Στην ελληνική μυθολογία ο '''Αυγείας''' ήταν γιος του θεού [[Ήλιος (μυθολογία)|Ήλιου]] (ή του Ηλείου κατά τον Παυσανία, ή και του [[Φόρβαντας|Φόρβαντα]] κατά τον Απολλόδωρο) και της [[Υρμίνη|Υρμίνης]] ή Ιφιβόης ή Ναυσιδάμης και αδελφός του [[Ακτορας|Άκτορα]]. Σύμφωνα με τις πελοποννησιακές παραδόσεις, που ήταν διαδεδομένες σε όλους τους απογόνους των Δωριέων, ο Αυγείας ήταν βασιλιάς των Ηλείων (Επειών). Παρατηρείται εδώ το φαινόμενο της μυθολογικής συσχετίσεως παρόμοιων λέξεων: Ήλιος / Ηλείοι. Ο μυθικός κύκλος του Αυγεία ανήκει στη λατρεία του Ήλιου, που είχε μεγάλη διάδοση στην Ηλεία. Ως παιδιά του Αυγεία αναφέρονται οι [[ΦυλέαςΦιλέας]], [[Αγασθένης]], [[Αγαμήδη]] και [[Επικάστη]]. Κατ' άλλους όμως, η Επικάστη ήταν η σύζυγός του. Ο Αυγείας έλαβε μέρος και στην [[Αργοναυτική εκστρατεία]] και μάλιστα στην [[Ιλιάδα]] μνημονεύεται από τον [[Όμηρος|Όμηρο]] στις αφηγήσεις του [[Νέστορας|Νέστορα]] στους πολέμους μεταξύ των Ηλείων και των Πυλίων ότι ο Αυγείας ήταν βασιλεύς της Ήλιδας και πατέρας του Αγασθένη του Φιλέα και της Αγαμήδης.
Ο Αυγείας ήταν πολύ πλούσιος και είχε κληρονομήσει από τον πατέρα του έναπολλά κοπάδικοπάδια μεβοδιών τρειςκαι χιλιάδεςπροβάτων που αριθμούσαν μόνο τα βόδια περισσότερα από 3.000 (πρβλ. τα «βόδια του Ήλιου» στην ''Οδύσσεια''). Η κοπριά από αυτά τα βόδια δεν καθαριζόταν επί τριάντα ολόκληρα χρόνια, με αποτέλεσμα να φράξει τους στάβλους του. Στον Ηρακλή ανατέθηκε από τον Ευρυσθέα ως ένας από τους 12 άθλους του να καθαρίσει αυτούς τους στάβλους. Ο [[Ηρακλής (μυθολογία)|Ηρακλής]] παρουσιάσθηκε στον Αυγεία και μπροστά στο γιο του βασιλιά τον Φιλέα, του πρότεινε να τους καθαρίσει μέσα σε μία μόνο ημέρα με αντάλλαγμα το 1/10 του κοπαδιού, αποκρύπτοντάς του ότι είχε και σχετική εντολή. Ο βασιλιάς, πιστεύοντας ότι αυτό ήταν ακατόρθωτο, δέχθηκε. Ο Ηρακλής με τέχνασμαυδροφραγματικά τεχνάσματα επετέλεσε τον άθλο (για λεπτομέρειες βλ. [[Κόπρος του Αυγεία]], [[Άθλοι του Ηρακλή]]). Αλλά ο Αυγείας αρνήθηκε να του δώσει την αμοιβή με την πρόφαση ότι ο ήρωας δεν τα κατάφερε μόνος, παρά με τη βοήθεια του [[Ιόλαος|Ιόλαου]]. Το θέμα παραπέμφθηκε σε διαιτησία. Στη σχετική διαδικασία όμως ο γιος του βασιλιά, ο Φυλέας, παρουσιάσθηκε ως μάρτυρας και βεβαίωσε ότι πραγματικά ο πατέρας του είχε υποσχεθεί στον Ηρακλή την αμοιβή του 1/10 των βοδιών, ανεξαρτήτως βοήθειας. Τότε ο Αυγείας θυμωμένος εξόρισε τον γιο του μαζί με τον Ηρακλή. Οι Ηρακλής και Φυλέας κατέφυγαν στοεις [[Δουλίχιο]]Ώλενο προς τον Δεξαμενό, από όπου και οργάνωσαν με Αρκάδες εκστρατεία κατά του Αυγεία, η οποία, ύστερα από κάποιες αποτυχίες εξ ασθενείας του και εξ αυτής μη μπορώντας ν΄ αντιμετωπίσει τους φοβερούς Ηλιείς στρατηγούς Ακτορίωνες στην αρχή, τελικώςπου στέφθηκετον απόσυνέτριψαν, επιτυχία.τελικά Σύμφωνακατάφερε μενα μίαεκδικηθεί εκδοχήτον οΑυγεία Ηρακλήςκατά σκότωσετην τοντρίτη ΑυγείαΙσθμιάδα όπου αφού φόνευσε στις Κλεωναίς, όπου είχε στήσει ενέδρα, τους Ακτορίωνες έφθασε στην Ήλιδα εκ του [[Δουλίχιο|Δουλιχίου]] και έκανενικώντας βασιλιάφόνευσε τον Φυλέα,Αυγεία ενώπαραδίδοντας σύμφωνατο μεθρόνο στον Φιλέα. Κατ΄ άλλο άλλημύθο, ο Ηρακλής αιχμαλώτισε τον Αυγεία και τον παρέδωσε στον Φυλέα. ενώ κατ΄ άλλο μυθο ο Ηρακλής στο τέλος συγχώρεσε τον Αυγεία. Ο γιός αποκατέστησε στον θρόνο τον πατέρα του και μετανάστευσε στο Δουλίχιο. Τον Αυγεία διαδέχθηκε μετά από πολλά χρόνια ο [[Αγασθένης]] του οποίου ο γιος [[Πολύξενος]] μετείχε στον [[Τρωικός Πόλεμος|Τρωικό Πόλεμο]].
