Ανδόρρα λα Βέλια: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Μεταφορά σε "σημειώσεις ιστορικού" |
επέκταση λήμματος μέσω μετάφρασης από τα αγγλικά |
||
Γραμμή 2:
{{coord|42|30|00|N|01|30|00|E|type:city|format=dms|display=title}}
{{πόλη}}
Η '''Ανδόρρα Λα Βέλια''' ({{Lang-es|Andorra la Vieja}}, {{Lang-fr|Andorre-la-Vieille}}) είναι η [[πρωτεύουσα]] του [[Ανδόρρα|Πριγκιπάτου της Ανδόρρας]]. Βρίσκεται σε μεγάλο υψόμετρο στα ανατολικά [[Πυρηναία]], μεταξύ [[Γαλλία]]ς και [[Ισπανία]]ς. Είναι επίσης το όνομα της [[Ενορίες της Ανδόρας|ενορίας]] που περιβάλλει την πρωτεύουσα. Σύμφωνα με την απογραφή του 2019 έχει 19.383 κατοίκους.<ref>{{Cite web|url=http://citypopulation.de/en/andorra/|title=Andorra: Parishes & Major Places - Population Statistics, Maps, Charts, Weather and Web Information|website=citypopulation.de|accessdate=2020-08-06}}</ref>
Η κύρια βιομηχανία είναι ο [[τουρισμός]], αν και η χώρα λαμβάνει επίσης ξένο συνάλλαγμα ως [[φορολογικός παράδεισος]]. Τα [[Έπιπλο|έπιπλα]] και τα [[μπράντυ]] είναι τοπικά προϊόντα. Βρίσκεται σε υψόμετρο 1.023 μέτρων, είναι η υψηλότερη πρωτεύουσα της [[Ευρώπη]]ς και δημοφιλές [[χιονοδρομικό κέντρο]].<ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Andorra-la-Vella|title=Andorra la Vella {{!}} national capital, Andorra|website=Encyclopedia Britannica|language=en|accessdate=2020-08-06}}</ref>
== Ονομασία ==
''Andorra la Vella'' σημαίνει «Ανδόρρα η Πόλη», ώστε να διακρίνεται από το Πριγκιπάτο της Ανδόρρας.<ref>{{Cite web|url=https://www.enciclopedia.cat/EC-GEC-0003871.xml|title=Andorra la Vella {{!}} enciclopèdia.cat|website=www.enciclopedia.cat|language=ca|accessdate=2020-08-06}}</ref> Αν και στα καταλανικά η λέξη ''vella'' (όπως η γαλλική ''vieille'') προέρχεται από τη λατινική λέξη ''vetula'' που σημαίνει «παλιά», η ''Vella'' εδώ (όπως η γαλλική ''ville'' και η καταλανική ''vila'') προέρχεται από τη λατινική λέξη ''villa'' και σημαίνει «πόλη».<ref>{{Cite book|title=Andorra|first=Noel|last=Carrick|publisher=Chelsea House Publishers|isbn=9780791000991|year=1988|location=New York, NY|url=https://archive.org/details/andorra0000carr|γλώσσα=en}}</ref>
== Ιστορία ==
[[Αρχείο:San_Andreu.jpg|αριστερά|μικρογραφία|Εκκλησία του Αγίου Ανδρέα (Sant Andreu)]]
Η τοποθεσία της Ανδόρρα Λα Βέλια κατοικείται πριν από τη χριστιανική εποχή — κυρίως από τη φυλή των [[Ανδοσινοί|Ανδοσινών]] από την ύστερη [[Νεολιθική περίοδος|Νεολιθική]] περίοδο. Το κράτος είναι τμήμα της [[Ισπανική Μαρκιωνία|Ισπανικής Μαρκιωνίας]]. Δημιουργήθηκε και βρισκόταν υπό την προστασία του [[Καρλομάγνος|Καρλομάγνου]] τον όγδοο αιώνα ως προστασία από τους [[Μαυριτανοί|Μαυριτανούς]] εποίκους στην [[Ιβηρική Χερσόνησος|Ιβηρική Χερσόνησο]].<ref>{{Cite web|url=http://www.andorramania.com/histoire_gb.htm|title=History of the Principality of Andorra|ημερομηνία=1997-12-11|website=www.andorramania.com|accessdate=2020-08-06}}</ref>
Ο οικισμός της Ανδόρρα Λα Βέλια υπήρξε η πρωτεύουσα της Ανδόρας από το 1278 όταν οι Γάλλοι και οι Επισκοπικοί συμπρίγκιπες [[Συμφωνία της Ανδόρας (1278)|συμφώνησαν]] να συνενωθούν. Η παλιά πόλη της Ανδόρρα Λα Βέλια — το ''[[Μπαρί Αντίκ|Barri Antic]]'' — περιλαμβάνει δρόμους και κτίρια που χρονολογούνται από αυτήν την εποχή. Το πιο αξιοσημείωτο κτήριο είναι ο Οίκος της Κοιλάδας (''Casa de la Vall''), ο οποίος κατασκευάστηκε στις αρχές του 16ου αιώνα και στεγάζει το κοινοβούλιο του κράτους από το 1702. Η Ανδόρρα Λα Βέλια ήταν, κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η πρωτεύουσα ενός σε μεγάλο βαθμό απομονωμένου και [[Φεουδαρχία|φεουδαρχικού]] κράτους, το οποίο διατήρησε την ανεξαρτησία του λόγω αυτής της αρχής της κυριαρχίας.<ref>{{Cite web|url=http://www.casadelavall.ad/en/una-casa-amb-historia|title=La Casa de la Val - History|website=www.casadelavall.ad|accessdate=2020-08-06}}</ref>
Μέχρι τον εικοστό αιώνα, η περιοχή γύρω από την Ανδόρρα Λα Βέλια παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό παραμελημένη. Πράγματι, το κράτος δεν ήταν μέρος της [[Συνθήκη των Βερσαλλιών|Συνθήκης των Βερσαλλιών]], απλώς και μόνο επειδή δεν έγινε αντιληπτό. Μετά από πολιτική αναταραχή στη δεκαετία του 1930 και απόπειρα πραξικοπήματος από τον [[Μπόρις Σκόσιρεφ]], αναπτύχθηκε μια άτυπη δημοκρατία.<ref>{{Cite web|url=https://www.historyfiles.co.uk/FeaturesEurope/EasternRussia_Skossyreff01.htm|title=Boris Skossyreff|last=Speel|first=Jackie|ημερομηνία=2012-10-28|website=www.historyfiles.co.uk|accessdate=2020-08-06}}</ref>
Το 1993, το πρώτο σύνταγμα της χώρας επισημοποίησε αυτήν την κοινοβουλευτική [[δημοκρατία]] με τους εκτελεστικούς, νομοθετικούς και δικαστικούς κλάδους να βρίσκονται στην Ανδόρρα Λα Βέλια.
