Σάλομον Άουγκουστ Αντρέε

Σουηδός μηχανικός, πρωτοπόρος των αεροστάτων και εξερευνητής

Ο Σάλομον Άουγκουστ Αντρέε (σουηδικά: Salomon August Andrée‎‎, 18 Οκτωβρίου 1854, Γκρένα, Σμόλαντ – Οκτώβριος 1897, Κβίτεγια, Αρκτική Νορβηγία), ήταν Σουηδός μηχανικός, φυσικός, αεροναυτικός και πολικός εξερευνητής ο οποίος πέθανε κατά την προσπάθεια του να προσεγγίσει τον Γεωγραφικό Βόρειο Πόλο με αερόστατο υδρογόνου. Η αποστολή με αερόστατο ήταν ανεπιτυχής στο να φτάσει στον Πόλο και είχε ως αποτέλεσμα τους θανάτους και των τριών συμμετεχόντων.

Σάλομον Άουγκουστ Αντρέε
Ο Σάλομον Άουγκουστ Αντρέε το 1896
Όνομα στη
μητρική γλώσσα
Salomon August Andrée (Σουηδικά)
Γέννηση18  Οκτωβρίου 1854[1][2][3]
Jönköping Municipality
Θάνατος1897[1][3][4]
Κβίτεγια[5][1]
ΥπηκοότηταΣουηδία
ΣπουδέςΒασιλικό Ινστιτούτο Τεχνολογίας
ΣύντροφοςGurli Linder
Επιστημονική σταδιοδρομία
Ερευνητικός τομέαςφυσική και Αεροναυτική
Ιδιότηταεξερευνητής, μηχανικός, αεροναύτης, μηχανολόγος μηχανικός και φωτογράφος
Ιχνογραφία από την εφημερίδα Aftonbladet όπου παρουσιάζονται οι εκδηλώσεις κατά τη διάρκεια αναχώρησης της αποστολής από τη Στοκχόλμη το 1896
Η τελετή επιστροφής των άψυχων σωμάτων της πολικής αποστολής στη Στοκχόλμη, 5 Οκτωβρίου 1930
Το Örnen (Αετός) λίγο μετά την πρόσκρουση του στους πάγους. Φωτογραφία του Νιλς Στρίντμπεργκ.

Πρώτα χρόνια και επιρροές Επεξεργασία

Ο Αντρέε γεννήθηκε στη μικρή πόλη Γκρένα της Σουηδίας. Ήταν πολύ κοντά στη μητέρα του, ειδικά μετά τον θάνατο του πατέρα του το 1870. Παρακολούθησε τα μαθήματα του Βασιλικού Ινστιτούτου Τεχνολογίας στη Στοκχόλμη και αποφοίτησε με πτυχίο μηχανολογίας το 1874. Το 1876 παραβρέθηκε στην Έκθεση της Εκατονταετηρίδας στη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ, όπου εργάστηκε ως επιστάτης στο περίπτερο της Σουηδίας. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του στις Ηνωμένες Πολιτείες διάβασε ένα βιβλίο για τους αληγείς άνεμους και συναντήθηκε με τον Αμερικανό αεροναυτικό Τζον Γουάις. Αυτές οι συναντήσεις ξεκίνησαν τη διαχρονική του έλξη στα ταξίδια με αερόστατα.[6] Επέστρεψε στη Σουηδία και άνοιξε ένα μηχανουργείο στο οποίο εργάστηκε μέχρι το 1880. Δεν είχε επιτυχία και σύντομα αναζητούσε άλλη απασχόληση.

