Θαλάσσια χελώνα

Οι θαλάσσιες χελώνες είναι χελώνες της υπεροικογένειας των Χελωνιοειδών. Απαντώνται σε όλους τους ωκεανούς του κόσμου εκτός του Αρκτικού Ωκεανού.

Θαλάσσια χελώνα
Μία θαλάσσια χελώνα (είδος Lepidochelys olivacea).
Κατάσταση διατήρησης
Κινδυνεύει με αφανισμό (IUCN 3.1)
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Ζώα (Animalia) Συνομοταξία: Χορδωτά (Chordata) Υποσυνομοταξία: Σπονδυλωτά (Vertebrata) Ομοταξία: Ερπετά (Reptilia) Υφομοταξία: Αναψιδωτά (Anapsida) Τάξη: Χελώνια (Testudines) Υποτάξη: Κρυπτόδειρα (Cryptodira) Υπεροικογένεια: Χελωνιοειδή (Chelonioidea)
Οικογένειες
Χελωνιίδες Δερμοχελυίδες † Protostegidae † Toxochelyidae † Thalassemydidae

Η δερματοχελώνα είναι η πιο μεγάλη, με 2 μ. μήκος, 1 μ. έως 1,5 μ. πλάτος και βάρος 600 κ. Το μέγεθος των άλλων ειδών κυμαίνεται από τα 50 εκ. έως 1 μ. και είναι αναλογικά μικρότερο.

Τα είδη αυτά είναι όλα ευάλωτα ή απειλούμενα. Είναι τοπικά υπό προστασία και αποκατάσταση, αλλά η ρύπανση, η λαθροθηρία και η τυχαία εμπλοκή τους σε αλιευτικά εργαλεία παραμένουν ανησυχητικές αιτίες μείωσης του πληθυσμού τους που έχει ήδη ελαττωθεί.

Περιγραφή

Οι θαλάσσιες χελώνες, όπως οι άλλες χελώνες (Χελώνια) είναι εξώθερμα ερπετά και διαθέτουν αναπνευστικό σύστημα με πνεύμονες, το οποίο είναι μια προσαρμογή στην επίγεια ζωή. Ως συμπλήρωμα των νεφρών, υπάρχουν αδένες κοντά στα μάτια τους που αποβάλουν το υπερβολικό αλάτι από το αίμα τους. Ο μεταβολισμός τους έχει την ικανότητα να αντέχει στις υψηλές συγκεντρώσεις CO₂ κατά την διάρκεια καταδύσεων σε μεγάλα βάθη. Μπορούν να αποβάλουν το 35-52% του οξυγόνου στην αναπνοή. Η όρασή της είναι πολύ ανεπτυγμένη. Τα μάτια προστατεύονται με τρία βλέφαρα και η ακοή τους είναι ιδιαίτερα τελειποιημένη εξίσου, αν και δεν έχουν εξωτερικά αυτιά, αλλά ένα εσωτερικό αυτί, κάτω από μία ακουστική πλάκα. Η όσφρησή τους είναι ωστόσο αρκετά αναποτελεσματική. Οι θαλάσσιες χελώνες δεν έχουν παρά μία μόνο έξοδο για την απέκκριση η οποία χρησιμεύει επίσης για την αναπαραγωγή.

Το καβούκι

Σκελετός θαλάσσιας χελώνας στο παρατηρητήριο των θαλάσσιων χελωνών Κελονιά, στην νήσο ρεϊνιον

Το πεπλατυσμένο καβούκι τους, τους παρέχει καλύτερη υδροδυναμική και παίζει σημαντικό ρόλο στην προστασία, αλλά ορισμένοι επιστήμονες πιστεύουν ότι τους επιτρέπει να αποθηκεύουν θερμότητα. Αυτή η προσαρμογή, που αποκτήθηκε μετά την επιστροφή τους στο θαλάσσιο περιβάλλον, τους επιτρέπει να καταδύονται σε μεγάλα βάθη, όπου η θερμοκρασία του νερού είναι χαμηλή. Έτσι όμως έχουν χάσει την ικανότητα να κρύβουν τα μέλη τους σ' αυτό. Όπως στις άλλες νεροχελώνες, τα καβούκια τους είναι ελαφρύτερα, διότι είναι εξοπλισμένα με βρέγματα. Οι Δερμοχελυίδες, οι μεγαλύτερες θαλάσσιες χελώνες, έχουν χάσει τα λέπια τους και το καβούκι τους καλύπτεται από παχύ δέρμα. Όπως οι υπόλοιπες χελώνες, δεν αλλάζουν τo δέρμα (έκδυση).

