Εκλαΐκευση της επιστήμης
Η εκλαΐκευση της επιστήμης είναι η παρουσίαση της επιστήμης με τρόπο κατανοητό από το ευρύ κοινό, τον μέσο δηλαδή άνθρωπο, στον οποίο και απευθύνεται. Η εκλαΐκευση της επιστήμης μπορεί να γίνεται σε γραπτή μορφή από επαγγελματίες επιστημονικούς δημοσιογράφους (η επιστημονική δημοσιογραφία είναι ειδικότητα που δεν διδάσκεται στην Ελλάδα) ή σε κάθε είδους μορφή από τους ίδιους τους επιστήμονες. Οι μορφές εκλαϊκεύσεως περιλαμβάνουν τα βιβλία, τα άρθρα σε περιοδικά και ιστοσελίδες, τα τηλεοπτικά και κινηματογραφικά ντοκιμαντέρ, και τα μουσεία φυσικών επιστημών.
Λειτουργία Επεξεργασία
Η εκλαΐκευση της επιστήμης αποτελεί μία γεφύρωση ανάμεσα στην επιστημονική (ερευνητική) βιβλιογραφία ως επαγγελματικό μέσο επιστημονικής έρευνας και στο πεδίο των γενικών πνευματικών και πολιτικών συζητήσεων. Σκοπός της είναι να περιγράψει με περισσότερο κατανοητή γλώσσα τα επιτεύγματα της επιστήμης, μεταδίδοντας αναλλοίωτες τις μεθόδους, την ακρίβεια και το πνεύμα της. Πολλές αντιγνωμίες πάνω σε επιστημονικά θέματα συζητούνται σε εκλαϊκευτικά βιβλία και άρθρα, που συχνά έχουν και φιλοσοφικές προεκτάσεις, όπως ο βιολογικός ντετερμινισμός και οι βιολογικές συνιστώσες της ευφυΐας. Στην πραγματικότητα, η γενικότερη συζήτηση για αυτά τα θέματα αναζωπυρώθηκε από βιβλία εκλαϊκευμένης επιστήμης, όπως τα The Mismeasure of Man και The Bell Curve.[1]
Σκοπός της επιστημονικής βιβλιογραφίας είναι η πληροφόρηση των άλλων ερευνητών για τις νέες ανακαλύψεις και συμπεράσματα, καθώς και να πεισθούν οι τελευταίοι για την εγκυρότητά τους και την αποτελεσματικότητα τυχόν νέων μεθόδων. Η εκλαϊκευμένη επιστήμη επιχειρεί να πληροφορήσει και να πείσει ανθρώπους έξω από τα επιστημονικά δρώμενα για τη σημασία των δεδομένων και των σχετικών συμπερασμάτων, τονίζοντας τα αποτελέσματα της έρευνας. Οι ισχυρισμοί στην επιστημονική βιβλιογραφία είναι συνήθως υπό όρους και διατυπωμένοι με όχι απόλυτο τρόπο, τονίζοντας το ότι οι νέες παρατηρήσεις και αποτελέσματα είναι σε συμφωνία με την καθιερωμένη γνώση. Αντιθέτως, τα εκλαϊκευτικά κείμενα τονίζουν τη μοναδικότητα και τη γενικότητα, έχοντας ένα ύφος πραγματιστικής αυθεντίας, το οποίο απουσιάζει από την επιστημονική (ερευνητική) βιβλιογραφία. Οι συγκρίσεις ανάμεσα στις αρχικές επιστημονικές δημοσιεύσεις, την επιστημονική δημοσιογραφία και την εκλαϊκευμένη επιστήμη συνήθως αποκαλύπτουν κάποιο βαθμό παραμορφώσεως και υπεραπλουστεύσεως, που μπορεί κάποτε να είναι αρκετά έντονος, ακόμα και σε πολιτικώς ουδέτερα επιστημονικά θέματα.[2]
Τα εκλαϊκευμένα έργα μπορεί να είναι γραμμένα από μη επιστήμονες, οι οποίοι ίσως να έχουν περιορισμένη κατανόηση του θέματος που παρουσιάζουν, οπότε μπορεί να είναι δύσκολο για μη ειδικούς να επισημάνουν τυχόν παραπλανητικό περιεχόμενο. Αυτό μπορεί να θολώσει τα όρια ανάμεσα στην καθαυτό επιστήμη και στην ψευδοεπιστήμη.
