Καθεδρικός Ναός του Καρς
Συντεταγμένες: 40°36′40.7″N 43°5′29.2″E / 40.611306°N 43.091444°E
Ο Καθεδρικός Ναός του Καρς, επίσης γνωστός ως Εκκλησία των Αγίων Αποστόλων (αρμενικά: Կարսի Սուրբ Առաքելոց եկեղեցի, Karsi Surb Arakelots' yekeghets'i, τουρκικά: Aziz Havariler Kilisesi[1] ή «Εκκλησία των Δώδεκα Αποστόλων», τουρκικά: 12 Havariler Kilisesi)[2][3][4], είναι πρώην αρμενική αποστολική εκκλησία στο Καρς, στα ανατολικά της Τουρκίας. Ανεγερθείσα στα μέσα του 10ου αιώνα από τον Αρμένιο Βαγρατίδη Βασιλέα Αμπάς Α΄ (βασίλευσε μεταξύ 928-953), μετατράπηκε σε τζαμί το 1579. Κατά τον 19ο αιώνα και κατά τις απαρχές του 20ού αιώνα μετατράπηκε σε ρωσικό ορθόδοξο και μετέπειτα αρμενικό καθεδρικό ναό. Το 1993 μετατράπηκε εκ νέου σε τζαμί, γνωστό ως Κιουμπέτ Τζαμί[5] (τουρκικά: Kümbet Camii, μτφ. «θολωτό τζαμί»).[6] Σήμερα, αποτελεί τμήμα ευρύτερου ισλαμικού συγκροτήματος, το οποίο περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, το Εβλιγιά Τζαμί, το μεγαλύτερο τζαμί του Καρς.[7]
| Καθεδρικός Ναός του Καρς | |
|---|---|
 Άποψη του Καθεδρικού Ναού του Καρς, το 2014. | |
 | |
| Είδος | καθεδρικός ναός, heritage και τζαμί |
| Αρχιτεκτονική | Αρμενική αρχιτεκτονική |
| Γεωγραφικές συντεταγμένες | 40°36′41″N 43°5′29″E |
| Διοικητική υπαγωγή | Επαρχία Καρς |
| Χώρα | Τουρκία |
 Πολυμέσα | |
| δεδομένα (π) | |
Περιγραφή Επεξεργασία
Ο καθεδρικός ναός βρίσκεται στους πρόποδες του Φρουρίου του Καρς.[8]
Οι ιστορικοί Στεπανός Ασογίκ, Σαμουήλ του Ανί και Μχιτάρ του Αϊριβάνκ αναφέρουν τη συγκεκριμένη εκκλησία ως καθεδρικό ναό. Ωστόσο, εντός αρμενικών κειμένων χρονολογούμενων από τον 19ο αιώνα ξεκίνησε να αναφέρεται ως Εκκλησία των Αγίων Αποστόλων.[8]
Αρχιτεκτονική Επεξεργασία
Πρόκειται για κεντρικά σχεδιασμένο θολωτό τετράκογχο οικοδόμημα,[8] του οποίου η μορφή αντιγράφει εκείνη της, χρονολογούμενης από τον 7ο αιώνα, Εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή της Μασταρά.[9][10] Η κύρια είσοδος της εκκλησίας βρίσκεται στη δυτική πλευρά της, ενώ, παράλληλα, διαθέτει δύο επιπλέον πύλες, στη νότια και τη βόρεια πλευρά της.[3] «Ο εσωτερικός σχεδιασμός της αντικατοπτρίζεται από το εξωτερικό μέγεθός της. Τέσσερις αψίδες ορθώνονται από ένα κεντρικό τετράγωνο διαστήλιο, το οποίο και επιστεγάζεται από έναν κυκλικό θόλο. Στο εξωτερικό της, οι ορθές γωνίες του τετραγώνου μεταξύ των κογχών προεξέχουν, περίπου, τρία μέτρα πέρα των πλευρών αψίδων, ενώ, από την εσωτερική πλευρά της εκκλησίας, η συγκεκριμένη μορφή αντικατοπτρίζεται από την παρουσία τεσσάρων διεδρικών γωνιών, εκ των οποίων η καθεμία επιστεγάζεται από ένα ημιχώνιο.»[8]
