Μεγάλη Ζακερί
Η Μεγάλη Ζακερί (γαλλικά: Grande Jacquerie) ή απλά Ζακερί ήταν μια εξέγερση των χωρικών εναντίον των ευγενών που έλαβε χώρα στη βόρεια Γαλλία στις αρχές του καλοκαιριού του 1358 κατά τη διάρκεια του Εκατονταετούς Πολέμου (1337-1453). Η εξέγερση εξαπλώθηκε στις περιοχές του Παρισιού, της Πικαρδίας, Καμπανίας, Αρτουά και Νορμανδίας, επικεντρώθηκε στην κοιλάδα του Ουάζ βόρεια του Παρισιού και κατεστάλη μετά από μερικές εβδομάδες βίας.[1]
Η εξέγερση έγινε γνωστή ως «Ζακερί», επειδή οι ευγενείς ονόμαζαν υποτιμητικά κάθε χωρικό Ζακ (Ιάκωβο) ή Ζακ Μπονόμ (χαζο-Ιάκωβο).[2] Ο αυλικός χρονικογράφος Ζαν Φρουασάρ, όπως και η πηγή του το χρονικό του Ζαν λε Μπελ, αναφέρεται στον επικεφαλής της εξέγερσης ως Ζακ Μπονόμ αν και στην πραγματικότητα ο αρχηγός της Ζακερί ονομάζονταν Γκιγιώμ Καλ. Η λέξη Ζακερί έγινε συνώνυμο των αγροτικών εξεγέρσεων γενικά τόσο στα γαλλικά όσο και στα αγγλικά .[3]
Ιστορικό υπόβαθρο - Αιτίες Επεξεργασία
Η εξέγερση Ζακερί εκδηλώθηκε σε μια κρίσιμη περίοδο του Εκατονταετούς Πολέμου. Το 1358 ήταν χρόνος βαθιάς πολιτικής αβεβαιότητας για τη βόρεια Γαλλία. Ο Γάλλος βασιλιάς Ιωάννης Β' είχε αιχμαλωτισθεί από τους Άγγλους κατά τη διάρκεια της μάχης του Πουατιέ τον Σεπτέμβριο 1356, μια ήττα που είχε καταρρακώσει το γόητρο των φεουδαρχών και το ηθικό των ιπποτών τους. Την ήττα αυτή ακολούθησε μια ανακωχή και οι εχθροπραξίες προσωρινά σταμάτησαν. Η γαλλική ύπαιθρος υπέφερε όμως από επιθέσεις και λεηλασίες από συμμορίες άνεργων μισθοφόρων που απασχολούνταν από τους Άγγλους κατά τη διάρκεια του Εκατονταετούς πολέμου και οι οποίοι αφέθηκαν ανεξέλεγκτοι να ρημάζουν τις αγροτικές περιοχές με λαφυραγωγία και εμπρησμούς, χωρίς οι φεουδάρχες να μπορούν να επιβάλουν την τάξη.
Την απόγνωση των χωρικών ενίσχυαν ακόμη περισσότερο οι απαιτήσεις των ευγενών σε φόρους και υποχρεωτική εργασία (για την επισκευή των κατεστραμμένων από τον πόλεμο πύργων με εργασία χωρίς αποζημίωση), καθώς και οι απαιτήσεις του δελφίνου Καρόλου, μετέπειτα Καρόλου Ε', για την ενίσχυση των οχυρώσεων στο Παρίσι και για τα λύτρα που έπρεπε να πληρωθούν στους Άγγλους για την απελευθέρωση του αιχμάλωτου βασιλιά-πατέρα του και των υπόλοιπων αριστοκρατών. [4]Πολλοί χωρικοί αμφισβητούσαν την υποχρέωσή τους να πληρώνουν φόρους και να εργαστούν για μια ανώτερη τάξη που δεν ανταποκρίνονταν στη φεουδαρχική υποχρέωσή της να τους προστατεύει.
Επί πλέον, στο Παρίσι η πολιτική κατάσταση ήταν στο χείλος της καταστροφής, καθώς την εξουσία του δελφίνου Καρόλου αμφισβητούσαν επαναστατημένες ομάδες υπό τον Ετιέν Μαρσέλ που επιζητούσαν μεταρρυθμίσεις στη γαλλική μοναρχία αλλά και ο Κάρολος Β΄ βασιλιάς της Ναβάρρας, ο οποίος επεδίωκε τον θρόνο της Γαλλίας εκμεταλλευόμενος και επιτείνοντας την πολιτική σύγχυση.
Η εξέγερση Επεξεργασία
Η αφορμή για την εξέγερση ήταν μια συμπλοκή που έγινε στις 23 Μαΐου 1358 [5]στο χωριό Σαιν-Λε ανάμεσα σε «κακοποιούς» (συμμορία άνεργων μισθοφόρων) και στους χωρικούς.[6] Καθώς οι χωρικοί είχαν φθάσει στα έσχατα όρια της αντοχής τους, εξεγέρθηκαν με καταπληκτική μανία. Ενώθηκαν με τους κατοίκους των γειτονικών χωριών και έθεσαν τον Γκιγιώμ Καλ επί κεφαλής τους. Σύντομα η εξέγερση επεκτάθηκε σε όλη την ύπαιθρο της βόρειας Γαλλίας. Οι χωρικοί επιτέθηκαν χωρίς κανένα σαφές πρόγραμμα και κατέστρεψαν μεγάλο αριθμό φεουδαρχικών πύργων, σκοτώνοντας τους ευγενείς και διαπράττοντας κάθε είδους ακρότητες. Οι εξεγερμένοι χωρικοί ενώθηκαν με τις επαναστατημένες δυνάμεις του Παρισιού, ηγέτης των οποίων ήταν ο Ετιέν Μαρσέλ.
