Σουλιώτες: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Από τις αρχές του 19ου αιώνα, στο πνεύμα του ρομαντισμού διατυπώθηκαν θεωρίες που συσχέτιζαν τους Σουλιώτες με τους αρχαίους [[Σελλοί|Σελλούς]], ενώ ο [[Λάμπρος Κουτσονίκας]] θεωρεί τους Σουλιώτες γηγενείς απογόνους Ηπειρωτών Ελλήνων που μετανάστευσαν στα βουνά κατά τα αρχαία χρόνια, προκειμένου να διαφύγουν τις ρωμαϊκές δυνάμεις.<ref>Ανάργυρος Φαγκρίδας (σελ. 23).</ref><ref>{{harvnb|Ψιμούλη|2006|p=136-137}}</ref> Οι απόψεις αυτές δε γίνονται αποδεκτές από τους περισσότερους μεταγενέστερους μελετητές, αλλά ορισμένοι νεότεροι μελετητές ενώ αναγνωρίζουν την αλβανοφωνία των Σουλιωτών, τους θεωρούν αμιγείς Έλληνες, όπως ο μελετητής και περιηγητής της Ηπείρου, Ε.Γ. Πρωτοψάλτης (1984), που πιστεύει ότι οι Σουλιώτες ανήκαν στην «ελληνικήν φυλήν» επικαλούμενος την ελληνικότητα της συνείδησής τους και τις συνεχείς συγκρούσεις τους με Τούρκους και Τουρκαλβανούς· από τη μελέτη του ημερολογίου του Φώτου Τζαβέλλα του 1792 που είναι γραμμένο στο νότιο ιδίωμα της ελληνικής, ο Πρωτοψάλτης συνάγει ότι οι πρώτοι Σουλιώτες κατέβηκαν από το [[Αργυρόκαστρο]] ή τη [[Χειμάρα]] όπου ομιλείται αυτό το ιδίωμα.<ref>{{harvnb|Ψιμούλη|2006|p=137}}</ref><ref>Καραμπελιάς Γ. (2011) ''Συνωστισμένες στο Ζάλογγο, Οι Σουλιώτες, ο Αλή πασάς, και η αποδόμηση της ιστορίας'', Αθήνα, "Εναλλακτικές Εκδόσεις", σ. 28.</ref> Ο Κ. Μπίρης αναφέρει «''Είτε με την κάθοδο Αρβανιτών στην Ήπειρο κατά τον 12ο αιώνα είτε με εκείνην των χρόνων του Στεφάνου Ντουσάν, είτε μετά την επανάσταση του Σκεντέρμπεη, είχαν έλθει στην περιοχή του Δελβίνου οι πρόγονοι των Σουλιωτών, ένα πρέπει να θεωρήσουμε βέβαιον, ότι ο τόπος προέλευσής των, ήταν στις νοτιανατολικές παρυφές της χώρας των Γκέγκηδων γύρω στην Δίβρη, κάποιο μέρος, όπου επικρατούσε απόλυτα το ελληνικό στοιχείον''». Σύμφωνα με τον [[Πέτρος Φουρίκης|Φουρίκη]], οι πρώτοι κάτοικοι του Σουλίου ήταν [[Αλβανοί]] οι οποίοι λόγω της επίδρασης της θρησκείας και της συνύπαρξης με ελληνικούς πληθυσμούς εξελληνίστηκαν πλήρως ώστε να διαφέρουν μόνο ως προς τη γλώσσα από τους Έλληνες της Ηπείρου.<ref>{{cite journal|first=Πέτρος|last=Φουρίκης|year=1922|url=http://xantho.lis.upatras.gr/newdani/index.php/hmer_meg_ellados/article/view/520/295|title=Πόθεν το όνομα Σούλι|journal=Ημερολόγιον της Μεγάλης Ελλάδος|pages=404-405, 416-417}}</ref>, ενώ ο Ιωάννης Λαμπρίδης θεωρεί τους Σουλιώτες αποτέλεσμα ένωσης της αρχικής αλβανικής πατριάς που εγκαταστάθηκε στο Σούλι και από την οποία πήρε το όνομά της η περιοχή και αλβανόφωνων και ελληνόφωνων χριστιανών κοντινών περιοχών, που κατέφυγαν εκεί το 17ο αιώνα. Η ύπαρξη της ελληνοφωνίας στην περιοχή μαρτυρείται και από διάφορα τοπωνύμια όπως Συκιά, Καστανιά, Νερό Προβατίνας κ.ά. που μαρτυρούνται πριν από τα μέσα του 17ου αιώνα.<ref>Καραμπελιάς Γ. (2011) ''Συνωστισμένες στο Ζάλογγο, Οι Σουλιώτες, ο Αλή πασάς, και η αποδόμηση της ιστορίας'', Αθήνα, "Εναλλακτικές Εκδόσεις", σ. 28.</ref> Περί το 1600 μ.Χ., οι Σουλιώτες φέρονται να μετανάστευσαν από τις πεδιάδες της Θεσπρωτίας στα βουνά της Μούργκας, όπου μια συνομοσπονδία των γενών συγκρότησε ενιαίο μέτωπο έναντι των Οθωμανών. Οι πρώτοι αυτοί κάτοικοι κατάγονταν από τα γύρω χωριά αλλά και από περιοχές της [[Βόρειος Ήπειρος|Βορείου Ηπείρου]].<ref name=":1">''Σούλι''. 54. Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, σελ. 414–415.</ref><ref>Καργάκος, Σαράντος (2000). ''Αλβανοί, Αρβανίτες, Έλληνες'' (Β' έκδοση). Ι. Σιδέρης.</ref> Ήταν δε [[Αρβανίτες]] στην καταγωγή, κατά κύριο λόγο, ενώ υπήρχαν Παραμυθιώτες και Λελοβίτες<ref name=":1" />.