Μετόχι Καλογρέζας
Το Μετόχι Καλογρέζας είναι μικρή Μονή που ίδρυσε η Αγία Φιλοθέη η Αθηναία (1522-1589 μ.Χ.).[1][2][3][4] Είναι το μοναδικό Βυζαντινό μοναστικό κτηριακό σύνολο που σώζεται στην περιοχή των Αθηνών.[5]
| Μετόχι Καλογρέζας | |
|---|---|
 | |
 | |
| Είδος | μοναστήρι |
| Γεωγραφικές συντεταγμένες | 38°1′44″N 23°46′59″E |
| Διοικητική υπαγωγή | Δήμος Αμαρουσίου |
| Χώρα | Ελλάδα |
| δεδομένα (π) | |
Θέση Επεξεργασία
Το «Μετόχι» βρίσκεται στο δεξί χέρι του κατερχόμενου από το Χαλάνδρι προς Νέα Ιωνία, στη Λεωφόρο Καποδιστρίου, πίσω από τον αριθμό 54 (Βενζίνη ΕΚΟ). Μεταλλικές πινακίδες που έχει τοποθετήσει το Υπουργείο Πολιτισμού μπροστά και κοντά στο «Μετόχι» αναγράφουν «Μονή Αγίας Φιλοθέης».
Το «Μετόχι Καλογρέζας» βρίσκεται στη συνοικία Αγία Φιλοθέη Αμαρουσίου. Η θέση του πιστοποιείται και από τους χάρτες Αττικής του Kaupert , του έτους 1883, που εμφανίζουν το τετράγωνο σχήμα του περιτοιχισμένου μοναστηριού με τη μοναδική ονομασία του «Καλογρέζα».[6]
Προς αποφυγή παρερμηνείας, η σημερινή συνοικία της Νέας Ιωνίας «Καλογρέζα» ιδρύθηκε μεταγενέστερα, μετά το 1920, δύο χιλιόμετρα βορειοδυτικά από το «Μετόχι Καλογρέζας».[3] Η συνοικία Αγία Φιλοθέη Αμαρουσίου στην οποία βρίσκεται το «Μετόχι Καλογρέζας» πήρε το όνομά της από το ιστορικό Μνημείο «Μετόχι Καλογρέζας», που είχε ιδρύσει η Αγία Φιλοθέη των Αθηνών.[7] Διοικητικά το μοναστήρι «Μετόχι Καλογρέζας» και η συνοικία στο οποίο βρίσκεται, η Αγία Φιλοθέη Αμαρουσίου υπάγονται στο Δήμο Αμαρουσίου. Εκκλησιαστικά υπάγονται στη Μητρόπολη Κηφισίας-Αμαρουσίου & Ωρωπού.
Ιστορία - Περιγραφή Επεξεργασία
Το «Μετόχι» ήταν παράρτημα του Κεντρικού Μοναστηριού που είχε ιδρύσει η Αγία Φιλοθέη στην Αθήνα (Μονή Αγίου Ανδρέα).[3][4]
Το μοναστήρι «Μετόχι Καλογρέζας» δεν σώζεται ανέπαφο. Σώζεται όμως η εκκλησία του, ή το «Καθολικό», όπως ονομάζεται η εκκλησία σε κάθε μοναστήρι. Η εκκλησία αυτή τιμάται στα Εισόδια της Θεοτόκου[1] και εορτάζει στις 21 Νοεμβρίου κάθε χρόνο. Επίσης σώζεται μέρος του περιτοιχίσματος, η Αυλόθυρα του Περιτοιχίσματος και μερικά κελιά. Όλα είναι υπό κατάρρευση.
Περιγραφή της Μονής «Μετόχι Καλογρέζας»: «Είναι Μετόχιον, περιτοιχισμένον.