Από το 1880 έως το 1882 ήταν βοηθός στο Βασιλικό Ινστιτούτο Τεχνολογίας και το 1882–1883 συμμετείχε σε μια σουηδική επιστημονική αποστολή στο Σπιτσμπέργκεν με επικεφαλής τον Νιλς Έκχολμ, όπου ο Αντρέε ήταν υπεύθυνος για τις παρατηρήσεις σχετικά με την ηλεκτρική ενέργεια στον αέρα. Από το 1885 μέχρι τον θάνατό του, εργάστηκε στο σουηδικό γραφείο διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας. Από το 1891 ως το 1894 υπήρξε επίσης μέλος του δημοτικού συμβουλίου της Στοκχόλμης με τους φιλελεύθερους. Ως επιστήμονας, ο Αντρέε δημοσίευσε επιστημονικά περιοδικά σχετικά με την ηλεκτρική ενέργεια στον αέρα, τη διοχέτευση της θερμότητας και τις εφευρέσεις. Ως στενός φίλος του Γιόνας Πάτρικ Λιούνγκστρομ, δίδαξε κυρίως τους γιους του Μπίργκερ και Φρέντρικ Λιούνγκστρομ.[7]

Η άποψή του για τη ζωή ήταν αυτή των φυσικών επιστημών, και δεν είχε καθόλου ενδιαφέρον για την τέχνη ή τη λογοτεχνία. Ήταν πιστός στη βιομηχανική και τεχνική ανάπτυξη και ισχυρίστηκε επίσης ότι η χειραφέτηση των γυναικών θα προέκυπτε από την τεχνική πρόοδο.

Αποστολή στον Βόρειο Πόλο Επεξεργασία

Υποστηριζόμενο από τη Βασιλική Σουηδική Ακαδημία Επιστημών και χρηματοδοτούμενο από ανθρώπους όπως ο βασιλιάς Όσκαρ Β΄ και ο Άλφρεντ Νόμπελ, το πολικό ερευνητικό του έργο αποτέλεσε αντικείμενο τεράστιου ενδιαφέροντος και θεωρήθηκε ως ένα γενναίο και πατριωτικό σχέδιο.[8] Η αποστολή του Βόρειου Πόλου έκανε μια πρώτη προσπάθεια να απογειωθεί με το αερόστατο Örnen (αετός) το καλοκαίρι του 1896 από το νησί Ντανς, στα δυτικά του αρχιπελάγους του Σβάλμπαρντ, αλλά οι άνεμοι δεν επέτρεψαν την εκκίνηση της αποστολής. Όταν ο Αντρέε προσπάθησε στη συνέχεια, στις 11 Ιουλίου 1897, μαζί με τον συνάδελφό του μηχανικό Κνουτ Φρένκελ και τον φωτογράφο Νιλς Στρίντμπεργκ, το αερόστατο απογειώθηκε και έπλευσε για 65 ώρες. Ωστόσο δεν ήταν συνεχόμενη πτήση. Ήδη από την απογείωση η λέμβος έχασε δύο από τα τρία σχοινιά ολίσθησης τα οποία υποτίθεται πως θα έλκονταν στον πάγο και θα λειτουργούσαν ως πηδάλια. Και μέσα σε δέκα ώρες από την απογείωση, αντιμετώπισαν ισχυρούς ανέμους μιας καταιγίδας που έπληττε την περιοχή. Οι ισχυροί άνεμοι συνεχίστηκαν και, μαζί με τη βροχή που δημιουργούσε πάγο στο αερόστατο, η πτήση εμποδιζόταν. Θεωρείται πιθανόν πως ο Αντρέε αντελήφθη πριν την ολοκλήρωση της πτήσης πως δε θα έφταναν κοντά στον πόλο.

Για τους λόγους αυτούς, αναγκάστηκαν να προσγειωθούν στον πάγο, αν και η προσγείωση διεξήχθη με ημι-ελεγχόμενο τρόπο αντί για συντριβή. Είχαν καλύψει 475 χιλιόμετρα και προσπαθούσαν να ξεκολλήσουν από τον πάγο. Η αποστολή ήταν καλά εξοπλισμένη για να ταξιδέψει στον πάγο (τρία έλκηθρα και ένα σκάφος) και είχε προμήθειες για τρεις μήνες. Επίσης, υπήρχαν τρία κοιτάσματα στο βόρειο Σβάλμπαρντ και ένα στη Γη του Φραγκίσκου Ιωσήφ. Ξεκίνησαν να κινούνται προς τα ανατολικά, αλλά μετά από μια εβδομάδα είχαν μετακινηθεί δυτικά λόγω των ρευμάτων που μετέφεραν τον πάγο. Στη συνέχεια άλλαξαν κατεύθυνση προς το βόρειο Σβάλμπαρντ. Η μετακίνησή τους επιβραδύνθηκε από την ολίσθηση του πάγου και από τη ραγδαία επιφάνεια του. Οι τρεις έπρεπε να τραβήξουν οι ίδιοι τα έλκηθρα, και παρά τα καλά αποθέματα φαγητού, στα οποία προστέθηκαν πολικές αρκούδες που σκότωσαν, οι προσπάθειες κατά του κινούμενου, ανώμαλου πάγου τους εξουθένωσαν.

