Συνέδριο των Παρισίων (1856)
Με την ονομασία Συνέδριο των Παρισίων ή Συνέδριο ειρήνης των Παρισίων, φέρεται η ειρηνευτική διεθνής διάσκεψη που πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι, το 1856, μεταξύ των εκπροσώπων των εμπολέμων χωρών του Κριμαϊκού πολέμου, αμέσως μετά την υπογραφή της ανακωχής, προκειμένου να συνομολογηθεί ισχυρή συνθήκη ειρήνης [1] [2] [3].
Προσυνεδριακή κατάσταση
ΕπεξεργασίαΩς γνωστό ο λεγόμενος Κριμαϊκός πόλεμος που ξέσπασε αρχικά το 1853, μεταξύ της Ρωσικής Αυτοκρατορίας επί Τσάρου Νικολάου Α΄ και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας επί Σουλτάνου Αμπντούλ Μετζίτ Α΄, ήταν ένας θρησκευτικός πόλεμος που διαγραφόταν αρκετά χρόνια πριν[4]. Βασικοί λόγοι ήταν η εκ μέρους του Τσάρου νομιμοποίηση της προστασίας του υπέρ των ορθοδόξων Χριστιανών για την ισονομία τους εντός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας καθώς και ένα προνομιακό ζήτημα του Ρωσικού πατριαρχείου έναντι της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας στην Παλαιστίνη[5]. Παρότι επί της ρωσο-τουρκικής αυτής διένεξης είχε ξεκινήσει από τον Ιούλιο του 1853 η Συνδιάσκεψη της Βιέννης (1853-1855)[6] με τη συμμετοχή της Αγγλίας, της Γαλλίας, της Αυστρίας και της Πρωσίας, προκειμένου να ρυθμιστούν τα εν λόγω ζητήματα, με παρατεινόμενη εκδηλωθείσα αδυναμία ειρηνικής επίλυσης, ο Σουλτάνος Αμπντούλ Μετζίτ Α΄, υποκινούμενος από την Αγγλία[7], στις 22 Σεπτεμβρίου (π.ημ.) \ 4 Οκτωβρίου (ν.ημ) του 1853 κήρυξε τον πόλεμο με τη Ρωσία.[8]
Μετά τη μεγάλη ναυτική καταστροφή που υπέστη ο οθωμανικός στόλος στη ναυμαχία της Σινώπης, ή άλλως "σφαγή της Σινώπης"[9], στις 18/30 Νοεμβρίου (1853), η Αγγλία ανταποκρινόμενη άμεσα στο αίτημα του αυτοκράτορα Ναπολέων Γ΄ για κοινή ναυτική δράση προκειμένου όλα τα ρωσικά πλοία στη Μαύρη θάλασσα να αποσυρθούν στο λιμάνι της Σεβαστούπολης αγγλικός και γαλλικός στόλος κατέπλευσαν στη περιοχή με συνέπεια στις 25 Ιανουαρίου/6 Φεβρουαρίου του 1854 η Ρωσία να διακόψει τις διπλωματικές σχέσεις με Αγγλία και Γαλλία[10].
Έτσι ένα μήνα αργότερα ή πέντε μόλις μήνες από την έναρξη του πολέμου, στις 12 Μαρτίου, η Γαλλική Αυτοκρατορία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Οθωμανική Αυτοκρατορία συνομολογούν συνθήκη συμμαχίας, τη λεγόμενη Συνθήκη Κωνσταντινούπολης (1854)[11] [12] επαναλαμβάνοντας την αξίωση του τουρκικού τελεσίγραφου. Mη λαμβάνοντας όμως απάντηση, στις 16 Μαρτίου / 28 Μαρτίου (ν.ημ.) η Αγγλία και η Γαλλία κηρύσσουν τον πόλεμο με τη Ρωσία, φερόμενες έτσι ως σύμμαχοι του Σουλτάνου πλην όμως για εξυπηρέτηση ιδίων συμφερόντων.[13]
Στις δε 26 Ιανουαρίου του 1855 εισέρχεται στον πόλεμο και το Βασίλειο της Σαρδηνίας επίσης κατά της Ρωσίας. Αντί λοιπόν ο Σουλτάνος να προβεί στις απαραίτητες ενέργειες ισονομίας των Χριστιανών υπηκόων του εκδίδοντας άμεσα σχετικό διάταγμα ή κάποιο υποσχετικό εκτέλεσης δίνοντας έτσι τέλος στις ρωσικές παρεμβάσεις, ως όφειλε και με την τελευταία συνθήκη, προτίμησε τη συνέχιση του πολέμου ευελπιστώντας σε καλλίτερες δυνατές συνθήκες μετά την παρέμβαση και των παραπάνω ευρωπαϊκών δυνάμεων.
