Βελισάριος: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Ο '''Φλάβιος ΒελισσάριοςΒελισάριος''' ή '''ΒελισσάριοςΒελισάριος''' ([[505]] - Μάρτιος [[565]]) ήταν [[στρατηγός]] της [[Βυζαντινή Αυτοκρατορία|Βυζαντινής αυτοκρατορίας]]. Θεωρείται από τους σπουδαιότερους στρατιωτικούς της βυζαντινής και μεσαιωνικής περιόδου και ένας από τους επιφανέστερους στρατιωτικούς ηγέτες όλων των εποχών. Διακρίθηκε σε όλα τα μέτωπα του Ανατολικού Ρωμαϊκού Κράτους εκείνης της εποχής ([[Μέση Ανατολή]], [[Βόρεια Αφρική]], [[Ιταλία]], [[Βαλκάνια]]) με την εξαίρεση της [[Ισπανία]]ς. Επίσης εισήγαγε πολλές καινοτομίες στην εκπαίδευση και οργάνωση του ρωμαϊκού στρατού της εποχής, καθώς και στην τακτική των επιχειρήσεων. Υπήρξε ένας από τους στενούς συνεργάτες του [[Ιουστινιανός Α´|Ιουστινιανού]], στην προσπάθεια του τελευταίου να ανασυστήσει την αρχαία [[ρωμαϊκή αυτοκρατορία]]. Η ζωή και η σταδιοδρομία του παρουσιάζουν εντονότατες εναλλαγές της τύχης, από τον θρίαμβο και τη δόξα στον παραμερισμό και την απώλεια κάθε εύνοιας, αξιωμάτων και περιουσίας και αντιστρόφως. Ο βίος και τα κατορθώματά του τροφοδότησαν πολλές λαϊκές αφηγήσεις αλλά και λογίους και καλλιτέχνες από τη βυζαντινή μέχρι την νεότερη εποχή, καθώς ο ΒελισσάριοςΒελισάριος έγινε παράδειγμα τραγικού ήρωα.

Υλικό και στοιχεία για το βίο και τη δράση του Βελισάριου διασώζουν αρκετοί Βυζαντινοί ιστορικοί και χρονικογράφοι. Δεσπόζουσα θέση καταλαμβάνει ο ιστορικός της βασιλείας του Ιουστινιανού [[Προκόπιος (ιστορικός)|Προκόπιος]]. Ο τελευταίος διετέλεσε γραμματέας και σύμβουλος του στρατηγού κατά την περίοδο [[527]] έως [[539]] και συνόδευσε τον κύριό του σε πολλές εκστρατείες. Ως αυτόπτης μάρτυρας εξιστόρησε εγκωμιαστικά τα κατορθώματα και τον βίο του Βελισάριου στο έργο «''[[Υπέρ των πολέμων λόγοι]]''». Αργότερα, ο ιστορικός καταφέρεται εναντίον τόσο του ΒελισσάριουΒελισάριου όσο και του Ιουστινιανού στην «''Απόκρυφη Ιστορία''» του, έργο που περιέχει πλήθος υπερβολών και ανακριβειών. Αυτό δεν μειώνει την αξία των πρώτων έργων του, τα οποία αποτελούν και την κύρια πηγή για τη ζωή του ΒελισσαρίουΒελισαρίου. Ακολουθούν οι [[Ιωάννης Μαλάλας]] και [[Αγαθίας]] (6ος αι.), [[Θεοφάνης Ομολογητής|Θεοφάνης]] (9ος αι.), [[Μιχαήλ Γλυκάς]] (11ος αι.), [[Ιωάννης Ζωναράς]] (12ος αι.), [[Ιωάννης Τζέτζης]] (12ος αι.) κ.ά.<ref>Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΝΙΚΑ, τόμος 11, σελ.263</ref>

