Ευαγγελισμός της Θεοτόκου παρά το φρέαρ

Ευαγγελισμός της Θεοτόκου παρά το φρέαρ είναι εικονογραφικός τύπος της Παναγίας κατά τον οποίο η Θεοτόκος κρατώντας υδρία στέκεται κοντά σε πηγάδι, ενώ πάνω από αυτήν πετάει ένας άγγελος. Η Παρθένος δεν βλέπει τον άγγελο αλλά είναι έκπληκτη από το άγγελμα.

Προέλευση απεικόνισης

Πρόκειται για θέμα αντλημένο από την απόκρυφη χριστιανική γραμματεία και το Πρωτευαγγέλιον του Ιακώβου. Άλλη πηγή είναι το αρμενικό απόκρυφο της Παιδικής ηλικίας του Κυρίου (5ο κεφ). Σύμφωνα με αυτό η Παναγία πηγαίνοντας να αντλήσει νερό άκουσε τη φωνή του αγγέλου και εξέλαβε αυτή ως δαιμονική, και τότε επικαλέσθηκε τον Θεό του Ισραήλ για να την προστατεύσει.

14ο αι. Μονή της Χώρας

11ος αι.

Διάδοση θέματος

Για πρώτη φορά απαντάται το θέμα στο τέλος του 5ου αι. σε ελεφάντινο δίπτυχο του καθεδρικού ναού του Μιλάνου. Τον 6ο αι. σε φιαλίδια (ευλογίας) της Μόντσα βρίσκουμε το θέμα αυτό. Αργότερα σε χειρόγραφο του Φυσιολόγου και μάλιστα στα μωσαϊκά. Επίσης σε ψηφιδωτά της αγίας Σοφίας του Κιέβου, της μονής Δαφνίου και του Αγίου Μάρκου της Βενετίας. Τον 12ο αιώνα στο ψηφιδωτό της Καπέλλας Παλατίνας, της Μαρτοράνας και της Μητροπόλεως του Μονρεάλε στη Σικελία. Τον 14ο αι. στη Μονή Χώρας της Κωνσταντινούπολης. Στον Άγιο Κλήμεντα Αχρίδος και στη Σούσιτσα την Παναγία η οποία στέκεται κοντά στο πηγάδι κρατάνε δύο εκατέροθεν γυναίκες. Ίσως είναι προσωποποιήσεις.

Βασιλική του Αγίου Μάρκου

Πηγές

• Κωνσταντίνος Δ. Καλοκύρης, Η Θεοτόκος εις την εικονογραφίαν Ανατολής και Δύσεως. Θεσσαλονίκη: Πατριαρχικόν Ίδρυμα Πατερικών Μελετών, 1972