Φιστικιά: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Ορθογραφία |
Προσθήκη προτύπου "άλλες χρήσεις" για το κοινό φιστίκι, που φαντάζομαι ελάχιστοι θα το ψάξουν με το όνομα του λήμματος (Αραχίδα). Προσθήκη (τέως) trivial ονόματος "φιστίκι Αιγίνης". Άλλες μικροβελτιώσεις και προσθήκες. Αφαίρεση νεκρού (και αχρείαστου) λινκ. |
||
Γραμμή 1:
{{άλλεςχρήσεις4|το φιστίκι Αιγίνης|το αράπικο φιστίκι|Αραχίδα}}
{{ταξινομοπλαίσιο
|εικόνα = Pistacio vera Kerman 2.jpg
Γραμμή 16 ⟶ 17 :
|}}
Η '''φιστικιά''' (επιστ. '''''Πιστακία η γνησία''''', '''''Pistacia vera''''') είναι δίοικο [[φυλλοβόλο]] [[δέντρο]] του [[γένος (βιολογία)|γένους]] ''Πιστακία'' και της [[οικογένεια (βιολογία)|οικογένειας]] των [[Ανακαρδιοειδή|Ανακαρδιοειδών]]. Η καταγωγή της είναι από το [[Ιράν]] και σήμερα καλλιεργείται ευρύτατα από την [[Ασία]] μέχρι τις Μεσογειακές χώρες και την [[Αμερική]] για τον [[καρπός|καρπό]] της, το '''φιστίκι'''.
==Μορφολογία==
Το ύψος του δέντρου φτάνει τα 10 μέτρα με πλούσια διακλάδωση με κλαδιά που έχουν χρώμα σταχτί. Τα [[Φύλλο (βοτανική)|φύλλα]] του είναι δερματώδη και σύνθετα. Οι [[ταξιανθία|ταξιανθίες]] της φιστικιάς σχηματίζουν τσαμπιά από μικρά [[άνθος|άνθη]]. Οι φιστικιές είναι αρσενικά και θηλυκά δέντρα, με τα αρσενικά να ανθίζουν νωρίτερα. Έτσι η [[γύρη]] συλλέγεται και συντηρείται σε ψυγεία
==Χαρακτηριστικά==
Η φιστικιά είναι δέντρο που δεν αντέχει την πολλή [[υγρασία]]. Αναπτύσσεται καλύτερα σε κρύο και σύντομο
Το έδαφος χρειάζεται αρκετά [[φρέζα|φρεζαρίσματα]]
▲Το έδαφος χρειάζεται αρκετά [[φρέζα|φρεζαρίσματα]] έτσι ώστε να εξαφανιστούν τα ζιζάνια για εξοικονόμηση της υγρασίας. Χρειάζεται λίπανση κυρίως με αζωτούχα λιπάσματα όταν το δέντρο είναι μικρό. Η απόδοση του δέντρου με κανονική καρποφορία αρχίζει τον 4ο χρόνο μετά από τη φύτευση του.
