Το ημερολόγιο των Αζτέκων είναι το ημερολογιακό σύστημα που χρησιμοποιούσαν οι Αζτέκοι και άλλοι προκολομβιανοί λαοί που κατοικούσαν στο κεντρικό Μεξικό. Ανήκει στα μεσοαμερικανικά ημερολόγια και έχει δανειστεί τα βασικά χαρακτηριστικά του από διάφορα αρχαία ημερολόγια της Κεντρικής Αμερικής.

Το ημερολόγιο αυτό αποτελείτο από δύο κύκλους: έναν ημερολογιακό 365 ημερών, ο οποίος μετρούσε τα έτη και λεγόταν σιουποουάλι (xiuhpohualli), και έναν τελετουργικό 260 ημερών, ο οποίος μετρούσε τις ημέρες και λεγόταν τοναλποουάλι (tonalpohualli). Αυτά τα δύο ημερολόγια συνδυασμένα δημιουργούν έναν «αιώνα» 52 ετών, ο οποίος αναφέρεται και ως «ημερολογιακός κύκλος». Το σιουποουάλι, ηλιακό γαρ, θεωρείται πιο πρακτικό και χρησιμοποιούνταν κυρίως για αγροτικές εργασίες, σε αντίθεση με το ιερό τοναλποουάλι, το ημερολόγιο του ιερατείου και των τελετουργιών.

Τοναλποουάλι Επεξεργασία

 
Απεικόνιση της κίνησης του τοναλποουάλι. Στον εξωτερικό κύκλο βρίσκονται τα 20 σύμβολα ημέρας και στον εσωτερικό οι 13 αριθμοί. Με την κύλιση του εσωτερικού κύκλου στον εξωτερικό, δημιουργούνται 260 μοναδικά ζευγάρια, κάθε ένα εκ των οποίων αντιπροσωπεύει μία ημέρα του τοναλποουάλι.

Το τοναλποουάλι (σημαίνει «μέτρηση ημερών» στα Νάουατλ) ολοκληρώνει έναν πλήρη κύκλο σε 260 ημέρες και κάθε μέρα αναφέρεται με συνδυασμό δύο ψηφίων: έναν αριθμό από το 1 έως το 13 και ένα από τα είκοσι «σύμβολα ημέρας». Με κάθε καινούργια ημέρα, αυξάνεται κατά ένα τόσο ο αριθμός όσο και το σύμβολο ημέρας - η 1 Κροκόδειλος ακολουθείται από την 2 Άνεμος, την 3 Οικία, την 4 Σαύρα κ.ό.κ. μέχρι την 13 Καλαμιά, στην οποία ολοκληρώνεται ο κύκλος των αριθμών και επανεκκινεί, ενώ ο κύκλων των συμβόλων ημέρας δεν έχει ακόμα εξαντληθεί. Ως εκ τούτου, την 13 Καλαμιά διαδέχεται η 1 Ιαγουάρος, ακολουθεί η 2 Αετός και συνεχίζει αντιστοίχως. Με αυτόν το τρόπο συνεχίζεται η μέτρηση μέχρι την 20η επανεκκίνηση των αριθμών, η οποία ξεκινάει την ημέρα 1 Κουνέλι και ολοκληρώνεται την 13 Λουλούδι. Αυτή είναι η τελευταία ημέρα του τοναλποουάλι, το οποίο διαρκεί 260 ημέρες (20 επανεκκινήσεις 13 αριθμών). Η επόμενη ημέρα, η 1 Κροκόδειλος, είναι η πρώτη της νέας ευθυγράμμισης των δύο κύκλων (της λίστας των αριθμών και των συμβόλων ημέρας).