Κοινά χαρακτηριστικά Επεξεργασία
Μερικά συνηθισμένα χαρακτηριστικά των εκλαϊκευτικών έργων είναι:
- Η ψυχαγωγική αξία ή το ενδιαφέρον που έχει η παρουσίαση για το ειδικότερο ακροατήριο.
- Η έμφαση στη μοναδικότητα και στον νεωτερικό χαρακτήρα των επιτευγμάτων που παρουσιάζονται.
- Η εξερεύνηση ιδεών που παραθεωρούνται από τους ειδικούς ή εκφεύγουν των καθιερωμένων ειδικοτήτων.
- Η γενίκευση και η απλοποίηση επιστημονικών εννοιών και ιδεών.
- Η παρουσίαση για ένα ακροατήριο που έχει ελάχιστο ή κανένα επιστημονικό υπόβαθρο, οπότε οι γενικές έννοιες εξηγούνται λεπτομερέστερα (κάτι βαρετό για τον ειδικό επιστήμονα).
- Η σύνθεση νέων ιδεών, που διασχίζουν αρκετά διαφορετικά πεδία και προσφέρουν νέες εφαρμογές σε άλλες ακαδημαϊκές ειδικότητες.
- Η χρήση μεταφορών και παρομοιώσεων για την εξήγηση δύσκολων ή αφηρημένων επιστημονικών εννοιών.
Μερικοί γνωστοί εκλαϊκευτές της επιστήμης Επεξεργασία
(σε ελληνική αλφαβητική σειρά)
- Λώρεν Άιζελυ, καθηγητής της ανθρωπολογίας και της ιστορίας της επιστήμης
- Σβάντε Αρρένιους, φυσικός και χημικός
- Ισαάκ Ασίμωφ, βιοχημικός, γνωστός περισσότερο ως συγγραφέας έργων επιστημονικής φαντασίας
- Ντέιβιντ Ατένμπορο, φυσιοδίφης και παρουσιαστής ντοκιμαντέρ
- Νόρμπερτ Βίνερ, μαθηματικός, θεμελιωτής της κυβερνητικής
- Βολταίρος, συγγραφέας και φιλόσοφος
- Τζορτζ Γκάμοφ, φυσικος και κοσμολόγος
- Μάρτιν Γκάρντνερ, και εξαιρετικά πολυμαθής άνθρωπος
- Ντενί Γκετζ, μαθηματικός
- Στήβεν Τζέυ Γκουλντ, παλαιοντολόγος και ιστορικός της επιστήμης
- Άρθουρ Στάνλεϋ Έντινγκτον, αστροφυσικός
- Μίτσιο Κάκου, θεωρητικός φυσικός
- Ζαν-Πιέρ Λυμινέ, αστροφυσικός
- Γουλιέλμος Μάγερ, διευθυντής της εταιρείας εκλαϊκεύσεων των φυσικών επιστημών «Ουρανία»
- Λυν Μάργκουλις, βιολόγος
- Πήτερ Μένταγουαρ, βιολόγος, Βραβείο Νόμπελ
- Ντέσμοντ Μόρις, ζωολόγος (ηθολόγος)
- Πάτρικ Μουρ, ερασιτέχνης αστρονόμος, παρουσιαστής τηλεοπτικής εκπομπής
- Φράνσις Μπέικον, φιλόσοφος και πολιτικός
- Τζαγιάντ Νάρλικαρ, κοσμολόγος
- Πωλ Ντέιβις, φυσικός και συγγραφέας
- Ρίτσαρντ Ντόκινς, εξελικτικός βιολόγος
- Τζων Άλεν Πάουλος, μαθηματικός
- Γιακόβ Πέρελμαν, συγγραφέας
- Μάρτυν Πολιάκοφ, χημικός