«Επί των αξόνων μεταξύ δώδεκα αψίδων του τυμπάνου υπάρχουν δώδεκα εικονιστικά ανάγλυφα σε όρθια στάση. Τα τελευταία είναι φιλοτεχνημένα σε αρκετά πρωτόγονη μορφή. Σύμφωνα με τον Ζαν-Μισέλ Τιερί, οι συγκεκριμένες ανάγλυφες μορφές αναπαριστούν τους δώδεκα αποστόλους, των οποίων η λατρεία προήλθε από το Βυζάντιο κατά τη διάρκεια της περιόδου μεταξύ του 10ου και 11ου αιώνα.»[8]
Ιστορία Επεξεργασία
Πρώιμη ιστορία Επεξεργασία
Η εκκλησία δεν διαθέτει ουδεμία σωζόμενη κτιριακή επιγραφή, με αποτέλεσμα η ακριβής ημερομηνία ανέγερσής της να παραμένει άγνωστη. Πιθανολογείται πως τυχόν επιγραφές αφαιρέθηκαν κατά τη διάρκεια των ύστερων αιώνων από Μουσουλμάνους. Ωστόσο, πηγή χρονολογούμενη στον 11ο αιώνα αναφέρει πως ο καθεδρικός ναός ανεγέρθηκε κατά τη διάρκεια της περιόδου βασιλείας του Βασιλέα Αμπάς, ο οποίος βασίλευσε στη Βαγρατιδική Αρμενία μεταξύ του 928 και του 958. Το Καρς αποτέλεσε την πρωτεύουσα των Βαγρατιδών κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης περιόδου. Ο Στεπανός Ασογίκ, ιστορικός του 11ου αιώνα, αναφέρει πως ο βασιλέας Αμπάς «ανήγειρε τον ιερό καθεδρικό ναό της πόλεως του Καρς χρησιμοποιώντας ογκόλιθους, καθώς και ψαμμίτη, οι οποίοι γυαλίζονταν με την χρήση ατσαλιού: [η εκκλησία] επιστεγαζόταν από κυκλικό θόλο, του οποίου ο διάκοσμος έμοιαζε με τον θόλο των ουρανών»,[8] καθώς και πως η εργασίες ανέγερσης του καθεδρικού ναού είχαν ολοκληρωθεί προ της περιόδου θητείας του Καθολικού Ανανία Α΄ (Ανανία του Μοκ) [943-967]. Από την πλευρά τους, οι χρονικογράφοι Σαμουήλ του Ανί (12ος αιώνας) και Μχιτάρ του Αϊριβάνκ (13ος αιώνας) αναφέρουν την περίοδο μεταξύ 931-932 ως την ημερομηνία έναρξης της ανέγερσης της εκκλησίας.[8]
Εγκατάλειψη και μετατροπή σε τζαμί Επεξεργασία
Πιθανολογείται πως η εκκλησία εγκαταλείφθηκε έπειτα από την κατάληψη του Καρς από τους Σελτζούκους, το 1064-1065.[2] Πιστεύεται πως η εκκλησία ήταν «εν μέρει καλυμμένη από χώμα» κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα.[8]
Έπειτα από την κατάληψη μεγάλου μέρους των εδαφών της Αρμενίας, συμπεριλαμβανομένου του Καρς, από την Οθωμανική Αυτοκρατορία κατά τη διάρκεια του 16ου αιώνα, η εκκλησία μετατράπηκε σε τζαμί το 1579[2] από τον Μουσταφά Πασά. Αναφορά σε κτίριο υπό την ονομασία Σουλεϊμάν Εφέντι Τζαμί γίνεται από τον Τούρκο περιηγητή του 17ου αιώνα Εβλιγιά Τσελεμπί, το οποίο πιστεύεται πως πρόκειται για τον Καθεδρικό Ναό του Καρς.[8]
19ος και αρχές 20ού αιώνα Επεξεργασία
Έπειτα από τη ρωσική κατάληψη του Καρς το 1877, μετατράπηκε σε ρωσική ορθόδοξη εκκλησία.[2][8] «Προστώα ανεγέρθηκαν εμπρός της δυτικής, βόρειας και νότιας πύλης, των οποίων η αρχική κατασκευή κατεστράφη. Ένα σκευοφυλάκιο ανεγέρθηκε στην ανατολική πλευρά, το οποίο και κάλυπτε το σύνολο της προσόψεως, ενώ, στο εσωτερικό του κτιρίου, ένα εικονοστάσιο ανεγέρθηκε.»[8]
