Μακεδονική Φιλεκπαιδευτική Αδελφότητα

Η Μακεδονική Φιλεκπαιδευτική Αδελφότητα (ΜΦΑ) είναι ένα από τα παλαιότερα και σπουδαιότερα σωματεία της Βόρειας Ελλάδας με δράση εκπαιδευτική και λαογραφική.

Ο ιεροδιάκονος Στέφανος Νούκας (1838-1931). Πρωτεργάτης της Μακεδονικής Φιλεκπαιδευτικής Αδελφότητας και της Σχολής του Τσοτυλίου.

Η σφραγίδα της Μακεδονικής Φιλεκπαιδευτικής Αδελφότητας: έτος ίδρυσης 1871.

Το Οικοτροφείο στο Τσοτύλι της Κοζάνης. Ιδρύθηκε το 1873 από τη Μακεδονική Φιλεκπαιδευτική Αδελφότητα .

Ιστορικό

Πρώτα χρόνια

Ιδρύθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1871 από δραστήριους Έλληνες της Διασποράς με καταγωγή από τη Δυτική Μακεδονία (από τον ιεροδιάκονο Στέφανο Νούκα, τον καπνέμπορο Κωνσταντίνο Θωμαϊδη κ.α.), με στόχο την καλλιέργεια των ελληνικών γραμμάτων. Η Αδελφότητα ίδρυσε το Γυμνάσιο και Οικοτροφείο Τσοτυλίου στο νομό Κοζάνης και το Κυριακάτικο Σχολείο του Λαού (Κυριακόν Σχολείον) στην Κωνσταντινούπολη.

Μεταφορά στη Θεσσαλονίκη

Η Μικρασιατική Καταστροφή ανακόπτει προσωρινά το έργο της. Τα μέλη της επαναπατρίζονται στην απελευθερωμένη πια Ελλάδα και τα περισσότερα εγκαθίστανται στη Θεσσαλονίκη. Το 1924 η ΜΦΑ μεταφέρει την έδρα της στη Θεσσαλονίκη. Κτίζει το νέο διδακτήριο του Γυμνασίου Τσοτυλίου (1928), συνεχίζει τη χορήγηση υποτροφιών σε μαθητές και φοιτητές, συμβάλλει στην επάνδρωση των σχολικών βιβλιοθηκών με παιδαγωγικό υλικό, εφοδιάζει τα σχολεία με γραφική ύλη και εποπτικά μέσα, προγραμματίζει την ίδρυση Αγροτικής Σχολής στη Νεάπολη Βοΐου ή στο Τσοτύλι.

Από το 1931, επί προεδρίας Ιωάννη Τάρη, δραστηριοποιείται και στον τομέα της διάσωσης του υλικού πλούτου του νεότερου ελληνικού πολιτισμού και ειδικά αυτού της υπαίθρου και επιδίδεται με ζήλο στη συγκέντρωση λαογραφικού υλικού, αντικειμένων αλλά και μνημείων του λόγου, τραγουδιών, προφορικών παραδόσεων κ.α.. Αρχικά τα αντικείμενα φυλάσσονται στα γραφεία της Αδελφότητας, στο κτήριο της οδού Συγγρού 11, στη Θεσσαλονίκη. Ακολουθούν μεταστεγάσεις σε διάφορους χώρους, ώσπου το 1957 σε διαμέρισμα της Λεωφόρου Νίκης 55 πραγματοποιείται, ενώπιον εκκλησιαστικών, πολιτικών και στρατιωτικών αρχών, η πρώτη δημόσια παρουσίαση του υλικού και εγκαινιάζεται από την Αδελφότητα το Λαογραφικό Μουσείο Βορείου Ελλάδος.

Τα επόμενα χρόνια -πρόεδρος της Αδελφότητας είναι πλέον ο Κωνσταντίνος Κεφαλάς- και με την αύξηση του αριθμού των αντικειμένων, ο χώρος του διαμερίσματος κρίνεται ανεπαρκής για τη στέγαση της συλλογής και οι προσπάθειες στρέφονται στην αναζήτηση καινούργιας καταλληλότερης στέγης. Τελικά, το 1971, η συλλογή παραχωρείται για φύλαξη, μελέτη και έκθεση στο νεοϊδρυθέν κρατικό Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας (βλ. σήμερα Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας – Θράκης, ΛΕΜΜ-Θ). Τα αντικείμενα αυτά αποτέλεσαν τον πυρήνα των συλλογών του Μουσείου.

Σύγχρονη εποχή

Στις δεκαετίες του 1970 και του 1980 η ΜΦΑ συνεχίζει το εκπαιδευτικό και λαογραφικό της έργο. Προσανατολίζεται στη δημιουργία Λαογραφικού Μουσείου Δυτικής Μακεδονίας στο Τσοτύλι, ενισχύει οικονομικά οικεία ιδρύματα, πραγματοποιεί διαλέξεις με θέματα εκπαίδευσης, ιστορίας και λαογραφίας, εκδίδει μελέτες Μακεδόνων συγγραφέων και το ετήσιο περιοδικό «Χρονικά της Μ.Φ.Α.», βραβεύει αριστεύσαντες μαθητές και φοιτητές, επιχορηγεί τις σπουδές απόρων.

