Μαρία Κάλλας: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Το όνομα Χάρι Ουώλτερ Λέγκε τράπηκε στο μεταγραφικά απλούστερο (Ουώλτερ -> Γουόλτερ) και ορθότερο από άποψης προφοράς (Λέγκε -> Λεγκ) Χάρι Γουόλτερ Λεγκ. |
μ Αντικατάσταση νεκρής ιστοσελίδας που δινόταν ως επίσημη από το wikidata με την επίσημη δισκογραφική ιστοσελίδα και 3-4 αλλαγές γραμματικού χαρακτήρα —καμμία αλλαγή ως προς το περιεχόμενο. |
||
Γραμμή 9:
| τόπος θανάτου = [[Παρίσι]]
| αιτία θανάτου = [[Έμφραγμα του μυοκαρδίου]]
| ιστοσελίδα = www.maria-callas.com
}}
Η '''Μαρία Κάλλας''' [[Τάγμα της Αξίας της Ιταλικής Δημοκρατίας|<small>Commendatore OMRI</small>]] (2 Δεκεμβρίου 1923, [[Νέα Υόρκη]] – 16 Σεπτεμβρίου 1977, [[Παρίσι]]) ήταν κορυφαία [[Έλληνες|Ελληνίδα]] [[υψίφωνος]] του 20ού αιώνα. Η φωνητική τέχνη της και οι ιδιάζουσες υποκριτικές της ικανότητες έχουν επαινεθεί από πλήθος κριτικών. Το ρεπερτόριό της εκτεινόταν από την κλασική [[όπερα σέρια]] και τα [[μπελ κάντο]] έργα των [[Γκαετάνο Ντονιτσέττι|Ντονιτσέτι]], [[Βιντσέντζο Μπελίνι|Μπελίνι]] και [[Τζοακίνο Ροσσίνι|Ροσίνι]], φθάνοντας ως τη μεταγενέστερη όπερα των [[Τζουζέπε Βέρντι|Βέρντι]] και [[Τζάκομο Πουτσίνι|Πουτσίνι]]. Επιπλέον, στην αυγή της καριέρας της ερμήνευσε [[Μελόδραμα|μελοδράματα]] του [[Ρίχαρντ Βάγκνερ|Βάγκνερ]]. Τιμώντας τη μουσική και δραματική τέχνη της, το οπερατικό κοινό χαρακτήρισε την Κάλλας ''La Divina'' («Η Θεϊκή»).{{sfn|Dellenbaugh|2022|pp=x-xi}}
Γραμμή 18 ⟶ 19 :
==Πρώιμος βίος==
===Παιδική ηλικία και μετανάστευση στην Ελλάδα===
Η Μαρία Κάλλας γεννήθηκε στο νοσοκομείο Φλάουερ Χόσπιταλ της 5ης Λεωφόρου του Μανχάταν στις 2 Δεκεμβρίου 1923,{{Sfn|Πετσάλης-Διομήδης|2001|p=35-36}} από Έλληνες γονείς, τον Γεώργιο (Γιώργο) Καλογερόπουλο από το [[Νεοχώρι Ιθώμης Μεσσηνίας]] και την Ευαγγελία (Λίτσα) Δημητριάδου από τη [[Στυλίδα]] [[Νομός Φθιώτιδας|Φθιώτιδος]].{{Sfn|Πετσάλης-Διομήδης|2001|p=23}} Στο πιστοποιητικό γεννήσεώς της αναγράφεται το όνομα ''Sophie Cecelia Kalos'' («Σοφία Καικιλία Κάλος»)·{{sfn|Πετσάλης-Διομήδης|2001|p=35}} ο πατέρας της είχε αρχικώς αλλάξει το οικογενειακό επίθετο σε «Κάλος», αργότερα, όμως, το μετέτρεψε σε «Κάλλας» για λόγους ευφωνίας.{{sfn|Lowe|1986|p=113}}
