Ιππόδρομος της Αρχαίας Ολυμπίας

Ο Ιππόδρομος της Αρχαίας Ολυμπίας ήταν ο χώρος διεξαγωγής των αρματοδρομιών και των ιππικών αγωνισμάτων των Ολυμπιακών Αγώνων της αρχαιότητας.

BARTHÉLEMY, Jean Jacques. Ταξίδι του νεαρού Ανάχαρση στην Ελλάδα, γύρω στα μέσα του τέταρτου αιώνα πριν από την κοινή εποχή. – Atlas, Παρίσι, Abel Ledoux fils, 1832.

Περιγραφή

Σύμφωνα με περιγραφή του Παυσανία^[1] βρισκόταν νότια του Σταδίου και καταλάμβανε μία μεγάλη έκταση μήκους περίπου 600 μέτρων και πλάτους 200. Ο ιππόδρομος ήταν ένας πλατύς, επίπεδος, ανοιχτός χώρος όπου η αφετηρία και το τέρμα οριζόταν με ένα στύλο. Ένας δεύτερος μικρός στύλος, η νύσσα, όριζε το σημείο καμπής. Οι ιπποδρομίες αποτελούσαν ένα από τα πιο δημοφιλή και εντυπωσιακά αγωνίσματα που τελούνταν στους Ολυμπιακούς Αγώνες στην αρχαία Ελλάδα. Τα ιππικά αγωνίσματα της εποχής ήταν το τέθριππον, η απήνη, η συνωρίς, το τέθριππο πώλων, η συνωρίς πώλων, η ιπποδρομία τέλειων κελήτων, η κάλπη και η ιπποδρομία των πώλων. Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο πρώτος αγώνας αρματοδρομίας έγινε ανάμεσα στον Πέλοπα και τον Οινόμαο, τον βασιλιά της Πίσας και πραγματοποιήθηκε στην Ολυμπία. Στους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες οι ηνίοχοι δεν ήταν οι ιδιοκτήτες των αλόγων. Η νίκη όμως ανήκε στους ιδιοκτήτες οι οποίοι στέφονταν νικητές με τον κότινο και απολάμβαναν όλες τις τιμές αν και δεν έπαιρναν μέρος στους ιππικούς αγώνες. Ενώ οι ηνίοχοι κέρδιζαν μόνο ένα μικρό μέρος από τη δόξα του νικητή, όπως μία μάλλινη ταινία που ο ιδιοκτήτης του αλόγου τους έδενε στο μέτωπο.

Ο Ιππόδρομος της Αρχαίας Ολυμπίας είχε ένα πολύπλοκο σύστημα εκκίνησης^[1] για να αποφεύγεται η πρόωρη εκκίνηση των αρμάτων. Ο μηχανισμός εκκίνησης ήταν εφεύρεση του ανδριαντοποιού Κληοίτα, την οποία βελτίωσε ο Αριστείδης. Κατά τα λεγόμενα του Παυσανία, η απαιτούμενη ενέργεια για την κίνηση του μηχανισμού προερχόταν από την πτώση ενός χάλκινου δελφινιού με σκοπό το “πέταγμα” ενός χάλκινου αετού.

Σύμφωνα με τον Παυσανία

[6-20.14 -20.15]-Τὸ μὲν δὴ ἐξ ἀρχῆς Κλεοίτας ἐστὶν ἄφεσιν μηχανησάμενος, καὶ φρονῆσαί γε ἐπὶ τῷ εὑρήματι, ὡς καὶ ἐπίγραμμα ἐπὶ ἀνδριάντι τῷ Ἀθήνῃσιν ἐπιγράψαι·
Ὃς τὴν ἱππάφεσιν Ὀλυμπίᾳ εὕρατο πρῶτος, Τεῦξέ με Κλεοίτας υἱὸς Ἀριστοκλέους.
Κλεοίτα δέ φασιν ὕστερον Ἀριστείδην σοφίαν τινὰ καὶ αὐτὸν ἐς τὸ μηχάνημα ἐσενέγκασθαι.

[15] Παρεχομένου δὲ τοῦ ἱπποδρόμου παρήκουσαν ἐς πλέον τὴν ἑτέραν τῶν πλευρῶν, ἔστιν ἐπὶ τῆς μείζονος πλευρᾶς, οὔσης χώματος, κατὰ τὴν διέξοδον τὴν διὰ τοῦ χώματος, τὸ τῶν ἵππων δεῖμα ὁ Ταράξιππος. Σχῆμα μὲν βωμοῦ περιφεροῦς ἐστι· παραθέοντας δὲ κατὰ τοῦτο τοὺς ἵππους φόβος τε αὐτίκα ἰσχυρὸς ἀπ' οὐδεμιᾶς προφάσεως φανερᾶς καὶ ἀπὸ τοῦ φόβου λαμβάνει ταραχή, τά τε δὴ ἅρματα καταγνύουσιν ὡς ἐπίπαν καὶ οἱ ἡνίοχοι τιτρώσκονται. καὶ τοῦδε ἡνίοχοι ἕνεκα θυσίας θύουσι καὶ γενέσθαι σφίσιν ἵλεων εὔχονται τὸν Ταράξιππον. . - Παυσανίου Ἑλλάδος Περιήγησις 6. Ἠλιακῶν Β' ^[2]

[6-20.14 -20.15] Αυτός που πρώτος επινόησε αυτό τον μηχανισμό εκκίνησης ήταν ο Κλεοίτας, ο οποίος φαίνεται ότι ήταν πολύ περήφανος γι' αυτή την εφεύρεση, σύμφωνα και με το επίγραμμα πάνω σε ανδριάντα στην Αθήνα, το οποίο λέει:
"Με έφτιαξε αυτός που πρώτος επινόησε τον τρόπο εκκίνησης των αλόγων στην Ολυμπία, ο Κλεοίτας, γιος του Αριστοκλή. "
Λένε ότι μετά τον Κλεοίτα, ο Αριστείδης πρόσθεσε στον μηχανισμό μια έξυπνη εφεύρεση.

15 Η μία πλευρά του ιπποδρόμου είναι μακρύτερη και σχηματίζεται με πρόσχωση. Στο σημείο όπου υπάρχει δίοδος είναι ο Ταράξιππος, που προκαλεί φόβο στα άλογα. 'Έχει σχήμα στρογγυλού βωμού και καθώς τα άλογα τρέχουν δίπλα σ' αυτόν, πανικοβάλλονται από κάποια άγνωστη αιτία και παθαίνουν σύγχυση• τα άρματα τσακίζονται και οι οδηγοί τραυματίζονται. Εξαιτίας όλων αυτών, οι ηνίοχοι Θυσιάζουν και προσεύχονται στον Ταράξιππο για να είναι ευνοϊκός γι' αυτούς..

Έρευνες για τον εντοπισμό του

Έως τις αρχές του 21ου αιώνα τα ίχνη του ιπποδρόμου είχαν χαθεί. Οι απόψεις που υπήρχαν ήταν πως είχε παρασυρθεί από τον Αλφειό ενώ μία άλλη νεότερη πως η θέση του Ιπποδρομίου προσδιορίστηκε στα νοτιοανατολικά του Σταδίου. Ωστόσο το 2008 ερευνητές του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου ανέφεραν πως ανακαλύψαν την τοποθεσία του στα ανατολικά της Ολυμπίας με χρήση ραντάρ. ακολουθώντας τις περιγραφές του περιηγητή Παυσανία ο οποίος είχε επισκεφτεί τον χώρο κατά τον 2ο αιώνα.^[3]^[4]^[5]^[6].