Βόρεια Μακεδονία: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
μ →Εξωτερικοί σύνδεσμοι: Μεταφορά σε "Σημειώσεις ιστορικού" |
Διάσωση 42 πηγών και υποβολή 0 για αρχειοθέτηση.) #IABot (v2.0 |
||
Γραμμή 86:
[[Αρχείο:LakeMavrovo.jpg|thumb|Λίμνη του [[Μαύροβο (πόλη)|Μαύροβου]].]]
Η χώρα έχει επίσης 53 φυσικές και τεχνητές λίμνες. Η μεγαλύτερη, που είναι επίσης η παλαιότερη στην Ευρώπη, είναι η λίμνη [[Οχρίδα]] με έκταση 349 τ.χλμ., που θεωρείται μία από τις παλαιότερες λίμνες και βιότοπους στον κόσμο.<ref>{{cite web |url=http://www.moe.gov.mk/soer2/ohrid_a.htm |title=Macedonian Ministry of Environment |publisher=Web.archive.org |date= |accessdate=2010-04-28 |archiveurl
Η κοιλάδα του [[Αξιός|Αξιού]] διαχωρίζει δύο διακριτά γεωγραφικά σύνολα. Στα δυτικά, το ανάγλυφο είναι πολύ έντονο: μεγάλες οροσειρές που ανήκουν στο [[Δειναρικές Άλπεις|Δειναρικό σύστημα]], όπως το [[όρος Σάρος]], και η μάζα της [[Πίνδος|Πίνδου]], εναλλάσσονται με περίκλειστες πεδιάδες όπως το [[Πόλογκ]] ή της [[Πελαγονία]]ς. Στα ανατολικά, το ανάγλυφο είναι παλαιότερο και για αυτό πιο ήπιο· και εδώ διασταυρώνεται με πεδιάδες και ανήκει στο σύστημα της [[Ροδόπη]]ς.<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.macedonia.co.uk/client/index1.aspx?page=245|title=Macedonian relief|publisher=Macedonian cultural and information centre|accessdate = 2013-12-15}}</ref> Στο έδαφος της χώρας, που σχηματίστηκε κυρίως κατά την [[Καινοζωική εποχή]], σημειώνεται σημαντική σεισμική δραστηριότητα,<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.geosociety.org/maps/2004-dumurdzanov-macedonia/|title=Cenozoic Sedimentary and Volcanic Rocks of Macedonia|publisher=Geological society of America|accessdate = 2013-12-15}}</ref> αν και πετρώδεις μάζες χρονολογούνται στο [[Προκάμβριο]].<ref>{{en}} {{cite web|url=http://eprints.ugd.edu.mk/2931/1/granitoid_formationsBoev.pdf|title=Granitoid formations in the Republic of Macedonia|publisher=Σχολή Ορυκτών και Γεωλογίας του Στιπ|accessdate = 2013-12-15}}</ref> Η περιοχή είναι σεισμικά ενεργή· ο τελευταίος μεγάλος σεισμός έλαβε χώρα το [[1963]] και κατέστρεψε το 80% των [[Σκόπια|Σκοπίων]], της πρωτεύουσας, αφήνοντας πίσω του περισσότερα από 1.000 θύματα.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/26/newsid_2721000/2721635.stm|title=1963: Thousands killed in Yugoslav earthquake|website=BBC On this Day|accessdate=26 Δεκεμβρίου 2013}}</ref><ref>{{cite journal|author=Jakim T. Petrovski|url=http://www.meseisforum.net/1963_skopje.pdf|title=Damaging Effects of July 26, 1963 Skopje Earthquake|journal=Cyber Journal of Geoscience|volume=2}}</ref> Κατάλοιπα αρχαίας ηφαιστειακής δραστηριότητας είναι υπόγειοι θύλακες [[υδρόθειο|υδροθείου]].<ref>{{harvnb|Georgieva|Konechni|1998|p=91}}</ref>
Γραμμή 106:
Σε [[Βιογεωγραφία|βιογεωγραφικό]] επίπεδο, η χώρα είναι καλύπτεται κυρίως από [[Δάση φυλοβόλλων και μικτά εύκρατα δάση|εύκρατα δάση]] της [[Επίγεια οικοπεριοχή του WWF|οικοπεριοχής]] των μικτών δασών των Βαλκανίων. Περιλαμβάνει επίσης μικρό μέρος των μικτών δασών της Ροδόπης (στην [[Ανατολική Στατιστική Περιφέρεια (Βόρεια Μακεδονία)|ανατολική περιοχή]]) και των [[σκληρόφυλλων και μικτών δασών του Αιγαίου και της Δυτικής Τουρκίας]] (στη [[Νοτιοανατολική Στατιστική Περιφέρεια (Βόρεια Μακεδονία)|νοτιοανατολική περιφέρεια]]), καθώς και τη βόρεια προέκταση των [[μικτών δασών της Πίνδου]] (ορεινοί όγκοι [[Βαρνούντας|Πελιστέρ]] και η [[Γκαλιτσίτσα]]).
Αν και η χώρα έχει συντηρήσει ένα πολύ ιδιαίτερο περιβάλλον, υφίσταται πολλές απειλές. Έτσι, τα δάση, ήδη συρρικνωμένα σε σχέση με το [[Μεσαίωνας|Μεσαίωνα]], είναι θύματα παράνομης υλοτομίας και πυρκαγιών. Τα [[κατσίκα|κατσίκια]] επίσης έχουν παίξει μεγάλο ρόλο στην υποβάθμιση των δασών· ένας νόμος του [[1947]], που καταργήθηκε τη δεκαετία του 1990, είχε απαγορεύσει την εκτροφή τους. Από το τέλος του [[Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος|Β΄ Παγκοσμίου πολέμου]], η κυβέρνηση επιχειρεί προγράμματα αναδάσωσης, αλλά η ξηρή φύση των εδαφών και η έλλειψη οικονομικών μέσων καθιστούν δύσκολο το έργο.<ref>{{harvnb|Georgieva|Konechni|1998|p=115}}</ref> Η μόλυνση που συνδέεται με την ανθρώπινη δραστηριότητα επηρεάζει κυρίως τις υδάτινες ροές και τις λίμνες, θύματα της γεωργικής άρδευσης, της ροής των λιπασμάτων, των βιομηχανικών αποβλήτων και της απόθεσης σκουπιδιών.<ref name="nature"/> Η ατμοσφαιρική μόλυνση αγγίζει κυρίως τις πόλεις· οφείλεται σε ηλεκτρικά εργοστάσια, σε χημικές και μεταλλουργικές βιομηχανίες και κυρίως στην κυκλοφορία των αυτοκινήτων, οι επιπτώσεις της οποίας αυξάνουν λόγω της μεγάλης ηλικίας του στόλου αυτοκινήτων και της χρήσης κακής ποιότητας καυσίμων.<ref>{{harvnb|Georgieva|Konechni|1998|p=193}}</ref> Πολλές οικολογικές οργανώσεις μάχονται για τη συντήρηση της φύσης στη χώρα, από τις οποίες αρχαιότερη και σημαντικότερη είναι η «[[Μακεδονική Οικολογική Εταιρεία]]», που ιδρύθηκε το [[1972]].<ref>{{cite web|url=http://www.europeanecology.org/membership/detail.php?i=8|title=EEF Members|publisher=Οικολογική Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία|accessdate
===Κατανομή πληθυσμού===
Γραμμή 118:
===Άξονες επικοινωνίας===
[[Αρχείο:Macedonian Motorway M-4.jpg|thumb|Ο αυτοκινητόδρομος M4 μεταξύ Σκοπίων και Τετόβου.]]
Η κοιλάδα του [[Αξιός|Αξιού]] είναι ο κύριος φυσικός άξονας της χώρας· τη διασχίζει από βορά μέχρι νότο και συνδέει το εσωτερικό των Βαλκανίων με το [[Αιγαίο πέλαγος]]. Την πορεία του ακολουθεί ο [[αυτοκινητόδρομος M1]], που είναι μέρος της [[Ευρωπαϊκή Οδός 75|Ευρωπαϊκής Οδού 75]] που συνδέει τη [[Φινλανδία]] με την [[Ελλάδα]], όπως και η σιδηροδρομική γραμμή που συνδέει το [[Βελιγράδι]] με τη [[Θεσσαλονίκη]]. Κατά μήκος του ποταμού βρίσκονται μερικές από τις μεγαλύτερες πόλεις της χώρας, όπως τα [[Σκόπια]], η πρωτεύουσα, το [[Γκόστιβαρ]] και το [[Βελεσά|Βέλες]]. Ένας άλλος σημαντικός άξονας είναι ο [[ευρωπαϊκός διάδρομος]] VIII, που συνδέει την [[Αδριατική]] με τη [[Μαύρη Θάλασσα]] διασχίζοντας τη χώρα από δυτικά προς ανατολικά. Συγκεκριμένα, αυτός ο άξονας περνάει από την [[Οχρίδα]], το [[Τέτοβο]], τα [[Σκόπια]] και το [[Κουμάνοβο]].<ref name="plan">{{en}} {{cite web|url=http://www.coe.int/t/dg4/cultureheritage/heritage/cemat/compendium/SpatialPlanMacedonia.pdf|title=Spatial plan of the Republic of Macedonia|publisher=Συμβούλιο της Ευρώπης|accessdate
Το οδικό δίκτυο είναι το πιο αποτελεσματικό δίκτυο μεταφοράς της χώρας, που έχει δρόμους συνολικού μήκους 13.736 χιλιόμετρων, από τα οποία τα 216 ανήκουν στον αυτοκινητόδρομο M1. Το οδικό δίκτυο είναι σε κακή κατάσταση αλλά γίνονται σημαντικά έργα βελτίωσης και επέκτασης, όπως η κατασκευή του [[αυτοκινητόδρομος M2|αυτοκινητόδρομου M2]], που θα συνδέσει το [[2016]] το [[Κουμάνοβο]] με το βουλγαρικό σύνορο.<ref>{{en}} {{Ouvrage|title=MAP 2011-15 Priority Projects|publisher=Ευρωπαϊκή Τράπεζα για την ανασυγκρότηση και την ανάπτυξη}}</ref> Καθώς το κράτος δε διαθέτει τα οικονομικά μέσα για τη συντήρηση και την επέκταση του δικτύου, η [[Ευρωπαϊκή τράπεζα για την ανασυγκρότηση και την ανάπτυξη]] χρηματοδοτεί τα σημαντικά κυκλοφοριακά έργα.<ref>{{en}} {{cite web|url=http://ec.europa.eu/enlargement/archives/ear/fyrom/fyrom.htm|title=Quarterly report to the European Parliament|publisher=Ευρωπαϊκό γραφείο για την ανασυγκρότηση|accessdate
Το σιδηροδρομικό δίκτυο έχει μήκος 699 χιλιόμετρα, από τα οποία τα 234 είναι ηλεκτροφόρες γραμμές. Το διαχειρίζεται μια κρατική εταιρεία, οι [[Σιδηρόδρομοι της Βόρειας Μακεδονίας]], αλλά προβλέπεται να ανοιχτεί στην αγορά. Ικανοποιεί τα κριτήρια της [[Ευρωπαϊκή Ένωση|Ευρωπαϊκής Ένωσης]],<ref name="transports"/> αλλά βρίσκεται σε κακή κατάσταση και επιτρέπεται μόνο η μίσθωση για μεταφορά φορτίου. Η κυβέρνηση έχει ωστόσο προβλέψει την αγορά νέων βαγονιών και μηχανών το [[2013]] για να αντικαταστήσει το υλικό, που τελευταία φορά ανανεώθηκε το [[1979]].<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.balkaninsight.com/en/article/macedonia-opts-replacing-old-trains|title=Macedonia opts replacing old trains|publisher=BalkanInsight|date = 2011-11-08|accessdate = 2013-12-14}}</ref> Έχει δρομολογηθεί η ανανέωση των υπαρχουσών γραμμών όπως και η κατασκευσή μιας γραμμής που θα συνδέει την [[Αλβανία]] και τη [[Βουλγαρία]] και θα περνάει από τα [[Σκόπια]].<ref>{{mk}} {{cite web|url=http://www.mzi.mk/news-info.php?id=45&&cat=3|title=Projets|publisher=Σιδηρόδρομοι της πΓΔΜ|date=2011|accessdate
Η χώρα διαθέτει, τέλος, δύο διεθνή αεροδρόμια, των [[Αεροδρόμιο Μέγας Αλέξανδρος Σκοπίων|Σκοπίων]] και της [[Αεροδρόμιο Αποστόλου Παύλου Οχρίδας|Οχρίδας]], και 10 ακόμη μικρότερα αεροδρόμια, από τα οποία τα 8 έχουν σκληρούς αεροδιαδρόμους.<ref name="cia"/>
Γραμμή 147:
[[Αρχείο:Heraclea Lyncestis 2.JPG|thumb|left|Τα ρωμαϊκά ερείπια της [[Ηράκλεια Λυγκηστίς|Ηράκλειας Λυγκηστίδος]].]]