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η Ανδόρρα αναπτύχθηκε επίσης ως [[φορολογικός παράδεισος]], με αποτέλεσμα την κατασκευή σύγχρονων τραπεζικών γραφείων στην Ανδόρρα Λα Βέλια. Η πόλη ανέπτυξε επίσης τις χιονοδρομικές εγκαταστάσεις της, στο βαθμό που η Ανδόρρα Λα Βέλια ήταν υποψήφια πόλη για τους [[Χειμερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες 2010|Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 2010]].<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2002/06/05/sports/plus-olympics-sarajevo-bids-for-2010-games.html|title=Plus: Olympics; Sarajevo Bids for 2010 Games|work=The New York Times|date=2002-06-05|language=en-US|issn=0362-4331|accessdate=2020-08-06}}</ref> Ωστόσο, η Ανδόρρα Λα Βέλια δεν επιλέχθηκε μετά από έκθεση αξιολόγησης της [[Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή|ΔΟΕ]]. Επίσης, φιλοξένησε τους [[Αγώνες των Μικρών Κρατών της Ευρώπης]] το 1991 και το 2005.<ref>{{Cite web|url=http://www.eocgsse.org/information/|title=Games of Small States of Europe » Information|website=www.eocgsse.org|accessdate=2020-08-06}}</ref>
== Γεωγραφία ==
Η Ανδόρρα λα Βέλια βρίσκεται στα νοτιοδυτικά της Ανδόρρας (συντεταγμένες: {{Coord|42|30|N|1|30|E|}}),<ref>{{Cite web|url=http://earth-info.nga.mil/gns/html/cntry_files.html|title=NGA: Country Files|publisher=Earth-info.nga.mil|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120504031911/http://earth-info.nga.mil/gns/html/cntry_files.html|archivedate=2012-05-04|accessdate=2020-08-06}}</ref> στη συμβολή δύο ορεινών ρεμάτων, του Βαλίρα ντελ Νορντ (Βόρειο Βαλίρα) και του Βαλίρα ντε λ'Οριάν (Ανατολικό Βαλίρα), που συμβάλουν για να σχηματίσουν το [[Γκραν Βαλίρα]]. Συνορεύει με την αστική περιοχή [[Εσκάλντες-Ενγκορντάνι]] και βρίσκεται σε υψόμετρο 1.023 μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.
=== Κλίμα ===
Η Ανδόρα λα Βέλια έχει [[ωκεάνιο κλίμα]] ([[Κλιματική ταξινόμηση Κέππεν]]: '''Cfb'''), με θερμές ημέρες και δροσερές νύχτες το καλοκαίρι, και ψυχρούς έως κρύους χειμώνες με αρκετές χιονοπτώσεις. Η μέση ετήσια βροχόπτωση είναι 812,3 χιλιοστά.
{{Κουτί πληροφοριών καιρού
|location=Ανδόρρα λα Βέλια, υψόμετρο: 1.075μ (1971–2000, ακραίες τιμές 1934–σήμερα)
|year low C=3.9
|Jul record low C=3.0
|Jun record low C=0.0
|May record low C=−2.0
|Apr record low C=−7.0
|Mar record low C=−11.0
|Feb record low C=−16.0
|Jan record low C=−15.0
|Dec low C=-1.4
|Sep record low C=0.0
|Nov low C=0.6
|Oct low C=4.7
|Sep low C=8.5
|Aug low C=11.4
|Jul low C=11.4
|Jun low C=8.8
|May low C=5.3
|Apr low C=1.7
|Aug record low C=2.0
|Oct record low C=−6.0
|Feb low C=-1.8
|Jul precipitation mm=60.7
|source 2=Meteo Climat (ακραίες τιμές)<ref name = meteoclimat>
{{cite web
| url = http://meteo-climat-bzh.dyndns.org/index.php?page=stati&id=308
| title = Station Andorra la Vella
| publisher = Meteo Climat
|language = Fr
| accessdate = 2020-08-06}}</ref>
|source 1=ACDA<ref>{{cite web
|url=http://opengis.uab.cat/wms/ACDA/index.htm
|title=Andorra La Vella 1971-2000 averages