Κατά τα ύστερα στάδια της Εκστρατείας του Καυκάσου, στο πλαίσιο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, έπειτα από την Οκτωβριανή Επανάσταση και τον επακόλουθο εμφύλιο πόλεμο, τα ρωσικά στρατεύματα μαζικά εγκατέλειψαν την περιοχή του Καυκάσου. Τον Απρίλιο του 1918, οι Τούρκοι κατέλαβαν το Καρς και η εκκλησία εκ νέου μετατράπηκε σε τζαμί. Σύμφωνα με την Ανακωχή του Μούδρου, οι Τούρκοι υποχρεούνταν να υποχωρήσουν στα σύνορά τους της προπολεμικής περιόδου. Το 1919, η Δημοκρατία της Αρμενίας έθεσε υπό τον έλεγχό της την πόλη και η εκκλησία εκ νέου μετατράπηκε σε αρμενική εκκλησία.[8]
Μετά το 1920 Επεξεργασία
Το 1920, το Καρς εκ νέου τέθηκε υπό τον έλεγχο της Τουρκίας, κατά τη διάρκεια του Τουρκοαρμενικού Πολέμου. Ο καθεδρικός ναός έπαυσε την λειτουργία του ως εκκλησία και μετατράπηκε, για σύντομο χρονικό διάστημα, σε τζαμί, «ωστόσο, ολίγον καιρό αργότερα, η κεμαλιστική κυβέρνηση τον διέθεσε προς πώληση. Ο Δήμος του Καρς προχώρησε στην αγορά του και σχεδίαζε την κατεδάφισή του και την ανέγερση στη θέση του ενός σχολείου, ωστόσο το συγκεκριμένο σχέδιο ουδέποτε υλοποιήθηκε. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1950, η δημοτική αρχή της πόλης το χρησιμοποίησε ως χώρο αποθήκευσης πετρελαίου.»[8]
Λειτούργησε ως Μουσείο του Καρς μεταξύ του 1964 και του 1978. Έπειτα από την μετακίνηση του μουσείου σε νέα τοποθεσία, το μνημείο παρέμεινε εγκαταλειμμένο έως το 1993, όταν και μετατράπηκε σε τζαμί υπό την ονομασία Κιουμπέτ Τζαμί και παραχωρήθηκε στην Προεδρία Θρησκευτικών Υποθέσεων.[2][11] Από την πλευρά του, το The Economist ανέφερε την επαναλειτουργία του τζαμιού ως παράδειγμα ξερίζωμα της αρμενικής πολιτισμικής κληρονομιάς στην Τουρκία.[12] Σύμφωνα με τον Σ. Πίτερ Κόου, το 1998, «το αρχικό αρμενικό υψηλό βήμα με το ψηλό ρωσικό χρονολογούμενο από τον 19ο αιώνα εικονοστάσιο [ήσαν] ακόμη στη θέση τους.»[13]
Το 2005, κατά τη διάρκεια συνέντευξής του, ο Δήμαρχος του Καρς, Ναΐφ Αλιμπέγιογλου αναφέρθηκε σε σχέδια αναπαλαίωσης του καθεδρικού ναού, προσθέτοντας, παράλληλα, πως έπειτα από τις συγκεκριμένες εργασίες «ένα πολιτισμικό κέντρο ή ένα μουσείο θα ήταν κατά πολύ καταλληλότερο.»[2]
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ (Τουρκικά) Sağır, Güner (23–28 Μαΐου 2011). «Kars İli̇ ve Çevresi̇nde Yer Alan Ortaçağ Ermeni̇» (PDF). Μαλάτεια: Τουρκικό Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού. Γενική Διεύθυνση Πολιτισμικής Κληρονομιάς και Μουσείων. σελίδες 12–14.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 (Τουρκικά) Saymaz, İsmail (16 Αυγούστου 2005). «Bin yıldır paylaşılamıyor». Radikal. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Δεκεμβρίου 2014. https://web.archive.org/web/20141206000934/http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=161526%2F.