Το ζευγάρι αντιμετώπισε ευθύς εξαρχής πλήθος προβλημάτων, μεταξύ των οποίων και η ασυμφωνία χαρακτήρων· η μητέρα της Κάλλας είχε βλέψεις για κοινωνική ανέλιξη και καλλιτεχνική αναγνώριση, κάτι που στερήθηκε ως νεαρή, ενώ ο πατέρας της είχε πιο περιορισμένες επιθυμίες και μηδαμινό ενδιαφέρον για τις τέχνες.{{sfn|Scott|1992|p=16}} Η γέννηση της πρώτης κόρης του ζεύγους, Υακίνθης (αργότερα «Τζάκι»), το 1917, δεν μείωσε τα προβλήματα της σχέσης τους, τα οποία επιδεινώθηκαν όταν το 1922 ο μοναχογιός τους, Βασίλης, πέθανε από [[μηνιγγίτιδα]] σε ηλικία μόλις δύο ετών.{{sfn|Scott|1992|p=5}} Έναν χρόνο αργότερα, το 1923, με τη μητέρα της έγκυο στην ίδια, ο πατέρας της Κάλλας αποφάσισε να μεταφέρει την οικογένεια στις Ηνωμένες Πολιτείες τις Αμερικής.{{sfn|Πετσάλης-Διομήδης|2001|p=32}} Τον Ιούλιο του 1923 αναχώρησαν για τη Νέα Υόρκη και εγκαταστάθηκαν αρχικώς στην [[Αστόρια (Κουίνς)|Αστόρια]], περιοχή στο [[Κουίνς]] με έντονα ελληνικό χαρακτήρα.{{sfn|DiGaetani|2021|p=13}}
Γραμμή 34 ⟶ 35 :
==Μουσική εκπαίδευση==
[[Αρχείο:Elvira de Hidalgo 3.jpg|μικρογραφία|Η Ελβίρα ντε Ιδάλγο (1891 - 1980), Ισπανίδα κολορατούρα και δασκάλα της Μαρίας Κάλλας, σε νεαρή ηλικία]]
Η Κάλλας έλαβε την μουσική της εκπαίδευση στην Αθήνα. Αρχικά, η μητέρα της επιχείρησε να την εγγράψει στο επιφανές Ωδείο Αθηνών, χωρίς επιτυχία· στην ακρόαση η άγουρη, ακόμα, και ανεκπαίδευτη φωνή της δεν εντυπωσίασε την επιτροπή, ενώ ο καλλιτεχνικός διευθυντής του ωδείου [[Φιλοκτήτης Οικονομίδης]] δεν θα την έκανε δεκτή αν δεν αποκτούσε το απαραίτητο θεωρητικό υπόβαθρο ([[σολφέζ]]). Το καλοκαίρι του 1937, η μητέρα της επισκέφτηκε τη δασκάλα μονωδίας [[Μαρία Τριβέλλα]] στο νεότερο [[Εθνικό Ωδείο (Ελλάδα)|Εθνικό Ωδείο]], ζητώντας της να αναλάβει ως μαθήτρια την κόρη της έναντι χαμηλού αντιτίμου. Το 1957, η Τριβέλλα
Δύο χρόνια μετά την έναρξη των μαθημάτων με την Τριβέλλα, η Κάλλας πέρασε ξανά από ακρόαση στο Ωδείο Αθηνών με την άρια ''Ocean, Thou Mighty Monster'' («Ωκεανέ, συ τέρας φοβερό») από την όπερα ''[[Όμπερον (όπερα)|Όμπερον]]'' του [[Καρλ Μαρία φον Βέμπερ|Βέμπερ]]. Η [[Ισπανία|Iσπανίδα]] σοπράνο [[κολορατούρα]] και καθηγήτρια μονωδίας, [[Ελβίρα ντε Ιδάλγο]], που βρισκόταν στην επιτροπή, περιέγραψε ότι άκουσε «στροβιλώδεις, φουσκωμένους καταρράκτες ήχων που ήταν, βέβαια, ανεξέλεγκτοι, αλλά σίγουρα γεμάτοι θεατρικότητα και συναίσθημα». Τη δέχτηκε αμέσως ως μαθήτριά της και, μετά από παράκληση της μητέρας της, συμφώνησε να αναμείνει ένα έτος ως την αποφοίτησή της από το Εθνικό Ωδείο.