Βικιπαίδεια

Η Ένατη Πύλη

ταινία του 1999

Η Ένατη Πύλη (αγγλικά: The Ninth Gate) είναι κινηματογραφική ταινία μυστηρίου του 1999 γαλλικής, ισπανικής, πορτογαλικής και αμερικανικής συμπαραγωγής, με σκηνοθέτη τον Ρομάν Πολάνσκι. Η ταινία αποτελεί διασκευή του βιβλίου "Η λέσχη Δουμάς"[1] του Αρτούρο Πέρεθ-Ρεβέρτε, το οποίο εκδόθηκε το 1993. Η σκοτεινή υπόθεση της ταινίας ασχολείται με την αναζήτηση ενός σπανίου και αρχαίου βιβλίου, το οποίο λέγεται πως περιέχει μυστικές οδηγίες τις οποίες, όταν ακολουθήσει κάποιος, μπορεί να κάνει απευθείας επίκληση στον ίδιο τον Διάβολο. Η πρώτη προβολή της ταινίας έγινε στο Σαν Σεμπαστιάν της Ισπανίας στις 25 Αυγούστου του 1999, ένα μήνα πριν το 47ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Σαν Σεμπαστιάν. Αν και είχε αρνητική υποδοχή από κοινό και κριτικούς στις ΗΠΑ, η ταινία είχε πολύ καλύτερη υποδοχή στην Ευρώπη.

Η Ένατη Πύλη
θεατρική αφίσα της ταινίας
ΣκηνοθεσίαΡομάν Πολάνσκι
ΠαραγωγήΡομάν Πολάνσκι
Σενάριο
Βασισμένο σεThe Club Dumas
Πρωταγωνιστές
ΜουσικήΒόιτσεκ Κιλάρ
ΤραγούδιΒόιτσεχ Κίλαρ
ΦωτογραφίαΝταριούς Χοντζί
ΜοντάζHervé de Luze
Εταιρεία παραγωγήςCanal+
ΔιανομήNetflix, Fandango at Home και Amazon Prime Video
Πρώτη προβολή2000
Διάρκεια133 λεπτά
ΠροέλευσηΓαλλία, Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, Ισπανία και Πορτογαλία
Γλώσσααγγλικά
δεδομένα (π • σ • ε )

Πλοκή

Επεξεργασία

Η ταινία ξεκινά με την αυτοκτονία ενός ηλικιωμένου άντρα, ο οποίος απαγχονίζεται. Κατόπιν το πλάνο αλλάζει και μεταφέρεται στη Νέα Υόρκη, όπου ζει και εργάζεται ο Ντην Κόρσο, έμπορος σπάνιων βιβλίων. Κατά τις συναλλαγές του συνηθίζει να εξαπατά τους ερασιτέχνες ιδιοκτήτες, οι οποίοι τυχαίνει να έχουν στη διάθεση τους σπάνια βιβλία, που αγοράζει από αυτούς σε πολύ χαμηλή τιμή και κατόπιν τα μεταπωλεί σε πολύ υψηλότερη σε ιδιωτικούς συλλέκτες. Συνεργάζεται με έναν έμπιστο βιβλιοπώλη σπάνιων βιβλίων, τον Μπέρνι.

