Νουκλεοτίδιο

Μονομερές των νουκλεϊκών οξέων

Τα νουκλεοτίδια είναι οργανικές ενώσεις, σύνθετα οργανικά μόρια, που σχηματίζουν τη βασική μονάδα των νουκλεϊκών οξέων (DNA και RNA). Αυτά αποτελούνται από 3 διαφορετικά επιμέρους μόρια που συνδέονται μεταξύ τους με ομοιοπολικό δεσμό: συχνότερα μιας πεντόζης, σάκχαρο με πέντε άτομα άνθρακα, (ριβόζη ή δεσοξυριβόζη με ένα άτομο οξυγόνου λιγότερο), ενός μορίου φωσφορικού οξέος και μιας οργανικής αζωτούχου βάσης του τύπου πουρίνης ή τύπου πυριμιδίνης. Τα τρία αυτά μέρη ενώνονται με δύο αντιδράσεις συμπύκνωσης ανάμεσα στον 1 άνθρακα σακχάρου και μιας βάσης σχηματίζοντας έτσι ένα νουκλεοσίδιο και δύο 5-άνθρακα σακχάρου και φωσφορικής ομάδας. (Σημειώνεται πως κάθε άτομο άνθρακα αριθμείται: 1, 2, κ.λπ.).

Στα πιο συχνα απαντώμενα νουκλεοτίδια η βάση είναι ένα παράγωγο της πουρίνης ή της πυριμιδίνης. Τα νουκλεοτίδια αποτελούν τις δομικές μονάδες των νουκλεϊκών οξέων (DNA και RNA), όταν 3 ή περισσότερα ενώνονται μεταξύ τους για να σχηματίσουν ένα νουκλεϊκό οξύ.

Τα νουκλεϊκά οξέα που έχουν ως βάση την πεντόζη δεσοξυριβόζη ή δεοξυριβόζη (εξ ου και δε(σ)οξυριβονουκλεοτίδια), ονομάζονται DNA, και αυτά που έχουν ως βάση την πεντόζη ριβόζη, (τα ριβονουκλεοτίδια), ονομάζονται RNA. Συνεπώς δύο είναι τα κύρια είδη νουκλεοτιδίων: τα δε(σ)οξυριβονουκλεοτίδια και τα ριβονουκλεοτίδια.

  • Στα δε(σ)οξυριβονουκλεοτίδια σταθερό τμήμα τους είναι η πεντόζη δε(σ)οξυριβόζη και το μόριο του φωσφορικού οξέος, ενώ το μεταβλητό μέρος είναι μια από τις αζωτούχες βάσεις (αδενίνη, θυμίνη, κυτοσίνη, ή γουανίνη). Στα ριβονουκλεοτίδια σταθερό τμήμα τους είναι η πεντόζη ριβόζη και το μόριο του φωσφορικού οξέος, ενώ το μεταβλητό μέρος τους είναι μία από τις 4 αζωτούχες βάσεις: Αδενίνη, Ουρακίλη, Γουανίνη, Κυτοσίνη (Α-U-G-C).
  • Η δομική διαφορά μεταξύ των δε(σ)οξυριβονουκλεοτιδίων και ριβονουκλεοτιδίων συνοψίζεται αφενός στη πεντόζη που περιέχουν, τα πρώτα τη δεσοξυριβόζη και τα δεύτερα τη ριβόζη, και αφετέρου ότι η αζωτούχος βάση θυμίνη βρίσκεται στα πρώτα ενώ η ουρακίλη στα δεύτερα. Οι υπόλοιπες αζωτούχες βάσεις είναι κοινές.

Οι αζωτούχες βάσεις των νουκλεοτιδίων: η αδενίνη και η γουανίνη ανήκουν στις πουρίνες, και η θυμίνη ή κυτοσίνη και η ουρακίλη ανήκουν στις πυριμιδίνες. Εξ αυτών η αδενίνη, η γουανίνη και η κυτοσίνη απαντώνται και στα δύο είδη νουκλεϊνικών οξέων (DNA και RNA). Ενώ αντίθετα η θυμίνη υπάρχει μόνο στο DNA, και η ουρακίλη μόνο στο RNA.
Τέλος τα μόρια του φωσφορικού οξέος είναι ίδια σε όλα τα νουκλεοτίδια. Βέβαια στο σχηματισμό των νουκλεϊκών οξέων λαμβάνουν μέρος και άλλοι παράγοντες όπως το συνένζυμο-Α, το FAD και το NADP (nicotinamide adenine dinucleotide phosphate).

Στη Βιολογία τα νουκλεοτίδια κατέχουν πολύ σημαντικό ρόλο, ειδικά στον μεταβολισμό, καθώς και στην κυτταρική επικοινωνία.

Τα δομικά συστατικά των πιο κοινών νουκλεοτιδίων

Νουκλεοτίδια Επεξεργασία

 
Μονοφωσφορική αδενοσίνη
AMP
 
Διφωσφορική αδενοσίνη
ADP
 
Τριφωσφορική αδενοσίνη
ATP
 
Μονοφωσφορική γουανοσίνη
GMP
 
Διφωσφορική γουανοσίνη
GDP
 
Τριφωσφορική γουανοσίνη
GTP
 
Μονοφωσφορική θυμιδίνη
TMP
 
Διφωσφορική θυμιδίνη
TDP
 
Τριφωσφορική θυμιδίνη
TTP
 
Μονοφωσφορική ουριδίνη
UMP
 
Διφωσφορική ουριδίνη
UDP
 
Τριφωσφορική ουριδίνη
UTP
 
Μονοφωσφορική κυτιδίνη
CMP
 
Διφωσφορική κυτιδίνη
CDP
 
Τριφωσφορική κυτιδίνη
CTP

Δεοξυνουκλεοτίδια Επεξεργασία

 
Μονοφωσφορική δεοξυαδενοσίνη
dAMP
 
Διφωσφορική δεοξυαδενοσίνη
dADP
 
Τριφωσφορική δεοξυαδενοσίνη
dATP
 
Μονοφωσφορική δεοξυγουανοσίνη
dGMP
 
Διφωσφορική δεοξυγουανοσίνη
dGDP
 
Τριφωσφορική δεοξυγουανοσίνη
dGTP
 
Μονοφωσφορική δεοξυθυμιδίνη
dTMP
 
Διφωσφορική δεοξυθυμιδίνη
dTDP
 
Τριφωσφορική δεοξυθυμιδίνη
dTTP
 
Μονοφωσφορική δεοξυουριδίνη
dUMP
 
Διφωσφορική δεοξυουριδίνη
dUDP
 
Τριφωσφορική δεοξυουριδίνη
dUTP
 
Μονοφωσφορική δεοξυκυτιδίνη
dCMP
 
Διφωσφορική δεοξυκυτιδίνη
dCDP
 
Τριφωσφορική δεοξυκυτιδίνη
dCTP

Δείτε επίσης Επεξεργασία

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία