Τόμας Σας

Ο Τόμας Στέφεν Σας (1920-2012) ήταν Αμερικανός ψυχίατρος και ψυχαναλυτής ουγγρικής καταγωγής, γνωστός για τις έντονα επικριτικές απόψεις του ενάντια στις πρακτικές και τις θεωρητικές κατασκευές της ακαδημαϊκής-θεσμικής ψυχιατρικής, την οποία δεν δίσταζε να αποκαλεί συχνά "ψευδοεπιστήμη". Τις ιδέες του αυτές τις ανέπτυξε σε μια σειρά άρθρων και βιβλίων, μεταξύ των οποίων και τα φημισμένα και ιδιαίτερα δημοφιλή στην εποχή τους "Ο μύθος της ψυχικής αρρώστιας" (1961) και "Η βιομηχανία της τρέλας" (1970).

Τόμας Σας
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Thomas Stephen Szasz (Αγγλικά)
Γέννηση	15  Απριλίου 1920 Βουδαπέστη
Θάνατος	8  Σεπτεμβρίου 2012 Manlius
Υπηκοότητα	Ουγγαρία και Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής
Σπουδές	Πανεπιστήμιο του Σινσινάτι και State University of New York Upstate Medical University
Βραβεύσεις	Ουμανιστής της χρονιάς (1973), Rollo May Award (1998), Martin Buber Award (1974) και Greatest Public Service Benefiting the Disadvantaged (1974)
Ιστοσελίδα
http://www.szasz.com/
Επιστημονική σταδιοδρομία
Ερευνητικός τομέας	ψυχιατρική
Ιδιότητα	ψυχίατρος, ακαδημαϊκός, συγγραφέας, διδάσκων πανεπιστημίου και αγωνιστής/στρια υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων
δεδομένα ()

Θεωρήθηκε ο πιο ριζοσπαστικός εκπρόσωπος του αντιψυχιατρικού κινήματος - ενός έντονα πολιτικοποιημένου όσο και πολύμορφου κινήματος καταγγελίας και αμφισβήτησης των ψυχιατρικών θεσμών που γνώρισε μεγάλη άνθηση και δημοτικότητα στις δεκαετίες του 1960 και 1970 σε πολλές χώρες της Δυτικής Ευρώπης και της Αμερικής. Ωστόσο, και σε αντίθεση με άλλες σημαντικές προσωπικότητες του κινήματος αυτού (Λαίγκ, Κούπερ, Μπαζάλια, Τζέρβις …) που ανήκαν κατά κανόνα στην μαρξιστική αριστερά, ο Σας θα χαρακτηριζόταν πολιτικά περισσότερο ως ελευθερόφρονας ουμανιστής (libertarian humanist).

Βιογραφικά στοιχεία

Γεννήθηκε το 1920 σε μια αστική εβραϊκή οικογένεια της Βουδαπέστης και πέθανε το 2012 στην Νέα Υόρκη. Σε ηλικία 18 χρονών (το 1938) μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες για ν' αποφύγει τον ναζιστικό κίνδυνο. Σπούδασε ιατρική στο πανεπιστήμιο του Σινσινάτι, ειδικεύτηκε στην ψυχιατρική και απέκτησε τον τίτλο του ψυχαναλυτή στο Ψυχαναλυτικό Ινστιτούτο του Σικάγου.

Διετέλεσε, από το 1956, καθηγητής της ψυχιατρικής και, μετά την συνταξιοδότηση του, ομότιμος καθηγητής στο πανεπιστήμιο των Συρακουσών της Νέας Υόρκης, ενώ δίδαξε και σε άλλα πανεπιστήμια της Αμερικής ως επισκέπτης καθηγητής.

Αγωνίσθηκε σθεναρά ενάντια στις αναγκαστικές νοσηλείες και στον περιορισμό των αστικών (δικαιοπρακτικών) δικαιωμάτων των ψυχικά πασχόντων, στην καταχρηστική χορήγηση ψυχοφαρμάκων και στις άλλες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από την ψυχιατρική. "Δεν υπάρχει", έλεγε, "ιατρική, ηθική ή νομική δικαιολογία για τις ψυχιατρικές επεμβάσεις χωρίς τη θέληση του υποκειμένου. Είναι εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας".

