Προς Θεοδόσιον τον βασιλέα υπέρ των ιερών

Προς Θεοδόσιον τον βασιλέα υπέρ των ιερών είναι λόγος του Λιβανίου.

Περιεχόμενο

Ο Λιβάνιος ξεκινά τον λόγο του επισημαίνοντας την εγκυρότητα της εθνικής θρησκείας επειδή οι πρώτοι άνθρωποι κατασκεύασαν ιερά στους θεούς. Η πίστη αυτή τους βοήθησε σε πολλούς τομείς της ζωής τους, κυρίως όμως στη γεωργία. Κάνει μια αναδρομή στη θρησκευτική πολιτική όσων κυβέρνησαν πριν από τον Θεοδόσιο. Επικρίνει τους χριστιανούς αυτοκράτορες ως ιερόσυλους και τους μέμφεται επειδή θέλουν έτσι να ιδιοποιηθούν τις περιουσίες των ειδωλολατρικών ναών. Προβαίνει σε μια δραματική περιγραφή των αγροτικών ιερών από τους μοναχούς. Κάτι τέτοιο πρέπει να προσέξει ο αυτοκράτορας επειδή έτσι ζημιώνεται η γεωργία και κατ'επέκταση η αυτοκρατορική οικονομία. Οι χριστιανοί είναι αυτοί που καταλύουν το νόμο, ενώ οι ειδωλολάτρες σέβονται τους νόμους μην κάνοντας θυσίες. Οι ειδωλολάτρες φοβούμενοι δεν κάνουν τίποτα άλλο από το να κρύβουν την πίστη τους. Τονίζει τη θετική συμβολή των θεών κάνοντας αναδρομή στις στιγμές δόξας των Ελλήνων και Ρωμαίων,λόγω της συμβολής των θεών όπως στον Τρωικό πόλεμο, ή στη Σαλαμίνα ή τον Μαραθώνα. Αλλά και στην ειρηνική περίοδο βοήθησαν οι θεοί. Απόδειξη της θείας τιμωρίας είναι η συμφορά που έπληξε την οικογένεια του Μέγα Κωνσταντίνου, ενώ ο Ιουλιανός πέθανε τιμημένος. Αν ο Θεοδόσιος δεν μετριάσει την πολιτική του απέναντι στους εθνικούς και δεν ελέγξει τους κρατικούς αξιωματούχους του μεγάλες συμφορές θα πλήξουν τη χώρα και τον ίδιο

Χρονολόγηση ομιλίας

Η ακριβής χρονολόγηση του λόγου αποτελεί δύσκολο ζήτημα για τη σύγχρονη έρευνα. Όμως οι αναφορές σε πρόσωπα,όπως ο Φλαβιανός,που χρίστηκε επίσκοπος Αντιόχειας το 382 ή ο βάναυσος αξιωματούχος που ενίσχυσε το καταστροφικό έργο των χριστιανών, ο Μάτερνος Κυνήγιος, ή η αναφορά στο στο Σεραπείο της Αλεξανδρείας,που από τα συμφραζόμενα ότι υπήρχε ακόμα την εποχή που γράφτηκε ο λόγος, ενώ γνωρίζουμε ότι καταστράφηκε το 391, μας δίνουν τα γενικά χρονικά πλαίσια: δεν μπορεί να έχει γραφτεί πριν από το 384 και μετά το 391..

Ιστορικές συνθήκες

Αφορμή για τη συγγραφή του λόγου είναι οι βανδαλισμοί κατά των ειδωλολατρικών ιερών στην περιοχή της Αντιόχειας από ορδές χριστιανών μοναχών. Από τα μέσα του 4ου αιώνα η ύπαιθρος της Αντιόχειας συνιστούσε τόπο άσκησης πολλών ασκητών. Σε αρκετές περιπτώσεις εγκαθίσταντο σε ερείπια ειδωλολατρικών ναών, πράξη με συμβολική αλλά και πρακτική σημασία: και ήθελαν να εμποδίσουν τις θεότητες να μπουν στους ναούς τους και εμπόδιζαν τους εθνικούς να προσεγγίσουν τα ιερά.. Όσον αφορά τους ναούς στους οποίους αναφέρεται ο Λιβάνιος είναι διάφορα αγροτικά ιερά όπως του Διός Βωμού στο Μπούργκ Μπακίχρα,στην κορυφή του Τζαμπέλ Μπαρίσα και του Διός Τουρβαράχου στο Τζαμπέλ Σριρ. Τέλος ο ναός του Διός Μαδβάχου και του Σελαμάνη,γηγενή θεού στο Σέιχ Μπαρακάτ. Στα βορειοανατοικά της πεδιάδας Ντάνα υπήρχε ένας άλλος ναός του Καλάτ Καλότα που καταστράφηε στην Υστερορωμαϊκή περίοδο και σήμερα είναι στη θέση του παλαιοχριστιανική εκκλησία..

Πηγές

• Λιβάνιος. Προς Θεοδόσιον τον βασιλέα υπέρ των ιερών,εισαγωγή-μετάφραση Αφροδίτη Καμάρα, εκδ. Κατάρτι,Αθήνα, 1998,σελ.13-47