Λαμβάνει πρόσκληση από έναν πλούσιο βιβλιοσυλλέκτη, τον Μπόρις Μπάλκαν, ο οποίος πρόσφατα αγόρασε ένα αντίγραφο του βιβλίου με τίτλο Οι εννέα πύλες του βασιλείου των σκιών του Αριστείδη Τόρκια, αποκρυφιστή συγγραφέα του 17ου αιώνα, το οποίο είναι ένα από τα συνολικά τρία αντίτυπα που διασώζονται. Το βιβλίο αυτό θεωρείται πως είναι διασκευή ενός άλλου παλαιότερου βιβλίου, που είχε γράψει ο ίδιος ο Διάβολος και το οποίο περιείχε οδηγίες για το πώς μπορεί να πραγματοποιηθεί επίκληση στον Διάβολο και παράλληλα ο αναγνώστης του βιβλίου να αποκτήσει αθανασία και να είναι ανίκητος. Ο Μπάλκαν πιστεύει πως τα άλλα δυο αντίγραφα που διασώζονται είναι ψευδεπίγραφα. Έτσι, προσλαμβάνει τον Κόρσο, ώστε να το επιβεβαιώσει βρίσκοντας και τα άλλα δύο αντίγραφα και να τα συγκρίνει με το δικό του, χρησιμοποιώντας όποιο μέσο και τρόπο και αν χρειαστεί. Παραδίδει στον Κόρσο το αντίτυπο του βιβλίου του για τους σκοπούς της έρευνας και ο Κόρσο αναχωρεί ξεκινώντας από το άτομο, από το οποίο αγόρασε ο Μπάλκαν το αντίτυπο, δηλαδή τον εύπορο έμπορο τέχνης Άντριου Τέφλερ.

Πηγαίνει, λοιπόν, στο σπίτι του Τέφλερ και μαθαίνει από τη σύζυγό του, τη Λιάνα, πως ο Τέφλερ αυτοκτόνησε λίγο καιρό πριν. Ρωτώντας τον περί τίνος πρόκειται, της εκμυστηρεύεται πως κάνει μια έρευνα για ένα βιβλίο που είχε στην κατοχή του, αλλά η Λιάνα δηλώνει άγνοια λέγοντάς του πως ποτέ δεν ασχολείτο με τα βιβλία του συζύγου της και πως αυτός περνούσε πολλές ώρες μόνος του στη βιβλιοθήκη. Έπειτα, αρχίζει να τον φλερτάρει ανοιχτά με σκοπό να του αποσπάσει το βιβλίο, αλλά παρότι κάνουν σεξ, αποτυγχάνει, καθώς ο Κόρσο είχε κρύψει το βιβλίο στο μαγαζί του Μπέρνι. Αφού δέχεται την επίθεση της Λιάνας, επιστρέφει στο βιβλιοπωλείο του Μπέρνι και βρίσκει ότι έχει δολοφονηθεί, ενώ το σώμα του έχει κρεμαστεί σαν μια από τις παράξενες στάσεις που έχουν οι χαλκογραφίες του βιβλίου, το οποίο παρέμεινε ασφαλές στην κρυψώνα που το είχε τοποθετήσει.

Κατόπιν ο Κόρσο ταξιδεύει στο Τολέδο της Ισπανίας και επισκέπτεται τους αδερφούς Θενίθα, οι οποίοι είναι τεχνίτες και συντηρητές βιβλίων. Τους δείχνει το αντίτυπό του και παρατηρούν πως τρεις από τις αναπαραστάσεις των χαλκογραφιών έχουν τη δυσδιάκριτη υπογραφή LCF. Ο Κόρσο με τη βοήθεια των Θενίθα συμπεραίνει έκπληκτος πως αυτό μπορεί να υποδηλώνει πως τα σχέδια αυτά δημιουργήθηκαν από τον Εωσφόρο (Lucifer, LCF). Βγαίνοντας από το μαγαζί τους, μία σκαλωσιά παραλίγο να πέσει πάνω του. Κατόπιν φεύγει από το Τολέδο και ταξιδεύει στη Σίντρα της Πορτογαλίας, ώστε να συναντήσει τον ιδιοκτήτη του δεύτερου αντίτυπου του βιβλίου που του έδωσε ο Μπάλκαν, τον Βίκτορ Φάργκας. Κατά διάρκεια του ταξιδιού με το τρένο, ο Κόρσο συναντά μία κοπέλα που έχει την εντύπωση ότι την έχει βάλει ο Μπάλκαν να τον παρακολουθεί, αφού την είχε ξαναδεί σε μια διάλεξη του Μπάλκαν για τη μαγεία, καθώς και στη βιβλιοθήκη που μελετούσε για το βιβλίο. Φτάνοντας στον προορισμό του, ο Κόρσο συγκρίνει το αντίτυπο του Μπάλκαν με αυτό του Φάργκας και παρατηρεί ότι η μονογραφία LCF υπάρχει και στο βιβλίο του Φάργκας, σε διαφορετικές όμως αναπαραστάσεις, και οι συγκεκριμένες έχουν -πολύ μικρές- διαφορές στο σχέδιο τους με αυτές του βιβλίου του Μπάλκαν. Βγαίνοντας από το αρχοντικό του Φάργκας, ένα αυτοκίνητο προσπαθεί να τον πατήσει και ένας άντρας βγαίνει με απειλητικές διαθέσεις. Τότε εμφανίζεται μια γυναίκα πάνω σε μια μηχανή και ο άντρας τρέπεται σε φυγή. Το επόμενο πρωί, η ίδια μυστηριώδης νεαρή γυναίκα ξυπνάει τον Κόρσο και τον οδηγεί στο σπίτι του Φάργκας. Εκεί ανακαλύπτει πως ο Φάργκας έχει δολοφονηθεί, ενώ το βιβλίο έχει πεταχτεί στο τζάκι, για να καεί. Ο Κόρσο διασώζει το μισοκαμένο βιβλίο, ανακαλύπτει όμως πως οι σελίδες με το μονόγραμμα του LCF έχουν σκιστεί.