|publisher=ACDA
|accessdate=2020-08-06
|url-status=dead
|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160114053905/http://opengis.uab.cat/wms/ACDA/index.htm
|archivedate=2016-01-14
}}</ref>
|year precipitation mm=812.3
|Dec precipitation mm=67.9
|Nov precipitation mm=68.4
|Oct precipitation mm=72.4
|Sep precipitation mm=80.9
|Aug precipitation mm=85.6
|Jun precipitation mm=84.2
|Nov record low C=−10.5
|May precipitation mm=89.8
|Apr precipitation mm=71.2
|Mar precipitation mm=40.5
|Feb precipitation mm=37.9
|Jan precipitation mm=53.1
|precipitation colour=green
|year record low C=−19.5
|Dec record low C=−13.0
|Mar low C=-0.2
|Jan low C=-2.5
|collapsed=
|Aug record high C=35.9
|Mar high C=11.7
|Feb high C=8.9
|Jan high C=6.9
|year record high C=39.0
|Dec record high C=19.0
|Nov record high C=21.2
|Oct record high C=31.0
|Sep record high C=32.0
|Jul record high C=39.0
|May high C=17.6
|Jun record high C=37.4
|May record high C=29.2
|Apr record high C=29.0
|Mar record high C=24.8
|Feb record high C=20.0
|Jan record high C=18.0
|single line=y
|metric first=y
|Apr high C=13.3
|Jun high C=21.9
|year mean C=9.8
|Apr mean C=7.5
|Dec mean C=3.0
|Nov mean C=5.7
|Oct mean C=10.3
|Sep mean C=14.9
|Aug mean C=18.5
|Jul mean C=18.8
|Jun mean C=15.4
|May mean C=11.5
|Mar mean C=5.8
|Jul high C=26.2
|Feb mean C=3.5
|Jan mean C=2.2
|year high C=15.6
|Dec high C=7.5
|Nov high C=10.7
|Oct high C=16.0
|Sep high C=21.4
|Aug high C=25.4
|date=Ιούνιος 2015}}
=== Υποδιαιρέσεις ===
Η ενορία της Ανδόρρα λα Βέλια χωρίζεται στα χωριά της Ανδόρρα Λα Βέλια, της [[Λα Μαρτζινέντα]] και της [[Σάντα Κολόμα ντ' Αντόρα|Σάντα Κολόμα]].
=== Αξιοθέατα ===
[[Αρχείο:Andorra_la_Vella_-_footpath.jpg|αριστερά|μικρογραφία|Μονοπάτι στην Ανδόρρα Λα Βέλια]]
Το παλιό τμήμα της πόλης χαρακτηρίζεται από παλιούς πέτρινους δρόμους και σπίτια. Η κεντρική εκκλησία ''Església de Sant Esteve'' (Άγιος Στέφανος) είναι μέρος της περιοχής συχνά χαρακτηρίζεται ως το γραφικό σημείο της πόλης.<ref>{{Cite web|url=https://visitandorra.com/en/culture/church-of-sant-esteve|title=Church of Sant Esteve|website=Andorra Tourism|language=en|accessdate=2020-08-06}}</ref> Χτίστηκε σε [[Ρομανική αρχιτεκτονική|ρομανικό]] ύφος τον 11ο αιώνα. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, στην παλιά πόλη βρίσκεται επίσης το ιστορικό κοινοβούλιο της χώρας. Ίσως το παλαιότερο κτίριο της πόλης είναι μια άλλη εκκλησία, που χρονολογείται από τον ένατο αιώνα, αυτή της Σάντα Κολόμα.<ref>{{Cite web|url=http://www.world66.com/europe/andorra/andorralavella|title=Andorra la vella travel guide|website=www.world66.com|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100305074131/http://www.world66.com/europe/andorra/andorralavella|archivedate=2010-03-05|accessdate=2020-08-06}}</ref>
=== Δημογραφικά στοιχεία ===
Οι γηγενείς Ανδορρανοί αποτελούν μόνο το ένα τρίτο (33%) του πληθυσμού, με την πλειοψηφία να είναι [[Ισπανοί]] (43%) και σημαντικές μειονότητες [[Πορτογάλοι|Πορτογάλων]] (11%) και [[Γάλλοι|Γάλλων]] (7%).