{{sfn|Scott|1992|p=26}} Στις 2 Απριλίου 1939, η Κάλλας ανέλαβε τον πρωταγωνιστικό ρόλο της Σαντούτσα σε μία μαθητική παραγωγή της όπερας του [[Πιέτρο Μασκάνι]] ''[[Καβαλερία Ρουστικάνα]]'' («Αγροτική Ιπποσύνη»). Η παράσταση ανέβηκε στο πρώτο [[Θέατρο Ολυμπία]], χώρο διεξαγωγής των παραστάσεων της [[Εθνική Λυρική Σκηνή|Εθνικής Λυρικής Σκηνής]], και το φθινόπωρο του ίδιου έτους η Κάλλας εγγράφηκε στην τάξη της Ελβίρα ντε Ιδάλγο στο Ωδείο Αθηνών.{{Sfn|Πετσάλης-Διομήδης|2001|p=139}}
Γραμμή 45 ⟶ 46 :
Μετά από σειρά εμφανίσεων ως μαθήτρια, η Κάλλας ανέλαβε κάποιους δευτερεύοντες ρόλους στην Εθνική Λυρική Σκηνή με την αρωγή της ντε Ιδάλγο.{{sfn|Πετσάλης-Διομήδης|2001|p=270}} Το επίσημο επαγγελματικό ντεμπούτο της έγινε κατά τη σεζόν 1940 – 1941 της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, στον μικρό ρόλο της Βεατρίκης στην [[οπερέτα]] ''[[Βοκκάκιος (οπερέτα)|Βοκκάκιος]]'' του [[Φραντς φον Σουπέ]].{{Sfn|Πετσάλης-Διομήδης|2001|p=214}} Όπως επιβεβαίωσαν αργότερα συνάδελφοί της από εκείνη την εποχή, το εργασιακό κλίμα που αντιμετώπισε τότε ήταν αρνητικό, με αρκετές εκ των υψιφώνων του θιάσου να βάλουν εναντίον της για λόγους επαγγελματικού ανταγωνισμού.{{Sfn|Πετσάλης-Διομήδης|2001|p=221-226}} Εντούτοις, η Κάλλας αντιπαρήλθε τις όποιες εχθρότητες και, εν τέλει, ανέλαβε τον πρώτο της πρωταγωνιστικό ρόλο στις 27 Αυγούστου 1942, εμφανιζόμενη ως Τόσκα στη φερώνυμη όπερα του Πουτσίνι.{{Sfn|Πετσάλης-Διομήδης|2001|p=286,293}} Κατά τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του 1943, συμμετείχε στον [[Χορωδία|χορό]] της ελληνικής όπερας [[Πρωτομάστορας|Ο ''Πρωτομάστορας'']] σε μουσική [[Μανώλης Καλομοίρης|Μανώλη Καλομοίρη]] και πλοκή βασισμένη στο ομώνυμο έργο που ο [[Νίκος Καζαντζάκης]] είχε συγγράψει το 1908 – 1909 στο [[Παρίσι]].{{Sfn|Πετσάλης-Διομήδης|2001|p=319-320}} Τον Ιούλιο του 1943 πρωταγωνίστησε ξανά ως Τόσκα στο Θερινό Θέατρο [[Πλατεία Κλαυθμώνος|Πλατείας Κλαυθμώνος]].{{Sfn|Πετσάλης-Διομήδης|2001|p=330}} Την άνοιξη του 1944 η Κάλλας επανεμφανίστηκε ως Σαντούτσα στην Καβαλερία Ρουστικάνα στο Θέατρο Ολυμπία, αυτή τη φορά ούσα επαγγελματίας υψίφωνος. Στη νέα παραγωγή του Πρωτομάστορα, που ανέβηκε στο [[Ωδείο Ηρώδου του Αττικού]] τον Ιούλιο του 1944, η μονωδός ανέλαβε τον πρωταγωνιστικό ρόλο.{{Sfn|Πετσάλης-Διομήδης|2001|p=391}}
