Καμπάνα

Η καμπάνα (ή καμπανάκι για μικρές διαστάσεις) είναι ιδιόφωνο (άμεσης κρούσης) μουσικό όργανο, γνωστό από την αρχαιότητα. Πρόκειται για μεταλλική θολωτή κατασκευή συνήθως από μπρούντζο η οποία όταν δονείται παράγει ήχο.

Κωδωνοκρουσίες του Ναού Αγίων Πάντων Θεσσαλονίκης.

Κρεμλίνο-Η καμπάνα "Tsar-Kolokol "Θεωρείται η μεγαλύτερη καμπάνα στον Κόσμο

Καμπάνα σε ναό του Βούδα στο Βιετνάμ

Ιστορία

Οι πρώτες αναφορές έρχονται από την Κίνα, όπου η χρήση της καμπάνας είναι γνωστή πολύ πριν από το 1000 π.Χ.

Στη Βίβλο στο δεύτερο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης "Έξοδος" στο κεφάλαιο 28 (παράγραφοι 33,34,35) ο Μωυσής με εντολή του Θεού κατασκευάζει για τον αρχιερέα Ααρών κατάλληλη στολή η οποία θα φέρει καμπανάκια για να ιερουργήσει στην Σκηνή του Μαρτυρίου

Αναφορές έχουμε επίσης από την αρχαία εποχή, από τους λαούς της Μεσογείου για την εμφάνιση τεμαχίων μετάλλου τα οποία κρούονταν με μεταλλική ή ξύλινη ράβδο στις διάφορες τελετές και συναθροίσεις με σκοπό τη συγκέντρωση του λαού. Η χρήση τους ήταν παρόμοια με αυτή του γνωστού μας σήμερα σήμαντρου.

Η χρήση των καμπανών για λειτουργική χρήση στην Δυτική Εκκλησία εισήχθη επί Πάπα Ρώμης Σαβινιανού το 604 μ.Χ .

Από τον Η΄αιώνα στο Βυζάντιο ήταν σε χρήση στους Χριστιανικούς ναούς, μια χονδροειδής κατασκευή τύπου καμπάνας. Οι χρονογράφοι του Βυζαντίου θεωρούν, ότι οι καμπάνες συγκαταλέγονται στα ιερά σκεύη της Εκκλησίας από τον Θ΄ αιώνα, όταν ο Δούκας της Βενετίας Ούρσος χάρισε στον Αυτοκράτορα του Βυζαντίου, δώδεκα μεγάλες καμπάνες σαν ανταπόδοση τιμητικού αξιώματος που έλαβε για την κατατρόπωση των Αράβων στη Δαλματία .

Η χρήση της καμπάνας

Η κύρια χρήση της είναι η μεταφορά μηνύματος. Τοποθετημένες ψηλά στα κωδωνοστάσια και στα παρατηρητήρια των φρουρίων για να ακούγεται ο ήχος τους σε μεγαλύτερη απόσταση μεταφέρουν ανάλογα με τον παλμό τους, ειδοποιήσεις κινδύνου, συγκέντρωσης, χαράς, λύπης κ.α.

Διαδεδομένη υπήρξε η χρησιμοποίηση της στους μεσαιωνικούς και μετέπειτα χρόνους στα ρολόγια των πόλεων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το ρολόι Μπιγκ Μπεν στο Λονδίνο.

Καμπάνες συναντούμε στις πύλες των Ινδουιστικών και Βουδιστικών ναών της Ασίας.

Ορθόδοξη Χριστιανική Εκκλησιαστική χρήση

Καμπάνες κρεμασμένες σε καμπαναριό

Η χρήση (κρούση) των καμπανών γίνεται στις εξής περιπτώσεις: (α) Έναρξη Εσπερινού, Όρθρου και Θείας Λειτουργίας. (β) Έξοδος και επάνοδος Λιτανείας στο Ναό. (γ) Εκδήλωση πένθους της Εκκλησίας, όπως για Τα Άγια Πάθη ή θάνατο και κηδεία Ιεράρχου. (δ) Υποδοχή Επισκόπου. (ε) Αναγγελία θανάτου Ορθοδόξου Χριστιανού και άλλες Εκκλησιαστικές αιτίες.

Επίσης γίνεται χρήση για (α) κοσμικά και ταυτόχρονα εκκλησιαστικά γεγονότα, όπως νίκες του στρατού υπέρ πίστεως και πατρίδος. Τέτοιες κωδωνοκρουσίες έγιναν κατά την κατάληψη της Θεσσαλονίκης την 26η Οκτωβρίου 1912 και κατά την κατάληψη της Κορυτσάς την 22 Νοεμβ. 1940. (β) Καθαρώς κοσμικά γεγονότα, όπως σήμανση του μεσημεριού, εορτασμό πολιτικών γεγονότων, σύγκληση κοινοτικών αρχών, για πυρκαγιά ή άλλες περιπτώσεις ανάγκης, άλλες κοσμικές εκδηλώσεις που δεν απάδουν από τα Εκκλησιαστικά ήθη. Την καθήκον κρούσης των καμπανών έχουν διάφορα πρόσωπα ανάλογα με τις Εκκλησιαστικές παραδόσεις.

Είδη καμπάνας

Σωληνωτές καμπάνες στη μουσική ακαδημία του Πόζναν

• Καμπανίτσα χειρός: Εμφανίζεται κατά τον 12ο αιώνα στις πόλεις της Ευρώπης. Χρησιμοποιείτο από τους κήρυκες για την γνωστοποίηση διοικητικών θεμάτων καθώς και από τους περιφερόμενους ζητιάνους.

• Σωληνωτές καμπάνες (tubular bells): Εμφανίζονται περίπου τον 19ο αιώνα στον ευρωπαϊκό χώρο. Πρόκειται για διαμορφωμένους μεταλλικούς σωλήνες οι οποίοι μπορούν να παράγουν ήχο παρόμοιο της καμπάνας. Χρησιμοποιήθηκαν σαν καμπάνες ρολογιών και από τον 20ο αιώνα αποτελούν όργανο στην συμφωνική ορχήστρα.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Καμπάνες στο παρελθόν και το παρόν