Έφτασαν σε στεριά στις αρχές Οκτωβρίου μετά από περισσότερο από δύο μήνες στον πάγο, πατώντας στο Κβίτεγια (Λευκή Νήσος), ανατολικά του Σβάλμπαρντ. Πέθαναν εκεί, πιθανώς εντός δύο εβδομάδων μετά την άφιξη τους. Οι περισσότεροι σύγχρονοι συγγραφείς συμφωνούν ότι ο Νιλς Στρίντμπεργκ πέθανε μέσα σε μια εβδομάδα από την άφιξη τους: θάφτηκε ανάμεσα στους βράχους (αν και δεν είχε τοποθετηθεί σημάδι στον τάφο του) ενώ οι άλλοι δύο άνδρες βρέθηκαν αργότερα στη σκηνή.

Τα ημερολόγια και οι παρατηρήσεις τελειώνουν λίγες μέρες μετά την προσγείωση στο Κβίτεγια. Μέχρι εκείνο το σημείο αυτά είχαν διατηρηθεί εν ζωή ακόμη και υπό δύσκολες συνθήκες. Αυτό δείχνει ότι κάτι κρίσιμο συνέβη μετά από μερικές ημέρες. Είναι πιθανόν ο Στρίντμπεργκ πέθανε σε αυτό το σημείο. Δεν ήταν δυνατόν να καθοριστεί ο λόγος του θανάτου του. Η αυτοκτονία (που μπορούσε να γίνει με τη χρήση οπίου) είναι εξαιρετικά απίθανη στην περίπτωσή του, παρόλο που μέχρι στιγμής και οι τρεις χωρίς αμφιβολία συνειδητοποίησαν ότι θα πεθάνουν. Ό,τι και να θεωρούσε ο Στρίντμπεργκ για την έκβαση της αποστολής, είναι σχεδόν βέβαιο ότι η αυτοκτονία θα θεωρούνταν ως προδοσία στους συναδέλφους εξερευνητές.[9]

Οι σημειώσεις του ημερολογίου της αποστολής δείχνουν ότι και οι τρεις άνδρες αντιμετώπισαν πεπτικά προβλήματα, ασθένειες και εξάντληση κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους στους πάγους. Η τελική αιτία θανάτου πιθανότατα είχε να κάνει με την κατάποση σάρκας πολικής αρκούδας που έφερε παράσιτα Trichinella,[10] που εντοπίστηκαν στα υπολείμματα μιας πολικής αρκούδας επί τόπου που εξέτασε ο Δανός γιατρός Ερνστ Τρίντε και δημοσιεύθηκαν σε ένα βιβλίο το 1952 με τίτλο "The Dead on White Island". Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι άνδρες μολύνθηκαν κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους στον πάγο, αν και ο ακριβής χρόνος είναι ασαφής. Όταν έφθασαν στη Λευκή νήσο υπέφεραν από επαναλαμβανόμενη διάρροια. Μια εύλογη ένδειξη είναι ότι ορισμένα από τα εφόδια που έφεραν στην ξηρά εκφορτώθηκαν και αφέθηκαν κοντά στο νερό και δεν μεταφέρθηκαν σε ασφαλέστερο μέρος κοντά στη σκηνή τους.