Τελικά η Αυστρία θορυβημένη και μετά από τις τελευταίες επιτυχίες του ρωσικού στρατού, φοβούμενη τυχόν εδαφικές προσαρτήσεις στις παραδουνάβιες περιοχές, που τέτοια όμως αξίωση δεν είχε προβάλει η Ρωσία, απείλησε με μορφή τελεσιγράφου την είσοδό της στον πόλεμο στο πλευρό των συμμάχων δυνάμεων. Το τελεσίγραφο αυτό που συντάχθηκε κατόπιν συνεννόησης με τις άλλες δυνάμεις σε μορφή διακοίνωσης, καλούμενη και διακοίνωση τεσσάρων σημείων[14], επιδόθηκε στις 16 Ιανουαρίου του 1856.
Ο νέος τσάρος Αλέξανδρος Β΄ της Ρωσίας, που στο μεταξύ είχε αναλάβει, αφού δίστασε αρχικά, στη συνέχεια πιεζόμενος και από την Πρωσία προς αποκλεισμό της εισόδου της Αυστρίας στον πόλεμο, δέχθηκε να διαπραγματευτεί επί των τεσσάρων σημείων της διακοίνωσης που ουσιαστικά αποτελούσαν αποφάσεις προηγουμένων συνθηκών. Συνέπεια αυτού ήταν η συνομολόγηση της προκαταρκτικής Συνθήκης ειρήνης Βιέννης (1856)[15], η οποία και οδήγησε μέσα στον ίδιο μήνα, με το πέρας της παγκόσμιας έκθεσης 1856 στο Παρίσι, στη σύγκλιση του Συνεδρίου των Παρισίων για την εξέταση των λεπτομερειών και τη συνομολόγηση ευρύτερης συνθήκης μεταξύ των αυτοκρατοριών Ρωσίας, Τουρκίας, Γαλλίας και των συμμάχων αυτής (Αυστρίας, Αγγλίας, Πρωσίας και του Βασιλείου του Πεδεμοντίου).
Το Συνέδριο των Παρισίων
ΕπεξεργασίαΤο εν λόγω συνέδριο συνήλθε στις 25 Φεβρουαρίου (ν.ημ/γιο) του 1856, στο μέγαρο του υπουργείου εξωτερικών της Γαλλίας, στο Παρίσι, υπό την προεδρία του τότε υπουργού των εξωτερικών της Γαλλίας Αλεξάντρ Βαλέφσκυ, και με τη συμμετοχή πληρεξούσιων εκπροσώπων των ηγεμόνων των χωρών που είχαν εμπλακεί στο τριετή Κριμαϊκό πόλεμο. Πρόσθετα συμμετείχε και η Αυστρία επειδή είχε μεσολαβήσει στην ανακωχή μεταξύ των εμπολέμων. Στις 28 Φεβρουαρίου προσκλήθηκε και η Πρωσία επειδή θα συζητούνταν ζητήματα των Στενών (του Βοσπόρου), που είχε προσυπογράψει παλαιότερα τη Συνθήκη των Στενών του 1841, γνωστή και ως Συνθήκη του Λονδίνου (1841).