Ο ΒελισσάριοςΒελισάριος γεννήθηκε περίπου το [[505]] μ.Χ. στη μικρή πόλη Γερμέν της [[Θράκη]]ς, το σημερινό [[Ορμένιο Έβρου]]<ref>Robert Graves, Count Belisarius and Procopius’s Wars, 1938</ref> ''(κατ' άλλους στη Γερμανίκεια ή Γερμανία της βορειοδυτικής Θράκης κοντά στα σύνορα με την επαρχία του Ιλλυρικού, στη σημερινή [[Βουλγαρία]])''. Ανήκε σε εκρωμαϊσμένη οικογένεια γαιοκτημόνων, πιθανώς θρακικής καταγωγής.<ref>Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόμος Ζ΄, σελ. 155</ref> Για τα πρώτα χρόνια της ζωής του δεν γνωρίζουμε σχεδόν τίποτα, ενώ από τις διάφορες θεωρίες που έχουν κατά καιρούς διατυπωθεί για την καταγωγή του ονόματός του ([[Κέλτες|κελτικό]], [[Γότθοι|γοτθικό]], [[Θράκες|θρακικό]], [[Σλάβοι|σλαβικό]]) καμμία δεν έχει τύχει ευρείας αποδοχής.<ref>[http://books.google.com/books?id=fBImqkpzQPsC&printsec=frontcover&hl=el&source=gbs_summary_r&cad=0 Τhe Prosopography of the Later Roman Empire] σελ.182</ref> Σε νεαρή ηλικία ήλθε στην Κωνσταντινούπολη, όπου κατετάγη ως αξιωματικός στην αυτοκρατορική φρουρά του [[Ιουστίνος Α'|Ιουστίνου Α΄]]. Εκείνη την περίοδο γνωρίστηκε με τον Ιουστινιανό, ο οποίος τον διόρισε στην προσωπική του φρουρά, όπου υπηρέτησε ως «δορυφόρος» ([[βουκελάριος]]). Το γεγονός αυτό υπήρξε το έναυσμα για την ανέλιξή του στα στρατιωτικά αξιώματα, που υπήρξε ραγδαία, παρά το νεαρό της ηλικίας του. Ως βουκελάριος ανέλαβε μαζί με τον επίσης νεαρό στρατηγό [[Σίττας|Σίττα]] την ηγεσία μιας σειράς τολμηρών έφιππων καταδρομών στην περσική [[Αρμενία]] (''Περσαρμενία'') αποκομίζοντας πλούσια λεία και πολλούς αιχμαλώτους. Το [[526]] διορίστηκε από τον Ιουστίνο δούκας της [[Μεσοποταμία]]ς και επανέλαβε τις επιδρομές. Αυτή τη φορά όμως συνάντησε ισχυρή αντίσταση από τον Αρμένιο ευγενή [[Ναρσής (Καμσαρακάν)|Ναρσή]]. Τρία χρόνια αργότερα ο τελευταίος δέχτηκε να περάσει στην υπηρεσία της Αυτοκρατορίας<ref>''Υπέρ των πολέμων λόγοι'' 1.11-1.12, J. Evans (1999), σελ. 211</ref>

[[ΑρχείοFile:Meister von San Vitale in Ravenna 013.jpg|thumb|Ο Βελισάριος πιθανόν να είναι αυτός ο γενειοφόρος άνδρας στα δεξιά του [[Ιουστινιανός Α´|Ιουστινιανού Α']], όπως απεικονίζεται στο ψηφιδωτό του Ναού του Αγίου Βιταλίου στη [[Ραβέννα]], το οποίο εορτάζει την ανακατάληψη της Ιταλίας από τον [[Βυζαντινός στρατός|βυζαντινό στρατό]].]]

Στην πρώτη μεγάλη μάχη με τους Πέρσες ο ΒελισσάριοςΒελισάριος ηττήθηκε κοντά στο οχυρό του Δάρας (529). Οι αντίπαλοί του όμως δεν κατάφεραν να κατακτήσουν το ισχυρό οχυρό, που ήταν ο κύριος στόχος τους, αλλά ούτε και την [[Αντιόχεια]], όπου είχαν επιδράμει οι σύμμαχοι των Περσών Λαχμίδες [[Άραβες]]. Το επόμενο έτος μια περσική στρατιά 40.000 ανδρών υπό τον φημισμένο στρατηγό Φιρούζ ([[Περόζης]] στα βυζαντινά κείμενα) βάδισε ξανά κατά του ισχυρού οχυρού του Δάρας. Ο ΒελισσάριοςΒελισάριος παρά το ότι διέθετε 25.000 άνδρες, περίμενε τους εχθρούς του έξω από την πόλη έχοντας ετοιμάσει το έδαφος με τρόπο ώστε να εξουδετερώνεται η αριθμητική υπεροχή των Περσών. Λίγο πριν την μάχη ο Περόζης έλαβε ενισχύσεις 10.000 στρατιωτών, ενώ απέρριψε τις ειρηνευτικές προτάσεις του ΒελισσάριουΒελισάριου. Εξέλαβε ως ηττοπαθείς τόσο την πρωτοβουλία του αντιπάλου του να έρθει σε διαπραγματεύσεις όσο και την αμυντική διάταξη των Βυζαντινών.<ref>σερ Μπάζιλ Λίντελ Χαρτ, Οι Μεγάλοι Πόλεμοι της Ιστορίας, εκδόσεις Ευρώπη, σελ. 74</ref> Η μάχη που ακολούθησε εξελίχθηκε όπως είχε υπολογίσει ο ΒελισσάριοςΒελισάριος και κατέληξε σε περιφανή νίκη του νεαρού στρατηγού με βαριές απώλειες για τους Πέρσες. Ήταν η πρώτη μεγάλη νίκη που απέσπασε το Βυζάντιο από τους Σασσανίδες μετά από πολλά χρόνια.<ref>''Υπέρ των πολέμων λόγοι'' 1.13, J. Evans (1999), σελ. 214</ref>