Σύμβολα ημέρας Επεξεργασία

Τα είκοσι σύμβολα ημέρας που χρησιμοποιούνταν στο κεντρικό Μεξικό ήταν πανομοιότυπα με αυτά που χρησιμοποιούσαν οι Μιξτέκοι, και σε μικρότερο βαθμό με τα αντίστοιχα των υπόλοιπων μεσοαμερικανικών ημερολογίων. Κάθε ένα από τα σύμβολα ημέρας φέρει επίσης συσχέτιση με μία από τις τέσσερις γεωγραφικές κατευθύνσεις.

Υπάρχει διαφοροποίηση στον σχεδιασμό ή τη χάραξη των συμβόλων, ανάλογα με την πηγή. Στη λίστα που ακολουθεί έχουν χρησιμοποιηθεί οι απεικονίσεις από τον κώδικα Magliabechiano.

Σύμβολο Νάουατλ όνομα Ελληνική μετάφραση Γεωγραφική κατεύθυνση
  Cipactli (σιπάτσλι) Κροκόδειλος
Αλιγάτορας
Ανατολή
  Ehēcatl (εέκατλ) Άνεμος Βοράς
  Calli (κάλι) Οικία Δύση
  Cuetzpalin (κετσπάλιν) Σαύρα Νότια
  Cōātl (κόατλ) Ερπετό
Φίδι
Ανατολή
  Miquiztli (μικίστλι) Θάνατος Βοράς
  Mazātl (μασάτλ) Ελάφι Δύση
  Tōchtli (τόστλι) Κουνέλι Νότια
  Ātl (άτλ) Νερό Ανατολή
  Itzcuintli (ιτσκουίντλι) Σκύλος Βοράς
Σύμβολο Νάουατλ όνομα Ελληνική μετάφραση Γεωγραφική κατεύθυνση
  Ozomahtli (ουσουμάτλι) Πίθηκος Δύση
  Malīnalli (μαλινάλι) Γρασίδι Νότος
  Ācatl (ακάτλ) Καλαμιά Ανατολή
  Ōcēlōtl (οσελότλ) Ιαγουάρος Βοράς
  Cuāuhtli (κουαούτλι) Αετός Δύση
  Cōzcacuāuhtli (κουσκακουάτλι) Γύπας Νότος
  Olīn (ολίν) Κίνηση
Σεισμός
Ανατολή
  Tecpatl (τεκπάτλ) Πυρόλιθος
Μαχαίρι πυρόλιθου
Βοράς
  Quiyahuitl (κιγιαούιτλ) Βροχή Δύση
  Xōchitl (σοτσίτλ) Λουλούδι Νότος

Ο Άνεμος και η Βροχή απεικονίζονται με τις μορφές των θεοτήτων που τους κυβερνούν, τον Εέκατλ (Ehēcatl) και τον Τλάλοκ.

Στην Πέτρα του Ηλίου των Αζτέκων βρέθηκαν επίσης πληροφορίες για τον τρέχοντα κόσμο καθώς και όσους προηγήθηκαν. Κάθε κόσμος αποκαλούνταν ήλιος, και κάθε ήλιος είχε ένα δικό του γένος κατοίκων. Οι Αζτέκοι πίστευαν πως βρίσκονταν στον πέμπτο ήλιο και στο τέλος θα καταστρέφονταν κι εκείνοι, προδομένοι από τις ατέλειές τους, όπως ακριβώς και όλοι όσοι προηγήθηκαν. Για τους Αζτέκους κάθε 52 χρόνια (το διάστημα που χρειάζονταν τα δύο ημερολόγια για αν συγχρονιστούν) έκλεινε ένας ημερολογιακός κύκλος, και πίστευαν ότι στο τέλος κάθε κύκλου οι θεοί μπορούσαν να τους πάρουν ό,τι έχουν και να καταστρέψουν τον κόσμο.