Τα τελευταία χρόνια η δράση της ΜΦΑ συνεχίζεται από τον Σύνδεσμο Φοιτησάντων εν τη Τσοτυλίω Σχολή που συστάθηκε το 1990 στη Θεσσαλονίκη.

Πρόεδροι

Διατελέσαντες πρόεδροι της ΜΦΑ από το 1871 έως και τα τέλη της δεκαετίας του 1970:

• Κωνσταντίνος Θωμαΐδης,
• Δημήτριος Κωνσταντινίδης,
• Γεώργιος Θεοχαρίδης,
• Γεώργιος Μπούσιος,
• Αθανάσιος Μακρής,
• Γεώργιος Βασδραβέλλης,
• Ιωάννης Τάρηςς,
• Κωνσταντίνος Κεφαλάς,
• Κλεόβουλος Τσούρκας,
• Κωνσταντίνος Χουλιβάτος,
• Δημήτριος Λαζαρίδης,
• Γεώργιος Βασιλάκης

Βιβλιογραφία

1. Χρονικά της Μακεδονικής Φιλεκπαιδευτικής Αδελφότητος 1871 – 1979, τ. Α΄, Θεσσαλονίκη 1979.
2. Χρονικά της Μακεδονικής Φιλεκπαιδευτικής Αδελφότητος, τ. Β΄, Θεσσαλονίκη 1980.
3. Χρονικά της Μακεδονικής Φιλεκπαιδευτικής Αδελφότητος, τ. Γ΄, Θεσσαλονίκη 1981.
4. Χρονικά της Μακεδονικής Φιλεκπαιδευτικής Αδελφότητος, τ. Δ΄, Θεσσαλονίκη 1983.
5. Χρονικά της Μακεδονικής Φιλεκπαιδευτικής Αδελφότητος, τ. Ε΄, Θεσσαλονίκη 1985.
6. Χρονικά της Μακεδονικής Φιλεκπαιδευτικής Αδελφότητος, τ. ΣΤ΄, Θεσσαλονίκη 1986.
7. Χρονικά της Μακεδονικής Φιλεκπαιδευτικής Αδελφότητος, τ. Ζ΄, Θεσσαλονίκη 1988.
8. Χρονικά της Μακεδονικής Φιλεκπαιδευτικής Αδελφότητος, τ. Η΄, Θεσσαλονίκη 1991.
9. Αποστολόπουλος, Γ. Π., «Το Γυμνάσιον και Οικοτροφείον Τσοτυλίου», στην εφημερίδα Βόρειος Ελλάς, Κοζάνη 1938.
10. Δελιαλής, Ν. Π. & Χασιώτης, Ι. Κ., «Ο Στέφανος Νούκας (1836 – 1931) – Η «Μακεδονική Φιλεκπαιδευτική Αδελφότης» και η Ίδρυσις της Σχολής Τσοτυλίου (1871)», (σελ. 18 – 26), στο περιοδικό Μακεδονική Ζωή, τεύχος 37, Θεσσαλονίκη 1969.
11. Παπανικολάου, Π. Κ., Η Μακεδονική Φιλεκπαιδευτική Αδελφότης και τα Εκπαιδευτήρια Τσοτυλίου, Θεσσαλονίκη 1971.
12. Τσώτσης, Χ., Μακεδονική Φιλεκπαιδευτική Αδελφότης και το Γυμνάσιον Τσοτυλίου, Θεσσαλονίκη 1971.
13. Μακεδονική Φιλεκπαιδευτική Αδελφότης – Εκατονταετηρίς 1871 – 1971, Θεσσαλονίκη 1972.
14. Γιομπλάκης, Αθ., Η Μακεδονική Φιλεκπαιδευτική Αδελφότης, Κωνσταντινούπολις 1871-1924, Θεσσαλονίκη 1924-1977, τόμος Α΄, Θεσσαλονίκη 1978.
15. Μπακαΐμης, Α., Μνήμη Ιωάννη Τάρη, Εκπολιτιστικός Μορφωτικός Σύλλογος Αυγερινιωτών, Θεσσαλονίκη 1980.
16. Δώσσας, Μ., Γεράσιμος, Η Ίδρυση της Μακεδονικής Φιλεκπαιδευτικής Αδελφότητας το 1871 και η Ιστορική Στιγμή, Θεσσαλονίκη 1984.
17. Τερζής, Ν. Π. & Ζιώγου, Σ. (επιμέλεια), Η Εκπαίδευση στη Μακεδονία κατά την Τουρκοκρατία, Θεσσαλονίκη 1997.
18. Μπακαΐμης, Α. Σ. & Τσώτση, Χ., Η Μακεδονική Φιλεκπαιδευτική Αδελφότης και η Τηλαυγής Τσοτύλιος Σχολή, Θεσσαλονίκη 1999.
19. Μπακαΐμης, Α., «Οι Φιλεκπαιδευτικές Αδελφότητες των Δυτικομακεδόνων στην
20. Κωνσταντινούπολη», ανακοίνωση για το Α΄ Συνέδριο Ιστορίας Δυτικής Μακεδονίας, Εταιρεία Δυτικομακεδονικών Μελετών, Γρεβενά 2014.