- ↑ 3,0 3,1 (Τουρκικά) «Kümbet Camii (12 Havariler Kilisesi)». kars.gov.tr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Νοεμβρίου 2014.
- ↑ (Τουρκικά) Demirci, Mehmet; Kurt, Süleyman; Öylek, Yahya; Kaban, Murat (29 Μαρτίου 2007). «Ermeni açılımlarına Akdamar da ekleniyor». Zaman. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Δεκεμβρίου 2014. https://web.archive.org/web/20141208155640/http://www.zaman.com.tr/dunya_ermeni-acilimlarina-akdamar-da-ekleniyor_520353.html. Ανακτήθηκε στις 6 Δεκεμβρίου 2014. «Ermenistan resmi heyeti, Van'dan önce geldikleri Kars'ta eski ismi "12 Havariler Kilisesi" olan Kümbet Camii...»
- ↑ (Αγγλικά) Watenpaugh, Heghnar Zeitlian (Δεκέμβριος 2014). «Preserving the Medieval City of Ani: Cultural Heritage between Contest and Reconciliation». Journal of the Society of Architectural Historians 73 (4). doi:. http://jsah.ucpress.edu/content/73/4/528.abstract.
- ↑ (Αρμενικά) «Կարսի Առաքելոց եկեղեցին պատմության ընթացքում չորս անգամ վերածվել է մզկիթի. թուրք պաշտոնյա». Armenpress. 19 Ιανουαρίου 2013. http://armenpress.am/arm/news/705521/. Ανακτήθηκε στις 8 Νοεμβρίου 2020. «Թուրքերն այժմ այն կոչում են «Գմբեթավոր մզկիթ»:»
- ↑ (Αγγλικά) Sarıaslan, Kübra Zeynep (Σεπτέμβριος 2010). «Pamuk's Kars and Its Others: An Ethnography on Identifications and Boundaries of Ethnicity, Nationalism and Secularism» (PDF). Τεχνικό Πανεπιστήμιο Μέσης Ανατολής. σελ. 53. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 4 Νοεμβρίου 2014.
Evliya Mosque is the biggest mosque in Kars, with the largest community. The mosque was newly constructed and it is located at the center of a huge religious complex that includes the Armenian Church, which was converted to a mosque in 2007.
- ↑ 8,00 8,01 8,02 8,03 8,04 8,05 8,06 8,07 8,08 8,09 8,10 8,11 8,12 (Αγγλικά) «Kars». Armenian Studies Program, California State University, Fresno. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Οκτωβρίου 2014.
- ↑ (Αγγλικά) Jones, Lynn (2007). Between Islam and Byzantium: Aght'amar and the Visual Construction of Medieval Armenian Rulership. Μπέρλινγκτον, Βερμόντ: Ashgate. σελ. 98. ISBN 978-0754638520.
Between 930 and 937 Ashot II's uncle and successor, Abas I, built a cathedral at Kars, then the Bagratid capital, in imitation of the seventh-century church of St John at Mastara.
- ↑ (Αρμενικά) Khalpakhchian, Hovhannes (1979). «Կարսի Առաքելոց եկեղեցի». Σοβιετική Αρμενική Εγκυκλοπαίδεια. 5. Ερεβάν: Αρμενική Εγκυκλοπαίδεια. σελ. 344.
Մաստարայի եկեղեցու տիպի կենտրոնագմբեթ կառույց է՝ չորս աբսիդով, արլ-ից երկու ավանդատներով:
- ↑ (Τουρκικά) «Camiye çevrilen kilisede ayine izin yok». Milliyet. 23 Ιουνίου 2008. http://www.milliyet.com.tr/default.aspx?aType=HaberDetay&Kategori=yasam&ArticleID=879898&Date=24.06.2008.
- ↑ (Αγγλικά) «Turkey and Armenia: Two vast and ugly blocks of stone». The Economist. 13 Ιανουαρίου 2011. http://www.economist.com/node/17905911. Ανακτήθηκε στις 11 Νοεμβρίου 2020. «He might have included Kars' Armenian legacy, but that is being erased. A long-abandoned tenth-century Armenian church recently reopened—as a mosque.»
- ↑ (Αγγλικά) Cowe, Peter (1998). «Mental Snapshots from My 1998 Journey». bvahan.com. Λος Άντζελες. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Μαρτίου 2017.