Μνημείο της Πυθιονίκης

Το Μνημείο της Πυθιονίκης ήταν ένα από τα πιο εντυπωσιακά μνημεία της Αρχαίας Ιεράς Οδού, στο Λόφο Προφήτη Ηλία, στο Χαϊδαρί. Κατασκευάστηκε από τον Μακεδόνα Άρπαλο προς τιμήν της συζύγου του, Πυθιονίκης. Βρισκόταν περίπου 1.200 μ. βορειοδυτικά των ταφικών μνημείων που εντοπίστηκαν στην περιοχή του Δρομοκαΐτειου.

Ο Δημήτριος Καμπούρογλου μας δίνει αρκετές πληροφορίες για τον Άρπαλο. Ήταν φίλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου και μετά το θάνατο της Πυθιονίκης στη Βαβυλώνα την αντικατέστησε, χωρίς να τη λησμονήσει. Ανέγειρε μνημείο στην Ιερά Οδό για το οποίο δαπάνησε πάνω από δυόμιση εκατομμύρια. Κατά τον Δικαίαρχο, φιλόσοφο του 4ου αιώνα π.Χ, το μνημείο βρισκόταν κοντά στην Ιερά Οδό, σε ύψωμα από όπου ο ερχόμενος από την Ελευσίνα έχει για πρώτη φορά θέα της αθηναϊκής ακρόπολης αλλά και ολόκληρης της πόλης των Αθηνών. Το ύψωμα αυτό αδιαμφισβήτητα θεωρείται ο Λόφος Προφήτη Ηλία στο Χαίδάρι. Αναφέρει μάλιστα ότι όποιος το έβλεπε, χωρίς να γνωρίζει σε ποιον ανήκε, πίστευε πως ήταν δημόσιο κτίσμα προς τιμήν κάποιου επιφανούς Αθηναίου του επιπέδου του Κίμωνα, του Μιλτιάδη ή του Περικλή. Όλες οι αναφορές που υπάρχουν από τους περιηγητές για το μνημείο είναι εντυπωσιακές και εφάμιλλες της εξέχουσας ομορφιάς της Πυθιονίκης. Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, ο Άρπαλος είχε πληρώσει τριάντα τάλαντα για την ανέγερση του μνημείου της Πυθιονίκης και πολλά περισσότερα για τον επιβλητικό της τάφο στη Βαβυλώνα. Πληροφορίες αναφέρουν ότι είχε κατασκευάσει, εκτός από το μνημείο και βωμό ώστε να τιμάται ως Αφροδίτη Πυθιονίκη. Η επιβλητικότητα του μνημείου και τα χρήματα που δαπανήθηκαν είχαν προκαλέσει θόρυβο αντιδράσεων από τους Αθηναίους.

Παρόλο που η περιοχή του λόφου έχει ερευνηθεί, τα κατάλοιπα του μνημείου δεν έχουν εντοπιστεί, καθώς δεν υπάρχουν στοιχεία για τη μορφή του. Ο Δημήτριος Καμπούρογλου πιθανολογεί ότι το μνημείο αυτό, όπως και πολλά άλλα αρχαία και βυζαντινά, μετατράπηκαν σε ασβέστη. Στην εκδοχή αυτή κατέληξε λόγω της ασβεστοκαμίνου που ανακάλυψε, με πολλά κομμάτια γλυπτών τριγύρω, η οποία χρονολογείται στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Πιθανόν ο ασβέστης χρησιμοποιήθηκε στη Μονή Δαφνίου.

Βιβλιογραφία

• Χαϊδάρι, συνάντηση με την Ιστορία Αναστασία Λερίου, Έκδοση του Δήμου Χαϊδαρίου (2006)
• Ιστορίες από την παλιά Αθήνα, Μνημεία της ιστορίας των Αθηναίων Δημήτριος Καμπούρογλου (3 τόμοι, 1893)
• [1] Ιστοσελίδα Δήμου Χαϊδαρίου