Τυπογραφία: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
μ Αποσαφήνιση συνδέσμων προς Λόγος (σύνδεσμος άλλαξε σε Γλώσσα)
Διάσωση 4 πηγών και υποβολή 0 για αρχειοθέτηση.) #IABot (v2.0.1
Γραμμή 48:
{{Κύριο|Ιστορία της ελληνικής τυπογραφίας}}
{{Κύριο|Ιστορία της τυπογραφίας στο νεοελληνικό κράτος}}
Τα πρώτα ελληνικά βιβλία τυπώθηκαν στην [[Ιταλία]] λίγο μετά την εμφάνιση της τυπογραφίας με τη βοήθεια ελλήνων λογίων που διέφυγαν από την [[Κωνσταντινούπολη]] ή άλλες βυζαντινές περιοχές, όταν αυτές έπεσαν στα χέρια των [[Οθωμανοί|Οθωμανών]]. Έτσι, το πρώτο χρονολογημένο και εξ ολοκλήρου ελληνικό έντυπο βιβλίο ήταν ''Ἐπιτομὴ τῶν ὀκτὼ τοῦ λόγου μερῶν'' του [[Κωνσταντίνος Λάσκαρις|Κωνσταντίνου Λάσκαρι]]<ref name="kehagioglou">Ε. Κεχαγιόγλου, [http://dimartblog.com/2014/04/24/history-of-greek-typography/ «Το ελληνικό βιβλίο. Μια ιστορία 539 ετών.» dimartblog.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150908175752/http://dimartblog.com/2014/04/24/history-of-greek-typography/ |date=2015-09-08 }}, 24 Απριλίου 2014. (Ανακτήθηκε στις 3 Οκτωβρίου 2014.)</ref>, που τυπώθηκε στο [[Μιλάνο]] το 1476. Αμέσως σχεδόν άρχισε η παραγωγή και άλλων ελληνικών βιβλίων. Στα τέλη του 15ου αι., ο ιταλός ουμανιστής [[Άλδος Μανούτιος]] αποφάσισε να τυπώσει πολλά έργα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, αφού πρώτα εξασφάλισε ορισμένα εκδοτικά προνόμια από τη [[Βενετία]]<ref name="davies">M. Davies, ''Aldus Manutius: Εκδότης &amp; τυπογράφος στη Βενετία της Αναγέννησης''. Εκδόσεις Libro, Αθήνα 2004.</ref>.
 
Πριν περάσουν πολλά χρόνια, ελληνικά βιβλία &mdash; κυρίως κλασικές εκδόσεις, γραμματικές και θρησκευτικά έντυπα &mdash; άρχισαν να τυπώνονται σε όλη τη Δυτική [[Ευρώπη]]: στο [[Παρίσι]], στο Πανεπιστήμιο Αλκαλά της [[Ισπανία]]ς (1514), στη [[Βασιλεία]] της [[Ελβετία]]ς (1516), στην [[Αγγλία]] (1543) και αλλού. Μερικές απ' αυτές τις εκδόσεις βγήκαν από τα χέρια ξενιτεμένων [[Έλληνες|Ελλήνων]]. Ξενιτεμένοι [[Έλληνες]] ήταν και οι [[Νικόλαος Γλυκύς]], [[Νικόλαος Σάρος]] και [[Δημήτριος Θεοδοσίου]], που τύπωναν ελληνικά βιβλία στη [[Βενετία]] επί δύο αιώνες (1650&ndash;1850).
Γραμμή 60:
Αμέσως μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της [[Ελλάδα]]ς, εμφανίστηκαν και τα πρώτα ιδιόκτητα τυπογραφεία στον ελλαδικό χώρο. Γρήγορα τα ελλαδικά τυπογραφεία, και κυρίως τα αθηναϊκά, άρχισαν να αναπτύσσονται πολύ. Μερικά απ' αυτά, όπως το Τυπογραφείο «Ο Κάδμος» των Κωνσταντίνου Τόμπρα και Κωνσταντίνου Ιωαννίδη στο [[Ναύπλιο]] (1829&ndash;1879), το τυπογραφείο του Ανδρέα Κορομηλά στην [[Αίγινα]] και στην [[Αθήνα]] (1834&ndash;1884) και το τυπογραφείο του Κωνσταντίνου Γκαρμπολά στην [[Αθήνα]] (1838&ndash;1844) άφησαν εποχή. Κατά τον 20ό δημιουργήθηκαν στην [[Αθήνα]] μεγάλοι τυπογραφικοί και εκδοτικοί οίκοι, εκ των οποίων ορισμένοι εξελίχθηκαν σε βιομηχανικές μονάδες με πολυάριθμο προσωπικό (όπως π.χ., το τυπογραφείο του Συγκροτήματος Λαμπράκη).
 
Στην δεκαετία του 1980, η χειρονακτική αλλά και η μηχανική τυπογραφία άρχισε να εγκαταλείπεται στην [[Ελλάδα]]. Την αρχή έκαναν το 1980 οι ημερήσιες εφημερίδες που άφησαν τη λινοτυπία για τη φωτοσύνθεση. Μέσα σε λίγα χρόνια εγκαταλείφθηκε επίσης η στοιχειοθεσία με το χέρι και η μονοτυπία, για να μπει στη θέση τους η επιτραπέζια τυπογραφία. Η ραγδαία εισβολή της ηλεκτρονικής τυπογραφίας είχε ως αποτέλεσμα να εξαφανιστεί η μακραίωνη παράδοση για την αισθητική του ελληνικού βιβλίου<ref name="mamais">Γ. Μαμάης, [http://www.eutypon.gr/eutypon/pdf/e2013-31/e31-a01.pdf «Βιβλία φτιαγμένα με μεράκι και φιλότιμο»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150622214022/http://www.eutypon.gr/eutypon/pdf/e2013-31/e31-a01.pdf |date=2015-06-22 }}, ''Το Εύτυπον'', τχ. 30-31 (Οκτ. 2013), σσ. 1&ndash;9.</ref>.
 
