Μεταπολίτευση

Με τον όρο μεταπολίτευση εννοείται η περίοδος της νεότερης ελληνικής ιστορίας μετά την πτώση της Χούντας των Συνταγματαρχών το 1974, και αλλαγή του πολιτεύματος σε προεδρευομένη κοινοβουλευτική δημοκρατία. Η περίοδος στην οποία εντάσσεται η μεταπολίτευση αναφέρεται στην ελληνική ιστοριογραφία ως Τρίτη Ελληνική Δημοκρατία.

Ενώ η αρχή της ιστορικής περιόδου της μεταπολίτευσης βρίσκεται ξεκάθαρα στο καλοκαίρι του 1974, υπάρχουν διαφωνίες για το εάν και πότε αυτή τελείωσε. Η λήξη του Ψυχρού Πολέμου (1989-91) και ο θάνατος του Ανδρέα Παπανδρέου (1996) θεωρούνται σημεία τομής για την οριοθέτηση του τέλους της «πρώτης μεταπολίτευσης», ενώ η οικονομική κρίση που εκδηλώθηκε το 2009 έχει οδηγήσει πολλούς παρατηρητές να κάνουν λόγο για το ξεκίνημα μιας νέας ιστορικής περιόδου.

Μεταπολίτευση και ανασυγκρότηση της πολιτικής ζωής

Κυριότερα χαρακτηριστικά των πρώτων χρόνων της περιόδου της μεταπολίτευσης, είναι η νομιμοποίηση του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος (ΚΚΕ), όπως και των άλλων αριστερών και κομμουνιστικών κομμάτων (ΚΚΕ εσωτ., ΕΚΚΕ, ΕΔΕ, κλπ), το νέο Σύνταγμα, και η προσπάθεια απάλυνσης των πληγών που είχαν ανοίξει οι ιδεολογικές διαμάχες από την απελευθέρωση μέχρι το 1974.

Μετά την άφιξη του πρώην πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή που ανέλαβε αρχηγός κυβέρνησης ενότητας και των εξόριστων πολιτικών, άρχισε και η ανασυγκρότηση της πολιτικής ζωής, καταργήθηκαν οι ανελεύθεροι νόμοι και νομιμοποιήθηκε το ΚΚΕ. Παράλληλα, δημιουργήθηκαν δύο νέα μεγάλα πολιτικά κόμματα. Το πρώτο ήταν η Νέα Δημοκρατία με ηγέτη τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, ενώ στις 3 Σεπτεμβρίου 1974, ο Ανδρέας Παπανδρέου, διακηρύσσοντας την ανάγκη σοσιαλιστικού μετασχηματισμού της ελληνικής κοινωνίας, ίδρυσε το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα (ΠΑΣΟΚ). Από τα άλλα σημαντικά πολιτικά κόμματα, επανεμφανίζεται η προδικτατορική Ένωση Κέντρου με αρχηγό τον Γεώργιο Μαύρο.

Καμπή υπήρξε ακόμη το δημοψήφισμα του 1974 για τη μορφή του πολιτεύματος μεταξύ βασιλευομένης και αβασίλευτης δημοκρατίας με την αβασίλευτη να επικρατεί με 69,18%. Έτσι θεσπίστηκε το πολίτευμα της Προεδρευόμενης Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας που ισχύει μέχρι και σήμερα στην Ελλάδα.

Βιβλιογραφία

(ενδεικτική)

Βιβλία

• Αυγερίδης Μάνος, Γαζή Έφη, Κορνέτης Κωστής (επιμ.), Μεταπολίτευση. Η Ελλάδα στο μεταίχμιο δύο αιώνων, Θεμέλιο, Αθήνα, 2015.
• Βασίλης Βαμβακάς, Εκλογές και επικοινωνία στη μεταπολίτευση, Σαββάλας, Αθήνα, 2006.
• Βούλγαρης Γιάννης, Η μεταπολιτευτική Ελλάδα 1974-2009, Πόλις, Αθήνα, 2013.
• Βούλγαρης Γιάννης , Η Ελλάδα από τη μεταπολίτευση στην παγκοσμιοποίηση, Πόλις, Αθήνα, 2008.
• Βούλγαρης Γιάννης, Η Ελλάδα της μεταπολίτευσης 1974-1990, Θεμέλιο, Αθήνα, 2001.
• Καραμανωλάκης Βαγγέλης Νικολακόπουλος Ηλίας, Σακελλαρόπουλος Τάσος (επιμ.), Η Μεταπολίτευση '74-'75. Στιγμές μιας μετάβασης, Θεμέλιο, Αθήνα, 2016.
• Μιχοπούλου Άννα, Ρεπούση Μαρία, Ψαρρά Αγγελική (επιμ.), Ο φεμινισμός στα χρόνια της Μεταπολίτευσης 1974-1990. Ιδέες, συλλογικότητες, διεκδικήσεις, Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων, Αθήνα, 2017.
• Σακελλαρόπουλος Σπύρος, Η Ελλάδα στη μεταπολίτευση. Πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις 1974-1988, Λιβάνης, Αθήνα, 2001.
• Συλλογικό, Εννοιολογήσεις και πρακτικές του φεμινισμού. Μεταπολίτευση και "μετά", Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων, Αθήνα, 2018.
• Φίλιας Βασίλης, Τα αξέχαστα και τα λησμονημένα, Παπαζήσης, Αθήνα, 1997.

Περιοδικά

• «Μεταπολίτευση 1974-1981», περιοδικό Αρχειοτάξιο, τεύχος 15, Σεπτέμβριος 2013.
• «Φάκελος: Από το Πολυτεχνείο στη Μεταπολίτευση και την απόπειρα διαγραφής της», Εκτός Γραμμής 34, Νοέμβριος 2013.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Η ιστορική σύσκεψη των πολιτικών υπό τον Φαίδωνα Γκιζίκη, στην οποία αποφαίστηκε η ανάθεση της Πρωθυπουργίας της Ελλάδας στον Κωνσταντίνο Καραμανλή (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• «SYND 24 7 74 RETURN OF FORMER PREMIER, CONSTANTINE KARAMANLIS, TO ATHENS». AP Archive.  Πλάνα του αρχείου του Associated Press από την επιστροφή του Καραμανλή στην Ελλάδα (24/7/1974).
• «SYND 1 8 74 MEMBERS OF GREEK COMMUNIST PARTY RELEASED FROM PRISON».  Πλάνα του αρχείου του Associated Press με αποφυλακισθέντες κομμουνιστές πολιτικούς κρατούμενους (31/7/1974).