Η περιοχή γνώρισε νέες εισβολές την περίοδο μεταξύ του 1300 και του 1200 π.Χ. Υπεύθυνα γι' αυτές ήταν φύλα του [[Αιγαίο Πέλαγος|Αιγαίου]]<ref name="sainsbury"/> και [[Ιλλυρία|Ιλλυριοί]]<ref name="georgievap5">{{harvsp|Georgieva|Konechni|1998|p=5}}</ref> που διέσχισαν την χώρα και σταδιακά αφομοιώθηκαν με τον τοπικό πληθυσμό. Μαζί τους έφεραν την χρήση και επεξεργασία του [[Σίδηρος|σιδήρου]]<ref name="sainsbury"/> και ενθάρρυναν το εμπόριο με τις ιωνικές αποικίες οι οποίες βρίσκονταν επί των ακτών της Αδριατικής<ref name="georgievap5"/>. Η [[Εποχή του Σιδήρου]] στην περιοχή της Βόρειας Μακεδονίας ξεκίνησε περί το 1200 π.Χ. και ολοκληρώθηκε το 400 π.Χ. Η περιοχή της Βόρειας Μακεδονίας επηρεάστηκε αυτό το διάστημα από το [[Βασίλειο της Μακεδονίας]] που βρίσκονταν λίγο νοτιότερα και χαρακτηρίζονταν από την κατασκευή μεγάλων νεκροπόλεων για τους ευγενείς, κάτι που έδειχνε την ύπαρξη οργανωμένου μοναρχικού πολιτεύματος, οργανωμένου κατά την [[Αρχαία Ελλάδα|αρχαιοελληνική]] παράδοση. Το βασίλειο της [[Παιονία]]ς είναι ένα από τα βασίλεια της περιοχής που επηρεάστηκε από τους [[Έλληνες]].<ref>{{harvsp|Hammond|1986|p=38}}</ref> Ήταν εκείνη την εποχή που το [[Βασίλειο της Μακεδονίας]] έκανε την εμφάνισή του στα νότια της [[Ελλάδα]]ς. Τα βόρεια σύνορά του αντιστοιχούσαν με τα σημερινά νότια σύνορα της Βόρειας Μακεδονίας<ref name="soros2">{{en}} {{cite web
Μετά τον 6ο αιώνα π.Χ., η ελληνική επιρροή συνεχώς αυξανόταν στην περιοχή<ref name="unet">{{en}} {{cite web |url=http://www.unet.com.mk/mian/precul.htm|title=Pre-Slavic Culture in Macedonia|date=1996|author=Jovan Pavlovski et Mishel Pavlovski|publisher=MI-An Publishing|accessdate=28 Νοεμβρίου 2012}}</ref> και η τελευταία καλύφθηκε από οχυρωμένες πόλεις οι οποίες κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν την περσική εισβολή του 490 π.Χ. Το Βασίλειο της Παιονίας, του οποίου το έδαφος αντιστοιχούσε στο μεγαλύτερο μέρος της σημερινής Βόρειας Μακεδονίας, τελικώς κατελήφθη από τον [[Φίλιππος Β΄ της Μακεδονίας|Φίλιππο Β΄ της Μακεδονίας]] το 358 π.Χ.<ref name="britannica">{{en}} {{cite web |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/438110/Paeonia|title=Paeonia|date=2011|author=|publisher=Encyclopædia Britannica|accessdate=18 Μαρτίου 2011}}</ref>
Γραμμή 156:
=== Βυζαντινή Αυτοκρατορία - Η άφιξη των Σλάβων===
[[Αρχείο:Europe around 650.jpg|thumb|300px|right|Οι Σλάβοι στην Ευρώπη κατά το 650]]
Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία το 395 διαιρείται σε ανατολικό και δυτικό κράτος, με πρωτεύουσες την [[Κωνσταντινούπολη]] και την Ρώμη αντίστοιχα. Η περιοχή της σημερινής Βόρειας Μακεδονίας περιλαμβάνεται στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, γνωστή στη δύση ως [[Βυζαντινή Αυτοκρατορία]]. Από το 500 [[Σλάβοι]] από την ανατολική Γερμανία διασχίζουν το Δούναβη και εγκαταστάθηκαν στη Βαλκανική χερσόνησο<ref>Valentina Georgieva et Sasha Konechni, Historical Dictionnary of the RM, Scarecrow Press, 1998, σελ. 8 </ref>. Τον 7ο αιώνα φτάνουν στα εδάφη της σημερινής Βόρειας Μακεδονίας και οι φυλές που εγκαθίστανται μόνιμα εκεί<ref>Andrew Rossos, Macedonia and the Macedonians: A History, Hoover Press, 2008, σελ. 25 </ref>. Η Γιουγκοσλαβική Στρατιωτική Εγκυκλοπαίδεια κατατάσσει τους προγόνους της πλειονότητας των σημερινών κατοίκων της Βόρειας Μακεδονίας ως [[Σλάβοι|Σλάβους]], ανθρώπους των πρώτων Σλαβικών φυλών: [[Βερζήτες]], [[Σαγουδάτες]], [[Στρουμιάνοι]] και άλλοι, οι οποίοι κατέφτασαν στην περιοχή τον 6ο μ.Χ. αιώνα. Στην περιοχή της Αχρίδας κατέφθασε η Σλαβική φυλή των Βερζητών και εποίκησε τις σημερινές πόλεις της Αχρίδας, Καβανταρτσίου, Πρίλαπου, Μοναστηρίου και Δίβρης και όλη την περιοχή που αυτές περιβάλλουν. Οι Βυζαντινοί συγγραφείς άρχισαν να αποκαλούν αυτήν την περιοχή Σκλαβηνία<ref>
Υπό τη βασιλεία του Χαν των Βουλγάρων [[Πρεσιάν]] (836-852) η Βουλγαρία φάνηκε να επεκτείνεται ελέγχοντας πλέον πολλές Σλαβικές φυλές που ζούσαν στην περιοχή της Βόρειας Μακεδονίας. Οι Σλάβοι της περιοχής δέχτηκαν το Χριστιανισμό ως δική τους θρησκεία γύρω στον 9ο αιώνα, όταν Τσάρος της Βουλγαρίας ήταν ο [[Βόρις Α΄|Μπόρις Α΄]].
Γραμμή 168:
===Οθωμανική Αυτοκρατορία===
Με το Βυζάντιο κατακερματισμένο και χωρίς να έχει παραμείνει κάποια αξιόλογη δύναμη στις χριστιανικές βαλκανικές χώρες, οι Οθωμανοί κατόρθωσαν σχετικά εύκολα να κατακτήσουν τα κεντρικά Βαλκάνια και να τα διατηρήσουν υπό τη κυριαρχία τους για τους επόμενους πέντε αιώνες. Καθοριστική ήττα του Σερβικού στρατού που έκρινε το μέλλον της περιοχής θεωρείται η [[Μάχη του Κόσοβο|μάχη του Κοσσυφοπεδίου]] το 1389. Μέχρι το τέλος του 14ου αιώνα, οι Οθωμανοί είχαν κατακτήσει όλα τα εδάφη της σημερινής Βόρειας Μακεδονίας, με την κατάκτηση των Σκοπίων στις 19 Ιανουαρίου 1392. Επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η περιοχή στην αρχή ανήκε στο βιλαέτι του Πρίζρεν, κατόπιν στο βιλαέτι του Μαναστίρ ([[Μοναστήρι (Βόρεια Μακεδονία)|Μοναστηρίου]]) και οριστικά στο [[βιλαέτι του Κοσσυφοπεδίου]]<ref>{{cite web|title=ИМИЊАТА НА СКОПЈЕ - ВЕСТ, Понеделник 3/17/2008|url=http://star.vest.com.mk/default.asp?id=148823&idg=8&idb=2325&rubrika=Skopje
Από το 1725 έδρασε στην περιοχή ο [[Θεόκλητος Πολυειδής]], [[Έλληνας]] λόγιος, [[Ορθόδοξη Εκκλησία|κληρικός]] και εκπαιδευτικός της περιόδου του [[Νεοελληνικός διαφωτισμός|Νεοελληνικού Διαφωτισμού]], ως [[Ιερά Μητρόπολις Πολυανής και Κιλκισίου|επίσκοπος Πολυανής]], με έδρα την πόλη της [[Παλαιά Δοϊράνη|Παλαιάς Δοϊράνης]] (βυζαντινή Πολυανή).<ref>Εγκυκλοπαίδεια «Δομή», τόμος ΙΓ΄ [http://www.ygeiaonline.gr/index.php?option=com_k2&view=item&id=44428:polyeidhs_ueoklhtos λήμμα:Πολυειδής, Θεόκλητος]</ref><ref>{{ Cite book
| author = [[Ανδρόνικος Δημητρακόπουλος]]
Γραμμή 230:
Τον Αύγουστο του [[2001]] ξέσπασε [[Εξέγερση στην πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας το 2001|εξέγερση στη χώρα]] με συμπλοκές Αλβανών αυτονομιστών του [[Εθνικός Απελευθερωτικός Στρατός|Εθνικού Απελευθερωτικού Στρατού]] και του κρατικού στρατού στις δυτικές περιοχές όπου διαμένουν κυρίως Αλβανοί (το αλβανικό στοιχείο είναι συγκεντρωμένο κυρίως στη δυτική Βόρεια Μακεδονία, ιδιαίτερα στις πόλεις [[Τέτοβο]] (70%), [[Γκόστιβαρ]] (66%), [[Κίτσεβο]] (30%), [[Στρούγκα]] (56%) και [[Κουμάνοβο]] (25%), όπως και στην πρωτεύουσα [[Σκόπια]] (20%), σύμφωνα με τα δημογραφικά στοιχεία της χώρας).<ref name = stats>{{cite web|url=http://www.stat.gov.mk/pdf/kniga_13.pdf |title=Census of Population, Households and Dwellings in the Republic of Macedonia, 2002 - Book XIII, Skopje, 2005,|publisher=State Statistical Office of the Republic of Macedonia |accessdate = 2009-07-31 |pages=34}}</ref> Οι εχθροπραξίες έλαβαν τέλος με την Συμφωνία της Οχρίδας στις [[13 Αυγούστου]], η οποία προβλέπει σειρά μέτρων συνδιαλλαγής, αυτοδιοίκηση και αποκέντρωση, καθεστώς επίσημης γλώσσης του κράτους τα αλβανικά, ίση αντιπροσώπευση των Αλβανών στη δημόσια διοίκηση και αφοπλισμό των αντιμαχομένων πλευρών.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/1504686.stm Peace deal: What was agreed] BBC News. 22 Αυγούστου 2001</ref>
Οι βουλευτικές εκλογές τον Οκτωβρίου του [[2002]] έφεραν στην εξουσία το Σοσιαλδημοκρατικό Συνασπισμό «''Μαζί για τη Μακεδονία''», στον οποίο ηγείτο το κόμμα «Σοσιαλιστική Δημοκρατική Ένωση της Μακεδονίας», το οποίο ανέλαβε την υποχρέωση να σεβασθεί τη διαδικασία εφαρμογής της Συμφωνίας της Οχρίδας, με ιδιαίτερη έμφαση στην αντιμετώπιση φαινομένων κακοδιοίκησης και διαφθοράς και την εξυγίανση της οικονομίας.<ref>[http://www.unhcr.org/refworld/publisher,IRBC,,MKD,3f7d4dc91c,0.html Macedonia: Implementation of the Framework (Ohrid) Agreement] {{
=====Δεκαετία 2010=====
Μεταξύ 2012 και 2014 υπήρχαν βίαιες εθνοτικές συγκρούσεις μεταξύ Αλβανών και Σλαβομακεδόνων. Το 2012 υπήρχαν και επτά νεκροί. Το 2016 σημειώνεται μία κυβερνητική κρίση όπου κατέληξε και σε ακυβερνησία για ένα διάστημα.
Γραμμή 237:
== Πολιτική ==
Η Βόρεια Μακεδονία είναι [[Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία]],<ref name="politique">{{en}} {{cite web|url=http://www.nyulawglobal.org/globalex/macedonia.htm|title=A Guide to Online Research Resources for the Macedonian Legal System|publisher=Hawser Global Law School|accessdate
===Οργάνωση των εξουσιών===
Γραμμή 243:
Το [[Σύνταγμα της Βόρειας Μακεδονίας|σύνταγμα του 1991]] αναθέτει τη [[νομοθετική εξουσία]] στο Κοινοβούλιο, που αποτελείται από ένα σώμα, τη [[Συνέλευση της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας|Συνέλευση της Βόρειας Μακεδονίας]]. Τα 123 μέλη της εκλέγονται με [[άμεση καθολική ψηφοφορία]] κάθε τέσσερα χρόνια. Το κοινοβούλιο ψηφίζει τους νόμους, εκλέγει τα μέλη της κυβέρνησης, ψηφίζει τον κρατικό προϋπολογισμό, επικυρώνει τις διεθνείς συνθήκες, ορίζει και ανακαλεί τους δικαστές και κηρύσσει πόλεμο. Κάθε μέλος της Συνέλευσης μπορεί να προτείνει νόμους, όπως και κάθε άτομο εφοδιασμένο με μία αίτηση με τουλάχιστον 10.000 υπογραφές εκλογέων. Ο [[Πρόεδρος της Βόρειας Μακεδονίας|Πρόεδρος της Δημοκρατίας]] έχει το δικαίωμα να ασκήσει βέτο στα νομοσχέδια· όταν κάνει χρήση του, ο νόμος εισάγεται για δεύτερη φορά στη Συνέλευση και υιοθετείται οριστικά αν πάρει τουλάχιστον τα δύο τρίτα των ψήφων. Ο Πρόεδρος της Συνέλευσης εκλέγεται από τουλάχιστον 61 μέλη του Κοινοβουλίου. Αντικαθιστά τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας αν δεν μπορεί να ασκήσει τα καθήκοντά του.<ref>{{harvnb|Knowlton|2005|p=38-40}}</ref>
Η [[εκτελεστική εξουσία]] βρίσκεται στα χέρια της κυβέρνησης και του Προέδρου της Δημοκρατίας. Ο Πρόεδρος εκλέγεται κάθε πέντε χρόνια με [[άμεση καθολική ψηφοφορία]]· μπορεί να ασκήσει έως δύο θητείες. Ο Πρόεδρος διαπραγματεύεται τις διεθνείς συμφωνίες, ορίζει τους πρέσβεις, δέχεται τους ξένους διπλωμάτες, ορίζει διάφορους αξιωματούχους της Δημοκρατίας, όπως τους δύο δικαστές του [[Συνταγματικό Δικαστήριο (Βόρεια Μακεδονία)|συνταγματικού δικαστηρίου]], είναι ο ανώτατος αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων και εκπροσωπεί το κράτος στο εσωτερικό και το εξωτερικό.<ref>{{harvnb|Knowlton|2005|p=38}}</ref> Η κυβέρνηση μπορεί να προτείνει νόμους και προϋπολογισμούς, είναι υπεύθυνη για την εκτέλεση των νόμων, αποφασίζει την αναγνώριση των ξένων κρατών και προτείνει τους πρέσβεις.<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.president.gov.mk/en/president/rights-and-duties.html|title=Rights and Duties|date=2011|publisher=Προεδρία της πΓΔΜ|accessdate
Η [[δικαστική εξουσία]] ασκείται από δικαστές που εκλέγονται από τη [[Συνέλευση της Βόρειας Μακεδονίας|Συνέλευση]] χωρίς χρονικό περιορισμό. Η χώρα αριθμεί 27 αστικά δικαστήρια, τρία εφετεία και ένα ανώτατο δικαστήριο. Το [[σύνταγμα της Βόρειας Μακεδονίας|σύνταγμα]] απαγορεύει τη σύσταση έκτακτων δικαστηρίων. Τέλος, το [[Συνταγματικό Δικαστήριο (Βόρειας Μακεδονίας)|συνταγματικό δικαστήριο]] είναι υπεύθυνο για τον έλεγχο της συμμόρφωσης των πράξεων του κοινοβουλίου και της κυβέρνησης με το Σύνταγμα.<ref>{{harvnb|Knowlton|2005|p=40}}</ref> Το δίκαιο της χώρας ανήκει στην παράδοση του αστικού-ρωμαϊκού δικαίου.<ref name="politique"/>
Γραμμή 250:
[[Αρχείο:Municipalités de la République de Macédoine.svg|thumb|left|Οι 80 [[δήμοι της Βόρειας Μακεδονίας]].]]
