|
Παραδοσιακά η χειρουργική του στόματος ανήκει στο ευρύτερο γνωστικό αντικείμενο της [[Οδοντιατρική|Οδοντιατρικής]] [[επιστήμη|επιστήμης]], αν και ανά τους αιώνες αναπτύχθηκε και ασκήθηκε τόσο από οδοντιάτρους, από ιατρούς αλλά και από μη ιατρούς όπως πρακτικούς, κουρείς, γυρολόγους κ.α. Η χειρουργική του στόματος σήμερα πλέον διδάσκεται ως αντικείμενο της Οδοντιατρικής επιστήμης και ασκείται από τους οδοντιάτρους (μέρος αυτής), τους χειρουργούς στόματος (εξειδικευμένοι οδοντίατροι) και τους [[Στοματική και Γναθοπροσωπική Χειρουργική|στοματικούς και γναθοπροσωπικούς χειρουργούς]] (ειδικευμένοι ιατροί κάτοχοι πτυχίου και Ιατρικής και Οδοντιατρικής). (βλέπε και Στοματική και Γναθοπροσωπική Χειρουργική)
==Ιστορική Αναδρομή==
Η '''Χειρουργική του Στόματος''' άρχισε να παίρνει μορφή ως υποαντικείμενο - εξειδίκευση της Οδοντιατρικής Επιστήμης στα μέσα του 19ου αιώνα, συμπίπτοντας ουσιαστικά με τις απαρχές της εδραίωσης της ανεξάρτητης πανεπιστημιακής Οδοντιατρικής εκπαίδευσης, την ανακάλυψη των αναισθητικών και των ακτίνων Χ. Αργότερα, κατά τον 20ο αιώνα η Χειρουργική του Στόματος ως οδοντιατρική εξειδίκευση, με τη σταδιακή προσθήκη και της βασικής ιατρικής εκπαίδευσης αποτέλεσε τη βάση για την ανάπτυξη της ειδικότητας της '''Στοματικής και Γναθοπροσωπικής Χειρουργικής''', αντικείμενο της οποίας αποτελεί η αντιμετώπιση ενός ευρύτατου φάσματος παθολογικών καταστάσεων στην στοματογναθική και τραχηλοπροσωπική περιοχή. Για περισσότερο από έναν αιώνα τα όρια μεταξύ των δύο εξειδικεύσεων αλλά και με τις συναφείς ιατρικές ειδικότητες (γενική χειρουργική, πλαστική χειρουργική, ΩΡΛ κτλ) παρέμειναν λίγο πολύ ασαφή. Σήμερα πλέον στην Ευρώπη θεωρούνται ανεξάρτητες εξειδικεύσεις, η μεν «'''Χειρουργική Στόματος'''» της οδοντιατρικής, η δε «'''Στοματική και Γναθοπροσωπική Χειρουργική'''» της ιατρικής η οποία όμως απαιτεί διπλή βασική εκπαίδευση και ιατρικής και οδοντιατρικής.
'''Πριν τον 19ο αιώνα'''
Μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα η απουσία επίσημης οδοντιατρικής εκπαίδευσης και οργανωμένων πανεπιστημιακών σχολών άφησε λίγο πολύ την άσκηση της οδοντιατρικής στα χέρια διαφόρων αυτοαποκαλούμενων θεραπευτών του στόματος όπως κουρέων, γυρολόγων, κομπογιαννιτών, ιερέων κ.α. Οι χειρουργικές επεμβάσεις στο στόμα που εκτελούσαν οι ασκούντες την οδοντιατρική μέχρι τότε επικεντρωνόταν κυρίως στις εξαγωγές δοντιών ή τις σχάσεις αποστημάτων. Από την άλλη μεριά η Ιατρική Επιστήμη ελάχιστη σημασία έδινε στη θεραπεία των νοσημάτων του στόματος, θεωρώντας μάλιστα την εξαγωγή δοντιού μια βάρβαρη θεραπευτική προσέγγιση, κατάλοιπο των βασανιστηρίων της Ιεράς Εξέτασης κατά τον Μεσαίωνα.
