέ Βεληγκέκα».<ref>{{cite journal||last=Σπαθάρης|first=Ευγένιος|title=Για τα ηρωικά έργα του ελληνικού θεάτρου σκιών

|journal=Δοκιμές|year=1996|volume=4|issue=Φθινόπωρο|page=σελ. 212|authorlink=Ευγένιος Σπαθάρης|url=http://pandemos.panteion.gr/index.php?op=record&lang=el&pid=iid:8472|accessdate=1.11.2016-11-01|format=pdf}}</ref>

* [[Γιώργος Θεοτοκάς]]: [http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSB106/528/3497,14192/ ''Το τίμημα της λευτεριάς''] [θεατρ.-απόσπ.] ''Κείμενα νεοελληνικής λογοτεχνίας Β΄ Γενικού Λυκείου. Βιβλίο μαθητή''. Ψηφιακό Σχολείο - Διαδραστικά Σχολικά Βιβλία. Ανακτήθηκε στις 2.10. Οκτωβρίου 2016.

* Ο Βεληγκέκας, στις [http://www.karagiozismuseum.gr/figoures/index_2.htm «Κυριότερες φιγούρες του ελληνικού θεάτρου σκιών»]. [[Σπαθάρειο Μουσείο Θεάτρου Σκιών]], [[Δήμος Αμαρουσίου]]. Ανακτήθηκε στις 3.10. Οκτωβρίου 2016.