Τετραγωνικώς γειτνιάζεται εκ της ιδίας Μονής. Εντός του Μετοχίου καλογρέζας Εις Ναός με δώσεκα κελλία. Ποσά κατά στρέμματα 2. Τα τρία κελλία θολωτά, τα δε τέσσερα σκεπασμένα εις κακήν κατάστασιν.» (από την απογραφή του 1837 της Βασιλικής Διοικήσεως του Όθωνα)[8]
Ο Κιουταχής στην επιδρομή που έκανε το 1826 στην Αττική (πολιορκία Αθηνών) κατέστρεψε ένα κομμάτι της μονής «Μετόχι Καλογρέζας».[9]
Ο χώρος της μονής είναι υπό ιδιοκτησιακό καθεστώς, και ο Δήμος Αμαρουσίου έχει κηρύξει απαλλοτρίωση. [10]
Δικαστήριο που προκλήθηκε με αίτημα να αναγνωρισθεί ο χώρος ως «Θρησκευτικός και εκτός συναλλαγής» είχε, πρωτοβάθμια, θετικό αποτέλεσμα.[11]
Η εκκλησία της μονής «Μετόχι Καλογρέζας» δεν είναι υπό ιδιοκτησιακό καθεστώς. Ανήκει στον Δήμο Αμαρουσίου.[12]
Η εκκλησία της μονής «Μετόχι Καλογρέζας» είναι κηρυγμένο αρχαιολογικό Μνημείο.[13]
Ο επισκέπτης μπορεί να εισέλθει στο χώρο της μονής, που δεν είναι περιφραγμένος. Ο χώρος στον περίβολο της μικρής εκκλησίας παρουσιάζει μια απόλυτα γαλήνια όψη, σε αντίθεση με το γύρω αστικό περιβάλλον.
Στο εσωτερικό της εκκλησίας η θολωτή σκεπή, οι αψιδωτές κάμαρες στους τοίχους και οι παλιές αγιογραφίες μεταφέρουν τον επισκέπτη σε ένα λατρευτικό περιβάλλον από τους περασμένους αιώνες.
Η Αγία Φιλοθέη στα μοναστήρια της περιέθαλπε γέρους και φτωχούς, ακόμα και Τούρκους, έτρεφε και μόρφωνε και προστάτευε φτωχές κοπέλες του λαού, νοσήλευε αρρώστους και φιλοξενούσε άπορους και ξένους.[14][15]
Η Αγία Φιλοθέη αφού τραυματίστηκε θανάσιμα από τους Τούρκους τη νύχτα της 2 προς 3 Οκτωβρίου του έτους 1588 στην Μονή Αγίου Ανδρέα, που είχε ιδρύσει στα Πατήσια, μεταφέρθηκε στην Καλογρέζα[1][2][3][4] όπου και πέθανε την 19η Φεβρουαρίου 1589.[1][2][3][4]
Η Αγία Φιλοθέη ετάφη στην Καλογρέζα.[1][2] Ο Φώτης Κόντογλου με το χαρακτηριστικό ύφος του το περιγράφει ως εξής: "Το άγιο σκήνωμά της θέφτηκε στο μοναστηράκι της Καλογρέζας κι' από κει έγινε η ανακομιδή των λειψάνων".[16] Το σώμα Της, που βρέθηκε τότε, και παραμένει άφθαρτο, μεταφέρθηκε στην Αθήνα.[2] Τώρα βρίσκεται σε λάρνακα στον Μητροπολιτικό Ναό Αθηνών.
Από το «Μετόχι Καλογρέζας» ξεκινά υπόγεια σήραγγα διαφυγής (δίοδος) που καταλήγει στο διπλανό Δήμο «Φιλοθέης - Ψυχικού». Καταλήγει στη σημερινή «Κρύπτη Φιλοθέης» όπου ανεγέρθηκε τον 20ό αιώνα Ναός στο όνομα της Αγίας.[17]
Το αποτέλεσμα μίας επιφανειακής ανασκαφής Επεξεργασία
Σε μια επιφανειακή πρόχειρη εκσκαφή μέσα στο μοναστήρι «Μετόχι Καλογρέζας» βρέθηκε ένα γλυπτό επίκρανο από λευκό μάρμαρο, μεταβυζαντινών χρόνων. Αυτό καταγράφηκε από την Αρχαιολογική Υπηρεσία και παραδόθηκε στο Λαογραφικό Μουσείο του Δήμου Αμαρουσίου[18], όπου μπορεί να το δει ο επισκέπτης.