Τον Απρίλιο και τον Μάιο του 1944 η Μαρία Καλογεροπούλου, όπως ήταν γνωστή τότε, πρωταγωνίστησε στην όπερα ''Tiefland'' («Στον Κάμπο») του [[Εζέν Ντ' Αλμπέρ]]. Για την ερμηνεία της κατά την πρεμιέρα της 22ας Απριλίου 1944, δέχτηκε διθυραμβικές κριτικές· ειδικότερα η κριτικός [[Σοφία Σπανούδη|Σοφία Κ. Σπανούδη]] ανέφερε ότι «η δραματική σοπράνο δις Καλογεροπούλου είνε [sic] μία εξόχως δυναμική καλλιτέχνις [sic] με τα σπανιώτερα [sic] δραματικά και μουσικά χαρίσματα. Στον καταθλιπτικό και μουσικώς αγνώμονα ρόλο της Μάρθας θριάμβευσε σ’ όλη τη γραμμή».{{sfnm|1a1=Πετσάλης-Διομήδης|1y=2001|1p=376|2a1=Βίδος 1-04-2016}} Ακόμα, ο έτερος πρωταγωνιστής του έργου, [[βαρύτονος]] [[Ευάγγελος Μαγκλιβέρας]], περιέγραψε την ερμηνεία της Καλογεροπούλου ως «μια θεατρική ερμηνεία του επιπέδου μιας [[Τραγωδία|τραγικής]] ηθοποιού» και την φωνή της ως «εξαίρετη» και «εκθαμβωτικής φυσικής ευφράδειας». Κατά την κριτικό [[Αλεξάνδρα Λαλαούνη]] επρόκειτο για «ένα από εκείνα τα θεόσταλτα ταλέντα που μπορεί κανείς μόνο να τα θαυμάζει».{{sfn|Πετσάλης-Διομήδης|2001|pp=375-377}} Το έργο ''[[Φιντέλιο]]'' του [[Λούντβιχ βαν Μπετόβεν|Μπετόβεν]], στο οποίο η Κάλλας πρωταγωνίστησε ως Λεονόρε, ανέβηκε στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού κατά τον Αύγουστο και Σεπτέμβριο του 1944, σε μια μεταφορά στην [[ελληνική γλώσσα]]. Ο [[Γερμανοί|
Ακολούθησε το έργο ''Der Bettelstudent'' («Ο ζητιάνος φοιτητής») του [[Καρλ Μιλλαίκερ]] στο Θερινό Θέατρο [[Λεωφόρος Αλεξάνδρας|Λεωφόρου Αλεξάνδρας]] το Σεπτέμβριο του 1945, όπου η Κάλλας ερμήνευσε τον πρωταγωνιστικό ρόλο της Λάουρα{{Sfn|Πετσάλης-Διομήδης|2001|p=498-499}} και άλλη μία παραγωγή του έργου ''Στον Κάμπο'' τον Μάρτιο του 1945, η τελευταία της μονωδού εκείνη την περίοδο.{{Sfn|Πετσάλης-Διομήδης|2001|p=456}} Μετά την [[Απελευθέρωση της Αθήνας (1944)|απελευθέρωση της Ελλάδας]], η ντε Ιδάλγο συμβούλευσε την Κάλλας να συνεχίσει την καριέρα της στην Ιταλία. Αφού ολοκλήρωσε μια συναυλιακή περιοδεία ανά την Ελλάδα, η Κάλλας προτίμησε να μεταβεί στις Ηνωμένες Πολιτείες για να συναντήσει τον πατέρα της και να κυνηγήσει τις εκεί ευκαιρίες. Αναχώρησε για την Αμερική στις 14 Σεπτεμβρίου 1945, έχοντας συμμετάσχει σε 56 παραστάσεις