Σύμφωνα με κάποιες θεωρίες, το καβούκι τους, τουλάχιστον της δερματοχελώνας, τις βοηθά να διατηρούν την θερμοκρασία του σώματος όταν βουτούν σε μεγάλα βάθη με χαμηλές θερμοκρασίες. Αλλά αυτή η υπόθεση αμφισβητείται, λόγω του οτι τα ερπετά, ζώα ψυχρόαιμα, υποτίθεται ότι είναι ποικιλόθερμα.

• 
  Ο σκελετός μιας χελώνας Καρέττα.

Χαρακτηριστικά

Μπορούν να κολυμπούν γρήγορα και πολλά είδη είναι ικανά να αναπτύξουν ταχύτητα έως και 35 χλμ/ώρα· σε αντίθεση με τις χελώνες του γλυκού νερού, προχωρούν με ταυτόχρονη κίνηση των μπροστινών ποδιών.

Στην γέννηση, δεν υπάρχει κανένα εξωτερικό ανατομικό στοιχείο το οποίο να επιτρέπει την διάκριση των δύο φύλων.

Είναι γνωστό ότι κάποιες χελώνες μπορούν να μπορούν να ζήσουν και πάνω από 150 χρόνια. Το μεγαλύτερο ρεκόρ κατάδυσης είναι 6 ώρες και το έκανε μία πράσινη θαλασσοχελώνα.

Αναπαραγωγή

Ίχνη θαλάσσιας χελώνας σε μια παραλία της Πελοποννήσου

Τα θηλυκά μαζεύονται στις παραλίες για να γεννήσουν στην αρχή και στο τέλος του σεληνιακού κύκλου, όταν η παλίρροια είναι στο χαμηλότερο επίπεδο.

Ύστερα από πολλά χρόνια ωρίμανσης, οι χελώνες μπορούν να αναπαραχθούν. το ζευγάρωμά τους γίνεται στην θάλασσα κοντά στις φωλιές ή κατά την μετανάστευση (από τις περιοχές σίτισης στις περιοχές ωοτοκίας) ένα ή δύο μήνες πριν από την έναρξη της ωοτοκίας.

Κατά την διάρκεια του ζευγαρώματος, το αρσενικό πιάνεται με τα δύο μπροστινά νύχια στο καβούκι του θηλυκού. Τα θηλυκά μπορούν να διατηρήσουν το σπέρμα των αρσενικών πολλούς μήνες ή χρόνια στην σάλπιγγά τους. Τα θηλυκά δεν γεννούν παρά μόνο στον τόπο όπου γεννήθηκαν, λίγα ή και εκατοντάδες μέτρα απόσταση, ανάλογα το είδος. Γενικά εκμεταλλευόμενα το σκοτάδι (μία παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο είναι θανατηφόρα για αυτές), το σούρουπο, συχνά στην πλημμυρίδα τα θηλυκά έρχονται να γεννήσουν στην αμμώδη παραλία καταγωγής τους. To θηλυκό μπορεί να αποθηκεύσει το σπέρμα για να γονιμοποιήσει τα αυγά. Το φύλο των νεογέννητων εξαρτάται από τη θερμοκρασία κατά την επώαση των αυγών, αρσενικό για χαμηλές θερμοκρασίες, θηλυκό για υψηλές. Λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη, έχει διαπιστωθεί τα τελευταία χρόνια, μια μείωση στο ποσοστό των αρσενικών.

