Σάντα Πρασέντε

H βασιλική της Σάντα Πρασέντε, ιταλ. basilica di Santa Prassede all'Esquilino, λατιν. basilica Sanctae Praxedis, εξελληνισμένα της Αγίας Πραξήδης, είναι μία εκκλησία πολύ κοντά (νότια) από τη Σάντα Μαρία Ματζόρε, επί της οδού Σάντα Πρασέντε, στο διαμέρισμα (rione) Μόντι της Ρώμης. Η περιοχή βρίσκεται βορειοανατολικά από το κέντρο της πόλης. Η βασιλική είναι επίτιμος (titular), δηλ. έχει καρδινάλιο-ιερέα, έναν από τους 28 της Ρώμης. Το ιερό κειμήλιο που φυλάσσεται εδώ είναι ο κίονας της φραγκέλωσης του Ιησού.

Σάντα Πρασέντε
Το εσωτερικό της Σάντα Πρασέντε, εκκλησίας που βρίσκεται πολύ κοντά (νότια) από τη Σάντα Μαρία Ματζόρε.
Είδος	ελάσσονα βασιλική, έργο τέχνης και εκκλησία
Αρχιτεκτονική	παλαιοχριστιανική αρχιτεκτονική
Διεύθυνση	via di Santa Prassede, 9/A - Roma
Γεωγραφικές συντεταγμένες	41°53′46″N 12°29′55″E
Θρήσκευμα	Καθολικισμός
Θρησκευτική υπαγωγή	ρωμαιοκαθολική επισκοπή της Ρώμης
Διοικητική υπαγωγή	Ρώμη
Τοποθεσία	Μόντι
Χώρα	Ιταλία
Έναρξη κατασκευής	9ος αιώνας και 780
Γενικές διαστάσεις	45 μέτρα × 30 μέτρα
Προστασία	ιταλικό πολιτισμικό αγαθό
Ιστότοπος
Επίσημος ιστότοπος
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Ιστορία

Η εκκλησία περιέχει ψηφιδωτό διάκοσμο, που την κάνει από τις παλαιότερες εκκλησίες της Ρώμης. Μία εκκλησία υπήρχε κοντά στο σημείο από τον 5ο αι., αλλά ο Πάπας Αδριανός Α΄ ανέθεσε περί το 780 να κτιστεί εκκλησία στη θέση και με τη μορφή που έχει σήμερα. Ήθελε να στεγάσει τα λείψανα της Αγ. Πρασέντε και της Αγ. Πουντεντσιάνα, κορών του Αγ. Προύντενς, πρώτου Ρωμαίου που έγινε χριστιανός από τον Άγ. Πέτρο. Το κτήριο κτίστηκε επάνω από τα κατάλοιπα αρχαιορωμαϊκών ιδιωτικών Θερμών του 4ου αι,, οι οποίες ανήκαν στην οικογένεια της Πουντετσιάνα και λεγόταν Θέρμες του Νοβάτο. Επειδή οι δύο αγίες έθαπταν τους πρώτους μάρτυρες, κατά παράβαση του ρωμαϊκού νόμου, σκοτώθηκαν. Περί το 822 η βασιλική διευρύνθηκε και διακοσμήθηκε από τον πάπα Πασχάλιο Α΄.

Ο ποντίφικας αυτός, που αρχιεράτευσε το διάστημα 817-824, ήταν πρωτοπόρος της Καρολίγγειας Αναγέννησης, την οποία ξεκίνησε και υποστήριξε ο Καρλομάγνος. Ήθελαν να επιστρέψουν στην ίδρυση του Χριστιανισμού θεολογικά και καλλιτεχνικά. Ο Πασχάλιος Α΄ λοιπόν ξεκίνησε δύο φιλόδοξα σχέδια: την ανακάλυψη των οστών των μαρτύρων από τις κατακόμβες της Ρώμης και μία άνευ προηγουμένου εκστρατεία ανοικοδόμησης. Ο πάπας ανέσκαψε πολλούς σκελετούς και τους μετέφερε στην εδώ εκκλησία. Ο καρδινάλιος, τιτουλάριος της Αγ. Πρασέντε, εγκαταστάθηκε π. το 112 από τον πάπα Ευάριστο.

Οι περιγραφές που βρέθηκαν στον ναό συλλέχθηκαν και εκδόθηκαν από τον Βιντσέντσο Φορτσέλα και είναι μία πολύτιμη πηγή, που δείχνει την ιστορία του ναού. Έγινε η έμπνευση για το ποίημα του Ρόμπερτ Μπράουνινγκ Ο επίσκοπος αναθέτει το ταφικό μνημείο του στον ναό της Αγ. Πασέντε. Η εκκλησία περιέχει το παρεκκλήσιο του Αγ. Ζήνωνος.

Εσωτερικό

Το ιερό βρίσκεται βόρεια. Η κύρια είσοδος στα νότια είναι επί της Βία ντα Σαν Μαρτίνο αλ Μόντι• μετά από αυτήν υπάρχει αυλή και μετά ο ναός. Υπάρχει και μία πλαϊνή, ανατολική είσοδος επί της Βία Λιμπεριάνα. Στα δυτικά βρίσκονται παρεκκλήσια και, αριστερά του ιερού, το κωδωνοστάσιο.

Ο κύριος βωμός έχει τον πίνακα Η Αγ. Πρασέντε συλλέγει το αίμα των μαρτύρων, έργο του 1730-35 του Ντομένικο Μουρατόρι.

Ψηφιδωτά

Το πιο ενδιαφέρον στοιχείο του ναού είναι το διακοσμητικό πρόγραμμα με ψηφιδωτά. Ο Πασχάλιος Α΄ μίσθωσε μία ομάδα επαγγελματιών ψηφοθετών για να κάνουν το έργο του ημιθόλιου του ιερού: ο Χριστός, που είναι στο κέντρο, περιβάλλεται από τον Άγ. Πέτρο και τον Άγ. Παύλο, που παρουσιάζουν την Αγ. Πρασέντε και την Αγ. Πουντεντσιάνα στον Θεό. Στις άκρες είναι στη μία ο πάπας Πασχάλιος Α΄ (με τετράγωνο φωτοστέφανο) που κρατά ομοίωμα του ναού και στην άλλη ο Άγ. Προύντενς που κρατά Ευαγγέλιο.

Στον ανατολικό τοίχο, εκατέρωθεν του ημιθολίου του ιερού, υπάρχουν 12 άνδρες που κρατούν στεφάνια (οι μάρτυρες) που υποδέχονται τις ψυχές στον παράδεισο. Επάνω από αυτούς τα τέσσερα σύμβολα των ευαγγελιστών, τέσσερις άγγελοι και -επάνω από το ημιθόλιο- ο Αμνός επί θρόνου, σύμβολο της τελικής επιστροφής του Χριστού στη Γη.

Τα ψηφιδωτά αυτά -μαζί με εκείνα του παρεκκλησίου του Αγ. Ζήνωνος, ταφικού παρεκκλησίου που ο Πασχάλιος Α΄ έκτισε για τη μητέρα του Θεοδώρα- είναι τα καλύτερα στοιχεία της εκκλησίας. Αξιοσημείωτες είναι μερικές παλαιές νωπογραφίες: ανεβαίνοντας τη σπειροειδή σκάλα, μπάίνει κάποιος σε ένα μικρό δωμάτιο, με ένα σύνολο νωπογραφιών, μάλλον του 8ου αι. Αυτές πρέπει να παριστούν περιστατικά από τον βίο της Αγ. Πασέντε.

Ο κίονας της φραγκέλλωσης

Η Αγ. Πρασέντε στεγάζει τον υποτιθέμενο κίονα, επάνω στον οποίο ο Ιησούς μαστιγώθηκε και βασανίστκε πριν τη σταύρωσή του στην Ιερουσαλήμ. Το ιερό κειμήλιο λέγεται ότι ανακαλύφθηκε στις αρχές του 4ου αι. από την Αγ. Ελένη, μητέρα του Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Α΄, η οποία στα 80 της ξεκίνησε προσκύνημα στους Αγίους Τόπους. Εκεί ίδρυσε εκκλησίες και διέσωσε κειμήλια, που σχετίζονται με τη σταύρωση του Χριστού στον Γολγοθά. Τον κίονα τον έφερε εδώ το 1223 ο καρδινάλιος Τζιοβάννι Κολόννα, απεσταλμένος στους Αγίους Τόπους, που τον πήρε από εκεί.

Η Αγ. Ελένη είχε βρει τον Αληθή Σταυρό, ένα μεγάλο μέρος του οποίου βρίσκεται στη βασιλική του Αγ. Πέτρου και δύο μικρότερα στη Σάντα Κρότσε ιν Τζερουζαλέμε και επίσης ένα κομμάτι ξύλου από τη φάτνη του Ιησού, που φυλάσσεται στη Σάντα Μαρία Ματζόρε. Αυτά τα αντικείμενα δεν έχουν επαρκή γνησιότητα, καθώς λείπουν αναφορές πηγών σε αυτά και διότι υπήρχε μία πληθώρα αντικειμένων τον Μεσαίωνα που αναφερόταν στο ίδιο κειμήλιο.

Διάσημοι καρδινάλιοι

Ο καρδινάλιος, τιτουλάριος της Σάντα Πασέντε, Λαμπέρτους Σκαναμπέκι έγινε το 1099 ο Πάπας Ονώριος Β΄. Ο Ουμπάλντο Αλουτσινιόλι έγινε το 1141 ο Πάπας Λούκιος Γ΄. Ο Τζιοβάννι-Μαρία Κιόσι ντελ Μόντε έγινε ο Πάπας Ιούλιος Γ΄ (1542-43). Ο Κάρολος Μπορομέο (1538-84) έγινε Άγιος.

Πηγές

• B. M. Apollonj Ghetti, Santa Prassede (Roma: Edizioni Roma, 1961).
• Gillian Vallance Mackie, The Iconographic Programme of the Zeno Chapel at Santa Prassede, Rome [M.A. University of Victoria (B.C., Canada) 1985].
• Marchita B. Mauck, “The Mosaic of the Triumphal Arch of Santa Prassede: A Liturgical Interpretation.” Speculum 62-64 (1987), pp. 813-828.

Πινακοθήκη

• 
  Η είσοδος στην αυλή νότια του ναού.
• 
  Η κύρια (νότια) είσοδος από την αυλή.
• 
  Η πλαϊνή (ανατολική) είσοδος.
• 
  Το ημιθόλιο του ιερού και ο ανατολικός τοίχος.
• 
  Ο κίονας της μαστίγωσης του Χριστού.
• 
  Η κρύπτη της Αγ. Πρασέντε
• 
  Το δάπεδο
• 
  Νωπογραφία
• 
  Παρεκκλήσιο Αγ. Ζήνωνος: νότια πλευρά
• 
  δυτική πλευρά
• 
  βόρεια πλευρά
• 
  ανατολική πλευρά, ψηλά
• 
  ανατολική πλευρά, το υπέρθυρο. Το τετράγωνο φωτοστέφανο είναι της Θεοδώρας, μητέρας του πάπα Πασχάλιου Α΄.
• 
  Ο θόλος του παρεκκλησίου
• 
  Η είσοδος του παρεκκλησίου

Δείτε επίσης

• Κατάλογος εκκλησιών στη Ρώμη