Η Βόρεια Μακεδονία διαθέτει μόνο μία βαθμίδα εδαφικής υποδιαίρεσης, τους 80 [[Δήμοι της Βόρειας Μακεδονίας|δήμους]].<ref>{{cite web|url=http://www.osce.org/odihr/elections/99530|title=The former Yougoslav Republic of Macedonia Municipal Elections 24 March 2013|publisher=OSCE/ODIHR|date = 2013-01-31|accessdate = 2013-11-22}}</ref> Η πόλη των [[Σκόπια|Σκοπίων]] διαθέτει ιδιαίτερο καθεστώς, ορισμένο από το Σύνταγμα: αποτελείται από δέκα δήμους, ο καθένας από τους οποίους έχει δικό του συμβούλιο και δήμαρχο. Οι δήμοι αποτελούνται από μία ή περισσότερες περιοχές, που έχουν κοινές ανάγκες και συμφέροντα. Κάθε δήμος είναι μία γεωγραφική και οικονομική ενότητα με έδρα έναν τόπο, η εκλογή και η αλλαγή του οποίου, σύμφωνα με τη νομοθεσία, αποφασίζονται μετά από τοπικό δημοψήφισμα. Κάθε δήμος έχει κυβέρνηση και δήμαρχο, εκλεγμένους με άμεση καθολική ψηφοφορία, οι αρμοδιότητες των οποίων καθορίζονται με νόμο. Οι δήμοι διαθέτουν ορισμένη τοπική αυτονομία, ψηφίζουν το δημοτικό προϋπολογισμό και κάνουν αναπτυξιακά σχέδια.<ref name="local">{{en}} {{cite web|url=http://lgi.osi.hu/publications/books/st/Macedonia.pdf|title=Local government in Macedonia|author=Ilija Todorovski|publisher=Local Government and Public Service Reform Institute|accessdate
Μπορούν να αδειοδοτούν την ύπαρξη κατώτερων βαθμίδων, που αντιστοιχούν για παράδειγμα σε ένα χωριό ή μια συνοικία. Οι εξουσίες αυτών των οντοτήτων καθορίζονται από τη δημοτική κυβέρνηση και ποικίλλουν από τον ένα δήμο στον άλλο. Δε μπορούν, ωστόσο, αυτές οι οντότητες να έχουν πολιτική φύση, αλλά μόνο να προτείνουν ιδέες στην τοπική κυβέρνηση και να ασχολούνται εθελοντικά με την ανάπτυξη του χωριού ή της συνοικίας. Μπορούν να δέχονται χορηγίες του δήμου, του πληθυσμού ή επιχειρήσεων.<ref name="local"/>
Ενώ η [[Αλβανοί της Βόρειας Μακεδονίας|αλβανική μειονότητα]] υποστηρίζει τη διοικητική αποκέντρωση για να ενισχύσει την αυτονομία της, οι Σλαβομακεδόνες αντιτίθενται κατ΄ αρχήν στη δημιουργία περιφερειών, ισχυριζόμενοι ότι η χώρα είναι πολύ μικρή για να είναι κατάλληλη αυτή η βαθμίδα.<ref name="local"/> Ωστόσο, από το 2009 η χώρα χωρίζεται σε οκτώ [[Περιφέρειες της Βόρειας Μακεδονίας|στατιστικές περιοχές]], που δεν έχουν κανένα διοικητικό ρόλο· δημιουργήθηκαν ώστε η χώρα να διαθέτει μονάδες αντίστοιχες στις ευρωπαϊκές [[NUTS]]. Οι περιοχές αυτές αντιστοιχούν στη βαθμίδα NUTS-3 και, πέρα από τη στατιστική χρησιμότητά τους, οφείλουν να συντονίζουν την οικονομική ανάπτυξη ανάμεσα στους δήμους. Διαθέτουν συμβούλιο που αποτελείται από τους δημάρχους των δήμων τους.<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.rdc.mk/southeastregion/en/regionot/za-regionot.html|title=For the region|publisher=[[Νοτιοδυτική Στατιστική Περιφέρεια (Βόρεια Μακεδονία)|ΝΔ περιφέρεια]]|accessdate
===Πολιτική ζωή και κόμματα===
{{δείτε|Εκλογές στη Βόρεια Μακεδονία}}
[[Αρχείο:VMRO-DPMNE pano 2011.JPG|thumb|«Ναι! Για να κερδίσουμε περισσότερα από 1200 νέα προγράμματα για την ανάπτυξη της Μακεδονίας!», αφίσα του VMRO-DPMNE για τις κοινοβουλευτικές εκλογές του 2011.]]
Από την ανεξαρτητοποίηση της χώρας, το 1991, και την εγκαθίδρυση ενός πολυκομματικού συστήματος, η πολιτική σκηνή κυριαρχείται από δύο μεγάλα κόμματα, που σχηματίζουν συνασπισμούς με μικρότερους σχηματισμού. Αυτά τα δύο μεγάλα κόμματα, σταθερά μετά το 1991, είναι η [[Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση - Δημοκρατικό Κόμμα για την Εθνική Μακεδονική Ενότητα]] (VMRO-DPMNE) και η [[Σοσιαλδημοκρατική Ένωση της Μακεδονίας]] (SDSM). Το [[VMRO-DPMNE]] ήταν αρχικά ένα [[εθνικισμός|εθνικιστικό]] κόμμα, αλλά εξαιτίας της έλλειψης διεθνούς αναγνώρισης, επέλεξε το 1995 μία [[χριστιανοδημοκρατία|χριστιανοδημοκρατική]] γραμμή. Η [[Σοσιαλδημοκρατική Ένωση της Μακεδονίας|SDSM]] είναι κληρονόμος της παλιάς [[Ένωση Κομμουνιστών Μακεδονίας|Ένωσης Κομμουνιστών Μακεδονίας]], αλλά ο [[σοσιαλδημοκρατία|σοσιαλδημοκρατικός]] προσανατολισμός της που τείνει προς το [[Νεοφιλελευθερισμός|νεοφιλελευθερισμό]] της προσφέρει μεγαλύτερη υποστήριξη από τις εύπορες παρά τις λαϊκές τάξεις.<ref name="china">{{en}} {{cite web|url=http://mk.china-embassy.org/eng/mqdjs/t374439.htm|title=Main political parties|publisher=Embassy of the People's Republic of China in the Republic of Macedonia|accessdate = 2013-11-22}}</ref> Η SDSM χαρακτηρίζεται επίσης από τη θέληση βελτίωσης των διακοινοτικών σχέσεων και τη γρήγορη επίλυση της [[Μακεδονικό ονοματολογικό ζήτημα|διένεξης για την ονομασία]] με την [[Ελλάδα]].<ref name="insight"/> Και τα δύο κόμματα υποστηρίζουν την ένταξη της χώρας στην [[Ευρωπαϊκή Ένωση]] και το [[ΝΑΤΟ]].<ref name="insight">{{en}} {{cite web|url=http://www.balkaninsight.com/en/article/who-is-who-political-parties-in-macedonia|title=Key political Parties in Macedonia|publisher=Balkan Insight|accessdate = 2011-11-22}}</ref> Η SDSM συνεργάζεται με το [[Ευρωπαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα]]<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.pes.eu/en/about-pes/pes-members/parties|title=PES member partes|work=[[Ευρωπαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα]]|accessdate
Ανάμεσα στους μικρότερους σχηματισμούς βρίσκονται τα αλβανικά εθνικά κόμματα, όπως η [[Δημοκρατική ένωση για την ενσωμάτωση]] (DUI, εθνικιστές), το [[Κόμμα για τη δημοκρατική ευημερία]] (PDP, μετριοπαθές) και το [[Δημοκρατικό αλβανικό κόμμα]] (συντηρητικό), και άλλοι σχηματισμοί, όπως το [[Νέο σοσιαλδημοκρατικό κόμμα]], που δημιουργήθηκε το 2005 από ένα πρώην μέλος του SDSM.<ref name="china"/>
Γραμμή 277:
===Κοινωνική προστασία===
Το δημόσιο σύστημα υγείας είναι προσβάσιμο σε όλους τους πολίτες από το 2009· μέχρι τότε, υπήρχαν ορισμένοι περιορισμοί, κυρίως για τους ανέργους και τους ανασφάλιστους. Χρηματοδοτείται από το κράτος και προσφέρει ορισμένες υπηρεσίες δωρεάν, όπως ιατρικές επισκέψεις, εμβολιασμούς και την πρόσβαση σε κάποιες ιατρικές θεραπείες και φάρμακα. Το επίπεδο δημόσιας υγείας στη χώρα είναι σχετικά καλό συγκρινόμενο με εκείνο άλλων χωρών της περιοχής και το ταμείο πληρωμών είναι γενναιόδωρο σε σχέση με τον προϋπολογισμό της, αλλά υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις, τις περιοχές και τις εθνοτικές κοινότητες. Αν και τα ιδρύματα υγείας μπορούν να είναι ιδιωτικά, ο ιδιωτικός τομέας παραμένει μη ενταγμένος στο σύστημα. Το κράτος δαπανά κάθε χρόνο περίπου 5% του ΑΕΠ για τον τομέα υγείας, ποσό που συγκεντρώνεται εν μέρει χάρη σε προεισφορές ύψους 7,5% επί των ακαθάριστων μισθών.<ref name="health">{{en}} {{cite web|url=http://www.socialprotection.eu/files_db/903/asisp_ANR10_FYR_Macedonia.pdf|title=Annual National Report 2010 Pensions, Health and Long-term Care, Former Yugoslav Republic of Macedonia|publisher=Asisp|author=Zorica Apostolska και Fimka Tozija|date=Μάιος 2010|accessdate
Οι συντάξεις χρηματοδοτούνται από τους εργοδότες, που πληρώνουν εισφορές στο κράτος και σε ιδιωτικές εταιρείες. Το 2009 αυτές οι εισφορές αντιπροσώπευαν το 19% του ακαθάριστου μισθού, από το οποίο το 13,35% πήγαινε στο κράτος και το 6,65% σε ιδιωτικές εταιρείες. Αντιπροσωπεύουν επίσης το 63,2% του εθνικού προϋπολογισμού για τις συντάξεις, ενώ το υπόλοιπο προέρχεται από πληρωμές του κράτους. Η ηλικία νόμιμης συνταξιοδότησης είναι ορισμένη στα 64 έτη για τους άνδρες και τα 62 για τις γυναίκες.<ref name="health"/>
Γραμμή 285:
====Διεθνής παρουσία====
[[Αρχείο:Macedonian Soldiers in Kabul.jpg|thumb|Στρατιώτες της Βόρειας Μακεδονίας σε δρόμο της [[Καμπούλ]], στο [[Αφγανιστάν]].]]