==Συγκομιδή==
Σήμερα η συγκομιδή γίνεται με σύγχρονες μεθόδους, με ειδικούς ηλεκτρικούς δονητές που τινάζουν τους καρπούς από τα δέντρα. Στη συνέχεια τα φιστίκια συγκεντρώνονται, ξεφλουδίζονται από το εξωτερικό κέλυφος, πλένονται με ειδικό διάλυμα,
==Οι καρποί==
[[File:Pistacchi.JPG|thumb|left|180px|Καρποί φιστικιάς]]
Τα φιστίκια είναι από τους καλύτερους ποιοτικά και πιο νόστιμους [[ξηροί καρποί|ξηρούς καρπούς]]. Είναι μεγάλης θρεπτικής αξίας, πλούσια σε [[βιταμίνες|βιοτίνη]], [[πρωτεΐνη|πρωτεΐνες]] και ανόργανα άλατα. Καταναλώνονται
Στην [[Ελλάδα]] καλλιεργείται μία από τις καλύτερες ποικιλίες στον κόσμο, η Αιγινίτικη με τα περίφημα και ιδιαίτερης θρεπτικής αξίας φιστίκια Αιγίνης<ref>[https://doi.org/10.17660/ActaHortic.1995.419.70 PISTACHIO GROWING IN GREECE, Zakinthinos, G. and Rouskas, D. (1995), Acta Hortic. 419, 423-425 DOI: 10.17660/ActaHortic.1995.419.70]</ref>. Η διαχρονική φήμη τους οδήγησε στο γεγονός να αποκαλείται παλαιόθεν σε όλη την επικράτεια ο εν λόγω καρπός "Φιστίκι Αιγίνης", ανεξαρτήτως προέλευσης, ώσπου το 1996 η [[Προστατευόμενη ονομασία προέλευσης#Άλλα προϊόντα Π.Ο.Π.|ονομασία προέλευσης]] από την Αίγινα κατοχυρώθηκε με Κοινοτική απόφαση<ref>[http://www.minagric.gr/images/stories/docs/agrotis/POP-PGE/L163_1996.pdf ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΚ) αριθ. 1263/96 ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ, της 1ης Ιουλίου 1996], Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, Αριθ. L 163/19</ref>, ώστε στις άλλες περιοχές να αποκαλείται πλέον κελυφωτό φιστίκι. Σε μικρότερο βαθμό καλλιεργείται η ποικιλία '''Νυχάτη'''. Η καλλιέργεια της φιστικιάς τα τελευταία χρόνια εκτός από την [[Αίγινα]], την [[Σαλαμίνα (νησί)|Σαλαμίνα]] και τα [[Μέγαρα]], που ήταν
Το [[Ιράν]] έχει τη μεγαλύτερη παραγωγή στον κόσμο. Ακολουθούν οι [[Η.Π.Α.]], η [[Τουρκία]] και η [[Συρία]]. Η Ελλάδα είναι πρώτη στην Ευρώπη και έκτη στον κόσμο με ετήσια παραγωγή που κυμαίνεται μεταξύ 4.500 και 8.000 τόνων ετησίως<ref>[https://www.ert.gr/eidiseis/geyseis/ta-fistikia-kerdizoyn-opadoys-kai-fernoyn-esoda/ Τα φιστίκια κερδίζουν οπαδούς και φέρνουν έσοδα], ρεπορτάζ της ΕΡΤ, δημοσιευμένο στον ιστότοπό της www.ert.gr</ref> (στοιχεία 2018: 6,338)<ref>[https://www.atlasbig.com/en-us/countries-pistachio-production «World's top Pistachio Producing Countries»], κατάλογος φιστικοπαραγωγών χωρών με την ετήσια εσοδειά και έκταση καλλιέργειας, στον ιστότοπο www.altasbig.com</ref>.
▲Στην [[Ελλάδα]] καλλιεργείται μία από τις καλύτερες ποικιλίες στον κόσμο, η Αιγινίτικη με τα περίφημα φιστίκια Αιγίνης. Σε μικρότερο βαθμό καλλιεργείται η ποικιλία '''Νυχάτη'''. Η καλλιέργεια της φιστικιάς τα τελευταία χρόνια εκτός από την [[Αίγινα]], την [[Σαλαμίνα (νησί)|Σαλαμίνα]] και τα [[Μέγαρα]], που ήταν παραδοσιακά φιστικοπαραγωγές περιοχές, επεκτάθηκε στη [[Φθιώτιδα]], [[Θεσσαλία]], [[Βοιωτία]] και [[Εύβοια]].<ref>Φιστίκι Αιγίνης - ΠΟΠ [http://www.greekbreakfast.gr/el/%CE%B3%CE%B1%CF%83%CF%84%CF%81%CE%BF%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%B1/%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%8A%CF%8C%CE%BD%CF%84%CE%B1/item/471-%CF%86%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%AF%CE%BA%CE%B9-%CE%B1%CE%B9%CE%B3%CE%AF%CE%BD%CE%B7%CF%82-%CF%80%CE%BF%CF%80 Greekbreakfast.gr]</ref>