'''Τον 19ο αιώνα'''
Στις αρχές του 19ου αιώνα, μιας και μέχρι τα μέσα του αιώνα έλλειπε η επίσημη οδοντιατρική εκπαίδευση, η Χειρουργική του Στόματος ασκήθηκε και αναπτύχθηκε κυρίως από ιατρούς που θέλησαν να ασχοληθούν με την χειρουργική αντιμετώπιση παθολογικών καταστάσεων της στοματογναθικής περιοχής. Ο '''Simon Hullihen''' (1810-1857) στις Η.Π.Α. θεωρείται τυπικό παράδειγμα τέτοιου ιατρού ο οποίος χειρούργησε εκατοντάδες ασθενείς με λοιμώξεις του στοματογναθικού, κατάγματα γνάθων, υπερωϊοσχιστίες ή νευραγλγίες του τριδύμου. Ο S. Hullihen θεωρείται επίσης πρωτοπόρος στην αντιμετώπιση των περιακροριζικών βλαβών εισάγοντας μια μέθοδο τρυπανισμού διαμέσου της παρειακής επιφάνειας της φατνιακής απόφυσης μέχρι το οστό και τον μυλικό θάλαμο του υπαίτιου δοντιού (Επέμβαση κατά Hullihen, πρόδρομος της σημερινής ακρορριζεκτομής). Το 1843 το Οδοντιατρικό Κολλέγιο της Βαλτιμόρης (η πρώτη ιδρυθείσα πανεπιστημιακή Οδοντιατρική Σχολή στον κόσμο) του απένειμε τιμητικά το πτυχίου του οδοντιάτρου ως αναγνώριση της προσφοράς του.
«Πατέρας της Χειρουργικής του Στόματος» στις Η.Π.Α. θεωρείται '''James E.Garretson'''(1825-1895)ο οποίος κατείχε πτυχίο ιατρικής (Ιατρική Σχολή Πενσυλβανία) και μετέπειτα και οδοντιατρικής (Οδοντιατρική Σχολή Βαλτιμόρης), οποίος διετέλεσε και καθηγητής ανατομίας και χειρουργικής του Οδοντιατρικού Κολλεγίου της Φιλαδέλφεια. ΟJ. Garretson στα 1869 δημοσιεύει το βιβλίο''' «'''''Νοσήματα και Χειρουργική του Στόματος, των Γνάθων και των συναφών δομών''», καθορίζοντας τους στόχους αυτής της νεοαναδυώμενης εξειδίκευσης. Ο ίδιος ενθάρρυνε επίσης τη χρήση του οδοντιατρικού οδοντοφλύφανου στο οστό, σε μια εποχή που οι επεμβάσεις στο οστό γινόταν κατά κύριο λόγο με χειροκίνητα πριόνια και τρυπάνια ή σμίλες.
Την ίδια περίπου περίοδο (1845) ο οδοντίατρος '''Horace Wells''' (1815-1848) στις Η.Π.Α. ανακαλύπτει τις αναισθητικές ιδιότητες του εισπνεόμενου πρωτοξειδίου του αζώτου. Ο '''H. Wells''' ζήτησε από τον '''Gardner Q. Colton''' να του χορηγήσει το «ιλαρυντικό αέριο» και στη συνέχεια ένας άλλος οδοντίατρος ο '''John Riggs''' προέβει σε εξαγωγή ενός δοντιού στον Wells, χωρίς να νιώσει κανέναν πόνο. Η ανακάλυψη και διάδοση της αναισθησίας με εισπνοή πρωτοξείδιου του αζώτου έπαιξε σημαντικότατο ρόλο την ανάπτυξη της Χειρουργικής του Στόματος στις Η.Π.Α., δίνοντας τη δυνατότητα σε αρκετούς οδοντιάτρους να πραγματοποιούν ανώδυνες εξαγωγές δοντιών, αλλά και άλλες ενδοστοματικές χειρουργικές επεμβάσεις. Στους οδοντιάτρους αυτούς παραπέμπονταν οι ασθενείς που είχαν να κάνουν εξαγωγή δοντιού, όχι γιατί οι παραπέμποντες συνάδελφοί τους υστερούσαν σε τεχνική, αλλά λόγω του ανώδυνου της διαδικασίας που μπορούσαν να προσφέρουν. Οι οδοντίατροι αυτοί άρχισαν να αποτελούν μια «εξειδικευμένη» υπό μια έννοια κάστα, παίρνοντας το όνομα «εξοδοντιστές» (exodontists), λόγω του ότι η κύρια ενασχόλησή τους ήταν οι εξαγωγές δοντιών. Στις 29 Ιουνίου του 1918 ο '''Menifee Howard''' έστειλε γράμματα σε 125 εξοδοντιστές, καλώντας τους να οργανωθούν σε μια επιστημονική εταιρεία εξειδικευμένων οδοντιάτρων. Τα ονόματά τους τα βρήκε από τους εμπόρους που προμήθευαν αυτούς τους οδοντιάτρους με πρωτοξείδιο του αζώτου. Έτσι το 1918 στα πλαίσια του ετήσιου συνεδρίου της American Dental Association (A.D.A.) ιδρύεται η «'''American Society of Exodontists'''”. Το 1921 στο τρίτο ετήσιο συνέδριο της εταιρείας υπήρξε διαφωνία σχετικά με το όνομά της και μετονομάζεται σε «'''American Society of Oral Surgeons and Exodontists'''”. Το 1946 η εταιρεία μετονομάζεται σε «'''American Society of Oral Surgeons'''” και τέλος το 1975 σε «'''American Society of Oral and Maxillofacial Surgeons'''”. Οι ισχύς της συγκεκριμένης εταιρείας και οι βαθίες ιστορικές ρίζες της στην οδοντιατρική συνετέλεσαν στην μετέπειτα καθιέρωση της Στοματικής και Γναθοπροσωπικής Χειρουργικής ως αμιγώς οδοντιατρικής ειδικότητας στις Η.Π.Α., σε αντίθεση με τα κράτη της Ευρώπης όπου την καθιέρωσαν ως ιατρική ειδικότητα.