Η Βόρεια Μακεδονία διαθέτει προξενείο ή πρεσβεία σε 38 ξένα κράτη και έχει διπλωματικές σχέσεις με 167 κράτη.<ref>{{mk}} {{cite web|url=http://www.mfa.gov.mk/?q=node/248|title=Διμερείς σχέσεις|publisher=Υπουργείο Εξωτερικών|accessdate = 2013-11-22}}</ref> Έχει καλές διπλωματικές σχέσεις με τα μέλη του [[ΝΑΤΟ]] και της [[ΕΕ|Ευρωπαϊκής Ένωσης]], όπως και με τις γειτονικές χώρες [[Αλβανία]] και [[Κοσσυφοπέδιο]], την ανεξαρτησία του οποίου αναγνώρισε το 2009. Οι σχέσεις με τη [[Σερβία]] είναι καλές αν και επισκιάζονται από μία διένεξη με αφορμή την ανεξαρτησία της [[Μακεδονική Ορθόδοξη Εκκλησία|μακεδονικής ορθόδοξης εκκλησίας]] από το [[Πατριαρχείο Σερβίας]], ενώ οι σχέσεις με την [[Ελλάδα]], αν και πλούσιες σε οικονομικό επίπεδο, δυσχεραίνονται από τη διένεξη σχετικά με την ονομασία της χώρας.<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/26759.htm|title=Background Note: Macedonia|publisher=US Department of State|author=Bureau of European and Eurasian Affairs|date=2011-11-09|accessdate
Η Βόρεια Μακεδονία είναι μέλος πολλών διεθνών οργανισμών όπως ο [[ΟΗΕ]], το [[Συμβούλιο της Ευρώπης]], η [[Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών]], η [[Διεθνής Οργάνωση Τροφίμων και Γεωργίας|FAO]], η [[Interpol]], η [[Εκπαιδευτική Επιστημονική και Πολιτιστική Οργάνωση των Ηνωμένων Εθνών|UNESCO]] και o [[Διεθνής Οργανισμός Γαλλοφωνίας]].<ref name="cia"/> Η χώρα είναι υποψήφια για ένταξη στο [[ΝΑΤΟ]] από το 1999,<ref name="nato">{{en}} {{cite web|url=http://www.morm.gov.mk/morm/en/nato/road_to_nato.html|title=Road to Nato|publisher=Υπουργείο Άμυνας της πΓΔΜ|accessdate = 2013-11-22}}{{Dead link|date=Ιούνιος 2015}}</ref> αλλά η ένταξή της μπλοκαρίστηκε από το βέτο της [[Ελλάδα]]ς το 2008.<ref name="veto">{{en}} {{cite web|url=http://www.guardian.co.uk/world/2011/dec/05/macedonia-nato-eu-greece-icj|title=Macedonia's Nato and EU hopes given boost by international court of justice|publisher=The Guardian|author=Owen Bowcott και Maya Wolfe-Robinson|date=2011-12-05|accessdate = 2013-11-22}}</ref> Η Βόρεια Μακεδονία απέκτησε το status υποψήφιας για ένταξη στην [[Ευρωπαϊκή Ένωση]] χώρας το 2004, αλλά η διαπραγμάτευση δεν έχει ακόμη ξεκινήσει, παρ όλες τις συστάσεις της [[Ευρωπαϊκής Επιτροπής]] από το 2009. Το κύριο εμπόδιο ήταν η διένεξη με την Ελλάδα, η διευθέτηση της οποίας ήταν όρος για την εισδοχή της χώρας στην Ένωση.<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.setimes.com/cocoon/setimes/xhtml/en_GB/features/setimes/features/2011/10/19/feature-02|title=Macedonia's EU bid still mired in name issue|author=Biljana Lajmanovska|date=2011-11-19|publisher=Southeast European Times|accessdate = 2013-11-22}}</ref>
Η χώρα αφιέρωσε το 2010 το 1,52% του ΑΕΠ της στον αμυντικό προϋπολογισμό<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.tradingeconomics.com/macedonia/military-expenditure-percent-of-gdp-wb-data.html|title=Military expenditure (% of GDP) in Macedonia|publisher=Trading Economics|accessdate = 2013-11-22}}</ref> και ο [[Στρατός της Βόρειας Μακεδονίας|στρατός]] αριθμεί περίπου 12800 στρατιώτες σε καιρό ειρήνης.<ref>{{en}} {{cite web|url=http://archive.wikiwix.com/cache/?url=http://www.morm.gov.mk/morm/en/ARM/Organization.html&title=Army%20of%20the%20Republic%20of%20Macedonia|title=Army of the Republic of Macedonia|publisher=Υπουργείο Άμυνας της πΓΔΜ|accessdate = 2013-11-22}}</ref> Έχει ως αποστολή την υπεράσπιση του πολιτεύματος και της επικράτειας, τη διατήρηση της ειρήνης και τον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας στο εσωτερικό της χώρας και στο εξωτερικό και τη συμμετοχή σε συλλογικά συστήματα άμυνας όπως η [[EUFOR]], το [[ΝΑΤΟ]] και η [[Συνεργασία για την ειρήνη]].<ref>{{en}}{{cite web|url=http://www.morm.gov.mk/portal/?page_id=21&lang=mk|title=ARM|publisher=Υπουργείο Άμυνας της πΓΔΜ|accessdate
Ο στρατός είναι παρών με την [[EUFOR Αλθαία]] στη [[Βοσνία-Ερζεγοβίνη]], όπως και στο [[Αφγανιστάν]], στο [[Λίβανος|Λίβανο]] και στο [[Κόσοβο]].<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.morm.gov.mk/channelc/?m=322EA81F4604376FDC2391CE9F775E9E05D53054|title=Missions|publisher=Υπουργείο Άμυνας της πΓΔΜ|accessdate = 2013-11-22}}{{Dead link|date=Ιούνιος 2015}}</ref> Συμμετείχε επίσης στον [[Πόλεμος στο Ιράκ|πόλεμο του Ιράκ]]<ref name="nato"/>
Γραμμή 300:
Οι σχέσεις των δύο χωρών είναι αρκετά καλές και η μετακίνηση των πολιτών γίνεται με την ταυτότητα για τους [[Έλληνες]] που εισέρχονται στη Βόρεια Μακεδονία και με διαβατήριο για τους πολίτες της Βόρειας Μακεδονίας που εισέρχονται στην [[Ελλάδα]]. Από το [[1991]], έτος ανεξαρτησίας της Βόρειας Μακεδονίας, μέχρι και τις αρχές του 2019 συνεχιζόταν η πολιτική και διπλωματική διαμάχη για τη χρήση του ονόματος «Μακεδονία» στο συνταγματικό όνομα της γείτονος. Η Ελλάδα υποστήριζε ότι η ονομασία [[Μακεδονία (ορολογία)|Μακεδονία]] είναι αναμφίβολα ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά της. Θεωρεί ότι η ιστορία της Μακεδονίας και ειδικά η συγκεκριμένη ονομασία δεν είναι διαπραγματεύσιμη και ως πατρική ταυτότητα και κληρονομιά δε δύναται να παραχωρηθεί σε τρίτους.<ref>Floudas, Demetrius Andreas; {{cite web |publisher= 24 (1996) Journal of Political and Military Sociology, 285|url=https://www.researchgate.net/publication/292495625_A_Conflict_for_a_Name_or_a_Name_for_Conflict_An_Analysis_of_Greece's_Dispute_with_FYROM_1991-1996 | title= "A Name for a Conflict or a Conflict for a Name? An Analysis of Greece's Dispute with FYROM”, |accessdate=2018-02-11}}</ref>
Την 8 Απριλίου 1993 αναγνωρίστηκε στα [[Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών|Ηνωμένη Έθνη]] (με την Απόφαση 817/1993 του Συμβουλίου Ασφαλείας (του [[Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών|ΟΗΕ]])<ref>{{Cite web|url=http://www.un.org/documents/ga/res/47/a47r225.htm|title=A/RES/47/225. Admission of the former Yugoslav Republic of Macedonia to membership in the United Nations|website=www.un.org|accessdate=2018-02-07}}</ref><ref>http://faq.macedonia.org/politics/un.resolutions.html</ref>) με την προσωρινή ονομασία της ''πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας'', χωρίς το δικαίωμα ανάρτησης σημαίας. H Βόρειας Μακεδονίας είχε επισήμως αποδεχθεί ότι το όνομα του κράτους αποτελεί αντικείμενο διαπραγματεύσεων. Την 16 Φεβρουαρίου 1994 η Ελλάδα αποφάσισε τον οικονομικό αποκλεισμό (εμπάργκο) της πΓΔΜ και τη διακοπή λειτουργίας του Γενικού Προξενείου της Ελλάδας στα [[Σκόπια]], ως μέσο πίεσης για την αποδοχή των ελληνικών όρων.<ref>{{cite book|url=https://www.researchgate.net/publication/237751372_Pardon_A_Conflict_for_a_Name_FYROM'S_DISPUTE_WITH_GREECE_REVISITED|title=The New Balkans|last=Floudas|first=Demetrius Andreas|publisher=Columbia University Press|year=2002|isbn=|editor=Kourvetaris|series=East European Monographs|location=|page=85|pages=|chapter="FYROM's Dispute with Greece Revisited"|display-editors=etal}}</ref> Στις 13 Σεπτεμβρίου υπογράφεται η [[Ενδιάμεση Συμφωνία]] από τον τότε υπουργό Εξωτερικών της Ελλάδας κ. [[Κάρολος Παπούλιας|Παπούλια]] και τον τότε υπουργό Εξωτερικών της Βόρειας Μακεδονίας [[Τσερβενκόφσκι]] με προσωρινές δεσμεύσεις μέχρι την εξεύρεση τελικής συμφωνίας μεταξύ των δύο κρατών.<ref name="Interim Accord2">{{cite web|url=http://untreaty.un.org/unts/120001_144071/6/3/00004456.pdf|title=Interim Accord|year=1995|publisher=[[United Nations]]|accessdate=2008-11-07|archiveurl=https://web.archive.org/web/20081218110226/http://untreaty.un.org/unts/120001_144071/6/3/00004456.pdf|archivedate=2008-12-18|url-status=dead}}</ref>
Τον Απρίλιο του [[2008]] η [[Ελλάδα]] άσκησε βέτο στην ένταξη της όμορης χώρας στο [[ΝΑΤΟ]], κατά τη σύνοδο κορυφής στο [[Βουκουρέστι]]. Τελικά, η αίτηση ένταξης απορρίφθηκε ομόφωνα από τα μέλη του ΝΑΤΟ. Στις 21 Μαρτίου 2011 η Βόρεια Μακεδονία ξεκίνησε προφορική διαδικασία προσφυγής κατά Ελλάδας στο [[Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης|Δικαστήριο της Χάγης]].<ref name="athina984_FYROM_greece_xagh2">{{cite news|url=http://www.athina984.gr/node/142287|title=Ελλάδα-ΠΓΔΜ στη Χάγη|date=2011-03-21|publisher=Ιστοσελίδα σταθμού Αθήνα 9.84|accessdate=2011-03-21}}</ref> Στην προσφυγή επικαλείται την παραβίαση από την Ελλάδα του Άρθρου 11 της Ενδιάμεσης Συμφωνίας μεταξύ των χωρών που υπογράφηκε το 1995.<ref name="tvxs_xagh_FYROM_kata_ellada2">{{cite web|url=http://tvxs.gr/node/80657|title=Ξεκινά στη Χάγη η προφορική διαδικασία της προσφυγής πΓΔΜ κατά Ελλάδος|date=2011-03-21|publisher=tvxs.gr|accessdate=2011-03-21}}</ref><ref name="icj_cij_fyrom_kata_greece2">{{cite web|url=http://www.icj-cij.org/docket/index.php?p1=3&p2=1&code=&case=142&k=89|title=Application of the Interim Accord of 13 September 1995 (the former Yugoslav Republic of Macedonia v. Greece)|publisher=Ιστοσελίδα Διεθνή Δικαστηρίου Χάγης|accessdate=2011-03-21}}</ref> Το Δικαστήριο στις 5 Δεκεμβρίου 2011 καταδίκασε την Ελλάδα για τις επίσημες δηλώσεις, κατά τη σύνοδο κορυφής του Βουκουρεστίου, όπου ουσιαστικά αρνούνταν την ένταξη της πΓΔΜ στο ΝΑΤΟ, λόγω της μη εύρεσης λύσης για το όνομα.<ref name="icj_cij_fyrom_against_greece_judgment_final_summary2">{{cite web|url=http://www.icj-cij.org/docket/index.php?p1=3&p2=1&code=&case=142&k=89|title=Summary of the Judgment of 5 December 2011|date=2011-12-05|publisher=Ιστοσελίδα Διεθνή Δικαστηρίου Χάγης|accessdate=2011-12-06}}</ref><ref name="enet_xagh_15_pros_1_kata_elladas2">{{cite news|url=http://www.enet.gr/?i=news.el.politikh&id=329831|title=Χάγη: Η Ελλάδα παραβίασε την Ενδιάμεση Συμφωνία με την ΠΓΔΜ Η απόφαση είναι τελική, δίχως δικαίωμα έφεσης|date=2011-12-05|publisher=Εφημερίδα Ελευθεροτυπία|accessdate=2011-12-06}}</ref>
