Θεοφύλακτος Αχρίδος
Ο Θεοφύλακτος ( - 1107) ήταν λόγιος κληρικός, Βυζαντινός Αρχιεπίσκοπος Αχριδών του 11ου αιώνα.
| Θεοφύλακτος Αχριδών | |
|---|---|
 | |
| Γενικές πληροφορίες | |
| Γέννηση | 1055 Χαλκίδα |
| Θάνατος | 1107 Θεσσαλονίκη |
| Θρησκεία | Ανατολικός Ορθόδοξος Χριστιανισμός |
| Eορτασμός αγίου | 31 Δεκεμβρίου |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | μεσαιωνική ελληνική γλώσσα |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | ιερέας συγγραφέας[1] |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Βιογραφικά στοιχεία Επεξεργασία
Ο Θεοφύλακτος γεννήθηκε στα μέσα του 11ου αιώνα στον Εύριπο (Χαλκίδα) στην Εύβοια, τότε μέρος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Πήγε στην Κωνσταντινούπολη περί την δεκαετία του 1060, όπου απέκτησε άριστη εκκλησιαστική παιδεία υπό την καθοδήγηση του Μιχαήλ Ψελλού[2]. Χειροτονήθηκε Διάκονος και Ρήτωρ της Μεγάλης Εκκλησίας στην Κωνσταντινούπολη, απέκτησε μεγάλη φήμη ως μελετητής και έγινε δάσκαλος του Κωνσταντίνου Δούκα, γιου του αυτοκράτορα Μιχαήλ Ζ΄, για τον οποίο έγραψε το έργο «Παιδεία βασιλική»[3]. Περί το 1075/8 μετακόμισε στην Επαρχία της Βουλγαρίας όπου χειροτονήθηκε Αρχιεπίσκοπος Αχριδών (σύγχρονη Οχρίδα).
Η Αχρίδα ήταν ένα από τα βουλγαρικά κέντρα και είχε κατακτηθεί ξανά από τους Βυζαντινούς εξήντα χρόνια νωρίτερα. Σε αυτήν την νευραλγική θέση σε μια ακριτική περιοχή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, ο Θεοφύλακτος υπηρέτησε ευσυνείδητα για είκοσι χρόνια. Αν και βυζαντινός σε ανατροφή, υπερασπίστηκε τα συμφέροντα και την αυτονομία της τοπικής εκκλησίας, δηλαδή την ανεξαρτησία της από το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως. Αντιμετώπισε σθεναρά τις διδασκαλίες των Παυλικιανών και των Βογομίλων, αιρετικών κατά την Ορθόδοξη Εκκλησία. Κατά την αρχιερατεία του κέρδισε τον σεβασμό και την αγάπη του βουλγαρικού λαού[4].
Στις επιστολές του εκφράζει παράπονα για τους αγενείς τρόπους των Βουλγάρων, και φαίνεται πως προσπάθησε ανεπιτυχώς να απαλλαγεί από τα καθήκοντά του[3]. Κατα το Βυζαντινό Λεξικό της Οξφόρδης «οι επιστολές του από την Οχρίδα αποτελούν πολύτιμη πηγή για την οικονομική, κοινωνική και πολιτική ιστορία της Βουλγαρίας, καθώς και για την βυζαντινή προσωπογραφία. Είναι γεμάτες με παράπονα σχετικά με το βάρβαρο περιβάλλον του, αλλά στην πραγματικότητα ασχολήθηκε βαθιά με την τοπική πολιτιστική ανάπτυξη, γράφοντας ένα εγκώμιο των 15 μαρτύρων της Τιβεριόπολης και την βιογραφία του Αγίου Κλήμη της Αχρίδας[5]». Έγραψε επίσης (στις επιστολές του) απολογισμούς για το πώς οι συνεχείς πόλεμοι μεταξύ της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και των Πετσενέγκων[α], των Μαγυάρων και των Νορμανδών είχαν καταστρέψει όλα τα τρόφιμα και ανάγκασαν πολλούς ανθρώπους να φύγουν από τις πόλεις και να βρουν καταφύγιο στα δάση.
Πέθανε μετά το 1107. Είναι άγιος της Ορθόδοξης Εκκλησίας, η οποία τιμά την μνήμη του στις 31 Δεκεμβρίου[6].
Έργα του Επεξεργασία
Τα σχόλιά του στα Ευαγγέλια, τις Πράξεις, τις επιστολές του Παύλου και τους Μικρούς προφήτες βασίζονται σε αυτά του Χρυσόστομου. Τα άλλα σωζόμενα έργα του περιλαμβάνουν 130 επιστολές και διάφορες ομιλίες και κηρύγματα, τον βίο του Κλήμη Αχρίδος και άλλα μικρά έργα. Μια επιμελημένη έκδοση σχεδόν όλων των γραπτών του, στα ελληνικά και στα λατινικά, με μια προκαταρκτική ανάλυση, δημοσιεύτηκε από τον JFBM de Rossi (4 τόμοι, Βενετία). Η έκδοση επανεκτυπώθηκε από τον Jacques Paul Migne στην Patrologia Graeca, τόμοι 123–6 (1869). Έγραψε κατά των Λατίνων «Προσλαλιά τινι των αυτού ομιλητών περί ων εγκαλούνται Λατίνοι». Το πόνημα αυτό εκδόθηκε από τον Μιγγαρέλλιο στην Ρώμη το 1756. Επίσης,περί το 1085 συνέγραψε και ένα κάτοπτρο ηγεμόνος με αποδέκτη τον Κωνσταντίνο Δούκα, γιο του Μιχαήλ Ζ΄ Δούκα, ο οποίος επρόκειτο να διαδεχθεί στον θρόνο τον πατέρα του[7].
