Υποκινητής (βιολογία)

Στη γενετική, ο υποκινητής ή προαγωγέας είναι μία ειδική περιοχή του DNA που βοηθά στην έναρξη της μεταγραφής ενός γονιδίου. Ο υποκινητής είναι μία αλληλουχία νουκλεοτιδίων η οποία βρίσκεται πάντοτε πριν από την αρχή κάθε γονιδίου. Η RNA πολυμεράση προσδένεται σε εκείνον, με τη βοήθεια πρωτεϊνών που ονομάζονται μεταγραφικοί παράγοντες. Οι υποκινητές και οι μεταγραφικοί παράγοντες αποτελούν τα ρυθμιστικά στοιχεία της μεταγραφής του DNA.

Οι υποκινητές λειτουργούν σωστά μόνο σε συγγενικούς τύπους κυττάρων. Έτσι για παράδειγμα οι υποκινητές των βακτηρίων λειτουργούν ορθά στα βακτήρια, ίδιου ή διαφορετικού είδους, όχι όμως και στα ευκαρυωτικά κύτταρα, ενώ ισχύει και το αντίστροφο.

Κατά την πρακτική του ανασυνδυασμένου DNA, αφότου εισαχθεί το επιθυμητό γονίδιο στο πλασμίδιο και γίνει εισαγωγή του πλασμιδίου σε κύτταρο ξενιστή (συνήθως βακτήριο), μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ΜΟΝΟ υποκινητή από το κύτταρο ξενιστή για να γίνει μετάφραση του γονιδίου που ενσωματώσαμε στο πλασμίδιο Σε περίπτωση RNA ιού (ρετροϊοί) υπάρχουν και RNA υποκινητές στους οποίους προσδένεται το ένζυμο αντίστροφη μεταγραφάση για να ξεκινήσει την αντίστροφη μεταγραφή των RNA γονιδίων του ιού.