Χαρτουλάριος: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

O '''O χαρτουλάριος''' (λατιν. chartularius)''' ήταν -στην ύστερη [[Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία|Ρωμαϊκή]] και [[Βυζαντινή Αυτοκρατορία|Βυζαντινή]] Αυτοκρατορία- ένας διοικητικός υπάλληλος, επιφορτισμένος με διοικητικά και [[Χρηματοοικονομικά|φορολογικά]] καθήκοντα, είτε ως υφιστάμενος υπάλληλος μίας υπηρεσίας ή επαρχίας, είτε ως επικεφαλής διαφόρων ανεξάρτητων γραφείων.

Ο λατινικός τίτλος προέρχεται από το [[Λατινική γλώσσα|λατινικό]] ''chartulārius'' προέρχεται από το ''charta'' (που προέρχεται από το ελληνικό ''χάρτης''), <ref>[[Robert S. P. Beekes|R. S. P. Beekes]], ''Etymological Dictionary of Greek'', Brill, 2009, p. 1616.</ref> ένας όρος που χρησιμοποιείται για επίσημα έγγραφα και βεβαιώνεται από το 326, όταν οι ''chartularii'' απασχολούντo στα δημόσια αρχεία (''scrinia'') των ανώτερων γραφείων του Ρωμαϊκού Kράτους (του [[Επαρχότητα του πραιτωρίου|praetorian prefecture]], του ''officium'', του ''magister militum'', κ.ά.). <ref name="ODB">{{Harvnb|Kazhdan|1991}}.</ref> Αρχικά κατώτεροι υπάλληλοι, τον 6ο αι. αυξήθηκαν σε σημασία, στονσε βαθμό που ο [[Πέτρος Πατρίκιος|Πέτρος ο Πατρίκιος]], όταν διακρίνει μεταξύ πολιτικών και στρατιωτικών αξιωματούχων, καλεί τους πρώτους ''χαρτουλαρικίους''. <ref>{{Harvnb|Bury|1911}}.</ref> Από τον 7ο αι., οι ''χαρτουλάριοι'' μπορούσαν είτε να χρησιμοποιηθούν ως επικεφαλής των τμημάτων σε μία φορολογική υπηρεσία (''(σέκρετον'' ή ''λογοθέσιον),''), ως επικεφαλής ανεξάρτητων τμημάτων, είτε στη [[Θέμα (Βυζάντιο)|θεματική]] (επαρχιακή) και [[Τάγμα (στρατιωτικό)|ταγματική]] διοίκηση, αν και· καταγράφεται επίσης και ο περιστασιακός διορισμός ''χαρτουλαρίων'' ως επικεφαλής στρατού. Το εκκλησιαστικό αντίστοιχο ονομαζόταν ''χαρτοφύλαξ,''· και οι δύο όροι μερικές φορές χρησιμοποιήθηκαν εναλλακτικά.

* Οι '''''χαρτουλάριοι του [οξέος] δρόμου''''' δρόμου (των γρήγορων επικοινωνιών),: υφιστάμενοι αξιωματούχοι του τμήματος του Δρόμου, κάτω από τον ''[[Λογοθέτης του Δρόμου|λογοθέτη του Δρόμου]]''. <ref>{{Harvnb|Bury|1911}}.</ref>

* Οι λεγόμενοι '''''χαρτουλάριοι μεγάλοι του σεκρέτου''''' ως επικεφαλής των διαφόρων γραφείων του τμήματος του ''Γενικού'' (του Γενικού Οικονομικού τμήματος) και οι {{Lang|grc|''χαρτουλάριοι τῶν ἀρκλῶν}}''<ref>TheΟ termόρος {{Lang|grc|ἀρκλα}} means "[money]σημαίνει box"κιβώτιο, i.e. "treasury"θησαυροφυλάκιο. {{Harvnb|Kazhdan|1991}}.</ref> ή {{Lang|grc|''ἔξω χαρτουλάριοι}}'' ως ανώτεροι αξιωματούχοι του θησαυροφυλακίου που αποστέλλοντο στις επαρχίες (έξω από την [[Βυζαντινή Κωνσταντινούπολη|Κωνσταντινούπολη]]). <ref>{{Harvnb|Kazhdan|1991}}; {{Harvnb|Bury|1911}}.</ref>