Ο Θωμάς Ακινάτης, περίφημος δυτικός σχολαστικός θεολόγος και άγιος της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, περιέλαβε τμήματα των έργων του Θεοφύλακτου στην Catena Aurea του, μια συλλογή σχολίων των Πατέρων της Εκκλησίας στα τέσσερα Ευαγγέλια.
Στις αρχές του 16ου αιώνα, τα σχόλιά του είχαν σημαντική επιρροή στο Novum Testamentum και τους σχολιασμούς του Εράσμου, αν και αυτός τον αναφέρει λανθασμένα ως "Vulgarius" στις πρώτες εκδόσεις της Καινής Διαθήκης του. Τα σχόλια του Θεοφύλακτου σχετικά με τα Ευαγγέλια δημοσιεύθηκαν στα πρωτότυπα ελληνικά στη Ρώμη το 1542, και είχαν δημοσιευτεί στα λατινικά και από τους Καθολικούς (Porsena) και Προτεστάντες (Oecolampadius) μεταφραστές τη δεκαετία του 1520. Οι σύγχρονες μεταφράσεις των σχολίων του είναι διαθέσιμες στα νέα ελληνικά, ρωσικά, σερβικά, βουλγαρικά και ρουμανικά, αντικατοπτρίζοντας την ευρεία επιρροή του έργου του στην Ορθόδοξη Εκκλησία και πέραν αυτής. Ο Επίσκοπος Αχρίδας του εικοστού αιώνα, Νικολάι Βελιμίροβιτς, έγραψε ότι τα «σχόλια του Θεοφύλακτου στα Τέσσερα Ευαγγέλια και άλλα βιβλία της Καινής Διαθήκης ... είναι τα καλύτερα έργα του είδους τους μετά τον Άγιο Ιωάννη Χρυσόστομο, και διαβάζονται έως σήμερα με μεγάλο όφελος».
Υποσημειώσεις και παραπομπές Επεξεργασία
Υποσημειώσεις Επεξεργασία
- ↑ Τον 11ο αιώνα, ο Θεοφύλακτος έγραφε Πετσενέγκους: «Η προέλασή τους είναι αστραπιαία, η απόσυρσή τους συνάμα σκληρή και ελαφριά: σκληρή λόγω των λαφύρων που παίρνουν και ελαφριά επειδή είναι τόσο γρήγορη (...) Ληστεύουν άλλες χώρες, καθώς δεν έχουν τη δική τους. Η ειρηνική ζωή είναι ατυχία για αυτούς, είναι ευτυχείς όταν έχουν πρόσχημα για πόλεμο (...) Είναι αναρίθμητοι»
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2019.
- ↑ Vassiliev 1952, σελ. 496.
- ↑ 3,0 3,1 Chisholm 1911.
- ↑ Obolensky, Dimitri (1988). Six Byzantine Portraits. Oxford: Clarendon Press. σελίδες 34–82.
- ↑ The Oxford Dictionary of Byzantium, τόμ. 3. Oxford University Press. 1991. σελ. 2068.
- ↑ Velimirovic, Nikolai (1985). The Prologue From Ochrid, τόμ 4. Birmingham: Lazarica Press. σελ. 393.
- ↑ Παΐδας, Κωνσταντίνος (2005). Η θεματική των βυζαντινών "κατόπτρων ηγεμόνος" της πρώιμης και μέσης περιόδου (398-1085). Συμβολή στην πολιτική θεωρία των Βυζαντινών. Αθήνα: Εκδόσεις Γρηγόρη. σελ. σποράδην.
Πηγές Επεξεργασία
- Ανδρόνικος Δημητρακόπουλος (1872). Ορθόδοξος Ελλάς : ήτοι περί των Ελλήνων των γραψάντων κατά Λατίνων και περί των συγγραμμάτων αυτών. Εν Λειψίαι: Τύποις Μέτζγερ και Βίττιγ. Ανακτήθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 2010.
- Chisholm, Hugh (1911). Theophylact. Encyclopædia Britannica. 26 (11η έκδ.). Cambridge University Press. σελ. 787.
- Vassiliev, Α.Α. (1952). History of the Byzantine Empire. Madison, Wis.: University of Wisconsin Press. ISBN 0-299-11884-3.
Περαιτέρω ανάγνωση Επεξεργασία
- Αρχιεπισκόπου Βουλγαρίας, Θεοφύλακτου (1864). Τα ευρισκόμενα πάντα, τόμος τέταρτος (Patrologiae cursus completus). Παρίσι: Fr. J. F. Mariæ Bern. de Rubeis.