'''Τον 20ο αιώνα'''
Στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα οι δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι με την ανάγκη αντιμετώπισης των σοβαρότατων τραυματισμών της στοματογναθοπροσωπικής περιοχής έδωσαν νέα ώθηση στην περαιτέρω επέκταση της «'''Χειρουργικής του Στόματος'''» και στην σταδιακή διαμόρφωση μιας ανεπίσημης εξειδίκευσης, αυτής της «'''Γναθοπροσωπικής Χειρουργικής'''». Στις αρχές του 20ου αιώνα η γναθοπροσωπική περιοχή όπως αναφέρει ο βρετανός ιατρός-οδοντίατρος '''Sir W. Kelsey Fry''' (1989-1963) ήταν «απάτητη γη», καθώς οι γενικοί χειρουργοί ελάχιστη σημασία έδιναν, ενώ οι οδοντίατροι που ενδιαφερόντουσαν, καλούνταν να εκτιμήσουν τους τραυματίες πολλές ημέρες αργότερα. Όπως χαρακτηριστικά επίσης αναφέρει στο βιβλίο του ο Καθηγητής Στοματικής και Γναθοπροσωπικής Χειρουργικής '''Χ. Μάρτης''' η Γναθοπροσωπική Χειρουργική υπήρξε «''ένα πεδίο δράσης στο οποίο αλληλοεφάπτονταν και ασαφοποιούνταν τα όρια της τυπικής Οδοντιατρικής και της Χειρουργικής Στόματος αφ’ ενός και αφετέρου οι κλασικές ειδικότητες της Γενικής Χειρουργικής, της Ωτορινολαρυγγολογίας, της Οφθαλμολογίας, της Πλαστικής Χειρουργικής και της Ορθοπεδικής''».
Αρκετοί οδοντίατροι της περιόδου αυτής ως γνώστες του στοματογναθικού συμπλέγματος συνεργάστηκαν άριστα με γενικούς χειρουργούς ή ωτορινολαρυγγολόγους στην αντιμετώπιση γναθοπροσωπικών τραυματισμών, ως προς την πλαστική αποκατάσταση του προσώπου αλλά και του στόματος. Αυτοί οι ασχολούμενοι με τη Χειρουργική του Στόματος οδοντίατροι συχνά επεδίωξαν την απόκτηση και του πτυχίου της ιατρικής ώστε να επεκτείνουν τις εγχειρητικές τους δυνατότητες πέρα από τα όρια της στοματικής κοιλότητας. Παράλληλα, και αρκετοί ιατροί (γενικοί χειρουργοί ή ωτολαρυγγολόγοι) αναγνωρίζοντας τη σημασία της οδοντιατρικής εκπαίδευσης στην αντιμετώπιση των γναθοπροσωπικών παθολογικών καταστάσεων απέκτησαν το πτυχίο της οδοντιατρικής, πολλές φορές μάλιστα σε ηλικίες άνω των 40 ετών. Σημαντικά ονόματα της περιόδου αυτής αποτελούν οι '''Truman Brophy''' (1848-1928 Η.Π.Α.), '''Matthew Cryer''' (1840-1921 Η.Π.Α), '''Carl Partsch''' (1855-1932 Γερμανία), '''Sir W. Kelsey Fry''' (1989-1963, Μεγάλη Βρετανία), '''Varaztad Kazanjian''' (1879–1974, Η.Π.Α.) κ.α.