Ταξιδεύει κατόπιν στο Παρίσι για να μελετήσει και το τρίτο αντίτυπο του βιβλίου, όπου εκεί συναντά την ιδιοκτήτρια του στο αναπηρικό καρότσι της, τη βαρώνη Κέσλερ, η οποία είναι εύπορη και διάσημη συγγραφέας, ακαδημαϊκή μελετήτρια καθώς και πιστή ακόλουθος των σκοτεινών και αποκρυφιστικών τεχνών. Η ίδια αναφέρει πως δεν την ενδιαφέρουν πλέον οι οργανωμένες σατανιστικές ομάδες, καθώς πρόκειται για ανόητους και μη πραγματικούς πιστούς, οι οποίοι μετέχουν μόνο για το σεξ και την καταπολέμηση της πλήξης τους. Παράλληλα η βαρώνη του αναφέρει πως δεν ήταν ο Τέφλερ που ενδιαφερόταν για το συγκεκριμένο βιβλίο, αλλά η σύζυγός του, η Λιάνα, η οποία απλώς εκμεταλλευόταν την οικονομική ευρωστία του συζύγου της και ήταν η ίδια στην οποία αρχικά ανήκε το βιβλίο και που επέμενε να το αγοράσουν από τους Θενίθα. Του δήλωσε μάλιστα ότι θα ήταν πολύ πιθανό ο Τέσλερ να αυτοκτονούσε, αν μάθαινε ποτέ για τις αμέτρητες απιστίες της συζύγου του κατά τα σεξουαλικά όργια στο πλαίσιο των σατανικών τελετών που εκείνη συμμετέχει. Ο Κόρσο την ενημερώνει για την αυτοκτονία του Τέλφερ. Μόλις συνειδητοποιεί ότι ο Κόρσο εργάζεται για τον Μπάλκαν, για τον οποίο φαίνεται ότι δεν τρέφει ιδιαίτερη συμπάθεια, τον διώχνει και αρνείται να συνεργαστεί μαζί του. Ο Κόρσο βγαίνει από το κτήριο, ωστόσο καταδιώκεται από τον σωματοφύλακα της Λιάνας, ο οποίος τον παρακολουθούσε όλο αυτόν τον καιρό, αλλά τον απωθεί επιτυχώς η κοπέλα που φαίνεται να είναι ιδιαίτερη ικανή στη μάχη σώμα με σώμα και σε άλλες ικανότητες. Καταφεύγουν μαζί στο ξενοδοχείο και ο Κόρσο κρύβει το βιβλίο του Μπάλκαν σε κάποιον πρόχειρο χώρο του δωματίου, στο οποίο διαμένει. Ενημερώνει τηλεφωνικώς τον εργοδότη του για όλες τις εξελίξεις, ο οποίος του ζητάει να ξαναεπισκεφτεί την Κέσλερ, για εξετάσει το αντίτυπό της.

