Πειραιάς Ιπποθοωντίδας: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

| αξιόλογα κτίσματα = [[Μουνιχία|Ακρόπολη Μουνιχίας]], [[αρχαίαΙπποδάμεια αγοράΑγορά|Ιπποδάμειος]] [[αρχαία αγορά|Αγορά]] του Πειραιά]]<br/>αγορά Εμπορείου, Θέατρο του Διονύσου<br/>[[Αρχαίο θέατρο Ζέας|Θέατρο της Ζέας]]

Στην Μουνιχία βρισκόταν η ακρόπολη του Πειραιά στην οποία κατέληγε και ένας δρόμος, ο οποίος ξεκινούσε από την [[Ιπποδάμεια αγορά|Ιπποδάμειο Αγορά]].<ref name="Senofonte1">[[Ξενοφών]], «[[Ελληνικά (Ξενοφώντος)|Ελληνικά]]», [[s:Ελληνικά (Ξενοφών)/Β'/IV|Βιβλίο Β΄, κεφάλαιο IV, 10-11]]: [...] "ἐκ δὲ τούτου λαβὼν ὁ Θρασύβουλος τοὺς ἀπὸ Φυλῆς περὶ χιλίους ἤδη συνειλεγμένους, ἀφικνεῖται τῆς νυκτὸς εἰς τὸν Πειραιᾶ. οἱ δὲ τριάκοντα ἐπεὶ ᾔσθοντο ταῦτα, εὐθὺς ἐβοήθουν σύν τε τοῖς Λακωνικοῖς καὶ σὺν τοῖς ἱππεῦσι καὶ τοῖς ὁπλίταις: ἔπειτα ἐχώρουν κατὰ τὴν εἰς τὸν Πειραιᾶ ἁμαξιτὸν ἀναφέρουσαν. 11 οἱ δὲ ἀπὸ Φυλῆς ἔτι μὲν ἐπεχείρησαν μὴ ἀνιέναι αὐτούς, ἐπεὶ δὲ μέγας ὁ κύκλος ὢν πολλῆς φυλακῆς ἐδόκει δεῖσθαι οὔπω πολλοῖς οὖσι, συνεσπειράθησαν ἐπὶ τὴν Μουνιχίαν. οἱ δ' ἐκ τοῦ ἄστεως εἰς τὴν '''Ἱπποδάμειον ἀγορὰν''' ἐλθόντες πρῶτον μὲν συνετάξαντο, ὥστε ἐμπλῆσαι τὴν ὁδὸν ἣ φέρει πρός τε τὸ ἱερὸν τῆς Μουνιχίας Ἀρτέμιδος καὶ τὸ Βενδίδειον: καὶ ἐγένοντο βάθος οὐκ ἔλαττον ἢ ἐπὶ πεντήκοντα ἀσπίδων. οὕτω δὲ συντεταγμένοι ἐχώρουν ἄνω".</ref><ref>[[Δημοσθένης]], «Προς Τιμόθεον υπέρ Χρέως», [[s:Προς Τιμόθεον υπέρ Χρέως|22]]: [...] "[22] Ἀφικομένου γὰρ Ἀλκέτου καὶ Ἰάσονος ὡς τοῦτον ἐν τῷ μαιμακτηριῶνι μηνὶ τῷ ἐπ᾽ Ἀστείου ἄρχοντος ἐπὶ τὸν ἀγῶνα τὸν τούτου, βοηθησόντων αὐτῷ, καὶ καταγομένων εἰς τὴν οἰκίαν τὴν ἐν Πειραιεῖ τὴν ἐν τῇ Ἱπποδαμείᾳ ἑσπέρας ἤδη οὔσης, ἀπορούμενος ὑποδέξασθαι αὐτούς, πέμψας ὡς τὸν πατέρα τὸν ἐμὸν Αἰσχρίωνα τὸν ἀκόλουθον τὸν αὑτοῦ, ἐκέλευσεν αἰτήσασθαι στρώματα καὶ ἱμάτια καὶ φιάλας ἀργυρᾶς δύο, καὶ μνᾶν ἀργυρίου δανείσασθαι.</ref>

Η [[Αρχαία Αγορά|Αγορά]] του Πειραιά, η οποία λεγόταν και ''Αγορά των Δημοτών (Ελευθέρων)'', ονομάστηκε ''[[Ιπποδάμεια αγοράΑγορά|Ιπποδάμειος Αγορά του Πειραιά]]'' καθώς είχε σχεδιαστεί από τον Ιππόδαμο με μακρείς δρόμους, πλατείες και ευθείες, οι οποίες δημιούργησαν για την Αγορά αυτή, μια εικόνας, η οποία ήταν σε πλήρη και σαφέστατη αντίθεση με την [[Αρχαία Αγορά της Αθήνας]], με τα στενά και δαιδαλώδη δρομάκια της.<ref>(DE) Karl Friedrich Hermann, "Disputatio de Hippodamo Milesio ad Aristotelis Politic II. 5", Marburg, Sumtibus Elwerti Bibliopolae Academicis, 1841.