Ζαΐρα (Βολταίρος)

Ζαΐρα (γαλλικός τίτλος: Zaïre) είναι πεντάπρακτη τραγωδία σε στίχους του Βολταίρου με πρώτη δημόσια παράσταση το 1732 στην Κομεντί Φρανσαίζ. Θέτοντας το θέατρο στην υπηρεσία των ιδεών του Διαφωτισμού, ο συγγραφέας ασκεί κριτική στον θρησκευτικό φανατισμό και τις καταστροφικές του συνέπειες.

Ζαΐρα

Η Τζουζεπίνα Γκρασίνι στον ρόλο της Ζαΐρας, Ελιζαμπέτ Βιζέ Λε Μπρεν (1805)
Συγγραφέας	Saint-Loup-Lamairé
Γλώσσα	Γαλλικά
Ημερομηνία δημιουργίας	1733
Μορφή	θεατρικό έργο
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα ()

Αναφέρεται στην ιστορία μιας Χριστιανής σκλάβας που ταλαντεύεται ανάμεσα στον έρωτα για τον μουσουλμάνο δεσμώτη της και το καθήκον της απέναντι στον Χριστιανό πατέρα και αδερφό της. Η τραγική της μοίρα δεν προκαλείται από δική της υπαιτιότητα, αλλά από τη ζήλια του Μουσουλμάνου εραστή της και τη μισαλλοδοξία των δικών της.

Η Ζαΐρα ήταν η πρώτη επιτυχημένη γαλλική τραγωδία που περιλάμβανε Γάλλους. Ο Βολταίρος τοποθέτησε τη δράση στην Ιερουσαλήμ του 13ου αιώνα, την «εποχή του Αγίου Λουδοβίκου». Ωστόσο, η πλοκή και οι χαρακτήρες είναι σε μεγάλο βαθμό μυθοπλασία. Οι ιστορικοί χαρακτήρες στους οποίους αναφέρεται, μέλη των οικογενειών Λουζινιάν και Σατιγιόν, σχετίζονταν με γεγονότα των Σταυροφοριών αλλά δεν ζούσαν την εποχή του Λουδοβίκου Θ΄. Αν και συχνά τονίζεται η ομοιότητα της πλοκής μεταξύ του έργου και του Οθέλλου του Σαίξπηρ, η ομοιότητα είναι μόνο επιφανειακή.

Το έργο είχε μεγάλη επιτυχία στη Γαλλία και στο εξωτερικό και αναβίωσε το 1874 με τη Σάρα Μπερνάρ στον ομώνυμο ρόλο. Ήταν το μόνο από τα έργα του Βολταίρου που παίχτηκε κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα και παρέμεινε στο ρεπερτόριο της Κομεντί Φρανσαίζ μέχρι το 1936. Το έργο αποτέλεσε την έμπνευση για δεκατρείς όπερες.

Υπόθεση

Ο Οροσμάν και η Ζαΐρα, από παράσταση του 1832

Η δράση διαδραματίζεται στην Ιερουσαλήμ την εποχή των Σταυροφοριών και αφηγείται την ιστορία της Ζαΐρας, μιας Χριστιανής σκλάβας που αιχμαλωτίσθηκε όταν ήταν μωρό κατά την λεηλασία της Καισάρειας από τα μουσουλμανικά στρατεύματα. Αυτή και ένα άλλο αιχμάλωτο παιδί, ο Νερεστάν, επίσης Χριστιανός, μεγάλωσαν στο παλάτι του Οροσμάν, του σουλτάνου της Ιερουσαλήμ. Το έργο ξεκινάει δύο χρόνια αφότου ο Νερεστάν έλαβε άδεια από τον Οροσμάν να επιστρέψει στη Γαλλία για να συγκεντρώσει λύτρα για τους άλλους Χριστιανούς σκλάβους.

Κατά τη διάρκεια της απουσίας του, η Ζαΐρα και ο σουλτάνος ​​ερωτεύονται. Ο Νερεστάν επιστρέφει με τα λύτρα την ημέρα του γάμου τους. Αν και η Ζαΐρα δεν επιθυμεί να απελευθερωθεί η ίδια, συνοδεύει τον ηλικιωμένο Χριστιανό κρατούμενο πρώην βασιλιά Λουζινιάν, στο στρατόπεδο του Νερεστάν και των ιπποτών του. Ο Λουζινιάν, απόγονος των Χριστιανών πριγκίπων της Ιερουσαλήμ, αναγνωρίζει τον σταυρό που είχε δοθεί στη Ζαΐρα όταν ήταν μωρό και συνειδητοποιεί ότι αυτή και ο Νερεστάν είναι τα παιδιά του που πίστευε ότι ήταν νεκρά. Ο αδερφός και ο πατέρας της Ζαΐρας τρομοκρατούνται στην ιδέα ότι η Ζαΐρα θα παντρευτεί έναν Μουσουλμάνο και θα υιοθετήσει τη θρησκεία του. Της ζητούν να βαφτιστεί το ίδιο βράδυ και το κρατούν μυστικό από τον μελλοντικό της σύζυγο μέχρι να φύγουν οι ιππότες και οι απελευθερωμένοι σκλάβοι. Ο Οροσμάν, ήδη υποψιασμένος καθώς η Ζαΐρα του ζήτησε να καθυστερήσει τον γάμο, διαβάζει ένα γράμμα του Νεραστάν με οδηγίες για τη συνάντησή τους με τον ιερέα για τη βάπτισή της. Ο σουλτάνος ​​πιστεύει ότι ο Νεραστάν είναι εραστής της και ότι σχεδιάζουν κρυφή συνάντηση και πηγαίνει ο ίδιος στο ορισμένο μέρος. Συλλαμβάνει τον Νεραστάν και, τρελός από οργή, μαχαιρώνει μέχρι θανάτου την Ζαΐρα με το στιλέτο του. Όταν μαθαίνει την αλήθεια, κυριεύεται από τύψεις και αυτοκτονεί με το ίδιο στιλέτο.

Διασκευές

Το θέμα αποτέλεσε έμπνευση για τουλάχιστον δεκατρείς όπερες μεταξύ των οποίων η Ζαΐρα (1829) του Βιντσέντζο Μπελίνι και η Ζαΐρα (1831) του Σαβέριο Μερκαντάντε.