Ο Κόρσο έχοντας μαζί του αντίγραφα των χαλκογραφιών, πηγαίνει στο γραφείο της βαρώνης. Αυτή τη φορά της εξηγεί όλη την υπόθεση με τα τρία αντίτυπα του βιβλίου, εξηγώντας της πως πιστεύει ότι πάντα υπήρχαν μόνο τρία αντίτυπα του βιβλίου, με το κάθε αντίγραφο να διαθέτει τρεις ξεχωριστές από το άλλο χαλκογραφίες που έφεραν την παράσταση LCF και η συγκέντρωση όλων των συνολικά εννέα ξεχωριστών παραστάσεων με την υπογραφή LCF και από τα τρία βιβλία αποτελεί το κλειδί για τη λύση του γρίφου. Η θεωρία του αυτή επιβεβαιώνεται, καθώς και στο αντίτυπο της Κέσλερ υπάρχουν τρεις ξεχωριστές αναπαραστάσεις με την υπογραφή αυτή και πολύ μικρές διαφορές στις λεπτομέρειες του σχεδίου. Η Κέσλερ εντυπωσιάζεται. Τον αφήνει λοιπόν μόνο του να μελετήσει το αντίτυπό της στην περίφημη βιβλιοθήκη της, αλλά ο Κόρσο δέχεται χτύπημα πίσω στο κεφάλι, καθώς διαβάζει και εξετάζει τις γκραβούρες και λιποθυμά. Με το που ξυπνά ανακαλύπτει πως η Κέσλερ έχει στραγγαλιστεί. Τότε το καροτσάκι της Κέσλερ κυλά προς το διπλανό δωμάτιο, δηλαδή στο γραφείο της βαρώνης που έχει πιάσει φωτιά, και το σώμα της παραδίδεται στις φλόγες, ενώ το βιβλίο της ήδη καιγόταν πάνω στο γραφείο. Αργότερα, επιστρέφει στο ξενοδοχείο και ανακαλύπτει πως το δωμάτιο του παραβιάστηκε και το βιβλίο κλάπηκε. Χρησιμοποιώντας διάφορα στοιχεία που έχει στη διάθεσή του, συμπεραίνει πως είναι πιθανό ότι η Λιάνα και το βιβλίο βρίσκονται σε συγκεκριμένη τοποθεσία στη Γαλλία, που βρίσκεται το οικογενειακό κάστρο της Λιάνας. Κατευθύνεται προς τα εκεί μαζί με την κοπέλα και ανακαλύπτει τη Λιάνα να συμμετέχει σε μια σατανιστική τελετή μαζί με άλλους σατανιστές. Μαζί της έχει και το βιβλίο, το οποίο προσπαθεί να χρησιμοποιήσει, για να κάνει επίκληση στον διάβολο. Κατά τη διάρκεια της τελετής, η Λιάνα διαβάζει από το βιβλίο στα λατινικά και οι υπόλοιποι σατανιστές παρακολουθούν λατρευτικά. Ξαφνικά, μπαίνει μέσα στην αίθουσα ο Μπόρις Μπάλκαν, διακόπτοντας τη τελετή και ειρωνευόμενος τους παρευρισκόμενους λέγοντας τους ότι δεν ξέρουν πώς να καλέσουν τον Άρχοντα και ότι είναι ανάξιοι για αυτόν. Κατευθύνεται προς την Λιάνα και έπειτα από μια μικρή πάλη, τη στραγγαλίζει με το μενταγιόν της πεντάλφας που φοράει και οι υπόλοιποι τρέπονται σε φυγή τρομαγμένοι.