- Λάινους Πόλινγκ, χημικός, 2 Βραβεία Νόμπελ
- Τζων Πόλκινγκχορν, κβαντικός φυσικός
- Κάρολιν Πόρκο, αστρονόμος
- Τζέιμς Ράντι, σκεπτικιστής ταχυδακτυλουργός και ερευνητής της ψευδοεπιστήμης
- Άνταμ Σάβατζ, εφευρέτης και παρουσιαστής της εκπομπής «MythBusters»
- Καρλ Σαγκάν (ορθ. Σέιγκαν), αστρονόμος
- Διονύσης Σιμόπουλος, διευθυντής του Ευγενιδείου Πλανηταρίου
- Σεθ Σόστακ, βιοαστρονόμος
- Ντέιβιντ Σουζούκι, γενετιστής
- Ίαν Στιούαρτ, μαθηματικός
- Νιλ ντεΓκρας Τάισον, αστρονόμος
- Ρέι Τζαγιαβαρντάνα, αστροφυσικός
- Ρίτσαρντ Φάινμαν, φυσικός, Βραβείο Νόμπελ
- Μάικλ Φαραντέι, φυσικός
- Καμίγ Φλαμμαριόν, αστρονόμος
- Τζούλιαν Χάξλεϋ, εξελικτικός βιολόγος, ο πρώτος διευθυντής της UNESCO
- Φρεντ Χόυλ, μαθηματικός και κοσμολόγος
- Στήβεν Χώκινγκ, θεωρητικός φυσικός και κοσμολόγος
Μερικές πηγές εκλαϊκευμένης επιστήμης Επεξεργασία
(σε λατινική αλφαβητική σειρά)
- Cosmos: A Personal Voyage, τηλεοπτική σειρά 13 επεισοδίων, γραμμένη από τον Καρλ Σαγκάν και την τότε σύζυγό του Ανν Ντρήαν
- Discovery Channel, αμερικανικός δορυφορικός και καλωδιακός τηλεοπτικός σταθμός
- MythBusters, τηλεοπτική σειρά για το Discovery Channel
- NASA: νέα, εικόνες, βίντεο, ταινίες και διαδραστικά από την αμερικανική διαστημική υπηρεσία
- National Geographic Society, ένα από τα μεγαλύτερα μη κερδοσκοπικά επιστημονικά και εκπαιδευτικά ιδρύματα παγκοσμίως
- New Scientist, εβδομαδιαίο περιοδικό, αρχικώς βρετανικό, πλέον διεθνές
- The Periodic Table of Videos, σειρά παρουσιάσεων στο YouTube με τον Μάρτυν Πολιάκοφ
- Popular Science, αμερικανικό περιοδικό
- Scientific American, αμερικανικό περιοδικό με εκδόσεις σε άλλες γλώσσες, το αρχαιότερο συνεχώς εκδιδόμενο μηνιαίο περιδικό στις ΗΠΑ (170 ετών)
Δείτε επίσης Επεξεργασία
Παραπομπές Επεξεργασία
Βιβλιογραφία Επεξεργασία
- McRae, Murdo William (επιμ.): The Literature of Science: Perspectives on Popular Scientific Writing, The University of Georgia Press: Athens 1993, ISBN 0-8203-1506-0
 
|
Στο λήμμα αυτό έχει ενσωματωθεί κείμενο από το λήμμα Popular science της Αγγλικής Βικιπαίδειας, η οποία διανέμεται υπό την GNU FDL και την CC-BY-SA 4.0. (ιστορικό/συντάκτες). |