Μπουγάδα

Μπουγάδα (η), είναι όρος προερχόμενος από τη Βενετία (bugada) και σημαίνει το πλύσιμο ρούχων ή τα πλυμένα ρούχα.

Παλαιότερα, το πλύσιμο αυτό γινόταν είτε εντός σπιτιού, είτε εκτός, σε χώρους με τρεχούμενο νερό. Για να καθαρίζουν καλύτερα τα ρούχα, χρησιμοποιούσαν πέτρες, ξύλα, βούρτσες κ.ά. με τα οποία τα έτριβαν.
Συνηθισμένη ήταν και η χρήση εργαλείων όπως η Σκάφη, ένα επίμηκες ξύλινο ή μεταλλικό σκεύος με ανάγλυφες προεξοχές επάνω στις οποίες έτριβαν τα ρούχα αφού πέρναγαν πρώτα από πάνω τους μερικές φορές το σαπούνι. Όταν εφευρέθηκε το πλυντήριο στις ΗΠΑ το 1907, το πλύσιμο των ρούχων άρχισε σταδιακά να γίνεται αυτόματα, με ανάδευση ρούχων, νερού και απορρυπαντικού, η οποία προκαλείται από την περιστροφή ενός μεταλλικού τυμπάνου.

Χρήση

Βάζω μπουγάδα (βάζω τα ρούχα για πλύσιμο)
Απλώνω μπουγάδα (τα απλώνω για να στεγνώσουν σε σχοινί απλώματος ρούχων ή σε απλώστρα).

Διαδικασίες πλύσης

Οι διαδικασίες πλύσης περιλαμβάνουν πλύσιμο (συνήθως με νερό που περιέχει απορρυπαντικά ή άλλα χημικά), ανάδευση, ξέπλυμα, στέγνωμα, στύψιμο (σιδέρωμα) και δίπλωμα. Μερικές φορές το πλύσιμο γίνεται σε θερμοκρασίες υψηλότερες από τη θερμοκρασία δωματίου για να αυξηθεί η δραστικότητα των χημικών ουσιών που χρησιμοποιούνται και η διαλυτότητα των λεκέδων, ενώ οι υψηλές θερμοκρασίες σκοτώνουν τους μικροοργανισμούς που μπορεί να υπάρχουν στα υφάσματα. Ωστόσο, συνιστάται να πλένετε το βαμβάκι σε χαμηλότερη θερμοκρασία για να αποφύγετε τη συρρίκνωση.

Η ανάδευση βοηθά στην απομάκρυνση της βρωμιάς, η οποία κανονικά απελευθερώνεται από τα επιφανειοδραστικά μέσα, από τις ίνες, αλλά λόγω του μικρού μεγέθους των πόρων των ινών, ο "στάσιμος πυρήνας" των ίδιων των ινών είναι ουσιαστικά αδιαπέραστος από τη μετάδοση υγρών. Παρ' όλα αυτά, οι ίνες καθαρίζονται γρήγορα με τη διαχυσιοφόρηση, μεταφέροντας τους ρύπους στο καθαρό νερό κατά τη διαδικασία έκπλυσης.

Χημικές ουσίες

Διάφορες χημικές ουσίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να αυξήσουν τη διαλυτική δύναμη του νερού, όπως οι ενώσεις στη ρίζα σαπουνιού ή στη ρίζα γιούκα που χρησιμοποιούσαν οι ιθαγενείς φυλές της Αμερικής ή η αλισίβα τέφρας (συνήθως υδροξείδιο του νατρίου ή υδροξείδιο του καλίου), που κάποτε χρησιμοποιούνταν ευρέως για το μούλιασμα των ρούχων στην Ευρώπη. Τα σύγχρονα πλυντήρια χρησιμοποιούν συνήθως συνθετικό απορρυπαντικό σε σκόνη ή υγρό πλυντήριο ρούχων αντί για το πιο παραδοσιακό σαπούνι.

Καθαρισμός ή στεγνό καθάρισμα

Ο στεγνός καθαρισμός αναφέρεται σε οποιαδήποτε διαδικασία που χρησιμοποιεί χημικό διαλύτη εκτός από νερό. Ο διαλύτης που χρησιμοποιείται συνήθως είναι το τετραχλωροαιθυλένιο (υπερχλωροαιθυλένιο), το οποίο αναφέρεται ως "perc" στη βιομηχανία. Χρησιμοποιείται για τον καθαρισμό ευαίσθητων υφασμάτων που δεν αντέχουν το σκληρό πλύσιμο στο πλυντήριο ρούχων και στο στεγνωτήριο- αποφεύγεται επίσης το έντασης εργασίας πλύσιμο στο χέρι.