Επτά ηγεμόνες
ΕπεξεργασίαΟι επτά Ηγεμόνες που συναίνεσαν και εν ονόματι των οποίων συγκροτήθηκε το Συνέδριο των Παρισίων με πληρεξούσιους αυτών εκπροσώπους
ο Ναπολέων Γ΄ (Γαλλίας) | Η Βικτωρία (Αγγλίας) | Αλέξανδρος Β΄ - πασών των Ρωσιών | Φραγκίσκος Ιωσήφ Α (της Αυστρίας) | Αμπντούλ Μετζίτ Α΄ | Φρειδερίκος Γουλιέλμος Δ΄ (της Πρωσίας) | Βίκτωρ Εμμανουήλ Β΄ (της Σαρδηνίας) |
Πληρεξούσιοι σύνεδροι
ΕπεξεργασίαΟι πληρεξούσιοι - εκπρόσωποι των Ηγεμόνων που συμμετείχαν τελικά στο Συνέδριο των Παρισίων ήταν οι ακόλουθοι επτά:
- Ο Κόμης Αλεξάντρ Βαλέφσκυ, υπουργός Εξωτερικών της αυτοκρατορίας της Γαλλίας, εκπρόσωπος του αυτοκράτορα Ναπολέοντα Γ΄, πρόεδρος του Συνεδρίου.
- Ο Λόρδος Κλάρεντον, υπουργός Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου, εκπρόσωπος της Βασίλισσας Βικτωρίας
- Ο Πρίγκιπας Αλεξέι Φιοντόροβιτς Ορλώφ, ναύαρχος και διπλωμάτης της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, εκπρόσωπος του αυτοκράτορα Αλέξανδρου Β΄
- Ο Κόμης Κάρολος φον Μπούελ, υπουργός Εξωτερικών της Αυτοκρατορίας της Αυστρίας, εκπρόσωπος του αυτοκράτορα Φραγκίσκου Ιωσήφ του Α΄
- Ο Μεχμέτ Εμίν Ααλή Πασάς, Μέγας Βεζίρης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, εκπρόσωπος του Σουλτάνου Αμπντούλ Μετζίτ Α΄
- Ο Όθων φον Μάντεφελ, πρωθυπουργός και υπουργός Εξωτερικών του Βασιλείου της Πρωσίας, εκπρόσωπος του Βασιλέως Φρειδερίκου Γουλιέλμου Δ΄.
- Ο Κόμης ντι Καβούρ, πρωθυπουργός του Βασιλείου της Σαρδηνίας / Πεδεμοντίου.
Τους παραπάνω πληρεξούσιους αρχηγούς των αποστολών, που προηγουμένως είχαν συμμετάσχει στη συνομολόγηση της προκαταρκτικής συνθήκης ειρήνης στη Βιέννη, στο εν λόγω συνέδριο συνόδευαν ως έκτακτοι βοηθοί πληρεξούσιοι μάρτυρες και οι ακόλουθοι επτά διπλωμάτες, κατ΄ αντιστοιχία:
- Ο Κόμης του Μπουρκένυ, Γάλλος διπλωμάτης, που ανέλαβε καθήκοντα γραμματέως του Συνεδρίου
- Ο Λόρδος Κούλεϋ, πρέσβης του Ηνωμένου Βασιλείου στο Παρίσι
- Ο Κόμης του Μπρουνόφ, πρέσβης της Ρωσικής αυτοκρατορίας
- Ο Κόμης Ιωσήφ Χιούμπνερ, πρέσβης της Αυστριακής αυτοκρατορίας στο Παρίσι
- Ο Μεχμέτ Τζεμίλ πασάς, πρέσβης της Οθωμανικής αυτοκρατορίας στο Παρίσι
- Ο Πρίγκιπας Μαξιμιλιανός φον Χάντζφελντ, πρέσβης του Βασιλείου της Πρωσίας στο Παρίσι
- Ο μαρκήσιος ντε Βιλαμαρίνα, πρέσβης του Βασιλείου της Σαρδηνίας στο Παρίσι
(*) Στην εικόνα δεξιά εικονίζονται οι σύνεδροι κατά χώρα (από άνω προς τα κάτω): Γαλλίας, Αυστρίας, Αγγλίας, Ρωσίας, Σαρδηνίας, Τουρκίας και Πρωσίας.