Ο '''Carl Partsch,''' ιατρός-γενικός χειρουργός και μετέπειτα καθηγητής της Οδοντιατρικής Σχολή του Βρότσλαβ, ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την χειρουργική των κύστεων (κυστοστομία με τεχνική κατά Partsch I 1892, ακρορριζεκτομή 1896, κυστοστομία με τεχνική κατά Partsch IΙ 1910). Περιγράφεται ως ο ιατρός που "έβαλε το νυστέρι στο χέρι του οδοντιάτρου", όχι μόνο για τη διάνοιξη οδοντογενών αποστημάτων αλλά και για επιτυχείς οδοντιατρικές χειρουργικές θεραπείες.
Αξιοσημείωτη επίσης τυγχάνει η αναφορά στον οδοντίατρο '''V. Kazanjian''' ο οποίος μετά την αποφοίτησή του από την Οδοντιατρική Σχολή του Χάρβαρντ των Η.Π.Α. ασχολήθηκε με την κλινική οδοντιατρική μέχρι την κήρυξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Κατά τη διάρκεια του πολέμου μετέβει στη Γαλλία όπου απέκτησε τεράστια εμπειρία στην γναθοπροσωπική και πλαστική χειρουργική αποκατάσταση των τραυματιών, θέτοντας
τις βάσεις της σύγχρονης '''πλαστικής χειρουργικής'''. Μετά τη λήξη του πολέμου από το 1922 έως το 1941 διετέλεσε καθηγητής Χειρουργική Στόματος στην Οδοντιατρική Σχολή του Χάρβαρντ, ενώ η Ιατρική Σχολή του ιδίου πανεπιστημίου τον ανακήρυξε πρώτο παγκοσμίως καθηγητή Πλαστικής Χειρουργικής. Όσον αφορά στις ενδοστοματικές επεμβάσεις η τεχνική εμβάθυνσης της προστομιακής αύλακας κατά '''Kazanjian''' αποτελεί έως σήμερα χρησιμοποιούμενη επέμβαση προπροσθετικής χειρουργικής για τη διευκόλυνση της εφαρμογής των ολικών οδοντοστοιχιών.
Μετά και τη λήξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και την τεράστια πρόοδο που σημειώθηκε στην χειρουργική του στοματογναθοπροσωπικού συμπλέγματος, η «'''Χειρουργική του Στόματος'''» ως οδοντιατρική εξειδίκευση βρέθηκε μπροστά σε ένα ιστορικό σταυροδρόμι επανακαθορισμού του φάσματος του αντικειμένου της. Ο ανεπίσημος μέχρι τότε όρος της «'''γναθοπροσωπικής χειρουργικής'''» είχε ήδη αρχίσει να αναδύεται και να διεκδικείται τόσο από οδοντιάτρους που ασχολούνταν με τη Χειρουργική του Στόματος, αρκετοί εκ των οποίων είχαν και πτυχίο ιατρικής, όσο και από ιατρούς με ειδικότητες όπως πλαστική χειρουργική, ωτορινολαρυγγολογία κ.α. Οι διαμάχες και οι αντιπαραθέσεις διήρκησαν αρκετά χρόνια ώστε τελικά σταδιακά να αρχίσει διεθνώς να παίρνει μορφή η ειδικότητα της «'''Στοματικής και Γναθοπροσωπικής Χειρουργικής'''».
Παρόλο που μετά τη λήξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου άρχισε να γίνεται διεθνώς αποδεκτό ότι οι ασκούντες τη νέα αυτή ειδικότητα της «'''Στοματικής και Γναθοπροσωπικής Χειρουργικής'''» ως επέκταση της οδοντιατρικής ειδικότητας της «'''Χειρουργικής Στόματος'''», θα έπρεπε απαραιτήτως να είναι κάτοχοι του πτυχίου της Οδοντιατρικής, μεγάλη διχογνωμία υπήρξε για την αναγκαιότητα και της λήψης του πτυχίου της Ιατρικής. Η διχογνωμία αυτή απασχολεί σε ορισμένες χώρες τους υπευθύνους έως σήμερα.