Μικρά-μικρά για τη μπουγάδα

• Στη μουσική Μπλουζ της Αμερικής στην αρχέγονη μορφή της, συνήθως η συνοδεία του τραγουδιστή γίνεται από κιθάρες, ενώ συχνά, ο ρυθμός κρατιέται από το τρίψιμο μίας βούρτσας πάνω στη σανίδα της μπουγάδας.

• Αργότερα μάλιστα, στα παλιά στυλ της τζαζ, η σανίδα της μπουγάδας χρησιμοποιήθηκε σαν ρυθμικό όργανο, το washboard.

• Σε μια περιγραφή του 10ου αιώνα για "τα σκεύη, που δεν πρέπει ποτέ να λείπουν από την κουζίνα", ανάμεσα στα άλλα ο κατάλογος αναφέρει:

"Τρία καζάνια, ένα για τα κουκιά, ένα άλλο για τα λαχανικά και το τρίτο με σιδερένιο τρίποδα, όπου μπορούν να κάνουν τη μπουγάδα."

• Από την αρχαιότητα και μέχρι τα νεώτερα χρόνια, στις αυλές των σπιτιών υπήρχαν αυλάκια που βοηθούσαν στη συγκέντρωση του βρόχινου νερού για διάφορες δουλειές του σπιτιού και για τη μπουγάδα.

• Επίσης, τα μέρη (ποτάμια, δημόσιες βρύσες κ.λπ.) όπου οι γυναίκες πήγαιναν ομαδικά για το πλύσιμο ρούχων, ήταν χώροι όπου την ώρα του πλυσίματος δεν πήγαιναν οι άνδρες.

• Σε ένα γυναικείο περιοδικό της δεκαετίας του '30, αναφέρεται η συμβουλή:

"Μια κουταλιά της σούπας αποστάγματος νεφτιού ριχνόμενο στην μπουγάδα, ασπρίζει υπερβολικά τα ρούχα".

• Ανάμεσα στα κείμενα της Νεκράς Θάλασσας (ή χειρόγραφα του Κουμράν) υπήρχαν και Κανόνες Αγνότητας που σε περιπτώσεις "Ακαθαρσίας" (όπως η επαφή με τη σορό νεκρού κ.ά.), απαιτούν μία επταήμερη περίοδο εξαγνισμού η οποία ακολουθείται από το πλύσιμο και τον καθαρισμό των ρούχων τους.

• Υπήρξε μυστηριακή γιορτή, τα Πλυντήρια, που τελούσαν στην Αθήνα στις 25 του μήνα Θαργηλιώνος, κατά την οποία πλενόταν και ντυνόταν με καινούργια ρούχα το είδωλο της Αθηνάς.

• Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, τη Μεγάλη Πέμπτη κρεμούσαν στο παράθυρο ένα κόκκινο πανί, που συμβολίζει το αίμα του Χριστού. Όσο το πανί ήταν κρεμασμένο στο παράθυρο, οι γυναίκες δεν έπλεναν ούτε άπλωναν ρούχα γιατί το θεωρούσαν κακό σημάδι.

• Σύμφωνα με ζακυνθινή παράδοση, ο άγιος Ιωάννης ο Κλήδονας απολίθωσε μια γυναίκα, γιατί έπλυνε τα ρούχα της την ημέρα της γιορτής του (24 Ιουνίου).

• Οι Αρχαίοι Αιγύπτιοι χρησιμοποιούσαν στα ρούχα τους κυρίως το λευκό χρώμα επειδή τα έπλεναν συχνά και δεν γνώριζαν τη χρήση των προστυμμάτων που απαιτούνταν για την επιτυχημένη βαφή των λινών.

Βιβλιογραφία

• "Η Γυναίκα στην Αρχαία Ελλάδα", Claude Mosse, Παπαδήμας, 2004
• "Η Καθημερινή Ζωή στις Ελληνικές Αποικίες", Paul Faure, Παπαδήμας, 1999
• "Η Καθημερινή Ζωή στο Μεσαίωνα", Μ. Ρόουλιν, Παπαδήμας, 1988
• Περιοδικό "ΙΣΤΟΡΙΑ", τ.331, Ιαν. 1996
• Περιοδικό "ΙΣΤΟΡΙΑ", τ.337, Ιούλ. 1996
• Εγκυκλοπαίδεια "ΔΟΜΗ", λήμμα: "Ελλάδα"