Γραμμή 308:
==== Σχέσεις με την Βουλγαρία ====
Η Βουλγαρία ήταν η πρώτη χώρα που αναγνώρισε την ανεξαρτησία της Βόρειας Μακεδονίας, αλλά όχι και την ύπαρξη ξεχωριστού έθνους Σλαβομακεδόνων και ξεχωριστής [[Μακεδονική γλώσσα (νοτιοσλαβική)|μακεδονικής γλώσσας]] αφού θεωρεί τους πολίτες της Βόρειας Μακεδονίας ως ομόεθνους και ομόγλωσσούς της. Στο πλαίσιο αυτό η Βουλγαρία χορηγεί βουλγαρικό διαβατήριο σε όποιον πολίτη της Βόρειας Μακεδονίας το αιτηθεί αποδεικνύοντας εθνική Βουλγαρική καταγωγή, ενώ ανάμεσα στους κατόχους βουλγαρικού διαβατηρίου είναι και ο πρώην πρωθυπουργός της χώρας κ. Λιούμπκο Γκεοργκιέφσκι<ref>[http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_world_2_27/07/2006_192334 εφημερίδα Καθημερινή: Τεταμένες σχέσεις ανάμεσα σε πΓΔΜ και Βουλγαρία] «Οι κάτοικοι των Σκοπίων ... βουλγαρικό διαβατήριο.», ανακτήθηκε στις 4 Ιανουαρίου 2009</ref><ref>[http://news.kathimerini.gr/4Dcgi/4dcgi/_w_articles_world_2_15/10/2006_7627164 εφημερίδα Καθημερινή: Η Ε.Ε. αποκτά νοτιοανατολικό πυλώνα] {{
την εθνική σου ταυτότητα», ανακτήθηκε στις 4 Ιανουαρίου 2009</ref>. Πρόσφατα έχει επανειλημμένα προειδοποιήσει ότι η βουλγαρική υποστήριξη για την προσχώρηση της Βόρειας Μακεδονίας στο ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι υπό όρους και θα εξαρτηθεί από την πραγματική δυνατότητά της να εφαρμόσει τις πολιτικές ενός καλού γείτονα.<ref>Ivanov, Lyubomir et al. [[wikisource:Bulgarian Policies on the Republic of Macedonia|''Bulgarian Policies on the Republic of Macedonia''.]] Sofia: Manfred Wörner Foundation, 2008. 80 pp. (Τρίγλωσση δημοσίευση στα αγγλικά, βουλγαρικά και [[Μακεδονική γλώσσα (νοτιοσλαβική)|μακεδονικά]]. ISBN 978-954-92032-2-6</ref>
Η Βουλγαρία έχει προτείνει να υπογράψει μία συνθήκη (με βάση την Κοινή δήλωση του 1999<ref>[[Wikisource:Joint Declaration of 22 February 1999]]</ref>) για τη διασφάλιση της καλής γειτονίας μεταξύ των δύο χωρών, προκειμένου να καταστεί δυνατή η βουλγαρική υποστήριξη για την προσχώρηση της Βόρειας Μακεδονίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.<ref>{{cite web|url=http://www.sofiaecho.com/article/bulgarias-position-concerning-macedonia-unchanged--kalfin/id_16822/catid_64 |title=Bulgaria's Position Concerning Macedonia Unchanged – Kalfin |publisher=The Sofia Echo |date=2006-07-31}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.balkaninsight.com/en/main/news/26662/ |title=Bulgaria Treaty Proposal Called 'Indecent |publisher=BalkanInsight |date=2010-03-17
== Πληθυσμός και κοινωνία==
Γραμμή 324:
{{Legend|#eeeeee|Ακατοίκητη}}{{Div col end}}]]
Σύμφωνα με την τελευταία επίσημη απογραφή (2002), ο συνολικός πληθυσμός της χώρας ήταν 2.022.547 άτομα, των οποίων η εθνικότητα κατανέμεται ως εξής:<ref name = stats/> 1.297.981 ή το 64% είναι [[Σλαβομακεδόνες]], 509.083 ή 25,2% είναι [[Αλβανοί]], 77.959 ή 3,9% είναι [[Τούρκοι (έθνος)|Τούρκοι]], 53.879 ή 2,7% είναι [[Ρομά]]<ref>Σύμφωνα με το Κέντρο Αθιγγανικών Ερευνών στο Πανεπιστήμιο ''René Descartes'', η κοινότητα των [[Ρομά]] ανέρχεται σε 220.000 - 260.000 άτομα. {{cite web|author1=Jean-Perre Liegeois |author2=Nicolae Gheorghe |url=http://www.greekhelsinki.gr/bhr/greek/articles_2002/roma-c.doc |title=Ρομά/Τσιγγάνοι: Μια Ευρωπαϊκή Μειονότητα |publisher=Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι |page= 8 |accessdate=2009-07-31}}</ref>, 35.939 ή 1,8% είναι [[Σέρβοι]], 17.018 ή 0,8% είναι [[Βοσνία|Βόσνιοι]], 9.695 ή 0,5% είναι [[Βλάχοι]]<ref>Σύμφωνα με τον Victor Roudometof στο [http://www.gate.net/~mango/JHS1.htm#FOOT29 ''Nationalism and Identity Politics in the Balkans: Greece and the Macedonian Question''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070927202839/http://www.gate.net/~mango/JHS1.htm#FOOT29 |date=2007-09-27 }}, ο Βακαλόπουλος (1994) αναφέρει ότι υπάρχει [[Βλάχοι|Βλάχικη]] μειονότητα 250.000 ατόμων. Ο Roudometof σημειώνει ότι οι Βλάχοι των νοτίων Βαλκανίων, ιστορικά, αυτοπροσδιορίζονται κυρίως ως [[Έλληνες]].</ref> και οι υπόλοιποι 20.993 δεν ανήκουν σε καμία από τις προηγούμενες κατηγορίες.<ref>Σύμφωνα με το [http://www.joshuaproject.net/ Joshua Project], στη χώρα ζουν και 600 Έλληνες {{cite web|title=Greek of Macedonia Ethnic People Profile|url=http://www.joshuaproject.net/peopctry.php?rop3=103480&rog3=MK|accessdate = 2013-11-26}}</ref>
Αυτές οι μειονότητες είναι οι μόνες που αναγνωρίζονται από το κράτος και αναφέρονται σε αυτή τη σειρά στο προοίμιο του Συντάγματος, που ορίζει επίσης ότι όλοι οι πολίτες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου και ότι το κράτος προστατεύει και προωθεί τον πολιτισμό όλων των κοινοτήτων <ref name="const">{{en}} {{cite web|url=http://www.sobranie.mk/en/default-en.asp?ItemID=9F7452BF44EE814B8DB897C1858B71FF|title=The Constitution of the Republic of Maceonia|publisher=Assembly of the Republic of Macedonia|accessdate
Αν και το διακοινοτικό κλίμα είναι γενικά ήρεμο, υπάρχουν ωστόσο εντάσεις, κυρίως ανάμεσα στους Σλαβομακεδόνες και τους [[Αλβανοί της Βόρειας Μακεδονίας|Αλβανούς της Βόρειας Μακεδονίας]], τις δύο μεγαλύτερες κοινότητες. Οι πολιτικές σχέσεις ανάμεσά τους έχουν βελτιωθεί μετά τη [[σύγκρουση του 2001]], μετά την οποία οι Αλβανοί και οι μειονότητες εν γένει απέκτησαν περισσότερα δικαιώματα, αλλά οι κοινωνικές σχέσεις παραμένουν συνήθως δύσκολες, κυρίως εξαιτίας των προκαταλήψεων της κάθε κοινότητας. Έτσι, οι Σλαβομακεδόνες είναι συχνά εχθρικοί απέναντι στο Ισλάμ, την πλειοψηφούσα ανάμεσα στους Αλβανούς θρησκεία, και εξηγούν την ισχυρή δημογραφική αύξηση των Αλβανών ως θέληση τους να γίνουν πολυπληθέστεροι. Από την άλλη, οι Αλβανοί έχουν συχνά την εντύπωση ότι οι Σλαβομακεδόνες τους θεωρούν πληθυσμό μεταναστών και δεν προσπαθούν να τους κατανοήσουν ή να αναγνωρίσουν τον πολιτισμό τους.<ref name="conflit de 2001-2">{{fr}} {{cite web|url=http://www.colisee.org/article.php?id_article=41|title=Pour comprendre le conflit macédonien|work=Colisée.org|accessdate
[[Αρχείο:AS Dreni-Gloǵi 02.jpg|thumb|Αλβανόπουλα από το χωριό Γκλότζι (2010).]]
Οι Τούρκοι, πολύ λιγότεροι από τους Αλβανούς, είναι λιγότερο ορατοί και σχεδόν απόντες από την πολιτική σκηνή.<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.unhcr.org/refworld/publisher,MRGI,,MKD,49749ceb1b,0.html|title=World Directory of Minorities and Indigenous Peoples - Macedonia : Turks|publisher=UNCHR|accessdate = 2013-11-26}}{{dead link|date=Σεπτέμβριος 2017}}</ref> Οι Ρομά, ζουν γενικά σε δύσκολες συνθήκες. Ανάμεσα στους 54.000 Ρομά της Βόρειας Μακεδονίας, 17.000 είναι άνεργοι και 14.000 δεν έχουν πρόσβαση σε αγαθά πρώτης ανάγκης. Οι περισσότεροι ζουν από το μικροεμπόριο, την συλλογή απορριμμάτων και την επαιτεία. Η Βόρεια Μακεδονία δείχνει μια ορισμένη θέληση να ενσωματώσει τους Ρομά στην κοινωνία και να βελτιώσει τις συνθήκες διαβίωσης, κυρίως διευκολύνοντας την πρόσβασή τους στην εκπαίδευση δημιουργώντας υπουργείο για τους Ρομά. Έτσι, στη Βόρεια Μακεδονία βρίσκεται ο μόνος δήμος που έχει υιοθετήσει τη [[ρομάνι]] ως επίσημη γλώσσα, ο [[Chouto Orizari]], προάστιο των Σκοπίων. Τέλος, η χώρα έχει έναν μεγάλο αριθμό μη-κυβερνητικών οργανώσεων αφιερωμένων στη βελτίωση της τύχης των Ρομά.<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.balcanicaucaso.org/eng/Regions-and-countries/Macedonia/Roma-in-Macedonia-A-Decade-of-Inclusion|title=Roma in Macedonia: A Decade of Inclusion ?|publisher=Osservatorio Balcani i Caucaso|accessdate = 2013-11-26}}</ref>
Οι [[Αρμάνοι|Βλάχοι]], των οποίων η ποιμενική παράδοση εξαφανίστηκε κατά τη σοσιαλιστική περίοδο, έχουν αφομοιωθεί στη σλαβομακεδονική κοινότητα, με την οποία μοιράζονται την ίδια θρησκεία. Έχουν ωστόσο κάποια σχολεία όπου διδάσκεται η γλώσσα τους, τα [[Βλάχικη γλώσσα|βλάχικα]].<ref>{{harvnb|Poulton|2000|p=122}}</ref> Οι Σέρβοι διατηρούν μάλλον καλές σχέσεις με τους Σλαβομακεδόνες, ακόμα και αν υπάρχουν ελαφρές εντάσεις ανάμεσά τους, κυρίως εξαιτίας της αναγνώρισης της ανεξαρτησίας του Κοσόβου από τη Βόρεια Μακεδονία.<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=34302|title=Minorities at Risk, Assessment for Serbs in Macedonia|author=Center for International Development and Conflict Management|publisher=University of Maryland|accessdate=2012-09-23
=== Δημογραφία ===
Γραμμή 349:
Ο [[χριστιανισμός]] είναι η θρησκεία της πλειονότητας στη Βόρεια Μακεδονία αφού το 64,7% του πληθυσμού ανήκει στη Μακεδονική Ορθόδοξη Εκκλησία, σύμφωνα με την απογραφή του [[2002]]. Μια μικρή μειονότητα (0,37%) ανήκει σε άλλες χριστιανικές Εκκλησίες. Το [[Ισλάμ]] συγκεντρώνει το 33,3% του πληθυσμού, γεγονός που κάνει τη χώρα την πέμπτη χώρα της [[Ευρώπη]]ς όσον αφορά την αναλογία του μουσουλμανικού πληθυσμού, μετά την [[Τουρκία]] (99%), το [[Κόσοβο]] (90%), την [[Αλβανία]] (70%) και τη [[Βοσνία-Ερζεγοβίνη]] (48%). Η κοινότητα των [[Μπεκτασί|μπεκτασήδων]] [[Αλεβίτες|Αλεβιτών]] υπολογίζεται σε 30.0000 άτομα.<ref name="cedime">Center for Documentation and Information on Minorities in Europe - Southeast Europe (CEDIME-SE) MINORITIES IN SOUTHEAST EUROPE, Bektashis of Albania</ref> σύμφωνα με τους επικεφαλής της. Το υπόλοιπο 1,63% δεν έχει δηλώσει ότι ανήκει σε κάποια θρησκεία.<ref name="cia"/><ref name="CIAfactbook">The World Factbook 2009. Washington, DC: Central Intelligence Agency, 2009.</ref>