== Πολιτισμός ==
Η πόλη είναι το πολιτιστικό κέντρο της χώρας, με το Κυβερνητικό Εκθεσιακό Κέντρο να λειτουργεί ως θέατρο και μουσείο. Η πλατεία έξω από το κτίριο του κοινοβουλίου είναι επίσης ο χώρος μιας σειράς εκδηλώσεων, και η πόλη φιλοξενεί μουσικό φεστιβάλ κάθε χειμώνα.
=== Γλώσσες ===
Τα [[Καταλανική γλώσσα|καταλανικά]] είναι η επίσημη γλώσσα, αν και ομιλούνται επίσης [[Ισπανική γλώσσα|ισπανικά]], [[Πορτογαλική γλώσσα|πορτογαλικά]] και [[Γαλλική γλώσσα|γαλλικά]]. Οι περισσότεροι από τους κατοίκους είναι [[Καθολική Εκκλησία|Ρωμαιοκαθολικοί]], με υψηλό προσδόκιμο ζωής άνω των 80 ετών.<ref>{{Cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/an.html#People|title=Europe :: Andorra — The World Factbook - Central Intelligence Agency|website=www.cia.gov|accessdate=2020-08-06}}</ref>
=== Αξιοσημείωτοι κάτοικοι ===
* [[Μαρκ Φορνέ Μολνέ]] (γεν. 1946), πρωθυπουργός της Ανδόρρας από το 1994 έως το 2005
* [[Λουίς Κλαρέ]] (γεν. 1951), βιολοντσελίστας, ειδικά μουσικής δωματίου
* [[Αλμπέρτ Σαλβαντό]] (γεν. 1951) συγγραφέας και βιομηχανικός μηχανικός
* [[Ζάουμε Μπαρτουμέου]] (γεν. 1954) νομικός και πολιτικός, αρχηγός της κυβέρνησης από το 2009 έως το 2011
* [[Ζουλί Μινοβές]] (γεν. 1969) διπλωμάτης, συγγραφέας και 13ος Πρόεδρος της [[Φιλελεύθερος Διεθνής|Φιλελεύθερης Διεθνούς]]
* [[Πέρε Λόπεθ Αγκράς]] (γεν. 1971) πολιτικός, πρωθυπουργός το 2011
== Οικονομία και υποδομές ==
[[Αρχείο:Andorra_la_Vella_central_street.jpg|αριστερά|μικρογραφία|Κεντρικός δρόμος στην Ανδόρρα Λα Βέλια]]
Η Ανδόρρα λα Βέλια είναι το εμπορικό κέντρο της χώρας. Στο σύνολο της χώρας, το 80% του [[Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν|ΑΕΠ]] προέρχεται από τους 10 εκατομμύρια τουρίστες που επισκέπτονται τη χώρα κάθε χρόνο. Η πόλη είναι επίσης η έδρα πολλών [[Τράπεζα|τραπεζών]] και επιχειρήσεων που ευδοκιμούν από τον [[Φορολογικός παράδεισος|φορολογικό παράδεισο]]. Το κράτος δεν είναι μέλος της [[Ευρωπαϊκή Ένωση|Ευρωπαϊκής Ένωσης]], αλλά έχει τελωνειακή συμφωνία με την ΕΕ και χρησιμοποιεί το [[ευρώ]].