 
Κάστρο των Καθαρών, κατασκευή κατά τον 12ο αιώνα, Πουιβέρ, νότια Γαλλία

Ο Κόρσο μόνος ακολουθεί τον Μπάλκαν σε ερημική τοποθεσία, όπου βρίσκεται ένα παλιό μισογκρεμισμένο κάστρο, στο οποίο θεωρείται ότι βρίσκεται η λεγόμενη ένατη πύλη που οδηγεί στον Διάβολο, σύμφωνα με τον συνδυασμό των χαλκογραφιών. Εκεί βρίσκει τον Μπάλκαν να έχει ξεκινήσει ήδη την τελετή, τοποθετώντας τελετουργικά τις σελίδες με τις χαλκογραφίες. Παλεύουν και ο Μπάλκαν καθηλώνει τον Κόρσο σε τμήμα του δαπέδου που έχει καταρρεύσει και τον αφήνει εκεί, προκειμένου να συνεχίσει την τελετή. Ο Μπάλκαν ανάβει έναν τελετουργικό κύκλο φωτιάς γύρω από τον εαυτό του, τοποθετεί τις σελίδες με σειρά στο τραπέζι και διαβάζει τις περιγραφές από την κάθε σελίδα ως μέρος της τελετής. Εκστασιασμένος ο Μπάλκαν νιώθει πως είναι ο πραγματικός εκλεκτός και πως αρχίζει να είναι πλέον άφθαρτος και ανίκητος. Περιλούζεται με βενζίνη και αυτοπυρπολείται, καθώς είναι βέβαιος πως δεν μπορεί να φθαρεί, γιατί έχει πλέον την προστασία του Διαβόλου. Κατά τα πρώτα λίγα δευτερόλεπτα που τον τυλίγουν οι φλόγες δεν νιώθει κανένα πόνο, πολύ σύντομα όμως συνειδητοποιεί πως καίγεται πραγματικά και αρχίζει να ουρλιάζει από τους πόνους. Ο Κόρσο απελευθερώνεται, παίρνει τις γκραβούρες, πυροβολεί τον Μπάλκαν και αποχωρεί από το κάστρο.

Καθώς βγαίνει έξω από το καιόμενο κάστρο, συναντά τη μυστηριώδη κοπέλα, με την οποία κάνουν έρωτα έξω με φόντο τις φλόγες του κάστρου. Κατόπιν η κοπέλα του λέει πως ο Μπάλκαν απέτυχε, επειδή η ένατη γκραβούρα που χρησιμοποίησε ήταν ψεύτικη, και του προτείνει να επισκεφτεί και πάλι τους αδερφούς Θενίθα στο Τολέδο. Φτάνοντας και πάλι στο εργαστήρι των τεχνιτών, βλέπει πλέον πως το μαγαζί είναι άδειο και εγκαταλελειμμένο και πως υπάρχουν μονάχα κάποιοι υπάλληλοι συνεργείου μετακομίσεων που μεταφέρουν έπιπλα. Τυχαία ανακαλύπτει το φύλλο με την αυθεντική ένατη γκραβούρα που πέφτει από πάνω μέρος μια ντουλάπας μπροστά στα πόδια του. Σε αυτό το φύλλο, αναπαριστάται μία ολόγυμνη γυναίκα, η όψη της οποίας μοιάζει με αυτή της μυστηριώδους κοπέλας, να κάθεται πάνω σε ένα τρομερό θηρίο (δράκο), κρατώντας ένα ανοικτό βιβλίο στο ένα χέρι και δείχνοντας με το άλλο το μισογκρεμισμένο κάστρο. Ο Κόρσο επιστρέφει στο κάστρο και έχοντας ολοκληρώσει πλέον επιτυχώς την απαιτούμενη ακολουθία, διαβαίνει την πύλη που ανοίγει προς το λαμπρό φως.