==== Οι κατηγορίες την περίοδο της Κατοχής ====
Γραμμή 107 ⟶ 108 :
[[Αρχείο:CallasAmsterdam1973a.jpg|μικρογραφία|Η Κάλλας με τον Ντι Στέφανο στην αποχαιρετιστήρια συναυλία τους στο Άμστερνταμ στις 11 Δεκεμβρίου 1973]]Τον Ιούλιο του 1965 η Κάλλας συμμετείχε για τελευταία φορά σε σκηνική παρουσίαση όπερας, πρωταγωνιστώντας ως Τόσκα σε μια επιτυχημένη{{Sfn|Jellinek|1986|p=340}} παραγωγή στη Βασιλική Όπερα του Λονδίνου, με σκηνοθέτη τον Φράνκο Τζεφιρέλι.{{Sfn|Ardoin|1991|p=17}} Αρκετά νωρίτερα, προσωπικοί λόγοι —συναισθηματικοί αλλά και υγείας— είχαν οδηγήσει στη σταδιακή αραίωση των εμφανίσεών της. Στις σπανιότερες αυτές παραστάσεις, άρχισαν να γίνονται περισσότερο εμφανή ορισμένα τεχνικά προβλήματα που είχε αποκτήσει η φωνή της, με τις εικασίες για τα αίτιά τους να πληθαίνουν.{{Sfnm|1a1=Jellinek|1y=1986|1pp=v-vi|2a1=Scott|2y=1992|2p=151}} Μετά το 1965, η Κάλλας δεν ξανατραγούδησε δημοσίως για οκτώ έτη.{{Sfnm|1a1=Ardoin|1y=1991|1p=208|2a1=Lowe|2y=1986|2p=6}}
Το 1969 γνωρίστηκε με τον Ιταλό σκηνοθέτη [[Πιερ Πάολο Παζολίνι|Πιέρ Πάολο Παζολίνι]]. Ανέπτυξαν στενή φιλία, από την οποία προέκυψε η ιδέα μιας κινηματογραφικής μεταφοράς της
Το 1973, η Κάλλας σκηνοθέτησε την όπερα ''[[Ο Σικελικός Εσπερινός|Σικελικός Εσπερινός]]'' στο [[Τεάτρο Ρέτζο]] του [[Τορίνο]] από κοινού με τον φίλο και επί σειρά ετών συνεργάτη της τενόρο [[Τζουζέπε Ντι Στέφανο]].{{sfnm|1a1=Wisneski|1y=1975|1p=370|2a1=Στασινοπούλου|2y=1981|2p=322}} Την ίδια χρονιά, ξεκίνησε μαζί του μια παγκόσμια «αποχαιρετιστήρια περιοδεία». Κατά τη διετία 1973 – 1974, Κάλλας και Ντι Στέφανο τραγούδησαν σε δεκάδες πόλεις, μεταξύ των οποίων μεγάλες πρωτεύουσες της [[Ευρώπη|Ευρώπης]], της Αμερικής και της [[Άπω Ανατολή|Άπω Ανατολής]].{{Sfn|Scott|1992|p=246, 248}} Σε εκείνο το σημείο, έχοντας μείνει για χρόνια χωρίς καθημερινή εξάσκηση και πάσχοντας από πιθανολογούμενα προβλήματα υγείας, η φωνή της Κάλλας είχε υποβαθμιστεί σημαντικά ως προς την ποιότητά της.