Αντίθετα, ο αρκτικός εξερευνητής Βιλχγιάλμουρ Στέφανσον θεώρησε στο βιβλίο του "Unsolved Mysteries of the Arctic" πως ο Νιλς Στρίντμπεργκ πέθανε πιθανώς ενώ κυνηγούσε μια πολική αρκούδα, ίσως λόγω πνιγμού, και οι Αντρέε και Φρένκελ έπαθαν ασφυξία από το μονοξείδιο του άνθρακα ενώ μαγείρευαν σε εστία στη σκηνή τους. Για να δικαιολογήσει τη μη καμένη ποσότητα καυσίμου στη σόμπα ο Στέφανσον αναφέρθηκε στη δική του εμπειρία με προβληματικές εστίες οι οποίες απαιτούσαν συνεχή άντληση καυσίμου για να συνεχίσουν να καίνε. Κατά τη γνώμη του, δεν είχαν χάσει την ελπίδα να επιστρέψουν, αλλά είχαν κάνει πολλά λάθη και θα είχαν πεθάνει από κάτι άλλο αν δεν είχαν πεθάνει ήδη.

Επακόλουθα Επεξεργασία

Μέχρι την εύρεση της τελευταίας σκηνής του Αντρέε το 1930, το τι συνέβη στην αποστολή ήταν θέμα μύθων και φημών. Το 1898, έντεκα μήνες μετά την πρώτη εμφάνιση του Αντρέε στη Λευκή Νήσο (την οποία ονόμασε Νέα Ισλανδία), μια σουηδική πολική αποστολή με επικεφαλής τον Άλφρεντ Γκάμπριελ Νάτχορστ πέρασε μόλις 1 χιλιόμετρο από τη σκηνή, αλλά ο καιρός τους απέτρεψε να βγουν στην ξηρά. Ήδη την εποχή εκείνη, είχε παρατηρηθεί πως μια ισχυρή καταιγίδα έπληττε την περιοχή και πως η αποστολή είχε χάσει τα κατευθυντήρια σχοινιά της στην αναχώρηση. Οι επιστήμονες κατέληξαν από νωρίς στο συμπέρασμα πως η αποστολή δε θα μπορούσε να είχε φτάσει μακριά και πως είχαν προσγειωθεί σε πάγους. Εν τέλει τα σώματα των τριών ανδρών βρέθηκαν το 1930 από τη νορβηγική Αποστολή Μπράτβααγκ η οποία παρέλαβε τα δύο σώματα. Ένα μήνα αργότερα το πλοίο M/K Isbjørn, το οποίο είχε ενοικιαστεί από εφημερίδα, ανίχνευσε και νέα ευρήματα μεταξύ των οποίων και το τρίτο σώμα. Σημειωματάρια, ημερολόγια, φωτογραφικά αρνητικά, το σκάφος και πολλά ακόμη αντικείμενα βρισκόταν ανάμεσα σε αυτά που βρέθηκαν. Η επιστροφή των σωμάτων του Αντρέε και των συνεργατών του Στρίντμπεργκ και Φρένκελ στη Στοκχόλμη ήταν σπουδαίο γεγονός. Ο βασιλιάς Γουσταύος Ε΄ πραγματοποίησε ομιλία, και οι εξερευνητές τάφηκαν με μεγάλες τιμές στη Στοκχόλμη.

Σύγχρονες θεωρίες Επεξεργασία

Ξεκινώντας από τη δεκαετία του 1960, η θεώρηση του Αντρέε ως εθνικού ήρωα είχε τεθεί υπό αμφισβήτηση και άρχισε να επικρατεί μια πιο σκεπτικιστική άποψη, κατά τρόπο που παρομοιάζεται με τη μεταβαλλόμενη εκτίμηση του ταξιδιού στο Νότιο Πόλο από τον Ρόμπερτ Φάλκον Σκοτ. Η έμφαση δίδεται στο γεγονός ότι η αποστολή ήταν προορισμένη να αποτύχει και ότι ο Αντρέε αρνήθηκε προφανώς να λάβει πληροφορίες που αμφισβήτησαν τη σκοπιμότητα της αποστολής. Ο Αντρέε θεωρήθηκε ως κάποιος που εκμεταλλεύτηκε τα εθνικά συναισθήματα της εποχής του, φέρνοντας έναν άσκοπο θάνατο στον εαυτό του και στους δύο συντρόφους του.[11] Πολλοί σύγχρονοι συγγραφείς, ακολουθώντας την προσωπογραφία του Αντρέε όπως έγινε από τον Περ Όλοφ Σούντμαν στο μυθιστόρημα του Πέταγμα του Αετού ("Ingenjör Andrées luftfärd", 1967), υπέθεσαν πως ο Αντρέε, την περίοδο της αναχώρησής του από το Σβάλμπαρντ το 1897, είχε γίνει δέσμιος της επιτυχημένης χρηματοδοτικής εκστρατείας του και των ένθερμων εθνικών αισθημάτων, και πλέον δεν μπορούσε να υποχωρήσει ή να παραδεχθεί τις αδυναμίες της αποστολής στον τύπο.[12]