Κύριοι ηθοποιοί

Επεξεργασία

Παραγωγή

Επεξεργασία

Γενικά

Επεξεργασία

Ο Ρομάν Πολάνσκι στήριξε την ταινία σε εκτεταμένη διασκευή του ισπανικού διηγήματος Η λέσχη Δουμάς (El Club Dumas, 1993), του Αρτούρο Πέρεθ-Ρεβέρτε. Εντυπωσιάστηκε από το σενάριο, καθώς βρήκε ότι συνδύαζε επιτυχώς πολλά στοιχεία μυστηρίου, χιούμορ, και ενδιαφέροντων χαρακτήρων, τα οποία θα μπορούσε να μεταφέρει καλά στην οθόνη. Η εκδοχή του Πολάνσκι ήταν αρκετά σκοτεινότερη, αφού το αρχικό βιβλίο του Πέρεθ-Ρεβέρτε δεν ασχολείται με σατανιστικό βιβλίο, αλλά με ένα χαμένο αντίτυπο του Αλέξανδρου Δουμά σχετικά με τους Τρεις Σωματοφύλακες.[2] Παρότι ο Πολάνσκι ανέφερε πως δεν πιστεύει στο υπερφυσικό, δήλωσε πως του αρέσει να παίζει με τα κλισέ που έχουν τέτοιες ιστορίες και να τα διασκευάζει και αλλοιώνει όπως μπορεί, ώστε να φαίνεται σοβαρά εκ πρώτης όψεως, αλλά στην πραγματικότητα να είναι αστεία, ενώ του άρεσε η ιδέα πως η κεντρική ιδέα κινείται γύρω από ένα βιβλίο.[3][4]

Επιλογή ηθοποιών

Επεξεργασία
 
Το Σατώ ντε Φεριέρ στην περιοχή Σεν ε Μαρν της Γαλλίας, τοποθεσία όπου γυρίστηκε τμήμα της ταινίας

Ο Πολάνσκι αρχικά ήταν αντίθετος στην επιλογή του Τζόνι Ντεπ καθώς τότε ο ηθοποιός ήταν μόλις 34ων ετών, ενώ ο χαρακτήρας του Κόρσο 40, ωστόσο ο Ντεπ κέρδισε τον ρόλο μετά από την επίμονη διεκδίκησή του, καθώς ήθελε να συνεργαστεί με τον Πολάνσκι.[5][6] Η συνεργασία τους κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων αναφέρεται πως δεν ήταν αρμονική,[6] μιας και ο Πολάνσκι θεώρησε πως ο Ντεπ ήταν πολύ χαλαρός στην ερμηνεία του ρόλου του, αντίθετα με την εικόνα που είχε ο Πολάνσκι για τον Κόρσο.[3]

Η Μπάρμπαρα Τζέφορντ επιλέχτηκε την τελευταία στιγμή, και παρότι Βρετανίδα χρησιμοποίησε γερμανική προφορά κατά την ενσάρκωση του ρόλου της, επειδή η Γερμανίδα ηθοποιός που αρχικά είχε τον ρόλο αρρώστησε πριν από την έναρξη των γυρισμάτων, ενώ η πρώτη αντικαταστάτριά της είχε πρόβλημα με την ερμηνεία του ρόλου.[2]

Τοποθεσίες σκηνοθεσίας

Επεξεργασία

Η ταινία γυρίστηκε σε τοποθεσίες της Γαλλίας, Πορτογαλίας και Ισπανίας, το καλοκαίρι του 1998.

Μουσική επένδυση

Επεξεργασία

Η μουσική επένδυση της ταινίας έγινε από τον Βόιτσεκ Κίλαρ, ο οποίος είχε προηγουμένως συνεργαστεί με τον Πολάνσκι στο Ο θάνατος και η κόρη (1994).[7] Το κύριο μέρος της μουσικής επένδυσης αποτελείται από βιόλα και ορχήστρα,[8] καθώς και μερικά φωνητικά για σοπράνο (που ερμήνευσε η διεθνούς φήμης σοπράνο, Σούμι Γιο).[9]

Υποδοχή

Επεξεργασία

Η πρώτη προβολή της ταινίας έγινε στο Σαν Σεμπαστιάν στις 25 Αυγούστου του 1999, και στη βόρεια Αμερική προβλήθηκε στις 10 Μαρτίου του 2000. Διεθνώς είχε κέρδη 58,4 εκατομμυρίων δολαρίων έναντι 38 του προϋπολογισμού της παραγωγής.[10]