Τρεθένας Επεξεργασία

Οι 260 ημέρες του ιερού ημερολογίου είχαν μοιραστεί σε 20 περιόδους 13 ημερών. Οι ερευνητές συνήθιζαν να αποκαλούν αυτές τις «εβδομάδες» των 13 ημερών τρεθένας (trecenas), από την ισπανική ονομασία του αριθμού δεκατρία (τρέθε, trece) (ο όρος σημαίνει δεκατριάδες στα ισπανικά). Η αρχική ονομασία της στα νάουατλ είναι άγνωστη.

Κάθε τρεθένα παίρνει το όνομά της πρώτη ημέρα της περιόδου, και κάθε μία από τις 20 τερθένας είχε τη δική της θεότητα προστάτη, όπως φαίνεται αναλυτικά στον πίνακα που ακολουθεί:

Περίοδος Θεότητα
1 Κροκόδειλος Ομετέοτλ (Ometeotl)
1 Ιαγουάρος Κετζαλκόατλ (Quetzalcoatl)
1 Ελάφι Τεπεγιόλοτλ (Tepeyollotl)
1 Λουλούδι Ουεουεκόγιοτλ (Huehuecoyotl)
1 Καλαμιά Τσαλτσιουτλίκουε (Chalchiuhtlicue)
1 Θάνατος Τονατίου (Tonatiuh)
1 Βροχή Τλάλοκ (Tlaloc)
1 Γρασίδι Μαγιαούελ (Mayahuel)
1 Φίδι Σιουτεκούτλι (Xiuhtecuhtli)
1 Πυρόλιθος Μικτλαντεκούτλι (Mictlantecuhtli)
Trecena Deity
1 Πίθηκος Πατέκατλ (Patecatl)
1 Σαύρα Ιτζτλακολιούκι (Itztlacoliuhqui)
1 Σεισμός Τλαζολτέοτλ (Tlazolteotl)
1 Σκύλος Σίπε Τότεκ (Xipe Totec)
1 Οικία Ιτζπαπάλοτλ (Itzpapalotl)
1 Γύπας Σόλοτλ (Xolotl)
1 Νερό Τσαλτσιουτοτόλιν (Chalchiuhtotolin)
1 Άνεμος Τσαντίκο (Chantico)
1 Αετός Σοτσικέτζαλ (Xochiquetzal)
1 Κουνέλι Σιουτεκούτλι (Xiuhtecuhtli)

Σιουποουάλι Επεξεργασία

Veintena (εικοσάδα)· metzli (σελήνη) Επεξεργασία

Το σιουποουάλι είναι το αζτέκικο ετήσιο ημερολόγιο. Στα Νάουατλ σιούιτλ (xihuitl) σημαίνει έτος, ενώ ποουάλι (pohualli) μέτρηση. Σύμφωνα με αυτή τη μέτρηση, το έτος αποτελείται από 360 «ονομασμένες» ημέρες και 5 χωρίς όνομα (νεμοντέμι, Nemontemi), οι οποίες θεωρούνταν ιδιαίτερα άτυχες. Το έτος διαιρούνταν σε 18 περιόδους των 20 ημερών. Οι Αζτέκοι αποκαλούσαν τη Σελήνη μέτζλι, αλλά δεν γνωρίζουμε την ονομασία των 20-μερων αυτών περιόδων. Αντιθέτως, έχει επικρατήσει η ισπανική περιγραφή τους, εξ ου και η ονομασία βεϊντένα (εικοσάδα στα ισπανικά).

«Στις παλιότερες εποχές το έτος αποτελούνταν από δεκαοκτώ μήνες, και έτσι το μετρούσαν και οι ιθαγενείς. Αφού οι μήνες τους δεν είχαν πάνω από είκοσι ημέρες ο καθένας, αυτές ήταν όλες οι μέρες σε έναν μήνα, επειδή [οι Αζτέκοι] δεν ακολουθούσαν τη Σελήνη αλλά τις ημέρες· επομένως, το έτος είχε δεκαοκτώ μήνες. Οι μέρες του έτους μετριούνταν σε εικοσάδες.» Από το βιβλίο του Ντιέγκο Ντουράν (1537 - 1588), Book of the Gods and Rites and the Ancient Calendar (1579).