* Ο {{Lang|grc|''χαρτουλάριος τοῦ οἰκιστικοῦ}}'' ή πιο απλά ''ο οικιστικός'', του οποίου οι ακριβείς λειτουργίες είναι άγνωστες, πιστοποιείται επίσης υπό το ''Γενικόν''· ΈγινεΗ θέση του έγινε ανεξάρτητο γραφείο ως τον 11ο αι., αλλά εξαφανίζεται μετά. Καταγράφεται ότι αυτός ήταν υπεύθυνος για τις φορολογικές απαλλαγές και είχε διάφορα νομικά καθήκοντα σε ορισμένα ''θέματα'' τον 11ο αι. Το γραφείο μπορεί να είχε συσχετιστεί με τους Αυτοκρατορικούς τομείς (''οίκους''). <ref>{{Harvnb|Kazhdan|1991}}; {{Harvnb|Bury|1911}}.</ref>

* Οι '''''χαρτουλάριοι [μεγάλοι] του σεκρέτου''''', ως ανώτεροι υπάλληλοι του τμήματος του ''[[Λογοθέτης του Στρατιωτικού|λογοθέτη του Στρατιωτικού]]'', ο οποίος εποπτεύειεπόπτευε τα στρατιωτικά οικονομικά και περαιτέρω ''χαρτουλαρίους'' των (μεμονωμένων) ''θεμάτων'' και ''ταγμάτων'', εποπτεύοντας τις οικονομικές υποθέσεις των θεματικών στρατευμάτων και των Αυτοκρατορικών ''[[Τάγμα (στρατιωτικό)|ταγμάτων]]'', αντίστοιχα. <ref>{{Harvnb|Bury|1911}}.</ref>

* ΗΟ '''''χαρτουλάριος τou Σακελλίου''''', υπεύθυνος του ''Σακελλίου'' (Θησαυροφυλακίου, Ταμείου)''. <ref>{{Harvnb|Bury|1911}}.</ref>

* Ο '''''[[Βεστιάριον|χαρτουλάριος του βεστιαρίου]]''''', υπεύθυνος του ταμείου του Βεστιαρίου. <ref>{{Harvnb|Bury|1911}}.</ref>

* ΤοΟ '''''[[Κανίκλειος|χαρτουλάριος του κανικλείου]]''''', υπεύθυνος για το αυτοκρατορικό μελανοδοχείο ''κανίκλειο''), μία θέση που δινόταν σε έναν από τους πιο αξιόπιστους βοηθούς του Ρωμαίου Αυτοκράτορα. <ref>{{Harvnb|Kazhdan|1991}}; {{Harvnb|Bury|1911}}.</ref>

* ΤοO '''''χαρτουλάριος του σταύλου''''', αρχικά ένας υφιστάμενος αξιωματούχος, υπό τον ''κόμη του Σταύλου'',. τονTον 11ο αι. προστέθηκε το επίθετο ''μέγας'' και έγινε επικεφαλής τού τμήματός του, εποπτεύοντας τα Αυτοκρατορικά αγροκτήματα ιπποστασίων (''[[Μητάτο|μητάτα]]'' ή ''χαρτουλαράτα)'') στα [[Βαλκάνια]] και τη [[Μικρά Ασία|τη Μικρά Ασία]] και ήταν υπεύθυνος για την προμήθεια υποζυγίων της Αυτοκρατορικής σειράς αποσκευών. <ref name="Bury114">{{Harvnb|Bury|1911}}; {{Harvnb|Haldon|1999}}.</ref> ΈναΈνας ακόμη ''χαρτουλάριος,'' υπεύθυνος του μεγάλου καταυλισμού του στρατού (του ''απλήκτου'' ) στα [[Μαλάγινα]] της Βιθυνίας, ο ({{Lang|grc|''χαρτουλάριος τῶν Μαλαγίνων}})'' ήταν υφιστάμενος σε αυτόν.

* Δύο ''χαρτουλάριοι'', ένας για καθέναν από τους δύο ''δήμους'', -τους Μπλε (Βένετους) και τους Πράσινους,- της Ρωμαϊκής πρωτεύουσας, της Κωνσταντινούπολης. <ref>{{Harvnb|Bury|1911}}.</ref>

* Ο '''''μέγας χαρτουλάριος''''' ήταν ένας τίτλος επίτιμου δικαστηρίουΑυλικού της [[Υστεροβυζαντινή περίοδος|ΠαλαιολόγουΠαλαιολόγειας εποχής]], που ηχογράφησεκατέγραψε ο [[Γεώργιος Κωδινός|ψευδο-Κοδινός]], ο οποίος δεν συνεπαγότανείχε κανένακάποιο συγκεκριμένο γραφείο ή λειτουργία. <ref name="ODB">{{Harvnb|Kazhdan|1991}}.</ref>