Ιστορικό, θρησκευτικό, πολιτιστικό μνημείο Επεξεργασία
Αβίαστα προκύπτει το συμπέρασμα ότι το μοναστήρι «Μετόχι Καλογρέζας», το μοναδικό Βυζαντινό μοναστικό κτηριακό σύνολο που σώζεται στην περιοχή των Αθηνών[5], είναι ένα από τα μεγαλύτερα Ιστορικά, Θρησκευτικά και Πολιτιστικά Μνημεία της Αθήνας.
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Δημητρίου Καμπούρογλου, Ακαδημαϊκού «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ-ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ. Περίοδος πρώτη»1458-1887, Τόμος β. Κεφ: Η Λατρεία εν τοις χωρίοις των Αθηνών» Εκδ. Οίκος Γ. Παπαδημητρίου 1889. (Βιβλιοθήκη Βουλής)
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Ιωάννου Γενναδίου «Ο ΟΙΚΟΣ ΤΩΝ ΜΠΕΝΙΖΕΛΩΝ ΚΑΙ Η ΑΓΙΑ ΦΙΛΟΘΕΗ» Εν Αθήναις, τύποις Στυλιανού Γαληνάκη, 1929, σελίδα 34 (Γεννάδιος Βιβλιοθήκη Αθηνών).
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια Παύλου Δρανδάκη Τόμος 13ος, άρθρο «Καλογρέζα».
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ελευθερουδάκη - 1929 Τόμος 7ος, άρθρο «Καλογρέζα».
- ↑ 5,0 5,1 Πράξη 31/29-9-1993 του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου: Περιγραφή του «Μετοχίου Καλογρέζας» από την 1η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Αθηνών.
- ↑ «Karten von Attika B.I.V» του J.A. Kaupert, Βερολίνο 1883, φύλλο «KEPHISIA».
- ↑ Απόφαση 573/2002 του Δημοτικού Συμβουλίου Αμαρουσίου.
- ↑ Απογραφή του Μετοχίου Καλογρέζας της 17ης Μαίου 1837: Γενικά Αρχεία του Κράτους, Φάκελος 14 (Μοναστηριακά).
- ↑ Επιστολή με αρ. πρωτ.11 της 14ης Ιανουαρίου 1838 του Δημάρχου Αμαρουσίου Σ. Χαϊμαντά προς την Βασιλικήν Διοίκησιν Αττικής : Γενικά Αρχεία του Κράτους, Φάκελος 14 (Μοναστηριακά).
- ↑ Απόφαση 73/2007 του Δημοτικού Συμβουλίου Αμαρουσίου.
- ↑ Απόφαση 259/2015 πολυμελούς πρωτοδικείου Αθηνών.
- ↑ Απόσπασμα Κτηματολογικού Διαγράμματος με Κωδικό Αριθμό Εθνικού Κτηματολογίου «ΚΑΕΚ» 050142856002 .
- ↑ Υπουργική Απόφαση «Περί κηρύξεως ιστορικού διατηρητέου μνημείου» Αριθ.47173)2894/10 0κτωβρίου 1959 (ΦΕΚ 384 Τεύχος Β΄7 Νοεμβρίου 1959).
- ↑ Ακολουθία της Οσίας Μητρός Ημών Φιλοθέης της εξ Αθηνών σελ.16 & 18 Έκδοσις Δημητρίου Καπετανάκη, Βενετία 1775.
- ↑ Φιλοθέη Μπενιζέλου η Αθηναία , σελ.78. Εκδ. Οργαν. ΠΑΠΥΡΟΣ Αθήνα 2006. ISBN 960-8322-27-8
- ↑ Φώτης Κόντογλου, Γίγαντες Ταπεινοί, Εκδόσεις Ακρίτας, σελ. 175. ISBN 960-7006-71-2
- ↑ Ευαγγελίας Κ. Φραγκάκη «Η ΟΣΙΑ ΦΙΛΟΘΕΗ» Αθήνα 1952, σελίδα 8.
- ↑ Απόφαση της Διεύθυνσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού με Αριθ. Πρωτ. ΥΠΠΟ /ΑΡΧ/Β2/Φ21-01/781/6 της 13-2-1995, και έγγραφο της 1ης Εφορίας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων προς τη Γραμματεία του Τοπικού Συμβουλίου Μνημείων Στερεάς Ελλάδος αρ.πρωτ.2638/21-7-1994.