Χαρακτηριστικά είναι αυτά που αναφέρει στο βιβλίο του ο Καθηγητής Χ. Μάρτης για τις άκαρπες διαβουλεύσεις μεταξύ των εμπλεκομένων επιστημονικών εταιρειών κατά τη δεκαετία του ’80 για την διαμόρφωση διεθνώς μιας κοινής γραμμής για την ειδικότητα της «'''Στοματικής και Γναθοπροσωπικής Χειρουργικής'''»:
«''Παρά τις απεγνωσμένες ωστόσο προσπάθειες της εταιρείας (European Association for Maxillofacial Surgery) για συνεννόηση, τόσο με τους εθνικούς οδοντιατρικούς φορείς των ευρωπαϊκών κρατών και των Η.Π.Α. (ενώσεις συνδικαλιστικές, Οδοντιατρικές σχολές) όσο και με την τότε Διεθνή Ένωση των Χειρουργών Στόματος (International Association of Oral Surgery) κατά τα έτη κυρίως 1982-1988, αυτοί με πρωταγωνιστές τους Αμερικανούς αρνήθηκαν να συνεναίσουν στη διεύρυνση της Οδοντιατρικής "'''Χειρουργικής Στόματος'''" μη αποδεχόμενοι την ενσωμάτωση του πτυχίου της Ιατρικής. Έτσι το 1989 επετεύχθη μόνο στην Ευρωπαϊκή Ένωση η θεσμοθέτηση της '''Γναθοπροσωπικής Χειρουργικής''' με την ονομασία "'''Στοματο-Γναθοπροσωπική Χειρουργική'''" (Oral Maxillofacial Surgery) εντασσόμενη στην "'''Ευρωπαϊκή Ένωση Ιατρικών Ειδικοτήτων'''" (U.E.M.S.) ως ιατρική ειδικότητα με προϋπόθεση, για την είσοδο σε αυτή των ειδικευομένων, την κατοχή των πτυχίων Ιατρικής και Οδοντιατρικής και την υποχρέωση πενταετούς εκπαίδευσης-άσκησης στα κεφάλαια που προβλέπει το φάσμα δράσης της.''
''Σε όσα εκ των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποδέχθηκαν, νομοθετικά τη "Στοματική-Γναθοπροσωπική Χειρουργική" με τους όρους που έχει θέσει η U.E.M.S. (νομικά) ισχύει η αμοιβαιότητα υποχρεώσεων όπως η αναγνώριση της ειδικότητας, η άσκηση επαγγελματική και κυρίως η δυνατότητα μετεκπαίδευσης στα ευρωπαϊκά νοσοκομειακά κέντρα άσκησης για την ειδικότητα αυτή. Για την Ευρωπαϊκή Ένωση η "'''Χειρουργική Στόματος'''" έχει επίσης θεσμοθετηθεί, αλλά ως καθαρά οδοντιατρική ειδικότητα (Oral Surgery) σε όσα δε κράτη επιθυμούν, να ασκείται αυτή στην επικράτειά τους μπορεί να υπάρχει επίσημα μόνη ή και ως ανεξάρτητη από τη "Στοματο-Γναθοπροσωπική Χειρουργική", αλλά τα μέλη της δεν επιτρέπεται να ασκούν αυτή την τελευταία τη μεγάλη δηλ. ειδικότητα αφού δεν είναι ιατροί.''» (βλέπε και Στοματική και Γναθοπροσωπική Χειρουργική)
==Η ειδικότητα Σήμερα==
Στην Ευρώπαϊκή Ένωση η '''Χειρουργική Στόματος''' έχει οριστεί ως αμιγώς οδοντιατρική ειδικότητα με τις Κατευθυντήριες Οδηγίες (Οδηγία 2001/19/ΕΚ και Οδηγία 2005/36/ΕΚ η οποία ισχύει μέχρι και σήμερα με τις τελευταίες τροποποιήσεις με την Οδηγία 2013/55/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου). Σύμφωνα με τις ανωτέρω Οδηγίες το επάγγελμα του ιατρού και του οδοντιάτρου καθορίζονται ως διαφορετικά, με ανεξάρτητη βασική εκπαίδευση και με διαφορετικούς και ανεξάρτητους τίτλους ειδίκευσης. Έτσι, ορίστηκαν η «'''Χειρουργική Στόματος'''» και η «'''Ορθοδοντική'''» ως αμιγώς οδοντιατρικές ειδικότητες οι οποίες αποκτούνται με τριετή μεταπτυχιακή εκπαίδευση μετά τη λήψη τους πτυχίου της οδοντιατρικής. Αντίθετα, ως αμιγώς ιατρικές ειδικότητες ορίστηκαν η «'''Στοματική και Γναθοπροσωπική Χειρουργική'''» (η οποία αποκτάται με τετραετή νοσοκομειακή ειδίκευση μετά τη λήψη και των δύο πτυχίων ιατρικής και οδοντιατρικής) και η «'''Γναθοπροσωπική Χειρουργική'''» (η οποία αποκτάται με πενταετή νοσοκομειακή ειδίκευση μετά την λήψη μόνο του πτυχίου της ιατρικής).
| 