Η ταινία είχε ανάμικτες κριτικές. Οι περισσότεροι κριτικοί συνέκριναν την ταινία με το αρκετά παλαιότερο σατανιστικό θρίλερ του Πολάνσκι, Το μωρό της Ρόζμαρι (1968), θεωρώντας την παλαιότερη ταινία πιο αξιόλογη. Ο κριτικός κινηματογράφου Ρότζερ Ίμπερτ σχολίασε πως απαγοητεύτηκε από το τέλος της ταινίας, καθώς προσδοκούσε κάτι περισσότερο,[11] ενώ άλλοι -Αμερικανοί κυρίως- κριτικοί απλώς ανέφεραν πως δεν βρήκαν την ταινία τρομακτική[12] ή πως τη βρήκαν βαρετή και φλύαρη.[13][14][15] Οι κριτικές από Ευρωπαϊκά μέσα ήταν περισσότερο θετικές και φέρονται να εκτίμησαν την ισορροπημένη ροή της ταινίας και την κεκαλυμμένη σάτιρά της.[16][17]

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ «.:BiblioNet : Η λέσχη Δουμάς ή Η σκιά του Ρισελιέ / Pérez - Reverte, Arturo, 1951-». www.biblionet.gr. Ανακτήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2017. 
  2. ↑ 2,0 2,1 Hartl, John (March 5, 2000). «The Ninth Gate Marks Return for Polanski». Seattle Times. 
  3. ↑ 3,0 3,1 Howell, Peter (March 3, 2000). «Polanski's Demons». Toronto Star. 
  4. ↑ Arnold, Gary (March 11, 2000). «Polanski's Dark Side». Washington Times. 
  5. ↑ Archerd, Army (February 10, 1998). «Polanski opens Gate». Variety. 
  6. ↑ 6,0 6,1 Schaefer, Stephen (March 10, 2000). «The Devil and Roman Polanski». Boston Herald. 
  7. ↑ arx.net. «Cine.gr - Τανίες Death and the Maiden - Ο Θάνατος και η Κόρη». cine.gr. Ανακτήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2017. [νεκρός σύνδεσμος]
  8. ↑ «The Ninth Gate (1999) - Soundtracks». 
  9. ↑ Phares, Heather. «The Ninth Gate». allmusic.com. http://www.allmusic.com/album/r443717. Ανακτήθηκε στις 2007-05-18. 
  10. ↑ «The Ninth Gate». Box Office Mojo. May 18, 2007. http://www.boxofficemojo.com/movies/?id=ninethgate.htm. Ανακτήθηκε στις 2007-05-18. 
  11. ↑ Ebert, Roger (March 10, 2000). «The Ninth Gate». Chicago Sun-Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2007-04-30. https://web.archive.org/web/20070430031031/http://rogerebert.suntimes.com/apps/pbcs.dll/article?AID=%2F20000310%2FREVIEWS%2F3100302%2F1023. Ανακτήθηκε στις 2007-05-18. 
  12. ↑ Mitchell, Elvis (March 10, 2000). «Off to Hell in a Handbasket, Trusty Book in Hand». The New York Times. https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9A05E6D81F38F933A25750C0A9669C8B63. Ανακτήθηκε στις 2007-11-09. 
  13. ↑ Schwarzbaum, Lisa (March 17, 2000). «The Ninth Gate». Entertainment Weekly. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2009-04-29. https://web.archive.org/web/20090429173608/http://www.ew.com/ew/article/0,,20176772,00.html. Ανακτήθηκε στις 2009-04-09. 
  14. ↑ Turan, Kenneth (March 10, 2000). «The Ninth Gate». Los Angeles Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 September 2009. https://web.archive.org/web/20090929082718/http://www.calendarlive.com/movies/reviews/cl-movie000309-35,0,1097825.story. Ανακτήθηκε στις 2009-04-09. 
  15. ↑ Hoberman, J (March 14, 2000). «Missions Impossible». Village Voice. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2009-10-30. https://web.archive.org/web/20091030034402/http://www.villagevoice.com/2000-03-14/film/missions-impossible/2. Ανακτήθηκε στις 2009-04-09. 
  16. ↑ cinema.de
  17. ↑ kino.de

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Η_Ένατη_Πύλη&oldid=9774169"