Το θρησκευτικό ανήκειν είναι ισχυρά συνδεδεμένη με το εθνοτικό. Είναι εξάλλου σημαντικός παράγοντας ταυτότητας για τις διάφορες ομάδες και, στην πραγματικότητα, αυτή η ταυτοτική λειτουργία είναι σημαντικότερη από την ορθή άσκηση της λατρείας και την πίστη.<ref>Waiting for Macedonia, Identity in a Changing World, Ilka Thiessen, 2007, σ. 60.</ref> Οι [[Σλαβομακεδόνες]] και οι [[Βλάχοι]] ανήκουν γενικά στη Μακεδονική Ορθόδοξη Εκκλησία και οι [[Σέρβοι]] στη Σερβοορθόδοξη εκκλησία, ενώ οι Αλβανοί, οι Τούρκοι, οι Ρομά και οι Βόσνιοι της χώρας ανήκουν στην πλειονότητά τους στο [[Σουνίτες|σουνιτικό]] Ισλάμ. Υπάρχει ακόμη μια μειονότητα καθολικών Αλβανών, συγκεντρωμένη κυρίως στα Σκόπια, απ' όπου καταγόταν η [[Μητέρα Τερέζα]],<ref>{{harvnb|Poulton|2000|p=130}}</ref> διάφορες προτεσταντικές εκκλησίες<ref name="cia"/> καθώς και 1.337 [[Μάρτυρες του Ιεχωβά]].<ref>''Βιβλίο Έτους των Μαρτύρων του Ιεχωβά 2014'', Watch Tower Bible And Tract Society of Pennsylvania, σελ. 184</ref> Πριν το [[Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος|Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο]] η χώρα αριθμούσε μία μικρή κοινότητα [[Σεφαρδίτες|σεφαραδιτών]] Εβραίων, που υπολογίζεται στα 7.000 με 8000 άτομα, συγκεντρωμένη στις πόλεις των Σκοπίων και της Μπίτολα. Όλοι τους εκτοπίστηκαν το 1943 στην [[Στρατόπεδο εξόντωσης Τρεμπλίνκα|Τρεμπλίνκα]], και περισσότεροι από 7.000 σκοτώθηκαν εκεί.<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10006804|title=The Holocaust in Macedonia: Deportation of Monastir Jewry|publisher=United States Holocaust Memorial Museum|author=Mark Cohen|accessdate = 2013-12-12}}</ref><ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.maknews.com/html/articles/savich/savich4.html|archiveurl=
Ο ταυτοτικός ρόλος των θρησκειών τις τοποθετεί συχνά στο επίκεντρο διεθνοτικών προβλημάτων. Έτσι, τόποι λατρείας ορθόδοξων και μουσουλμάνων κάποιες φορές είναι στόχος εξτρεμιστικών ομάδων.<ref name="religion"/> Η αλβανική αναδίπλωση έχει οδηγήσει στην εμφάνιση θρησκευτικού ριζοσπαστισμού και οι Αλβανοί της χώρας θεωρούνται περισσότερο θρησκευόμενοι από εκείνους του Κοσόβου και της Αλβανίας.<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.economist.com/blogs/easternapproaches/2011/03/macedonias_ethnic_disharmony|title=Macedonia's ethnic disharmony - How many building booms can one city take?|publisher=The Economist|date=2011-05-01|accessdate = 2013-12-12}}</ref>
Γραμμή 369:
Οι μικτοί γάμοι αυξάνονται αλλά παραμένουν περιθωριακοί. Τέτοιοι γάμοι θεωρούνται συχνά προδοσία της εθνοτικής κοινότητας και μία έρευνα του 2006 αποκάλυψε ότι το 78% των Σλαβομακεδόνων και το 86% των Αλβανών αντιτίθενται στους μικτούς γάμους. Αλλά, περισσότερο από τον εθνοτικό διαχωρισμό, οι θρησκευτικές διαφορές σταματούν αυτούς τους γάμους, αν και οι γάμοι με τους Ρομά αποδοκιμάζονται τόσο από Μουσουλμάνους και Ορθοδόξους.<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.setimes.com/cocoon/setimes/xhtml/en_GB/features/setimes/features/2010/01/21/feature-03|title=Inter-ethnic marriages on the rise in Macedonia|author=Dimitar Bocevski|publisher=SETimes.com - The news and views of Southeastern Europe|date = 2010-01-21|accessdate = 2013-11-27}}</ref>
Σύμφωνα με τη νομοθεσία της Βόρειας Μακεδονίας, οι γυναίκες έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους άντρες. Η κατάστασή τους είναι ωστόσο μειονεκτική σε πολλά σημεία. Απολαμβάνουν κάποιου είδους ισότητα με τους άντρες γιατί είναι ενσωματωμένες στην επαγγελματική ζωή και αυτό τους εγγυάται κυρίως μία πηγή εισοδήματος και επιβάλλει το μοίρασμα των οικιακών καθηκόντων. Αλλά, ορισμένες όψεις της οικογενειακής ζωής, όπως η αγωγή των παιδιών, εξακολουθούν συνήθως να θεωρούνται γυναικεία υπόθεση.<ref name="famille"/> Η συζυγική βία είναι υπαρκτή, αλλά οι καταγγελίες είναι σπάνιες και το πρόβλημα δε θίγεται ούτε από την κοινωνία ούτε από τους θεσμούς.<ref name="atlas-gender">{{cite book|url=http://www.keepeek.com/Digital-Asset-Management/oecd/development/atlas-of-gender-and-development/macedonia-the-former-yugoslav-republic-of_9789264077478-35-en#page1|title=Atlas of Gender and Development: How Social Norms Affect Gender Equlity in Non-OECD Countries|publisher=OECD Development Centre|p=77}}</ref> Η Βόρεια Μακεδονία συναντά επίσης προβλήματα όσον αφορά την [[αντισύλληψη]], καθώς πολλές γυναίκες είναι κακοπληροφορημένες και το θέμα παραμένει ταμπού. Μόνο 11,6% των Σλαβομακεδονισσών χρησιμοποιούν το [[αντισυλληπτικό χάπι]], που συχνά θεωρείται επιβλαβές για την υγεία, και οι [[άμβλωση|αμβλώσεις]] είναι ασυνήθιστα πολυάριθμες, καθώς περίπου 130.000 Σλαβομακεδόνισσες έχουν κάνει τουλάχιστον μία.<ref>{{en}} {{cite web|url=http://archive.is/0yzT|title=H.E.R.A. releases movie that demystifies the use of modern contraceptives|publisher=International Planned Parenthood Federation|date = 2010-11-10|accessdate = 2013-11-27}}</ref> Ο αριθμός των γυναικών στα υψηλά αξιώματα είναι ακόμα χαμηλός. Έτσι, το [[2011]], υπήρχαν 43 γυναίκες ανάμεσα στα 120 μέλη του Κοινοβουλίου, δεν υπήρχαν παρά μόνο τρεις γυναίκες στην κυβέρνηση (στα υπουργεία Εσωτερικών, Πολιτισμού και ευρωπαϊκής ενσωμάτωσης).<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.sobranie.mk/en/default-en.asp?ItemID=76110AB460166C478FF9FA07534F58B7|title=Current Structure|publisher=Assembly of the Republic of Macedonia|accessdate
Όσον αφορά τις διάφορες μορφές σεξουαλικής διαφορετικότητας, απορρίπτονται μαζικά από τη κοινωνία της χώρας. Το 2002, το 80% του πληθυσμού θεωρούσε την [[ομοφυλοφιλία]] [[νοητική ασθένεια]] και το θέμα σχεδόν ποτέ δεν εξετάζεται από τους θεσμούς. Η κοινότητα ΛΟΑΤ της Βόρειας Μακεδονίας είναι αδύναμη και ανοργάνωτη. Η ομοφυλοφιλία αποποινικοποιήθηκε το 1996, αλλά ο νόμος ενάντια στις διακρίσεις που θεσπίστηκε το 2010 δεν τους έχει συμπεριλάβει όπως είχε προταθεί αρχικά.<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.coe.int/t/Commissioner/Source/LGBT/FYROMSociological_E.pdf|title=Study on Homophobia, Transphobia and Discrimination on Grounds of Sexual Orientation and Gender Identity Sociological Report: “the former Yugoslav Republic of Macedonia”|author=Danish Institute for Human Rights|publisher=Συμβούλιο της Ευρώπης|accessdate = 2013-11-27}}</ref>
Γραμμή 396:
===Υγεία===
Το επίπεδο ιατρικών υπηρεσιών έπεσε σημαντικά μετά την ανεξαρτητοποίηση της χώρας, αλλά ο τομέας γνώρισε σημαντικές αλλαγές, κυρίως το άνοιγμα στον ανταγωνισμό.<ref name=autogenerated2>{{en}} {{cite web|url=http://www.who.int/countryfocus/cooperation_strategy/ccsbrief_mkd_en.pdf|title=The former Yugoslav Republic of Macedonia|publisher=World Health Organization|accessdate
Η χώρα αντιμετωπίζει τα ίδια προβλήματα υγείας με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες: οι [[καρδιοαγγειακές ασθένειες]], ο [[καρκίνος]], οι [[Ψυχική ασθένεια|ψυχικές ασθένειες]], οι τραυματισμοί και τα αναπνευστικά προβλήματα είναι οι κύριες αιτίες θανάτου. Το [[AIDS]] και η [[φυματίωση]] είναι, ωστόσο, πολύ σπάνια. Η υγεία των πολιτών απειλείται επίσης από την έλλειψη προσοχής κατά την οδήγηση, την υψηλή [[κάπνισμα|κατανάλωση καπνού]] και την αύξηση της κατανάλωσης [[Αλκοολούχο ποτό|αλκοόλ]].<ref name="health"/> Το ποσοστό [[παιδική θνησιμότητα|παιδικής θνησιμότητας]] είναι ακόμα υψηλό, αν και όμοιο με εκείνο άλλων χωρών της περιοχής, όπως η [[Αλβανία]] και η [[Βουλγαρία]]. Υπολογίζεται σε 8,32 τοις χιλίοις το 2012. Το 2008, το 11% του πληθυσμού, κυρίως του αγροτικού, δεν είχε ακόμα πρόσβαση σε πόσιμο νερό.<ref name="cia"/>
Γραμμή 413:
Από το τέλος του σοσιαλιστικού συστήματος, η ισχύς των συνδικάτων έχει εξασθενήσει σημαντικά προς όφελος εκείνης των θρησκευτικών ομάδων, που έχουν ωστόσο ισχνή παρουσία στον τομέα του συνεταιρίζεσθαι.<ref name="p448"/> Ωστόσο, περίπου το 24% του πληθυσμού παραμένουν μέλη συνδικάτων.<ref>CIVIC ENGAGEMENT – LONG ROAD TO GO, CIVICUS Civil Society Index Report for the Republic of Macedonia, Macedonian Center for International Cooperation, σ. 26</ref>
Το ενδιαφέρον των πολιτών για την πολιτική είναι περιορισμένο. Περίπου το 25% είναι μέλη πολιτικών οργανώσεων και σχεδόν οι μισοί έχουν ήδη πάρει μέρος σε δραστηριότητες τουλάχιστον δυο διαφορετικών οργανισμών. Τα άτομα που προέρχονται από μειονότητες είναι περισσότερο ευεπίφορα στην πολιτική ενασχόληση, καθώς αποτελούν περισσότερο από το 40% των ενεργών μελών, αλλά δεν υπάρχει πραγματική διαφορά ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις, τους άνδρες και τις γυναίκες, την πόλη και την ύπαιθρο.<ref>CIVIC ENGAGEMENT – LONG ROAD TO GO, CIVICUS Civil Society Index Report for the Republic of Macedonia, Macedonian Center for International Cooperation, σ. 25</ref> Το ποσοστό συμμετοχής στις εκλογές ποικίλλει αρκετά και κυμαίνεται ανάμεσα στο 50 με 70% για τις κοινοβουλευτικές και τις προεδρικές εκλογές.<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.idea.int/vt/country_view.cfm?CountryCode=MK|title=Voter turnout data for Macedonia, former Yugoslav Republic (1993-)|publisher=IDEA|accessdate
===Αθλητισμός===
[[Αρχείο:Macedonia Olympic March (23 of 99).jpg|thumb|Η ομάδα της Βόρειας Μακεδονίας στους [[Χειμερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες 2010|Ολυμπιακούς του Βανκούβερ]] (2010).]]