Ωστόσο ο Καβάδης δεν αποθαρρύνθηκε. Την επόμενη χρονιά ([[531]]) απέστειλε στην βυζαντινή [[Συρία]] μια δύναμη 15.000 ανδρών που ενώθηκε με πολυπληθείς Άραβες συμμάχους. Ο ΒελισσάριοςΒελισάριος έσπευσε στην περιοχή με 8.000 στρατιώτες λαμβάνοντας με τη σειρά του σημαντική ενίσχυση από φιλοβυζαντινούς Άραβες. Με επιδέξιους και περίπλοκους ελιγμούς ανάγκασε τους Πέρσες σε υποχώρηση με τους Βυζαντινούς να τους ακολουθούν κατά πόδας. Ο βυζαντινός στρατηγός είχε πρόθεση να αφήσει τους Πέρσες να φύγουν στη χώρα τους, αφού μπορούσε να επιτύχει το στόχο του, δηλαδή την εκδίωξη των εχθρών από τη βυζαντινή επικράτεια, χωρίς ο ίδιος να υποστεί απώλειες. Δυστυχώς γι’ αυτόν, οι στρατιώτες του δεν συμμερίζονταν την άποψή του και επιθυμούσαν διακαώς μία μάχη. Οι δύο στρατοί συναντήθηκαν στο Καλλίνικο επί του ποταμού [[Ευφράτης|Ευφράτη]], όπου δόθηκε άγρια και πεισματώδης μάχη με αμφίβολο αποτέλεσμα.<ref>Στρατιωτική Ιστορία, τχ 126, σελ. 64</ref> Ο στρατός του Βελισάριου βρέθηκε σε δύσκολη θέση και αναγκάστηκε να αναδιπλωθεί για να μην συντριβεί.<ref>Ο Προκόπιος θεωρεί ότι ο Βελισάριος δεν νίκησε λόγω της απόφασης των Αράβων συμμάχων του να εγκαταλείψουν την παράταξη στη μέση της μάχης και ότι χάρη στην προνοητικότητα του κυρίου του αποφεύχθηκε η καταστροφή (''Υπέρ των πολέμων λόγοι'' 1.18). Ο χρονικογράφος Ιωάννης Μαλάλας ωστόσο περιγράφει διαφορετικά το γεγονός. Συγκεκριμένα αναφέρει ότι ο Ιουστινιανός διέταξε έρευνα για την εξακρίβωση της αλήθειας, τα πορίσματα της οποίας ήταν ότι στη μάχη διακρίθηκαν δύο δούκες, ονόματι Σουνίκας και Σίμμας, οι οποίοι με τις ενέργειές τους αποσόβησαν την καταστροφή της βυζαντινής παράταξης (J. Evans (1999), σελ. 215).</ref> Αλλά και οι Πέρσες είχαν μεγάλες απώλειες, γι’ αυτό μετά την υποχώρηση των εχθρών τους, αποχώρησαν από το πεδίο της μάχης αρκούμενοι στα πλούσια λάφυρά τους.