Εργασίες του Συνεδρίου
ΕπεξεργασίαΟι εργασίες του Συνεδρίου που ξεκίνησαν ουσιαστικά στις 28 Φεβρουαρίου του 1856 δεν υπήρξαν και τόσο δυσχερείς αφού τα πάντα σχεδόν είχαν προκαθοριστεί στην προκαταρκτική Συνθήκη ειρήνης της Βιέννης. Έτσι στην παρούσα φάση έμελλε να συζητηθούν οι λεπτομέρειες και οι απαραίτητοι καθορισμοί επί των ζητημάτων που είχαν ενσκήψει κατά τον πόλεμο και που βεβαίως δεν περιορίστηκαν μόνο στους θρησκευτικούς λόγους - αιτίες του πολέμου αλλά επεκτάθηκαν σε εδαφικά, οικονομικά και εμπορικά συμφέροντα πρωτίστως των συμμαχικών δυνάμεων, τροποποιώντας ουσιαστικά τη γεωστρατηγική στη περιοχή της Μαύρης θάλασσας. Τα βασικά ζητήματα επί των οποίων εξετάσθηκαν οι λεπτομέρειες ήταν:
- Η ακεραιότητα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας
- Το ζήτημα της προστασίας των παραδουνάβιων ηγεμονιών
- Η ελευθεροπλοΐα του Δούναβη (στις εκβολές του)
- Η ουδετεροποίηση (αποστρατικοποίηση) της Μαύρης θάλασσας και των νήσων Άαλαντ ή Ώλαντ
- Η προστασία των Χριστιανών στην Οθωμανική Αυτοκρατορία
- Το ιταλικό ζήτημα, καθώς και το
- Το ελληνικό ζήτημα, ή ζήτημα του Βασιλείου της Ελλάδος
Οι εργασίες του Συνεδρίου ολοκληρώθηκαν μετά από 24 συνεδρίες, στις 16 Απριλίου του 1856.
Αποτελέσματα του Συνεδρίου
ΕπεξεργασίαΚατά τη 19η συνεδρία, στις 30 Μαρτίου 1856 συνομολογήθηκε η Συνθήκη των Παρισίων (1856). Στις επόμενες συνεδρίες συζητήθηκαν θέματα διεθνούς δικαίου που κατέληξαν στο πρωτόκολλο της 16ης Απριλίου 1856 που αφορούσε τροποποίηση του δικαίου της θάλασσας. Μετά το πέρας των εργασιών του Συνεδρίου, στις 27 Απριλίου (1856) ακολούθησε μία πανηγυρική συνεδρίαση όπου οι πρέσβεις των χωρών που συμμετείχαν αντάλλαξαν τα σχετικά έγγραφα της συνθήκης επικυρωμένα από τους επτά ηγεμόνες. Τέλος στις 30 Απριλίου η εν λόγω συνθήκη ειρήνης συμπληρώθηκε με μία ακόμα συμφωνία μεταξύ Γαλλίας, Αγγλίας και Αυστρίας κατά την οποία οποιαδήποτε παραβίαση της Συνθήκης θα θεωρηθεί πράξη πολέμου.
Παραπομπές - σημειώσεις
Επεξεργασία- ↑ Σπ. Μαρκεζίνης τ.1ος, σ.238-239
- ↑ Κ. Ευσταθιάδης ΔΔΔ σ.119
- ↑ Χ. Νικολάου σ.115
- ↑ Για τους ελληνόγλωσσους χριστιανούς αποτελούσε διακαή πόθο από την εποχή των Ορλωφικών που συνέχιζε για τους ακόμα αλύτρωτους. Άρχισε όμως να σκιαγραφείται από το 1841.
- ↑ Το ζήτημα αυτό ανέκυψε μετά την υποχώρηση του Σουλτάνου σε σχετικό αίτημα του αυτοκράτορα της Γαλλίας σε ένδειξη φιλίας
- ↑ Π. Καρολίδης σ.773-775
- ↑ συγκεκριμένα από τον λόρδο Στράτφολντ Κάννιγκ, Βρετανό πρέσβη στην Υψηλή Πύλη, που κατ΄ εντολή τον πρωθυπουργού λόρδου Άμπερντιν, αντικατέστησε τον συνταγματάρχη Χιου Ρόουζ. Γεγονός που λίγο αργότερα θα παρασύρει την κυβέρνηση του Άμπερτιν σε παραίτηση. Σημειώνεται ότι ενάντιος σε αυτή τη διαμεσολάβηση ήταν ο Μπέντζαμιν Ντισραέλι, πολιτικός αντίπαλος του λόρδου Αμπερντίν.
