Σφουμάτο

Η τεχνική του σφουμάτο (ιταλικά: sfumato) είναι η ικανότητα του καλλιτέχνη - ζωγράφου να περνάει αργά από τον ένα τόνο στον άλλο χωρίς αισθητή οπτική διαφοροποίηση. Είναι το αργό πέρασμα από το φωτεινό στο σκιερό. Συναντάται σε τεχνικές chiaroscuro, πιο συχνά στα ξερά υλικά της ζωγραφικής, όπως το μολύβι, το κάρβουνο, το παστέλ, αλλά και σε υγρά, όπως το λάδι που είναι ιδανικό υλικό για "σφουματούρες" λόγω του παρατεταμένου χρόνου στεγνώματος, που επιτρέπει στον ζωγράφο το πλάσιμο των όγκων και την μίξη των χρωμάτων στον καμβά. Αντίθετα, στην ακουαρέλλα (δουλεμένη σε υγρό χαρτί) είναι αδύνατη η πραγματοποίηση σφουματούρας. Η τεχνική αυτή αναπτύχθηκε την περίοδο της ιταλικής Αναγέννησης. Την τεχνική αυτή χρησιμοποίησε εξαιρετικά ο Λεονάρντο ντα Βίντσι.

Λεπτομέρεια από τον πίνακα της Τζοκόντα. Η τεχνική σφουμάτο παρατηρείται ειδικά στις σκιές γύρω από τα μάτια.

Την τεχνική πιθανώς επινόησε ο Λεονάρντο ντα Βίντσι στη ζωγραφική. Παρουσιάζει τις φόρμες με απαλές τονικές διαβαθμίσεις, χωρίς να χρησιμοποιεί έντονα περιγράμματα. Έτσι οι φόρμες μοιάζουν να σβήνουν η μια μέσα στην άλλη, οι μορφές προβάλλουν κάπως αόριστες και δεν είναι σκληρές και άκαμπτες. Οι μορφές του ντα Βίντσι φαίνονται σαν να καλύπτονται με ομίχλη κι αυτό τους προσδίδει μυστήριο, έχουν δε μια απαλότητα που τις συνδέει οργανικά με το τοπίο, στο οποίο είναι τοποθετημένες. Στα ιταλικά sfumato σημαίνει όπως ο καπνός που διαλύεται.

Πηγές

• Τ. Αλμπάνη - Μ. Κασιμάτη «Η Ιστορία των Τεχνών στην Ευρώπη» (Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο)
• Χ. Ρηντ κ.ά. «Λεξικό Εικαστικών Τεχνών»