Η Βόρεια Μακεδονία δεν αριθμεί πολλούς διεθνείς πρωταθλητές. Έτσι, αν και συμμετείχε σε τέσσερις [[Θερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες|Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες]] και τέσσερις [[Χειμερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες|χειμερινούς]], έχει κερδίσει μόνο ένα χάλκινο μετάλλιο, στην [[πάλη]] στους [[Θερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες 2000|Ολυμπιακούς του 2000]].<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.telegraph.co.uk/sport/olympics/countries/8662715/Rep.-of-Macedonia-London-2012-Olympics.html|title=Rep. of Macedonia|publisher=The Telegraph|accessdate = 2013-12-14}}</ref> Ωστόσο, οι Βορειομακεδόνες [[Γιουγκοσλαβία|γιουγκοσλάβοι]] αθλητές είχαν κερδίσει 13 μετάλλια από το [[1956]] ως το [[1988]] και η χώρα έχει επίσης κερδίσει πέντε μετάλλια στους [[Παραολυμπιακοί Αγώνες|Παραολυμπιακούς]], τρία με τα χρώματα της Γιουγκοσλαβίας και δύο με εκείνα της Βόρειας Μακεδονίας, ένα αργυρό το [[Θερινοί Παραολυμπιακοί Αγώνες 2004|2004]], και ένα χρυσό το [[Θερινοί Παραολυμπιακοί Αγώνες 2012|2012]].<ref>{{mk}} {{cite web|url=http://www.mok.org.mk/Default.aspx?id=5a284835-3521-4109-9120-75f7c3f95e71|title=Медалисти на ОИ|publisher=Ολυμπιακή Επιτροπή της πΓΔΜ|accessdate
Ωστόσο, οι Βορειομακεδόνες ενδιαφέρονται πολύ για τον αθλητισμό, όπως φαίνεται από τη σημασία αθλητικών στοιχημάτων, που τοποθετούνται από το 37% του πληθυσμού. Το φαινόμενο αφορά κυρίως τους άνδρες και τους νέους (οι κάτω των 25 ετών αντιπροσωπεύουν το 48% των παικτών), αλλά αφορά όλες τις κοινωνικές κατηγορίες.<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.crpm.org.mk/?page_id=1599|title=Summary of the survey results concerning sport betting in Macedonia|publisher=Center for Research and Policy Making|accessdate = 2013-12-14}}</ref> Η χώρα αριθμεί περισσότερους από 1.300 αθλητικούς ομίλους με σχεδόν 60.000 μέλη.<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.eurm.edu.mk/international-students/about-macedonia/101-facts-on-macedonia.html|title=101 facts about Macedonia|publisher=European University Skopje|accessdate
Το [[ποδόσφαιρο]] είναι το πιο δημοφιλές άθλημα στη χώρα, ακολουθούμενο από το [[χάντμπολ]], το [[Πετοσφαίριση|βόλεϋ]], το [[μπάσκετ]] και την [[κολύμβηση]].<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.fifa.com/associations/association=mkd/goalprogramme/index.html|title=Fifa, Goal Programme - Football Federation of FYR Macedonia - 2002|publisher=FIFA|accessdate = 2013-12-14}}</ref> Το [[σκι]], το [[κυνήγι]], το [[Αλεξίπτωτο πλαγιάς|παραπέντε]], η [[σπηλαιολογία]], η [[αθλητική αλιεία]], το [[καγιάκ]], η [[αναρρίχηση]] και η [[ορεινή ποδηλασία]] είναι αθλήματα που ασκούνται στα βουνά της χώρας.<ref>Thammy Evans, Macedonia, σ. 40</ref>
Γραμμή 434:
Η δημοκρατία εκπροσωπείται επίσημα από τη [[Σημαία της Βόρειας Μακεδονίας|σημαία]] της, το [[Εθνόσημο της Βόρειας Μακεδονίας|εθνόσημό]] της και τον ύμνο της, ''[[Ντένες ναντ Μακεντόνιγια]]''<ref name="const"/>. Η σημαία αναπαριστά έναν κίτρινο ήλιο με οκτώ ακτίνες σε κόκκινο φόντο και υιοθετήθηκε το [[1995]] μετά από διένεξη με την [[Ελλάδα]], που δε δεχόταν την αρχική σημαία του κράτους, τον κίτρινο [[ήλιος της Βεργίνας|ήλιο της Βεργίνας]] σε κόκκινο φόντο. Το έμβλημα αυτό είχε επιλεγεί από τις αρχές του κράτους μετά την ανεξαρτησία επειδή είχε βρεθεί στον τάφο του [[Φίλιππος Β΄ της Μακεδονίας|Φιλίππου Β΄ της Μακεδονίας]] και μπορούσε έτσι να διεκδικήσει την [[αρχαία Μακεδονία|αρχαία μακεδονική]] κληρονομιά, που τους αρνούνταν η [[Ελλάδα]]. Η νέα σημαία είναι ευρέως αποδεκτή αλλά ο ήλιος της Βεργίνας χρησιμοποιείται ακόμα από αρκετούς Σλαβομακεδόνες.<ref>{{harvnb|Bechev|2009|p=77}}</ref>
Το εθνόσημο είναι ίδιο με εκείνο της [[Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Μακεδονίας|Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας]], από το οποίο έχει αποσυρθεί μόνο το κόκκινο κομμουνιστικό αστέρι. Αναπαριστά τα τοπία της χώρας με μία λίμνη και ένα βουνό, τα γεωργικά προϊόντα της με [[στάρι|σταρένια]] στάχυα και μπουμπούκια [[Μήκων η υπνοφόρος|οπιούχου παπαρούνας]] και τη χειροτεχνία με ένα κέντημα.<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.president.gov.mk/mk/za-makedonija/2011-07-08-08-04-15.html|title=Државни симболи на РМ|publisher=Site της προεδρίας|accessdate
Μόνο οι [[Σλαβομακεδόνες]] αισθάνονται ότι αντιπροσωπεύονται από τα εθνικά σύμβολα της Δημοκρατίας, είτε πρόκειται για τα επίσημα είτε όχι. Οι μειονότητες από την πλευρά τους χρησιμοποιούν τις δικές τους σημαίες και εμβλήματα. Κατά τη δεκαετία του 1990, εξάλλου, στη χώρα συνέβησαν πολλές συγκρούσεις εξαιτίας δημάρχων δήμων με αλβανική πλειοψηφία που ήθελαν να υψώσουν την αλβανική σημαία στα κτήρια της διοίκησης. Από το [[2005]] και σύμφωνα με τη [[συμφωνία της Οχρίδας]] που υπογράφηκε το [[2001]], οι δήμοι των οποίων η πλειοψηφία του πληθυσμού δεν είναι σλαβομακεδονική μπορούν να χρησιμοποιούν επίσημα τα εθνικά σύμβολα της κυρίαρχης μειονότητας.<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.setimes.com/cocoon/setimes/xhtml/en_GB/features/setimes/features/2005/06/09/feature-03|title=Ethnic Community Flags to Be Raised in 19 Municipalities in Macedonia|publisher=SETimes.com|accessdate = 2013-12-15}}</ref>
Γραμμή 445:
Δεν υπάρχει κανένα δείγμα προνεωτερικής αστικής κατασκευής, αλλά σε χωριά και μικρές πόλεις, όπως η [[Αχρίδα]], το [[Βέλες]], το [[Κράτοβο]], ο [[Πρίλαπος]] και το [[Κρούσεβο]] βρίσκονται ακόμα παραδοσιακά σπίτια του 18ου και 19ου αιώνα.<ref name="archi"/> Τα χαρακτηρίζει η απουσία δυτικών επιρροών και άγνοια βιομηχανικών διαδικασιών. Η χρήση πέτρας συνήθως περιοριζόταν στο ισόγειο, ενώ οι όροφοι φτιάχνονταν από ξύλο και τσατμά. Στα πιο πλούσια σπίτια, τα παράθυρα σχηματίζουν καμάρα. Τέλος, όπου οι τοίχοι είναι σοβατισμένοι, μόνο δύο χρώματα χρησιμοποιούνται, το λευκό και το μαύρο.<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.academia.edu/1822781/Ohrid_-_World_Heritage_Site|title=Ohrid World Heritage Site|publisher=UNESCO|accessdate = 2013-12-15}}</ref> Η δυτική αρχιτεκτονική εμφανίστηκε ωστόσο μετά το 1850, κυρίως στο [[Μπίτολα|Μοναστήρι]], όπου είχαν εγκαταστήσει τα προξενεία τους οι ευρωπαϊκές δυνάμεις.<ref name="archi"/>
Σπάνια είναι τα αρχιτεκτονικά δείγματα των αρχών του 20ου αιώνα, γιατί βρίσκονται κυρίως στα [[Σκόπια]], που καταστράφηκαν από ένα σεισμό το 1963.<ref>Macedonian review, Volume 13, Kulturen Život, σ. 186</ref> Η ανακατασκευή της πόλης άφησε δείγμα [[μοντερνισμός (αρχιτεκτονική)|μοντερνιστικής]] και [[μπρουταλισμός|μπρουταλιστικής]] πολεοδομίας. Το νέο κέντρο της πόλης σχεδιάστηκε από τον [[Κένζο Τάνγκε]], που είχε προηγουμένως σχεδιάσει την αναδόμηση της [[Χιροσίμα]]. Από τη [[Δεκαετία 2000|δεκαετία του 2000]], η πόλη υφίσταται και πάλι μια μεγάλη πολεοδομική επιχείρηση, με την ονομασία ''[[Σκόπια 2014]]'', που της δίνει περισσότερο μνημειακή όψη με την κατασκευή [[νεοκλασικισμός|νεοκλασικών]] οικοδομημάτων. Αυτή η επιχειρήση, μοναδική ως προς το εύρος της, προκάλεσε πολυάριθμες αντιπαραθέσεις ανάμεσα στους αρχιτέκτονες αλλά και τον πληθυσμό, κυρίως εξαιτίας του αναχρονιστικού στυλ και του κόστους της, που θεωρείται εξαιρετικά υψηλό για μια χώρα όπως η Βόρεια Μακεδονία. Το «Σκόπια 2014» είναι μοναδικό δείγμα επαναχρησιμοποίησης της πολεοδομίας του ύστερου 19ου αιώνα, που προσπαθούσε να κάνει τις πρωτεύουσες un concentré ιστορίας και εθνικής κληρονομιάς, όπως και δείγμα εγκατάλειψης της σύγχρονης πολεοδομίας, που τείνει να ομογενοποιήσει τα αστικά τοπία όλου του πλανήτη.<ref>{{en}} {{cite web|url=http://artmargins.com/index.php/2-articles/655-troubles-with-history-skopje-2014|title=Troubles with History: Skopje 2014|publisher=Art Margins|author=Jasna Koteska|accessdate
=== Μουσική και χορός ===
Γραμμή 496:
===Εισοδήματα του πληθυσμού και ανθρώπινη ανάπτυξη===
[[Αρχείο:Lidova architektura v podhuri Jakupice, ves Bogomila.jpg|thumb|alt=Ένας δρόμος στο Νεζίλοβο|Οι αγροτικές περιοχές συχνά είναι λιγότερο εύπορες από τις πόλεις. Εδώ το χωριό [[Νεζίλοβο]].]]
Το μέσο καθαρό εισόδημα στη Βόρεια Μακεδονία είχε ύψος 330 ευρώ το μήνα το 2010,{{πηγή}} αριθμός σημαντικά κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο αλλά κοντά στο βουλγαρικό, 342 ευρώ,<ref>{{en}} {{cite web|url=http://sofiaecho.com/2011/02/13/1042758_average-pay-in-bulgaria-was-669-leva-in-q4-2010|title=Average pay in Bulgaria was 669 leva in Q4 2010|publisher=The Sofia Echo|date = 2011-02-13|accessdate = 2013-12-15}}</ref> και ίδιο με το σερβικό, 329 ευρώ.<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.b92.net/eng/news/business-article.php?yyyy=2010&mm=01&dd=16&nav_id=64521|title=Serbian wages lowest in region|publisher=B92|date
Οι εργοδότες όφειλαν να πληρώνουν τους υπαλλήλους τους τουλάχιστον το 65% του εθνικού μέσου μισθού<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.imfmetal.org/files/08121116025379/WorkTimeMinWageE.pdf|title=Working Time and Minimum Wage|publisher=International Metalworker's Federation|accessdate
Το 2007, ο [[δείκτης ανθρώπινης ανάπτυξης]] της χώρας ήταν 0,817, πράγμα που την τοποθετεί εβδομηκοστή δεύτερη στην παγκόσμια κατάταξη. O δείκτης βρίσκεται σε συνεχή ανοδική τροχιά και αυξήθηκε κατά 0,30 μονάδες ανάμεσα στο 2000 και το 2007.<ref>{{en}} {{pdf}} {{cite web|url=http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2009_EN_Complete.pdf|title=Human Development Report 2009|work=hdr.undp.org|author=Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για την Ανάπτυξη|accessdate = 2013-12-15}}</ref>
Γραμμή 532:
[[Αρχείο:Feni industries near Kavadarci.jpg|thumb|Παραγωγή νικελίου κοντά στο [[Καβάνταρτσι]].]]
Η βιομηχανία της χώρας επικεντρώνεται στα τρόφιμα, τα υφάσματα και τη μεταλλουργία. Η βιομηχανία τροφίμων στηρίζεται στην αφθονία και την ποικιλία των τοπικών πόρων και η κλωστοϋφαντουργία επωφελείται από το χαμηλό εργασιακό κόστος. Αυτός ο τομέας λίγο έχει αναπτυχθεί, καθώς η Βόρεια Μακεδονία δεν παράγει υφάσματα και τα εργοστάσιά της δεν κατασκευάζουν σχεδόν καθόλου έτοιμα προϊόντα. Η βιομηχανία υφασμάτων χαρακτηρίζεται επίσης από μικρές επιχειρήσεις και εξαγωγές που σε ποσοστό έως 80% κατευθύνονται προς την [[Ευρωπαϊκή Ένωση]].<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.macedonia21.com/documents/pdf/press_clippings/mar10/Macedonia%20feature%20at%20WGSN.pdf|title=Macedonia: textile industry strategy|publisher=WGSN Business Resource Europe|author=Andrew Jobling|date
H μεταλλουργική δραστηριότητα, που άλλοτε τροφοδοτούνταν από τοπικά μεταλλεία, όλο και περισσότερο εξαρτάται από την εισαγωγή μεταλλεύματος. Η εξόρυξη δεν παράγει περισσότερο από 0,7% του ΑΕΠ και αφορά κυρίως το [[χρώμιο]], αλλά υπάρχουν ακόμα αποθέματα [[χαλκός|χαλκού]].<ref name="metal">{{en}} {{cite web|url=http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/country/2008/myb3-2008-mk.pdf|title=2008 Minerals Yearbook, Macedonia|publisher=U.S. Department of the Interior|accessdate = 2013-12-15}}</ref> Τα μεταλλεία χαλκού, στα ανατολικά της χώρας, κοντά στο [[Ράντοβιτς]] και το [[Πέχτσεβο]], έκλεισαν μετά την πτώση των τιμών των μετάλλων το 2008, αλλά θα αντικατασταθούν περί το 2013 από νέα συμπλέγματα εξόρυξης και επεξεργασίας.<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.balkaninsight.com/en/article/major-russian-investment-in-macedonia|title=Russia to Invest €150m in Macedonian Mines|publisher=BalkanInsight|author=Sinisa Jakov Marusic|date = 2011-11-18|accessdate = 2013-12-15}}</ref> Τα εργοστάσια της χώρας επεξεργάζονται κυρίως [[νικέλιο]], [[σίδηρος|σίδηρο]] και [[χάλυβας|χάλυβα]], όλα εισαγόμενα,<ref name="metal"/> και οι κύριες επιχειρήσεις σε αυτόν τον τομέα είναι η [[ArcelorMittal]] και η [[Makstil Skopje]]. Ανάμεσα στις μεγάλες επιχειρήσεις της Βόρειας Μακεδονίας βρίσκονται επίσης η [[Alkаloid Skopje]], που κατασκευάζει φάρμακα, η [[Rade Končar Skopje]], που εξειδικεύεται στην παραγωγή ηλεκτρικών συσκευών, και η μπρασερί [[Prilepska Pivarnica]], που παράγει μπύρα και χυμούς φρούτων.<ref name="mse.org/mk 1">{{en}} {{cite web|url=http://www.mse.mk/en/content/13/3/2010/structure-and-methodology-mbid|title=Structure and methodology of the MBID Index|last=|first=|ημερομηνία=|work=Macedonian Stock Exchange|publisher=Χρηματιστήριο της πΓΔΜ|archiveurl=|archivedate=|accessdate=2013-12-15}}</ref><ref name="mse.org.mk 2">{{en}} {{cite web|url=http://www.mse.mk/en/content/13/3/2010/structure-of-index-mbi10|title=Structure and methodology of the MBI 10 Index|work= www.mse.org.mk/|publisher= Επίσημη σελίδα του [[χρηματιστήριο της Βόρειας Μακεδονίας|Χρηματιστηρίου της Βόρειας Μακεδονίας]]|accessdate = 2013-12-15}}</ref>
Γραμμή 539:
[[Αρχείο:Kozyak-ot-foynik.jpg|thumb|left|alt=Φωτογραφία της λίμνης του φράματος του Κόζιακ.|Η τεχνητή [[λίμνη Κόζιακ]].]]