Κάθε μία από αυτές τις εικοσαήμερες περιόδους ξεκινούσε την ημέρα σιπάτσλι (κροκόδειλος) με τη διοργάνωση γιορτής. Στον κάτωθι πίνακα παρουσιάζονται οι 18 βεϊντένας. Οι ημερομηνίες που αναφέρονται είναι σχετικές και καταγράφηκαν από τους πρώτους αυτόπτες μάρτυρες των αζτέκικων τελετών. Οι μαρτυρίες του Μπερναδίνο ντε Σααγκούν (Bernardino de Sahagún, 1499 - 1590) προηγούνται των αντίστοιχων του Ντιέγκο Ντουράν κατά μερικών δεκαετιών και θεωρούνται περισσότερο αξιόπιστες, μίας και ήταν πιο κοντά στην πτώση της Τενοτστιτλάν. Και οι δύο φαίνεται να στέκονται στο γεγονός ότι η αρχή του έτους έπαψε να είναι κοινή για τους ιθαγενείς ως αποτέλεσμα της απουσίας της ενωτικής δύναμης που προσέφεραν οι Μεσίκα.

Α/Α Ημερομηνίες του Ντουράν Ημερομηνίες του Σααγκούν Ονομασία εορτής Σύμβολο
1. 01 - 20 Μαρτίου 02 - 21 Φεβρουαρίου Atlcahualo, Cuauhitlehua (Ατλκαουάλο, Κουαουιτλεούα)  
2. 21 Μαρτίου - 9 Απριλίου 2. FEB 22 - MAR 13 Tlacaxipehualiztli  
3. APR 10 - APR 29 3. MAR 14 - APR 02 Tozoztontli   Small Perforation
4. APR 30 - MAY 19 4. APR 03 - APR 22 Huey Tozoztli   Great Perforation
5. MAY 20 - JUN 08 5. APR 23 - MAY 12 Toxcatl   Dryness
6. JUN 09 - JUN 28 6. MAY 13 - JUN 01 Etzalcualiztli   Eating Maize and Beans
7. JUN 29 - JULY 18 7. JUN 02 - JUN 21 Tecuilhuitontli   Feast for the Revered Ones
8. JULY 19 - AUG 07 8. JUN 22 - JUL 11 Huey Tecuilhuitl   Feast for the Greatly Revered Ones
9. AUG 08 - AUG 27 9. JUL 12 - JUL 31 Miccailhuitontli   Feast to the Revered Deceased
10. AUG 28 - SEP 16 10. AUG01 - AUG 20 Huey Miccailhuitontli   Feast to the Greatly Revered Deceased
11. SEPT 17 - OCT 06 11. AUG 21 - SEPT 09 Ochpaniztli   Sweeping and Cleaning
12. OCT 07 - OCT 26 12. SEPT10 - SEPT 29 Teotleco   Return of the Gods
13. OCT 27 - NOV 15 13. SEPT 30 - OCT 19 Tepeilhuitl   Feast for the Mountains
14. NOV 16 - DEC 05 14. OCT 20 - NOV 8 Quecholli   Precious Feather
15. DEC 06 - DEC 25 15. NOV 09 - NOV 28 Panquetzaliztli   Raising the Banners
16. DEC 26 - JAN 14 16. NOV 29 - DEC 18 Atemoztli   Descent of the Water
17. JAN 15 - FEB 03 17. DEC 19 - JAN 07 Tititl   Stretching for Growth
18. FEB 04 - FEB 23 18. JAN 08 - JAN 27 Izcalli   Encouragement for the Land & People
18u. FEB 24 - FEB 28 18u.JAN 28 - FEB 01 nemontemi (5 day period)   Empty days (no specific activities or holidays)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία

  •   Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Aztec calendar στο Wikimedia Commons