Φιλόμουσος Εταιρεία Βιέννης
Η Φιλόμουσος Εταιρεία της Βιέννης ιδρύθηκε το 1814, ένα χρόνο μετά από την αντίστοιχη της Αθήνας, από τον Ιωάννη Καποδίστρια την οποία και έθεσε υπό την προστασία του Αλέξανδρου Α΄ της Ρωσίας.
Συγκεκριμένα κατά το χρονικό διάστημα, Φθινόπωρο του 1814, που ο Καποδίστριας βρισκόταν στη Βιέννη, ως υπουργός των εξωτερικών της Ρωσίας, για τις εργασίες του πολύ σημαντικού Συνεδρίου των Ηγεμόνων, γνωστότερου ως Συνέδριο της Βιέννης, που συνήλθε στη πόλη αυτή μετά την πτώση του Ναπολέοντα, τον πλησίασε ο διαμένων στην ίδια πόλη Άνθιμος Γαζής και τον ενημέρωσε για την ίδρυση και τους σκοπούς της Φιλομούσου Εταιρείας της Αθήνας, της οποίας και τελούσε επίτροπος. Τότε ο Καποδίστριας λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι το σωματείο αυτό τελούσε υπό την προστασία του Ηνωμένου Βασιλείου, βρήκε την ευκαιρία και ανέλαβε την ίδρυση ομώνυμης εταιρείας με έδρα τη Βιέννη, συντάσσοντας ο ίδιος στη γαλλική γλώσσα το καταστατικό της, πιθανώς καθ΄ υποτροπή του Τσάρου, για αντιστάθμιση της αγγλικής επιρροής στον ελλαδικό χώρο, όπως αυτό διαφαίνεται και από τις σημειώσεις στην αυτοβιογραφία του στις σχετικές προτάσεις που έκανε στον Τσάρο:
- «Οι Άγγλοι ίδρυσαν ήδη εν Αθήναις εταιρείαν με τον φαινομενικόν σκοπόν της συλλογής και της διατηρήσεως των αρχαιοτήτων. Ας ακολουθήσωμεν το παράδειγμα τούτο, εφαρμόζοντες αυτό ουχί προκειμένου περί του παρελθόντος, αλλά περί του παρόντος και του μέλλοντος και παρέχοντες βοήθειαν τινά εις τους πτωχούς Έλληνας νέους τους διψώντας παιδείαν»[1].
.jpg)
Στη συνέχεια το καταστατικό αυτό ανέλαβε ο Α. Γαζής και τυπώθηκε σε δίγλωσσο φυλλάδιο (γαλλική και ελληνική γλώσσα) που διανέμονταν στα μέλη και σε γνωστούς αυτών.
Σκοπός και της εταιρείας αυτής ήταν να δώσει στην αντίστοιχη αθηναϊκή τα αναγκαία μέσα: «δια την αύξησιν και επίδοσιν των μαθήσεων εις την Ευρώπη Ελλάδα, δια την έκδοσιν των κλασσικών συγγραφέων και βοήθειαν πτωχών μαθητών, όσοι σπουδάζωσι τας επιστήμας, και τέλος δια την ανακάλυψιν παντός είδους αρχαιοτήτων», καθώς και για βοήθεια ίδρυσης στο Πήλιο «ενός σχολείου τακτικού κατά μίμησιν των Ακαδημιών της Ευρώπης».
Έτσι κατά τη διάρκεια του εργασιών του Συνεδρίου άρχισε παράλληλα ν΄ αναπτύσσεται και η Φιλόμουσος Εταιρεία και να δημιουργείται ένα έντονο φιλελληνικό ρεύμα με πολλά μέλη που πρόσφεραν αξιόλογα ποσά για τον σκοπό της.