Θαλάσσια χελώνα σκάβοντας μια τρύπα για να εναποθέσει τα αυγά στο νησί Heron στην Αυστραλία

Τα θηλυκά σκάβουν μια τρύπα στην άμμο με τα πόδια τους και εναποθέτουν 70-200 αυγά (ανάλογα με το είδος), τα σκεπάζουν με άμμο και επιστρέφουν στην θάλασσα. Κάποια αυγά δεν γονιμοποιήθηκαν, τα άλλα εκκολάπτονται μέσα σε περίπου δύο μήνες. Όλα τα χελωνάκια εκκολάπτονται την ίδια ώρα και κατευθύνονται προς την θάλασσα. Μόνο ένα μικρό ποσοστό (περίπου 1%) θα ξαναγυρίσουν στην παραλία που γεννήθηκαν καθώς θα γίνουν θηράματα πολυάριθμων αρπακτικών.

Στάδια της ζωής

Ανάλογα με την ηλικία του, η χελώνα δεν τρώει με τον ίδιο τρόπο και δεν ζει στο ίδιο περιβάλλον. Υπάρχουν:

• Το στάδιο του αυγού.
• Το στάδιο του νεογέννητου: το νεογέννητο βγαίνει από το αυγό, βγαίνει από την φωλιά, πολύ συχνά σε ομάδες, και καταφεύγουν στην θάλασσα όπου κολυμπάνε γρήγορα για πολλές ημέρες (3-6 ημέρες ανάλογα με το είδος).
• Το νεανικό στάδιο στο πέλαγος: αυτό το στάδιο αρχίζει όταν τα χελωνάκια εγκαταλείπουν το γρήγορο κολύμπι και συγκεντρώνονται στην εύρεση τροφής και αφήνονται να τις μεταφέρουν τα θαλάσσια ρεύματα. Οι παρατηρήσεις σ' αυτό το στάδιο είναι υπερβολικά σπάνιες. Η συμπεριφορά διαφέρει επίσης από είδος σε είδος.
• Το νεανικό βενθικό στάδιο: τα νεαρά άτομα εγκαθίστανται στις βενθικές περιοχές (εκτός από την δερματοχελώνα). Οι διατροφικές τους συνήθειες αλλάζουν, όπως και οι θηρευτές τους.

Μία έφηβη πράσινη θαλασσοχελώνα

• Το στάδιο του υποενήλικα: αρχίζει στην εφηβεία. Οι θαλάσσιες χελώνες του ίδιου είδους δεν γίνονται σεξουαλικά ώριμες στο ίδιο μέγεθος
• Το στάδιο του ενήλικα: τα ενήλικα μεταναστεύουν από την περιοχή που ζουν στην περιοχή ωοτοκίας τους. Όλα τα είδη θαλασσίων χελωνών είναι πιστά στον τόπο ωοτοκίας, με κάποιες παραλλαγές ανάλογα με το είδος.

Διατροφή

Οι θαλάσσιες χελώνες είναι όλες παμφάγες με τάσεις προς τα φυτά και το κρέας. Έτσι η Πράσινη θαλασσοχελώνα είναι κυρίως χορτοφάγος. Η χελώνα Καρέττα, ο Λεπιδόχελυς του Ειρηνικού και το είδος Natator depressus είναι κυρίως σαρκοφάγα και τρέφονται με μαλάκια, καρκινοειδή, μικρά ψάρια και άλλα θαλάσσια ασπόνδυλα. Η δερματοχελώνα είναι παμφάγος και τρέφεται κυρίως με κνιδόζωα. Η Κεραμοχελώνα, είναι επίσης παμφάγος, και τρέφεται, όπως η δερματοχελώνα, με κνιδόζωα αλλά τρέφεται επίσης -πράγμα σπάνιο για σπονδυλόζωα- με σπόγγους.

Οι χελώνες πρέπει να αποθηκεύουν πολλή ενέργεια για τις μεταναστεύσεις τους. Για αυτόν τον λόγο, η διατροφή τους παίζει έναν σημαντικό  ρόλο στην γονιμότητά τους. Αυτό αποδείχτηκε επιβεβαιώνοντας τον αριθμό των εκκολαπτομένων αυγών και στο Ελ Νίνιο όπου, με την θέρμανση του νερού και την αύξηση της βλάστησης, αυξάνεται ο αριθμός των μεταναστεύσεων δύο χρόνια αργότερα, ενώ μία ψύξη του νερού μειώνει τον αριθμό των μεταναστεύσεων δύο χρόνια αργότερα.