Η χώρα παράγει το 60% της πρωτογενούς ενέργειας που καταναλώνει και εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από εισαγωγές. Αναγκάζεται να αγοράζει [[φυσικό αέριο]] και [[πετρέλαιο]], αλλά και [[ηλεκτρισμός|ηλεκτρισμό]] από το 2000. Το 2007 οι εισαγωγές αυτές είχαν ύψος 774 εκατομμύρια δολάρια, από τα οποία 253 μόνο για την ηλεκτρική ενέργεια. Η ηλεκτρική παραγωγή απειλείται ιδίως από την προοδευτική εξάντληση των αποθεμάτων της χώρας σε [[λιγνίτη]], με τον οποίο λειτουργούν περισσότερα από τα τρία τέταρτα των εγκαταστάσεων. Η διάδοση της ηλεκτρικής θέρμανσης εξηγεί την πολύ υψηλή κατανάλωση ηλεκτρισμού, και περιορίζει την εξάρτηση από το [[φυσικό αέριο]].<ref name="energy">{{en}} {{cite web|url=http://macedonia.usaid.gov/Documents/USAID%20Macedonia%20Energy%20Efficiency%20and%20Renewable%20Energy%20Assessment%20%20June%202009.pdf|title=Macedonia Efficiency and Renewable Energy Assessment Final Report|last=|first=|date=Ιούνιος 2009|website=|publisher=Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τη διεθνή ανάπτυξη|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111111234520/http://macedonia.usaid.gov/Documents/USAID%20Macedonia%20Energy%20Efficiency%20and%20Renewable%20Energy%20Assessment%20%20June%202009.pdf|archivedate=2011-11-11|accessdate=|url-status=dead}}</ref> Το φυσικό αέριο εισάγεται από τη [[Ρωσία]] χάρη σε αγωγό που διασχίζει την [[Ουκρανία]], τη [[Μολδαβία]], τη [[Ρουμανία]] και τη [[Βουλγαρία]]. Ο μόνος αγωγός αερίου της Βόρειας Μακεδονίας, που συνδέει τα σύνορα με τη Βουλγαρία με τα [[Σκόπια]], είναι σχετικά καινούργιος· κατασκευάστηκε τη δεκαετία του 1990. Η χώρα έχει μόνο έναν αγωγό πετρελαίου, που κατασκευάστηκε την ίδια εποχή και συνδέει το διυλιστήριο της [[Okta]], το μοναδικό της χώρας, με το λιμάνι της [[Θεσσαλονίκη]]ς στην Ελλάδα.<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.analyticamk.org/files/ReportNo15.pdf|title=Natural gas – an energy necessity for Macedonia: Overview of the Macedonian energy potential|publisher=Analytica|date=Ιούλιος 2008|accessdate = 2013-12-15}}</ref> Η [[Makpetrol]], κύριος διανομέας πετρελαίου και των παραγώγων του στη Βόρεια Μακεδονία, είναι μία από τις κύριες επιχειρήσεις της χώρας.<ref name="mse.org.mk 2"/>
Η μερίδα των μορφών ανανεώσιμης ενέργειας είναι ακόμα ευκαταφρόνητη, αν και η Βόρεια Μακεδονία κληρονόμησε από τη σοσιαλιστική περίοδο πολλά υδροηλεκτρικά εργοστάσια, που υποφέρουν ωστόσο από έλλειψη συντήρησης. Η ηλιακή ενέργεια αναπτύσσεται αργά, κυρίως χάρη στην ιδιωτική πρωτοβουλία,<ref name="energy"/> και κατασκευάζεται το πρώτο αιολικό πάρκο ισχύος 37 μεγαβάτ.<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.reuters.com/article/2012/01/31/macedonia-energy-wind-idUSL5E8CV26O20120131|title=Macedonia signs deal to build first wind farm|publisher=Reuters|author=Maja Zuvela|date = 2012-01-31|accessdate = 2013-12-15}}</ref> Η [[γεωθερμία]] χρησιμοποιείται για θέρμανη θερμοκηπίων και ατομική θέρμανση, αλλά οι πηγές δεν είναι αρκετά θερμές για μαζική εκμετάλλευση.<ref name="energy"/>
Γραμμή 553:
Ο τουρισμός στη Βόρεια Μακεδονία είναι σχετικά ισχνός, αν και αναπτυσσόμενος, και συνεισέφερε έως 1,8% στο ΑΕΠ το 2008. Μεταξύ 1997 και 2008, ο αριθμός ξενοδοχείων και εστιατορίων αύξανε κατά μέσο όρο 4,64% το χρόνο. Ο αριθμός των ξένων επισκεπτών επίσης αυξάνει συνεχώς, το 2011 για παράδειγμα κατά 14,6%.<ref name="tourism">{{en}} {{cite web|url=http://www.stat.gov.mk/Publikacii/8.4.13.01.pdf|title=TOURISM IN THE REPUBLIC OF MACEDONIA, 2008-2012|publisher=Makstack||accessdate = 2013-12-15}}</ref> Εκείνο το χρόνο η χώρα δέχθηκε σχεδόν 262.000 αλλοδαπούς τουρίστες,<ref>{{en}} {{cite web|url=http://edition.cnn.com/2011/10/04/world/europe/macedonia-skopje-2014/index.html|title=Is Macedonia's capital being turned into a theme park?|publisher=CNN|author=Catriona Davies|date = 2011-10-10|accessdate = 2013-12-15}}</ref> που ήρθαν κυρίως από γειτονικές χώρες, όπως η Ελλάδα, η Σερβία και η Αλβανία, αλλά και από χώρες της δυτικής Ευρώπης και τις ΗΠΑ.<ref name="tourism"/> Ο αριθμός ξένων επισκεπτών το 2011, ωστόσο, είναι πολύ μακριά από το μέσο όρο της δεκαετίας του 1980, όταν η χώρα ήταν τμήμα της [[Γιουγκοσλαβία]]ς, οπότε η Βόρεια Μακεδονία δεχόταν περίπου 600.000 τουρίστες το χρόνο, φτάνοντας τους 689.000 ξένους επισκέπτες το 1987.<ref>{{mk}}{{,}}{{en}} {{cite web|url=http://www.stat.gov.mk/Publikacii/8.4.11.01.pdf|title=Tourisme en République de Macédoine|publisher=Office national macédonien des statistiques|date=2006-2010|accessdate = 2013-12-15}}</ref>
Αν και η χώρα δεν έχει ακτογραμμή, διαθέτει μεγάλη τουριστική δυνατότητα, κυρίως χάρη στα βουνά της και το διατηρημένο φυσικό περιβάλλον, ιδίως στους τρεις εθνικούς δρυμούς της χώρας. Η τουριστική πρωτεύουσα της χώρας είναι η [[Οχρίδα (πόλη)|Οχρίδα]], που έχει αναγνωριστεί ως [[Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς|μνημείο παγκόσμιας κληρονομιά]] από την [[Εκπαιδευτική Επιστημονική και Πολιτιστική Οργάνωση των Ηνωμένων Εθνών|UNESCO]]. Η πόλη είναι διάσημη για τη [[Οχρίδα|λίμνη]] της, που πλαισιώνεται από πολλές πλαζ, και για τα πολλά ιστορικά μνημεία. Τα [[Σκόπια]], πολιτική και οικονομική πρωτεύουσα, έχασε το σημαντικότερο μέρος των μνημείων της, κατά το [[σεισμός των Σκοπίων (1963)|σεισμό του 1963]], αλλά διατηρείται μια οθωμανική συνοικία με [[χαμάμ]] και τζαμιά καθώς και ένα οχυρό και εθνικό μουσείο. Όσο για την πόλη της [[Μπίτολα]], είναι γνωστή για την αρχιτεκτονική του 19ου αιώνα και τα πολυάριθμα προξενεία, που λειτουργούν από την εποχή που η πόλη ανήκε στην [[οθωμανική αυτοκρατορία]]. Άλλα σημεία τουριστικού ενδιαφέροντος είναι οι μικρές πόλεις, όπως το [[Στιπ]], το [[Βελεσά|Βέλες]], το [[Κράτοβο]] ή το [[Κρούσοβο]], για το γραφικό τους χαρακτήρα, όπως και τα πολυάριθμα ορθόδοξα μοναστήρια.<ref name="tourisme"/> Ο οικοτουρισμός αναπτύσσεται σε αρκετά χωριά, όπως το [[Γκαλίτσνικ]] και το [[Μπραΐτσινο]],<ref name="tourisme"/> όπως και ο ιαματικός τουρισμός, για παράδειγμα στο [[Κατλάνοβο]], σημαντική λουτρόπολη της χώρας.<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.tkm.org.mk/spa-tourism.html|title=Spa Tourism|last=|first=|date=2009|website=|publisher=Τουριστικό Επιμελητήριο της πΓΔΜ|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130923041126/http://www.tkm.org.mk
====Χρηματοοικονομία====
Γραμμή 562:
===Κύριοι οικονομικοί εταίροι===
Η Βόρεια Μακεδονία έχει εμπορικές σχέσεις κυρίως με χώρες της [[Ευρωπαϊκή Ένωση|Ευρωπαϊκής Ένωσης]] και δεν έχει διατηρήσει σημαντικούς δεσμούς με τα υπόλοιπα κράτη που προήλθαν από τη [[Γιουγκοσλαβία]]. Το 2010 οι εξαγωγές της κατευθύνθηκαν σε ποσοστό περίπου 20% προς τη [[Γερμανία]], 7% προς την [[Ιταλία]] και τη [[Βουλγαρία]] και 6% προς την [[Ελλάδα]] και εισάγει κυρίως από τη Γερμανία, τη [[Ρωσία]], την Ελλάδα, τη Βουλγαρία, το [[Ηνωμένο Βασίλειο]], την [[Τουρκία]] και την [[Ιταλία]]. Εξαρτώμενη ευρέως από τις εισαγωγές πρώτων υλών και καταναλωτικών αγαθών, το [[εμπορικό ισοζύγιο|εμπορικό ισοζύγιό]] της παραμένει συνεχώς ελλειμματικό, φτάνοντας τα 6 εκατομμύρια δολάρια το 2011.<ref name="cia"/> Η χώρα έχει συνάψει [[συμφωνία σταθεροποίησης και σύνδεσης]] με τις περισσότερες χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης·<ref>{{en}} {{cite web|url=http://info.worldbank.org/etools/wti/docs/Macedonia,%20FYR_brief.pdf|title=Former Yugoslav Republic of Macedonia Trade Brief|publisher=[[Παγκόσμια Τράπεζα]]|date=2009-2010|accessdate
Η χώρα δέχεται όλο και περισσότερες ξένες επενδύσεις, αλλά παραμένουν λίγες. Το [[1993]], στο απόγειο της [[Μακεδονικό ονοματολογικό ζήτημα|διένεξης με την Ελλάδα για την ονομασία]], είχε δεχτεί επενδύσεις ύψους μόλις 812.000 δολαρίων, έναντι περισσότερων από 330 εκατομμύρια το 2007.<ref name="invest"/> Ωστόσο, δεν ήταν παρά το 86ο κράτος στον κόσμο το 2010 ως προς την αξία των επενδύσεων που δέχτηκε.<ref name="cia"/> Οι επενδύσεις προέρχονται κυρίως από ευρωπαϊκές χώρες όπως η [[Αυστρία]], η [[Ολλανδία]], η Βουλγαρία, η [[Ελβετία]] ή και η [[Σλοβενία]]. Οι ελληνικές επενδύσεις ήταν πολύ σημαντικές στις αρχές της δεκαετίας του 2000, αλλά έχουν μειωθεί σημαντικά έκτοτε.<ref name="invest">{{en}} {{mk}} {{cite web|url=http://www.stat.gov.mk/Publikacii/3.4.9.01.pdf|title=Foreign direct investments in the Republic of Macedonia, 2003-2007|publisher=Office national macédonien des statistiques|accessdate = 2013-12-15}}</ref> Για την προσέλκυση ξένων επιχειρήσεων, η κυβέρνηση εγκατέστησε το [[2007]] ένα [[ενιαίος φορολογικός συντελεστής|φόρο με ενιαίο συντελεστή]] για τις [[επιχείρηση|επιχειρήσεις]], εμπνευσμένη από εκείνο της [[Εσθονία]]ς.<ref name="cea"/> Οι ξένες επενδύσεις γίνονται στην αγορά ενέργειας σε ποσοστό περίπου 29% και ακολουθούν η βιομηχανική παραγωγή με 25% και το χρηματοπιστωτικό σύστημα με 15%.<ref name="invest"/>
Γραμμή 584:
== Εξωτερικοί σύνδεσμοι ==
{{commonscat}}
* [https://web.archive.org/web/20130118104318/http://www.mfa.gr/blog/dimereis-sheseis-tis-ellados/pgdm/ Υπουργείο Εξωτερικών: Διμερείς σχέσεις Ελλάδας-ΠΓΔΜ)]
* [http://www.mfa.gr/to-zitima-tou-onomatos-tis-pgdm/ Υπουργείο Εξωτερικών: ΠΓΔΜ και Ελλάδα: Το ζήτημα του ονόματος]
* [http://www.sansimera.gr/archive/articles/show.php?id=419&sid=1&feature=Macedonia Σαν σήμερα.gr] - Το χρονικό του «Σκοπιανού»
* [https://web.archive.org/web/20111028011236/http://portal.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathextra_1_12/09/2011_405957 Μια κρίσιμη συνάντηση «γέννησε» την ΠΓΔΜ]
* {{dmoz}}
|