- ↑ Η ημερομηνία αυτή φέρεται ως επίσημη έναρξη του Κριμαϊκού πολέμου κατά την οποία η Υψηλή Πύλη ζήτησε με τελεσίγραφο από τη Ρωσία, με προθεσμία 15 ημερών, να εκκενωθούν οι παραδουνάβιες ηγεμονίες από τα ρωσικά στρατεύματα που είχαν εισέλθει από τον Ιούλιο "αιφνίδια μεν, πλην όμως αμαχητί", αίτημα που απορρίφθηκε
- ↑ D. Dakin σ. 134
- ↑ D. Dakin σ. 135
- ↑ Σ. Σεφεριάδης ΔΔΔ σ.276
- ↑ Π. Καρολίδης σ.768
- ↑ Η ημερομηνία 28 Μαρτίου του 1854 θεωρείται από πολλούς ως καταληκτική - οριστική διάλυση - της Ιεράς Συμμαχίας, αν και οι βασικές αρχές της είχαν ανατραπεί προ πολλού.
- ↑ Σ. Καλογερόπουλος σ.109
- ↑ Π. Καρολίδης σ.773-774
Πηγές
Επεξεργασία- Σπ. Μαρκεζίνη: "Πολιτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος 1828 - 1964" - τόμοι 4 - Αθήναι 1968
- Στρατής Καλογερόπουλος: "Διπλωματική Ιστορία 1814 - 1914" - Αθήναι 1959
- Π. Καρολίδης: "΄΄Ιστορία της Ελλάδος" - Αθήναι 1923
- Κ. Ευσταθιάδης: "Διπλωματική Ιστορία της Ελλάδος" - Αθήναι 1956
- Κ. Ευσταθιάδης: "Διεθνές Δίκαιον, Δίκαιον του Πολέμου" - Αθήναι 1971
- Εδ. Ντρυώ: "Ιστορία του Ανατολικού Ζητήματος" - Αθήναι 1900
- Κλ. Νικολαΐδης: "Ιστορία του Ελληνισμού με Κέντρον την Μακεδονίαν" - Αθήναι 1923
- Γ. Χριστόπουλος: "Διπλωματική Ιστορία της Νέας Ευρώπης" - Αθήναι 1935
- Στ. Σεφεριάδης: "Μαθήματα Διεθνούς Δημοσίου Δικαίου" - Αθήναι 1925
- Duglas Dakin: "Η Ενοποίηση της Ελλάδος 1770-1923" - Αθήνα 1982
- Χαραλ. Νικολάου "Διεθνείς Συνθήκες" Εκδ. Φλώρος - Αθήνα 1996.
- Οnwar.com: Κριμαϊκός Πόλεμος 1853- 1856
Βιβλιογραφία
Επεξεργασία- Winfried Baumgart : "Η Συνθήκη των Παρισίων το 1856". Oldenbourg, Μόναχο 1970. ISBN 3-486-43571-X.
- Imanuel Geiss (επιμ.): "Ιστορία του 19ου αιώνα" Bechtermünz, Άουγκσμπουργκ 1997. ISBN 3-86047-131-7.
- Oskar Jäger : "Η ιστορία των τελευταίων χρόνων. Από το Συνέδριο της Βιέννης μέχρι σήμερα. (Τόμος 2)? Oswald Seehagen, Βερολίνο 1882η
- Wilhelm Loyalty : "Ο Κριμαϊκός πόλεμος" Transmitter, Herford 1980. ISBN 3-8132-0123-6.
- RR Palmer, Joel Colton, Lloyd Kramer (2002). "Ιστορία του σύγχρονου κόσμου από το 1815". McGraw Hill. ISBN 0-07-250280-0.