=== Μεταφορές ===
Η Ανδόρρα λα Βέλια έχει άμεση πρόσβαση στις αεροπορικές μεταφορές με εμπορικές πτήσεις με ελικόπτερο από το [[Ελικοδρόμιο της Ανδόρρα λα Βέλια|ελικοδρόμιο της πόλης]], που βρίσκεται στο κέντρο της πόλης. Το [[αεροδρόμιο Ανδόρρα – Λα Σέου ντ'Ουργκέλ]] βρίσκεται 24 χλμ. νότια της πόλης και από τον Ιούλιο του 2015 εκτελούνται από αυτό δρομολόγια προς διάφορα αεροδρόμια της [[Ισπανία]]ς.<ref>{{Cite web|url=http://aeroportandorralaseu.cat/en/news/|title=News – Aeroport d'Andorra la Seu|website=aeroportandorralaseu.cat|accessdate=2020-08-06}}</ref> Τα κοντινά αεροδρόμια που βρίσκονται στην Ισπανία και τη Γαλλία παρέχουν πρόσβαση σε διεθνείς πτήσεις με τα πλησιέστερα αεροδρόμια να είναι στο [[Περπινιάν]] (156 χλμ.) και τη [[Λιέιδα]] (160 χλμ.). Τα μεγαλύτερα κοντινά αεροδρόμια είναι στην [[Τουλούζη]], τη [[Χιρόνα]] και τη [[Βαρκελώνη]].<ref>[http://www.andorra.ad/en-US/Useful_information/Pages/Com_arribar_amb_avio.aspx How to get to Andorra by Plane] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120531211418/http://www.andorra.ad/en-us/useful_information/pages/com_arribar_amb_autobus.aspx}}</ref>
Η Ανδόρρα λα Βέλια δε διαθέτει σιδηροδρομικό σταθμό, παρόλο που υπάρχουν υπηρεσίες μεταφοράς με λεωφορείο που συνδέουν την πόλη με σιδηροδρομικούς σταθμούς σε Γαλλία και Ισπανία.
== Εκπαίδευση ==
Το [[Ισπανικό Ινστιτούτο της Ανδόρρας]], ένα ισπανικό διεθνές σχολείο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, βρίσκεται στη [[Λα Μαργκινέντα]] στην Ανδόρρα Λα Βέλια. Το ισπανικό δημοτικό σχολείο είναι το Escuela Española de Andorra la Vella.<ref>{{Cite web|url=http://mariamoliner.educalab.es/|title=Home - Sistema Educativo Digital|website=mariamoliner.educalab.es|accessdate=2020-08-06}}</ref>
== Διεθνείς σχέσεις ==
Η Ανδόρα Λα Βέγια είναι [[Αδελφοποιήσεις|αδελφοποιημένη]] με τις ακόλουθες πόλεις:
*{{Flagicon|ESP}} [[Σαντ Πολ ντε Μαρ]], Ισπανία
*{{Flagicon|ESP}} [[Βαλς (Ισπανία)|Βαλς]], Ισπανία
=== Ένωση Ιβηροαμερικανικών πρωτευουσών πόλεων ===
Η Ανδόρα λα Βέλια είναι μέλος της [[Ένωση Ιβηροαμερικανικών Πρωτευουσών Πόλεων|Ένωσης Ιβηροαμερικανικών Πρωτευουσών Πόλεων]] από τις 12 Οκτωβρίου 1982.<ref>{{Cite web|url=http://www.munimadrid.es/UnidadWeb/Contenidos/EspecialInformativo/RelacInternac/RRII/HermanamientosyAcuerdos/Files/hermanamiento_UCCI.pdf|title=Declaración de Hermanamiento múltiple y solidario de todas las Capitales de Iberoamérica (12-10-82)|ημερομηνία=1982-10-12|format=PDF|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130510114810/http://www.munimadrid.es/UnidadWeb/Contenidos/EspecialInformativo/RelacInternac/RRII/HermanamientosyAcuerdos/Files/hermanamiento_UCCI.pdf|archivedate=2013-05-10|accessdate=2020-08-06}}</ref>
== Παραπομπές ==
<references/>
== Εξωτερικοί σύνδεσμοι ==
* [https://www.andorralavella.ad/ Δημοτικό συμβούλιο της Ανδόρρα Λα Βέγια] (στα καταλανικά)
{{πρωτεύουσες ευρωπαϊκών κρατών}}
{{authority control}}
{{DEFAULTSORT:Ανδορρα λα
[[Κατηγορία:Πόλεις της Ανδόρρας]]
| |||