Προσδιορισμός των ενηλίκων

Η πιο εύκολη στον προσδιορισμό είναι σίγουρα η δερματοχελώνα λόγω της έλλειψης φολίδων. Είναι επίσης η μεγαλύτερη θαλάσσια χελώνα. Οι Χελωνιίδες, σε σχέση με τις άλλες, διαθέτουν ένα καβούκι χωρίς λέπια. Όταν έχει περισσότερα από έξι ζεύγη πλαγίων πλακών πάνω στο όστρακο, είναι μάλλον Λεπιδόχελυς του Ειρηνικού (Lepidochelys olivacea)· με πέντε ή έξι ζευγάρια, πρέπει να είναι Καρέττα ή Λεπιδόχελυς του Ατλαντικού (Lepidochelys kempii). Με τέσσερα ζευγάρια, είναι μία πράσινη θαλασσοχελώνα ή μία κεραμοχελώνα. Ξεχωρίζουμε εύκολα μία Καρέττα και έναν Λεπιδόχελυ του Ατλαντικού από το χρώμα· η πρώτη είναι κόκκινη πορτοκαλί και η δεύτερη γκρι-πράσινη. Ξεχωρίζουμε εξ ίσου την πράσινη θαλασσοχελώνα από την κεραμοχελώνα από το σχήμα του στόματος και απ' τον αριθμό των προμετωπιαίων φολίδων.

• 
  Χελώνα Καρέττα
• 
  Πράσινη θαλασσοχελώνα, την αναγνωρίζουμε από τις προμετωπιαίες και τις αυχενικές φολίδες
• 
  Κεραμοχελώνα
• 
  Λεπιδόχελυς του Ατλαντικού
• 
  Δερματοχελώνα και το καβούκι της χωρίς φολίδες

• 
  Οι 4 προμετωπιαίες φολίδες σχηματίζουν μία άσπρη γραμμή μεταξύ των δύο ματιών μίας κεραμοχελώνας
• 
  οι 4 προμετωπιαίες φολίδες μιας χελώνας Καρέττα

Προσδιορισμός των νεογέννητων

• Η νεογέννητη χελώνα καρέττα έχει χρώμα σκούρο καφέ με ανοιχτόχρωμες άκρες.
• Η νεογέννητη δερματοχελώνα έχει πτερύγια περισσότερο μεγάλα και δέρμα τραχύ, με δικτυωτή διάταξη των μικρών φολίδων. Η πλάτη της είναι μαύρη με πλάγιες άσπρες άκρες ενώ ο θώρακας άσπρος, με ανοιχτά καφέ στίγματα.
• Η νεογέννητη πράσινη θαλασσοχελώνα έχει μαύρη πλάτη· το οπίσθιο τμήμα της και τα πόδια-πτερύγια έχουν άσπρες άκρες· το κάτω μέρος του λαιμού, του σώματος και των ποδιών-πτερυγίων είναι άσπρο κιτρινωπό.
• Η νεογέννητη κεραμοχελώνα είναι καφέ κοκκινωπή.
• Η σκούρα γκρι πλάτη του νεογέννητου λεπιδοχέλυος του Ατλαντικού έχει τρεις διαμήκεις πλευρές. Υπάρχουν δύο πλευρές στο πλάστρο πιο ανοιχτόχρωμες. Σε κάποια άτομα, τα πτερύγια έχουν άσπρο περίγραμμα και η περιοχή της μασχάλης τους είναι πρασινωπή.
• Οι φολίδες του νεογέννητου Natator depressus είναι καφέ αλλά έχουν σκούρο περίγραμμα έτσι ώστε να τις διακρίνουμε εύκολα.

• 
  Νεογέννητη πράσινη θαλασσοχελώνα
• 
  Νεογέννητη κεραμοχελώνα
• 
  Νεογέννητος Λεπιδόχελυς του Ειρηνικού

Βιβλιογραφία

• ΠΑΠΥΡΟΣ-ΛΑΡΟΥΣ-ΜΠΡΙΤΤΑΝΙΚΑ