Το 1969, συνέπραξε (αν και ο ίδιος δηλωμένος αθεϊστής), με την λεγόμενη εκκλησία της σαϊεντολογίας (επειδή, όπως ισχυρίσθηκε αργότερα, η οργάνωση αυτή διέθετε πολλά χρήματα και ικανούς δικηγόρους), και από κοινού ίδρυσαν την "Επιτροπή πολιτών για τα ανθρώπινα δικαιώματα" (Citizens Commission of Human Rights) που έθετε ακριβώς ως στόχο την υπεράσπιση των "ψυχιατρικοποιημένων" πασχόντων από τις αυθαιρεσίες και τις καταχρήσεις της ψυχιατρικής. Λίγο αργότερα, το 1971, συμμετείχε μαζί με τον κοινωνιολόγο Έρβινγκ Γκόφμαν στην σύσταση της "Αμερικανικής ένωσης για την κατάργηση των αναγκαστικών ψυχιατρικών νοσηλειών" (American Association for the Abolition of Involuntary Mental Hospitalization), η οποία δραστηριοποιήθηκε μέχρι το 1980, οπότε και αυτοδιαλύθηκε.

Εργογραφία

Ο Τόμας Σας έγραψε πληθώρα επιστημονικών άρθρων (που δημοσιεύτηκαν σε ψυχιατρικά, ψυχαναλυτικά, φιλοσοφικά και νομικά περιοδικά) και πάνω από 35 βιβλία. Μεταξύ αυτών (εκτός από τα ήδη αναφερθέντα) συγκαταλέγονται και τα:

• Νόμος, ελευθερία και ψυχιατρική: Μια έρευνα του ρόλου των ψυχιατρικών πρακτικών στην κοινωνία (1963).
• Ιδεολογία και παραφροσύνη: δοκίμια για την ψυχιατρική απανθρωποποίηση των ανθρώπων (1970).
• Τελετουργική χημεία: η τελετουργική δίωξη των ναρκωτικών, των ναρκομανών και των εμπόρων (1974).
• Σχιζοφρένεια: το ιερό σύμβολο της ψυχιατρικής (1976).
• Αντι-Φρόιντ: ο Κάρλ Κράους και η κριτική του στην ψυχανάλυση και την ψυχιατρική (1976).
• Ψυχιατρική σκλαβιά (1977).
• Ο μύθος της ψυχοθεραπείας: η πνευματική (mental) θεραπεία ως θρησκεία, ρητορική και καταπίεση (1978).
• Το θεραπευτικό κράτος (1984).
• Απάνθρωπη συμπόνια: ο ψυχιατρικός έλεγχος των κοινωνικά ανεπιθύμητων (1994).
• Μοιραία ελευθερία: η ηθική και η πολιτική της αυτοκτονίας (1999).
• Φαρμακοκρατία: ιατρική και πολιτική στην Αμερική (2001).
• Η ιατρικοποίηση της καθημερινής ζωής (2007).
• Ψυχιατρική: η επιστήμη των ψεμάτων (2008).

Το τελευταίο του βιβλίο (Suicide Prohibition: The Shame of Medicine) εκδόθηκε λίγους μόνον μήνες πριν τον θάνατό του.

Έργα του Τόμας Σας μεταφρασμένα στα Ελληνικά

• Τόμας Σ. Σας, Ο μύθος της ψυχικής αρρώστιας, εκδ. Κασόλου, 1976.
• Th. Szasz, Το δεύτερο αμάρτημα, εκδ. Ταμασός, 1982.
• Th. Szasz, Η βιομηχανία της τρέλας, εκδ. Ιανός, 1983. (Επανέκδοση: Εκδοτική Θεσσαλονίκης, 2006.)
• Th. Szasz, Αιρετικά, Εναλλακτικές εκδόσεις, 2006.
• Th. Szasz, K. Kraus, Αφορισμοί: Για την ψυχιατρική και την ψυχανάλυση, Εκδοτική Θεσσαλονίκης, 2007.
• Th. Szasz, Νόμος, ελευθερία και ψυχιατρική: Μια έρευνα του ρόλου των ψυχιατρικών πρακτικών στην κοινωνία, εκδ. Αρχιπέλαγος, 2007.
• T. S. Szasz, R. D. Laing, Δύο δοκίμια για τη ψυχιατρική καταπίεση, εκδ. Ελεύθερος τύπος.