{{Sfn|Ardoin|1991|p=197}} Κατά τον Μάικλ Σκοτ, η περιοδεία σημαδεύτηκε από την ερμηνευτική αδυναμία των δύο μονωδών και την ασυνέπεια του Ντι Στέφανο, που, σε πολλές περιπτώσεις, δεν κατάφερε να ολοκληρώσει το εκάστοτε συναυλιακό πρόγραμμα ή δεν εμφανίστηκε εξαρχής στη σκηνή δηλώνοντας αδιαθεσία. Ωστόσο, ο Σκοτ σημείωσε ότι εν γένει το κοινό υποδέχτηκε τους ερμηνευτές με θέρμη, όντας εστιασμένο στην πρότερη φήμη τους.{{Sfn|Scott|1992|p=246-247}} Ο κριτικός μουσικής και φίλος της Κάλλας, [[Τζον Αρντόιν]], εξέφρασε τις ίδιες θέσεις, προσθέτοντας ότι η μονωδός δεν επέλεξε για την περιοδεία άριες που να ταιριάζουν στη φωνητική της κατάσταση, δυσχεραίνοντας η ίδια τη θέση της.{{Sfn|Ardoin|1991|p=201-202}} Η περιοδεία έληξε στο [[Σαππόρο]] της [[Ιαπωνία|Ιαπωνίας]] στις 11 Νοεμβρίου 1974, με την τελευταία δημόσια καλλιτεχνική εμφάνιση της Κάλλας.{{Sfnm|1a1=Wisneski|1y=1975|1p=384|2a1=Στασινοπούλου|2y=1981|2p=332|3a1=Scott|3y=1992|3p=248}}
Γραμμή 113 ⟶ 114 :
==Τελευταία χρόνια==
===Η σχέση με τον Ωνάση===
[[Αρχείο:Churchill and Maria Callas.jpg|μικρογραφία|Η Μαρία Κάλλας σε συζήτηση με τον [[Ουίνστον Τσώρτσιλ|Ούινστον Τσώρτσιλ]] στη [[Θαλαμηγός|θαλαμηγό]] του Ωνάση ''[[Christina O]]''. το 1959]]Τον Σεπτέμβριο του 1957, σε ένα πάρτι που είχε διοργανώσει η ίδια, η κοσμικογράφος [[Έλσα Μάξγουελ]] σύστησε την Κάλλας στον Έλληνα εφοπλιστή και επιχειρηματία Αριστοτέλη Ωνάση.{{Sfn|Γαλατόπουλος|1998|p=294}} Εν καιρώ, η γνωριμία τους εξελίχθηκε σε μια πολυσυζητημένη σχέση.{{Sfnm|1a1=Scott|1y=1992|1p=215|2a1=Jellinek|2y=1986|2p=341}} Το 1959, μετά από δέκα χρόνια γάμου, η Κάλλας άφησε τον Μενεγκίνι. Σύμφωνα με τον σχετικό ελληνικό νόμο της εποχής, όποιος γάμος Έλληνα ή Ελληνίδας δεν είχε τελεστεί σε [[Ορθόδοξη Εκκλησία|Ορθόδοξη εκκλησία]] κρινόταν άκυρος.
Ο Αριστοτέλης Ωνάσης πέθανε στο Παρίσι στις 15 Μαρτίου 1975. Πιθανότατα ο θάνατος του, αλλά και η δολοφονία του Πιέρ Πάολο Παζολίνι στις 2 Νοεμβρίου 1975,{{sfn|Lord 1975-11-03}} στοίχισαν στην Κάλλας,{{Sfn|Jellinek|1986|p=341}} που συνέχισε να ζει απομονωμένη στο διαμέρισμά της στο Παρίσι με μόνη συντροφιά την πιστή οικονόμο της, Μπρούνα, και τον μπάτλερ της, Φερούτσιο.{{Sfnm|1a1=Στασινοπούλου|1y=1981|1p=280-281|2a2=Πετσάλης-Διομήδης|2y=2001|2p=570|3y=1998|3a1=Γαλατόπουλος|3p=459}}
| |||