== Οι τυπογραφικές τεχνικές ==
Γραμμή 78:
=== Η λιθογραφία ===
[[Αρχείο:Litografiska museet 2012f.jpg|250px|μικρογραφία|δεξιά|Λιθογραφικές πλάκες και λιθογραφικό πιεστήριο κατασκευής 1946. Μουσείο Λιθογραφίας του Χούντιγκε, Σουηδία.]]
Το μέσο εκτύπωσης στην λιθογραφία είναι μια πλάκα πορώδους [[ασβεστόλιθος|ασβεστόλιθου]]<ref name="kouvelis">[http://www.haraktiki.gr/keimena.php?id=11 Εργαστήριο Χαρακτικής Η.Ν. Κουβέλη, «Λιθογραφία»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150227041015/http://www.haraktiki.gr/keimena.php?id=11 |date=2015-02-27 }}. (Ανακτήθηκε στις 12 Ιαν. 2015.)</ref>. Επάνω στην πλάκα αυτή σχεδιάζεται, με μια υδρόφοβη ουσία (λιπαρό μολύβι, κ.ά), το είδωλο της εικόνας προς εκτύπωση. Κατόπιν η πλάκα προσβάλλεται (''στερεώνεται'') με ένα υδατικό διάλυμα αραβικής γόμας και [[νιτρικό οξύ|νιτρικού οξέος]] για μερικές ώρες. Το υδατικό διάλυμα διαβρώνει την πλάκα μόνο στα σημεία που δεν είναι σχεδιασμένα, επειδή τα άλλα σημεία προστατεύονται από την υδρόφοβη ουσία. Κατόπιν, η πλάκα πλένεται με νερό και νέφτι και, όπως είναι ακόμα υγρή, μελανώνεται με υδρόφοβο μελάνι. Τέλος, η πλάκα τοποθετείται σε επίπεδο χειροκίνητο πιεστήριο και πάνω σ' αυτήν συμπιέζεται το χαρτί για να γίνει η εκτύπωση.
 
Παραλλαγή της λιθογραφίας είναι η ''τσιγκογραφία'', όπου αντί για την ογκώδη πέτρινη πλάκα, χρησιμοποιείται φύλλο τσίγκου ([[ψευδάργυρος]]). Με την τσιγκογραφία παράγονται και τα κλισέ για την στοιχειοθεσία με το χέρι και την μηχανική στοιχειοθεσία. Επίσης, εξέλιξη της λιθογραφίας ήταν η ''χρωμολιθογραφία'', όπου για κάθε χρώμα χρησιμοποιούνται διαφορετικές πλάκες.
Γραμμή 97:
[[Αρχείο:Metal movable type.jpg|thumb|225px|right|Στην παραδοσιακή τυπογραφία με το χέρι, ο στοιχειοθέτης παίρνει μεταλλικά στοιχεία από την ''κάσα'', σχηματίζει αράδες στο ''συνθετήριο'' και μετά τοποθετεί τις αράδες σε ένα άλλο μεταλλικό πλαίσιο που ονομάζεται ''σελιδοθέτης'' (ο σελιδοθέτης δεν φαίνεται στην φωτογραφία).]]
==== H άμεση εκτύπωση ====
Τα παραδοσιακά τυπογραφικά πιεστήρια είναι είτε ''όρθια'', είτε ''επίπεδα'', δηλ. οριζόντια<ref>[http://www.bizdim.gr/index.php/tehnologiaektyposeon/thebook/31-letterpress Δ. Μπιτζένης. «Τεχνολογία εκτυπώσεων. Η τυπογραφία.»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150622212057/http://www.bizdim.gr/index.php/tehnologiaektyposeon/thebook/31-letterpress |date=2015-06-22 }} www.bizdim.gr. Ανακτήθηκε στις 2 Ιανουαρίου 2015.</ref>. Στο παραδοσιακό όρθιο πιεστήριο, η τυπογραφική φόρμα τοποθετείται σε μια κατακόρυφη σταθερή πλάκα. Με κάθε κίνηση του πιεστηρίου, μια άλλη μεταλλική πλάκα πιέζει ένα φύλλο χαρτί επάνω στην φόρμα και έτσι τυπώνεται μια σελίδα. Λόγω της μικρής του παραγωγικότητας, το όρθιο πιεστήριο συνήθως χρησιμοποιούνταν μόνον για μικρές εκτυπωτικές εργασίες: κάρτες, προσκλητήρια, φεϊγβολάν, κ.ά.ό.
 
Το παραδοσιακό επίπεδο πιεστήριο ή πιεστήριο πλάκας&ndash;κυλίνδρου είναι μεγαλύτερο και πιο κατάλληλο για σύνθετες τυπογραφικές εργασίες. Μία ή περισσότερες φόρμες στερεώνονται σε μια οριζόντια πλάκα. Ένας μεταλλικός κύλινδρος κατόπιν πιέζει το χαρτί επάνω στις σταθερές φόρμες και γίνεται η εκτύπωση. Έτσι, για παράδειγμα, σε ένα επίπεδο πιεστήριο, ο τυπογράφος μπορεί να τοποθετήσει οκτώ σελίδες μαζί και να τυπώσει ''δεκαεξασέλιδα'' για βιβλία (ένα βιβλίο αποτελείται συνήθως από δεκαεξασέλιδα τεύχη ραμμένα και κολλημένα στην ράχη).