Κουφικό Κοράνιο της Σαμαρκάνδης

Το κουφικό κοράνι της Σαμαρκάνδης (γνωστό και ως κοράνι του Ουθμάν, κώδικας της Σαμαρκάνδης και κοράνι της Τασκένδης) είναι χειρόγραφο κοράνι του 8ου αιώνα γραμμένο στην περιοχή του σύγχρονου Ιράκ στην κουφική γραφή. Οι ντόπιοι ουζμπέκοι μουσουλμάνοι πιστεύουν ότι ανήκε στον τρίτο χαλίφη, Ουθμάν ιμπν Αφφάν, και αποτελεί το παλαιότερο σωζώμενο κοράνι του κόσμου. Σήμερα φυλάσεται στην βιβλιοθήκη Χαστ Ιμάμ στην Τασκένδη του Ουζμπεκιστάν.

Το χειρόγραφο της Σαμαρακάνδης, σήμερα στην Τασκένδη.

Χρονολόγηση

Με βάση ορθογραφικές και παλαιογραφικές σπουδές, το χειρόγραφο πιθανώς χρονολογείται στον 8ο αιώνα ΚΕ (2ος αιώνας εγίρας) εώς και τις αρχές του 9ου αιώνα ΚΕ. Η ραδιοχρονολόγηση του χειρόγραφου δίνει χρονολόγηση με 95,4% πιθανότητα ανάμεσα στο 595 ΚΕ και στο 855 ΚΕ.

Ιστορία

Το συγκεκριμένο αντίγραφο του Κορανίου θεωρείται παραδοσιακά ότι είναι ένα από αυτά που παράγγειλε ο τρίτος χαλίφης, Ουθμάν. Ωστόσο αυτό αμφισβητείται καθώς δεν υπάρχει κάποιο στοιχείο που να στηρίζει την υπόθεση. Το 651 ΚΕ, 19 χρόνια μετά τον θάνατο του προφήτη Μωάμεθ, ο Ουθμάν παράγγειλε σε μια ομάδα την παραγωγή αντιγράφων του κειμένου του κορανιού. Πέντε από αυτά τα Κοράνια στάλθηκαν στις κύριες μουσουλμανικές πόλεις της εποχής και ο Ουθμάν κράτησε ένα για δική του χρήση στη Μεδίνα, ωστόσο το κοράνι της Σαμαρκάνδης κατά πάσα πιθανότητα δεν ήταν ένα από αυτά τα αντίγραφα. Το μοναδικό άλλο σωζόμενο αντίγραφο πιστεύονταν ότι ήταν ένα το οποίο φυλάσσονταν στο Τοπ Καπί της Τουρκίας, για το οποίο όμως μελέτες έδειξαν ότι δεν πρόκειται για έργο του 7ου αιώνα, αλλά για πολύ μεταγενέστερο.

Ο διάδοχος του Ουθμάν, Αλί, πήγε το ουθμανικό κοράνι στην Κούφα στο σημερινό Ιράκ. Η ιστορία από κει και πέρα του χειρόγραφου είναι γνωστή μόνο από θρύλους. Σύμφωνα με ένα από αυτούς, ο Ταμερλάνος κατέστρεψε την περιοχή και μετέφερε το κοράνι στην πρωτεύουσά του, τη Σαμαρκάνδη, ως θησαυρό. Σύμφωνα με άλλο θρύλο, το κοράνι δόθηκε ως δώρο από τον Χαλίφη του Ρουμ, στον τουρκεστανό σούφι Χότζα Αχράρ, ο οποίος τον είχε γιατρέψει, και ο οποίος το μετέφερε στη Σαμαρκάνδη. Η επιστημονική έρευνα ωστόσο αμφισβητεί το ότι το χειρόγραφο ανήκε όντως στον Ουθμάν.

Το κοράνι παρέμεινε στο Τζαμί Χότζα Αχράρ της Σαμαρκάνδης για τέσσερεις αιώνες ως το 1869, οπότε ο ρώσος στρατηγός Αμπράμοφ το αγόρασε από τους μουλλάδες του τζαμιού και το έδωσε στον Κονσταντίν φον Κάουφμαν, γενικό διοικητή του Τουκεστάν, και ο οποίος με τη σειρά του το έστειλε στην Αυτοκρατορική Βιβλιοθήκη στην Αγία Πετρούπολη (σήμερα Ρωσική Εθνική Βιβλιοθήκη). Εκεί τράβηξε την προσοχή των οριενταλιστών και τελικά εκδόθηκε σε ομοιότυπη έκδοση στην Αγία Πετρούπολη το 1905. Τα πενήντα αντίτυπα της έκδοσης σύντομα αποτέλεσαν σπανιότητες. Η πρώτη ενδελεχής περιγραφή και χρονολόγηση του χειρογράφου έγινε από τον ρώσο οριενταλιστή Σεμπούνιν το 1891.

Το Κοράνι του Ουθμάν, Σούρα 7, (Ala'araf), στίχοι 86 και 87

Μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, ο Βλάντιμιρ Λένιν, ως ένδειξη καλής θέλησης προς του μουσουλμάνους της Ρωσίας, έδωσε το κοράνι στο λαό της Ούφα του Μπασκορτοστάν. Μετά από επανειλλημένες εκλήσεις από τον λαό της ΑΣΣΔ του Τουρκεστάν, το κοράνι επιστράφηκε στην Κεντρική Ασία, στην Τασκένδη, το 1924, όπου και παραμένει έκτοτε.

Τρέχουσα κατάσταση

Το χειρόγραφο βρίσκεται σήμερα στη βιβλιοθήκη του τζαμιού Τελγιασαγιάχ, στην παλιά περιοχή «Χαστ-Ιμάμ» (Χαζρατί Ιμόμ) της Τασκένδης του Ουζμπεκιστάν, κοντά στον τάφο του Καφάλ Σασί, λόγιου του ισλάμ του 10ου αιώνα.

Το χειρόγραφο δεν είναι ολόκληρο: ξεκινά από το μέσο του 7 στίχου της δεύτερης σούρας και τελειώνει στη σούρα 43:10. Έχει οκτώ με δέκα γραμμές ανά σελίδα, και το κείμενο, δείχντοντας και έτσι την παλαιότητά του, δεν έχει καθόλου διακριτικά.