</ref> Στην Αγορά αυτή του Πειραιά έφθαναν τα εμπορεύματα από το εξωτερικό, αφού πληρωνόταν «τέλος εκτελωνισμού» ίσο με το 1/50 της αξίας τους. Η Ιπποδάμειος Αγορά δεν σώζεται, ακόμη και η θέση της αμφισβητείται. Ανεγέρθηκε στο κέντρο της εσωτερικής πόλης, παρόλο που υπήρχε και άλλη προγενέστερη Αγορά κοντά στο λιμάνι,<ref name="Pausania1"/> καθώς το εσωτερικό μέρος του Πειραιά αποτελούσε ξεχωριστό τμήμα από το λιμάνι. Η Ιπποδάμειος Αγορά διασταυρωνόταν με μία κεντρική οδό, που έφθανε μέχρι την οπίσθια πλευρά του θεάτρου, που οικοδομήθηκε στα τέλη του 3ου αι. π.Χ. και με μία άλλη οδό παρελάσεως των εκκλησιαστικών πομπών, η οποία ήταν κάθετη στην πρώτη. Η δεύτερη αυτή οδός ξεκινούσε από το μυχό του κεντρικού λιμένα, περνούσε από τον οίκο των Διονυσιαστών και κατέληγε διαμέσου της αγοράς στο ιερό της Μουνιχίας Αρτέμιδος. Επίσης στο τείχος του πολεμικού λιμανιού της Ζέας, υπήρχε πύλη προς την Ιπποδάμειο Αγορά. Η Ιπποδάμειος Αγορά περιβαλλόταν από ιδιωτικές οικίες και δημόσια οικοδομήματα, η ακριβής θέση των οποίων παραμένει άγνωστη. Υπήρχαν ιερά και βωμοί, από τα οποία είναι γνωστό προς το παρόν μόνο το ιερό της [[Εστία (μυθολογία)|Εστίας]], και επίσης [[Αγορανόμοιο]], για τη ζύγιση των τροφίμων, τον έλεγχο των τιμών, τις νοθεύσεις και τις αποκρύψεις. Στην περιοχή της υπήρχαν επίσης διάφοροι τάφοι μεταξύ των οποίων του [[Θράσων]]α.

Η Ηετιώνεια, με το φρούριο της, το οποίο χτίστηκε το 411 π.Χ., έλεγχε την είσοδο του λιμανιού.<ref>[[Θουκυδίδης]], «[[Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου|Ιστορίαι]]», [[s:Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου/Η|Βιβλίο Η, 90]]: [...] "XC. οἱ δὲ τῶν τετρακοσίων μάλιστα ἐναντίοι ὄντες τῷ τοιούτῳ εἴδει καὶ προεστῶτες Φρύνιχός τε, ὃς καὶ στρατηγήσας ἐν τῇ Σάμῳ [ποτὲ] τῷ Ἀλκιβιάδῃ τότε διηνέχθη, καὶ Ἀρίσταρχος, ἀνὴρ ἐν τοῖς μάλιστα καὶ ἐκ πλείστου ἐναντίος τῷ δήμῳ, καὶ Πείσανδρος καὶ Ἀντιφῶν καὶ ἄλλοι οἱ δυνατώτατοι, πρότερόν τε, ἐπεὶ τάχιστα κατέστησαν καὶ ἐπειδὴ τὰ ἐν τῇ Σάμῳ σφῶν ἐς δημοκρατίαν ἀπέστη, πρέσβεις τε ἀπέστελλον σφῶν ἐς τὴν Λακεδαίμονα καὶ τὴν ὁμολογίαν προυθυμοῦντο καὶ τὸ ἐν τῇ Ἠετιωνείᾳ καλουμένῃ τεῖχος ἐποιοῦντο, πολλῷ τε μᾶλλον ἔτι, ἐπειδὴ καὶ οἱ ἐκ τῆς Σάμου πρέσβεις σφῶν ἦλθον, ὁρῶντες τούς τε πολλοὺς καὶ σφῶν τοὺς δοκοῦντας πρότερον πιστοὺς εἶναι μεταβαλλομένους. [2] καὶ ἀπέστειλαν μὲν Ἀντιφῶντα καὶ Φρύνιχον καὶ ἄλλους δέκα κατὰ τάχος, φοβούμενοι καὶ τὰ αὐτοῦ καὶ τὰ ἐκ τῆς Σάμου, ἐπιστείλαντες παντὶ τρόπῳ ὅστις καὶ ὁπωσοῦν ἀνεκτὸς ξυναλλαγῆναι πρὸς τοὺς Λακεδαιμονίους, [3] ᾠκοδόμουν δὲ ἔτι προθυμότερον τὸ ἐν τῇ Ἠετιωνείᾳ τεῖχος. ἦν δὲ τοῦ τείχους ἡ γνώμη αὕτη, ὡς ἔφη Θηραμένης καὶ οἱ μετ' αὐτοῦ, οὐχ ἵνα τοὺς ἐν Σάμῳ, ἢν βίᾳ ἐπιπλέωσι, μὴ δέξωνται ἐς τὸν Πειραιᾶ, ἀλλ' ἵνα τοὺς πολεμίους μᾶλλον, ὅταν βούλωνται, καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ δέξωνται. [4] χηλὴ γάρ ἐστι τοῦ Πειραιῶς ἡ Ἠετιωνεία, καὶ παρ' αὐτὴν εὐθὺς ὁ ἔσπλους ἐστίν. ἐτειχίζετο οὖν οὕτω ξὺν τῷ πρότερον πρὸς ἤπειρον ὑπάρχοντι τείχει, ὥστε καθεζομένων ἐς αὐτὸ ἀνθρώπων ὀλίγων ἄρχειν τοῦ ἔσπλου•ἐπ' αὐτὸν γὰρ τὸν ἐπὶ τῷ στόματι τοῦ λιμένος στενοῦ ὄντος τὸν ἕτερον πύργον ἐτελεύτα τό τε παλαιὸν τὸ πρὸς ἤπειρον καὶ τὸ ἐντὸς τὸ καινὸν τεῖχος τειχιζόμενον πρὸς θάλασσαν. [5] διῳκοδόμησαν δὲ καὶ στοάν, ἥπερ ἦν μεγίστη καὶ ἐγγύτατα τούτου εὐθὺς ἐχομένη ἐν τῷ Πειραιεῖ, καὶ ἦρχον αὐτοὶ αὐτῆς, ἐς ἣν καὶ τὸν σῖτον ἠνάγκαζον πάντας τὸν ὑπάρχοντά τε καὶ τὸν ἐσπλέοντα ἐξαιρεῖσθαι καὶ ἐντεῦθεν προαιροῦντας πωλεῖν". [...]</ref> Ο μικρός κόλπος στο εξωτερικό ακρωτήρι είναι πιθανώς αναγνωρίσιμο ως ο «Κωφὸς λιμήν» ({{lang-grc|Κωφός Λιμήν}}), ο οποίος αναφέρεται από τον [[Ξενοφών]]τα. Το 411/410 π.Χ., η Βουλή των «Τετρακοσίων», υπό τον έλεγχο ολιγαρχικών, αποφάσισε να οχυρώσει την [[Ηετιώνεια|Ηετιώνεια Ακτή]] ή ''Ηετιωνεία'', η οποία ήταν ο πρώτος ορμίσκος αριστερά της εισόδου στον κεντρικό λιμένα του [[Πειραιάς|Πειραιά]] καθώς και η προεξοχή της ακτής που σχημάτιζε αυτόν. Η οχύρωση αυτή, η οποία θα επέτρεπε στους ολιγαρχικούς να απομονώσουν το λιμάνι, από μια πιθανή είσοδο του Αθηναϊκού στόλου, που βρισκόταν στη [[Σάμος|Σάμο]] και τον θεωρούσαν πλέον εχθρικό προς αυτούς, εξαγρίωσε τον πληθυσμό του Πειραιά, ο οποίος επαναστάτησε και συνέβαλε τα μέγιστα στην πτώση της ολιγαρχικής κυβέρνησης. Η '''Ηετιώνεια''' ή ''Ηετιωνεία'', το όνομα της οποίας οφείλεται όπως σημειώνουν ο [[Στέφανος ο Βυζάντιος|Στέφανος Βυζάντιος]] και ο [[Αρποκρατίων]] στον μυθικό ήρωα του Πειραιά τον [[Ηετίων ο Πειραιεύς|Ηετίωνα]], ο οποίος κατέκτησε σύμφωνα με τον μύθο την περιοχή αυτή, απέκτησε λοιπόν τείχος το οποίο εκτεινόταν σε όλο το μήκος της βορειοδυτικής παραλίας του αρχαίου λιμένα και έφθανε μέχρι τον οχυρό πύργο της Ηετιωνείας όπου και συναντούσε το παλαιό [[Θεμιστόκλειο τείχος|τείχος του Θεμιστοκλή]]. Μεταξύ δε του παλαιού και του νέου τείχους ανήγειραν τη [[Μέγιστη Στοά]] όπου εκεί και υποχρέωναν τους εισαγωγείς [[σιτάρι|σίτου]] να τον αποθηκεύουν, αλλά και να τον πωλούν χονδρικά, ώστε να πατάξουν την μέχρι τότε αισχροκέρδεια και να γίνεται ο έλεγχος αυστηρότερα. Η «Μέγιστη Στοά» δεν πρέπει να συγχέεται με την [[Ιπποδάμεια αγοράΑγορά]].