Ο χρονικογράφος Ζαν Φρουασάρ απεικόνισε τη σκληρότητα του Ζακ Μπονόμ, με εικόνες που περιγράφουν τις ακρότητες των χωρικών που τους χαρακτηρίζει ως «λυσσασμένα σκυλιά». Στο χρονικό του παραθέτει γεγονότα που δίνουν έμφαση στην ωμότητα των εξεγερμένων:
«Δήλωσαν ότι όλοι οι ευγενείς του βασιλείου της Γαλλίας, οι ιππότες και οι άρχοντες, μισούσαν και πρόδωσαν τη βασιλεία και ότι θα ήταν πολύ καλό να τους καταστρέψουν όλους. [...] Στη συνέχεια συγκεντρώθηκαν και έφυγαν χωρίς περαιτέρω συμβουλές και χωρίς πανοπλίες, οπλισμένοι μόνο με σιδερένιες ράβδους και μαχαίρια και πήγαν πρώτα στο σπίτι ενός ιππότη που έμενε κοντά. Κατέστρεψαν το σπίτι και σκότωσαν τον ιππότη, την κυρία και τα παιδιά, μικρά και μεγάλα, και έκαψαν το σπίτι. [...] Σκότωσαν έναν ιππότη, τον σούβλισαν και τον έψησαν μπροστά στη γυναίκα και τα παιδιά του...... »[7]
Ο Ζαν ντε Βενέτ, ένας μοναχός του τάγματος των Καρμελιτών, ταπεινής καταγωγής, στο χρονικό του έδειξε περισσότερη κατανόηση για τους χωρικούς:[8]
«Την ίδια χρονιά το 1358, το καλοκαίρι, οι χωρικοί που ζούσαν γύρω από το Σαιν-Λε και το Κλερμόν-αν-Μπωβαιζί, βλέποντας τις δυστυχίες και τις καταπιέσεις που υφίσταντο από όλες τις πλευρές χωρίς οι άρχοντές τους να τους προστατεύουν - αντίθετα, τους επιτέθηκαν σαν να ήταν εχθροί τους - εξεγέρθηκαν εναντίον των ευγενών της Γαλλίας και έλαβαν τα όπλα. Συγκεντρώθηκαν σε ένα μεγάλο πλήθος, εξελέγη ως αρχηγός ένας πολύ ικανός χωρικός, ο Γκιγιώμ Καλ, ντόπιος από το Μελό».
Καταστολή της εξέγερσης Επεξεργασία
Η εξέγερση κατεστάλη από τους Γάλλους ευγενείς και τα στρατεύματα του Καρόλου της Ναβάρρας, εξαδέλφου, γαμπρού και θανάσιμου εχθρού του δελφίνου Καρόλου, μετέπειτα Καρόλου Ε', του οποίου τον θρόνο προσπαθούσε να σφετεριστεί. Ο στρατός και οι εξεγερμένοι χωρικοί συναντήθηκαν κοντά στο Μελό στις 10 Ιουνίου 1358 και ο Γκιγιώμ Καλ, ο ηγέτης της εξέγερσης, προσκλήθηκε από τον Κάρολο της Ναβάρρας σε συνομιλίες για εκεχειρία. Αστόχαστα ο Καλ πήγε στο εχθρικό στρατόπεδο, όπου συνελήφθη από τους Γάλλους ευγενείς, οι οποίοι θεώρησαν ότι οι συμβάσεις και τα πρότυπα της ιπποσύνης δεν ίσχυαν γι 'αυτόν, βασανίστηκε και αποκεφαλίστηκε. [9]
Ο στρατός του που αποτελούνταν από 20.000 άνδρες, σύμφωνα με τον Φρουασάρ, έμεινε χωρίς αρχηγό και κατατροπώθηκε από τους σιδηρόφρακτους ιππότες. Στη μάχη του Μελό που ακολούθησε και σε μια εκστρατεία τρομοκρατίας που εξαπολύθηκε σε όλη την περιοχή του Μπωβαί, οι ιππότες και οι μισθοφόροι διέτρεξαν την ύπαιθρο εξοντώνοντας κάθε ύποπτο συμμετοχής στην εξέγερση. Εκτιμάται ότι 20.000 χωρικοί σκοτώθηκαν στις εκκαθαρίσεις που ακολούθησαν.
Παραπομπές και σημειώσεις Επεξεργασία
- ↑ . «herodote.net/21_mai_1358-evenement-13580521.php».
- ↑ Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα τομ. 25, σελ. 317
- ↑ Αν και υπάρχει κάποια διαφωνία για το αν ο όρος Ζακερί σε σχέση με τις λαϊκές εξεγέρσεις προηγήθηκε της εξέγερσης του 1357, η πρώτη αναφορά γίνεται στα Χρονικά και Αρχεία της Γαλλίας που δημοσιεύθηκαν το 1492.
- ↑ Ευρωπαϊκή ιστορία, E. Burns τομ.1, σελ.23
- ↑ Renée Grimaud,1001 secret d'histoire de France , septembre 2016, 312 p. (ISBN 978-2-8104-1859-6), lire "La grande jacquerie" p.123.
- ↑ . «Britannica/Jacquerie».
- ↑ . «sourcebooks.fordham.edu/source/froissart2.asp».
- ↑ Jean de Venette,Chronique dite de Jean de Venette , Paris, Le livre de poche, 2011, 501 p. (ISBN 978-2-253-08877-6).
- ↑ Barbara Tuchman. A Distant Mirror. Alfred A. Knopf, NY (1978). p. 155ff.