==Καταγωγή και εμφάνιση στην Ελλάδα==
Στα τέλη το 19ου αι. βοτανολόγοι όπως οι De Caudole, Boissier, Engler
Ωστόσο
Πριν τον 4ο αι. π.Χ. η φιστικιά δεν αναφέρεται στην αρχαία ελληνική γραμματεία, ενώ ο πρώτος που την αναφέρει περιγράφοντας την, αλλά όχι κατονομάζοντάς την είναι ο Θεόφραστος στο έργο ''Περί φυτών ιστορία IV 4, 7''. Επειδή μιλάει για πολλά φυτά, που δεν έχει δει και οι πληροφορίες του είναι από δεύτερο χέρι, πιθανώς για τη φιστικιά έχει πληροφορίες από επιστήμονες που ακολούθησαν τον Μέγα Αλέξανδρο στην εκστρατεία του. Άλλη αρχαία μαρτυρία προέρχεται από τον Νίκανδρο τον Κολοφώνιο (2ος αι. π.Χ.) στο ποίημά του ''Θηριακά'' στ. 890-891 όπου απαριθμεί φυτά που προστατεύουν από τσιμπίματα σκορπιών<ref>Άννα Μανουηλίδου Χιτζανίδου, «Η πορεία της φιστικιάς από την Ασία στην Αίγινα», Αρχαιολογική Εφημερίς, τομ. 152 (2013), σελ. 48-49</ref>
Ο φαρμακογνώστης Διοσκουρίδης ο Πεδάνιος στο έργο του ''Περί ύλης ιατρικής'' (Ι 124, 1,11) γράφει ότι η φιστικιά παραγόταν στη Συρία. Τον 1ο αι. ο [[Πλίνιος ο Πρεσβύτερος]] στη ''Φυσική ιστορία'' του (XV 83,91) μιλάει για έναν ιππότη Βιτέλιο που έφερε τη φιστικά στο σπίτι του στη Ρώμη στο τέλος της βασιλείας του Τιβέριου (30 π.Χ.) και τον ίδιο χρόνο ο Φλάκκος Πομπήιος την εισήγαγε στην Ισπανία. Στους Δειπνοσοφιστές του Αθηναίου Ναυκράτιου περιγράφεται συμπόσιο, όπου προσφέρονται μεταξύ άλλων και
Όσον αφορά την Αίγινα δεν είναι γνωστό πότε εισήχθη στο νησί. Υπάρχουν μόνο προφορικές μαρτυρίες πως εισήχθησαν δέντρα από την Περσία και τη Συρία. Ο Γερμανός βοτανολόγος Theodor von Heldreich επισκεπτόμενος έξι φορές την Αίγινα από το 1848 έως το 1881 δεν αναφέρει καθόλου τη φιστικιά. Στα Ιστορικά Αρχεία της Αίγινας έχει βρεθεί έγγραφο με ημερομηνία 30 Σεπτεμβρίου 1898, που μνημονεύει συναλλαγή μεταξύ δύο κατοίκων του νησιού σχετικά με 12 οκάδες φιστικιού.
Ο πρώτος οργανωμένος φιστικιώνας στην Αίγινα εγκαταστάθηκε από τον Νικόλαο Περόγλου κατά την τελευταία δεκαετία του 19ου αι. Ο Περόγλου ήταν Αθηναίος, αλλά είχε αγοράσει στην Αίγινα μια έκταση είκοσι στρεμμάτων. Στο μεγαλύτερο μέρος του κτήματος φύτεψε οπωροφόρα δέντρα και μεταξύ αυτών και φιστικιές. Η γειτνίαση με τη θάλασσα και το φτωχό έδαφος δεν ευνόησε την ανάπτυξη των δέντρων, με εξαίρεση τη φιστικιά με την οποία αντικατέστησε τα αποτυχημένα δέντρα.<ref>Άννα Μανουηλίδου Χιτζανίδου, «Η πορεία της φιστικιάς από την Ασία στην Αίγινα», Αρχαιολογική Εφημερίς, τομ. 152 (2013), σελ. 51</ref> Στα τέλη της δεκαετίας του 1910 είχαν αρχίσει να φυτεύονται και από άλλους ντόπιους καλλιεργητές μικρές εκτάσεις.<br />
==Παραπομπές==
|