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. 1,0 1,1 1,2 «Svenskt biografiskt lexikon». (Σουηδικά) Dictionary of Swedish National Biography. 5825.
  2. «Gränna kyrkoarkiv, Födelse- och dopböcker, SE/VALA/00106/C/10 (1851-1860), bildid: C0021655_00071, sida 127». Swedish church birth records. Ανακτήθηκε στις 22  Μαΐου 2019.
  3. 3,0 3,1 (Γερμανικά) Εγκυκλοπαίδεια Μπρόκχαους. andree-salomon-august. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  4. Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. ola2002145066. Ανακτήθηκε στις 23  Νοεμβρίου 2019.
  5. 5825. Ανακτήθηκε στις 7  Δεκεμβρίου 2016.
  6. Wilkinson, Alec. "The Ice Balloon", The New Yorker. 19 Απριλίου 2010. σελ. 39.
  7. Fredrik Ljungström 1875-1964 - Uppfinnare och inspiratör (1999), Olof Ljungström
  8. «Lesson Learned: Don't Fly To North Pole In A Balloon». NPR. Ανακτήθηκε στις 9 Αυγούστου 2018. 
  9. Per-Johan Östberg, Tolkning, förståelse, vetande, Stockholm 1979, σελ. 116
  10. Cameron, Garth (2017). Umberto Nobile And the Arctic Search for the Airship Italia. UK: Fonthill Media. σελ. 176. 
  11. Andreexpedition Polarcenter Αρχειοθετήθηκε 09-01-2006 στο Wayback Machine.
  12. Kjellström, σελ. 45, και Lundström, σσ. 69–73.

Βιβλιογραφία Επεξεργασία

  • (Σουηδικά) Ahlman, Axel (1928) Isviddernas hjältar, επ. Gleerup, Lund, Sweden
  • (Σουηδικά) Andrée, S.A., Fraenkel, K και Strindberg, N. (1930), Med Örnen mot polen, επ. Bonniers, Stockholm
  • (Σουηδικά) Kjellström, Rolf (1999). "Andrée-expeditionen och dess undergång: tolkning nu och då", στο The Centennial of S.A. Andrée's North Pole Expedition: Proceedings of a Conference on S.A. Andrée and the Agenda for Social Science research of the Polar Regions, επ. Urban Wråkberg. Stockholm: Center for History of Science, Royal Swedish Academy of Sciences.
  • (Σουηδικά) Lundström, Sven (1997). "Vår position är ej synnerligen god..." Andréexpeditionen i svart och vitt. Borås: Carlssons förlag.
  • (Σουηδικά) Sörlin, Sverker. Entries Andrée, Salomon August and Andrée-expeditionen Nationalencyklopedin
  • (Σουηδικά) Nordisk familjebok, 2η εκδ, Andrée, Salomon August
  • Sollinger, Guenther (2005), S.A. Andree: The Beginning of Polar Aviation 1895-1897. Moscow. Russian Academy of Sciences.
  • Sollinger, Guenther (2005), S.A. Andree and Aeronautics: An Annotated Bibliography. Moscow. Russian Academy of Sciences.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία

 
Η Βικιθήκη έχει το κείμενο της Encyclopædia Britannica, 11η έκδοση (1911), για το λήμμα Andrée, Salomon August.