Η άφιξη του ΒελισσάριουΒελισάριου στην [[Κωνσταντινούπολη]] βρήκε την πρωτεύουσα σε αναβρασμό λόγω των ταραχών που επικρατούσαν μεταξύ των φατριών του ιπποδρόμου, κυρίως των [[Βένετοι|Βένετων]] και των [[Πράσινοι (Βυζάντιο)|Πράσινων]]. Ο Ιουστινιανός προσπαθώντας να εκμεταλλευθεί τις διαφορές των ομάδων αυτών και να τις εντάξει στα πολιτικά του σχέδια, κατάφερε μόνον να εκτραχύνει την κατάσταση που κατάληξε στην περίφημη ''Στάση του Νίκα'' (αρχές του [[532]]). Σύσσωμοι οι οπαδοί και των δύο παρατάξεων παραμερίζοντας τις διαφορές τους, εξεγέρθηκαν κατά του αυτοκράτορα.

Ο ΒελισσάριοςΒελισάριος επέδειξε μεγάλο ζήλο για την καταστολή της εξέγερσης. Οι αρχικές προσπάθειές του όμως δεν τελεσφόρησαν λόγω της απόφασης πολλών στρατιωτών της ανακτορικής φρουράς να μείνουν ουδέτεροι σ’ αυτήν την εσωτερική σύγκρουση. Ο θρόνος του Ιουστινιανού σώθηκε την τελευταία στιγμή από την αγέρωχη παρότρυνση της αυτοκράτειρας [[Θεοδώρα (αυτοκράτειρα)|Θεοδώρας]]. Τελικά οι στρατηγοί Βελισάριος, Ναρσής και [[Μούνδος]] (ο τελευταίος τη στιγμή εκείνη βρισκόταν τυχαία στην Κωνσταντινούπολη επιστρέφοντας στην διοίκηση του Ιλλυρικού μετά τη λήξη των εχθροπραξιών στην ανατολή) συντόνισαν τις ενέργειές τους και περικύκλωσαν τον εξαγριωμένο όχλο στον ιππόδρομο, όπου ακολούθησε μεγάλη σφαγή. Η συμβολή του ΒελισσάριουΒελισάριου στην καταστολή της στάσης και η αμέριστη υποστήριξη που παρείχε στον κλονιζόμενο Ιουστινιανό, έκανε τον στρατηγό έναν από τους πλέον έμπιστους συνεργάτες του αυτοκράτορα. Αποτέλεσμα ήταν η ανάθεση της εκστρατείας εναντίον των Βανδάλων, που ο Ιουστινιανός ήδη σχεδίαζε.<ref>λήμμα Βελισάριος στην ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ</ref>

Αμέσως μετά τη λήξη της Στάσης του Νίκα, ο Ιουστινιανός άρχισε τις προετοιμασίες για την εκστρατεία κατά του [[Βάνδαλοι|βανδαλικού βασιλείου]] της Αφρικής. Η αφορμή είχε ήδη δοθεί όταν το 530 ο φιλοβυζαντινός βασιλιάς [[Ιλδέριχος]] ανατράπηκε και φυλακίστηκε από τον [[Γελίμερος|Γελίμερο]], ο οποίος αξίωνε από τον Ιουστινιανό να μην εμπλέκεται στα εσωτερικά του κράτους του. Επικεφαλής ορίστηκε ο ΒελισσάριοςΒελισάριος με τον τίτλο του στρατηγού-αυτοκράτορα, δηλαδή αρχιστρατήγου με αυξημένες εξουσίες..<ref>Γιάννης Χατζάκης (2005), σελ. 71</ref> Η δύναμη που συγκεντρώθηκε (10.000 πεζοί, 5.000 ιππείς και 3.000 μισθοφόροι) δεν ήταν επαρκής για ένα τέτοιο εγχείρημα. Αιτία αυτού του γεγονότος ήταν η δυσπιστία με την οποία πολλοί αξιωματούχοι αντιμετώπιζαν την εκστρατεία, ιδίως υπό το βάρος της τελευταίας προσπάθειας επί [[Λέων Α'|Λέοντος Α΄]] ([[457]]-[[474]]), που είχε καταλήξει σε παταγώδη αποτυχία ([[468]]). Ωστόσο δόθηκε στον ΒελισσάριοΒελισάριο ισχυρός στόλος 500 μεταγωγικών και 92 πολεμικών πλοίων και παρά τα αρχικά προβλήματα που ανέκυψαν (απειθαρχία στρατιωτών, χαλασμένες προμήθειες κτλ.), η εκστρατευτική δύναμη κινήθηκε με ταχύτητα και μυστικότητα.