Πρώτος και κορυφαίος συνδρομητής γράφτηκε φυσικά ο ίδιος ο Καποδίστριας και ακολούθησε ο Τσάρος ο οποίος πρόσφερε 200 ολλανδικά δουκάτα, η Τσαρίνα που πρόσφερε 100, ο Ιγνάτιος καθώς και οι περισσότεροι παραδουνάβιοι ηγεμόνες[2]. το καταστατικό του οργανισμού προέβλεπε ότι αναλόγως της χρηματικής τους εισφοράς οι δωρητές ονομάζονταν είτε Συνήγοροι είτε Ευεργέτες και λάμβαναν αντίστοιχα δαχτυλίδια που συμβόλιζαν την εισφορά τους. Συγκεκριμένα, τα δαχτυλίδια των Συνηγόρων είχαν χαραγμένη μια κουκουβάγια και των Ευεργετών τον Κένταυρο Χείρωνα[2]. Μεταξύ των πρώτων συνδρομητών αναφέρονται οι έμποροι Ζηνόβιος Πωπ, Γεώργιος Σταύρος και Ζώης Χαραμής. Ο Άνθιμος Γαζής διορίστηκε επίτροπος στην Φιλόμουσο της Αθήνας και ήταν ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στις δύο Εταιρείες Βιέννης και Αθηνών. Από τα έσοδα της εταιρείας τα μισά δόθηκαν στον Άνθιμο Γαζή για την εκτύπωση ενός λεξικού, ενώ τα υπόλοιπα χρησιμοποιήθηκαν για εκδόσεις βιβλίων και για υποτροφίες μαθητών από την Ελλάδα[2].
Οι κινήσεις της Εταιρείας φαίνεται να έγιναν αντιληπτές και να θορύβησαν την αστυνομία [3] που έσπευσε να ενημερώσει σχετικά τον Κλέμενς φον Μέττερνιχ, Καγκελάριο της Αυστρίας, που με τη σειρά του φάνηκε να ανησύχησε διαβλέποντας να υποβόσκει κάτω από τους επιφανειακούς στόχους προετοιμασία απελευθερωτικού κινήματος, που κάτι τέτοιο θα ήταν ενάντιο στις διπλωματικές σχέσεις που διατηρούσε η χώρα του με την Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Συνέπεια αυτού ήταν να δημιουργηθούν διπλωματικές ενστάσεις οι οποίες εξανάγκασαν τελικά τον Καποδίστρια να διορίσει αντιπρόσωπό του στην Εταιρεία τον Αλέξανδρο Βασιλείου.
Η Φιλόμουσος Εταιρεία της Βιέννης συνέχισε τη δραστηριότητά της μέχρι τις παραμονές της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Το δε έργο της χαρακτηρίστηκε σπουδαίο.
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ Τάσος Βουρνάς, Ιστορία της νεώτερης και σύγχρονης Ελλάδος, τομ.Α, τομ.Α, εκδ.Πατάκης, Αθήνα, 2006, σελ.62
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Ενεπεκίδης, Πολυχρόνης (1 Δεκεμβρίου 2018). «Η ίδρυση και οι δραστηριότητες της "Φιλόμουσου Εταιρείας" της Βιέννης (1814-1820) - Cognosco Team». Cognosco Team. Πολυχρόνης Ενεπεκίδης, Ρήγας-Υψηλάντης-Καποδίστριας. Έρευναι εις τα αρχεία της Αυστρίας, Γερμανίας, Ιταλίας, Γαλλίας και Ελλάδας, εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα, 1965, σελ. 19-20.
- ↑ Σε αναφορά της αστυνομίας του Γκρατς προς τον διοικητή της επαρχίας Στυρίας με ημερομηνία 19 Δεκεμβρίου 1815, διαβάζουμε: «Ο γνωστός Κόμις Καπιδίστριας ίδρυσεν εν συνεννοήσει μετά του Έλληνος Μητροπολίτου Ιγνατίου και άλλων λογίων Ελλήνων μίαν Εταιρείαν των Ελλήνων Φιλομούσων, η οποία επιδιώκει την μεταλαμπάδευσιν ευρωπαϊκού πολιτισμού και εις την Ελλάδα, προς ον σκοπόν και ίδρυσαν εν Αθήναις ένα Γυμνάσιον. Η εν λόγω εταιρεία δρα κατά τοπλείστον μυστικώς, ζητούσα μέλη και χρηματικήν υποστήριξιν. [...] επιδιώκεται δια της Εταιρείας όχι μόνον η μόρφωσις των Ελλήνων, αλλά και άλλοι πολιτικοί σκοποί, όπερ συνάγεται και εκ του ότι διοικούν την εν λόγω Φιλόμουσον Εταιρείαν οι δύο εν αρχή μνημονευθέντες άνδρες,οι οποίοι ευρίσκονται εις ρωσικάς υπηρεσίας», Πολυχρόνης Ενεπεκίδης, Ρήγας-Υψηλάντης-Καποδίστριας. Έρευναι εις τα αρχεία της Αυστρίας, Γερμανίας, Ιταλίας, Γαλλίας και Ελλάδας, εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα, 1965, σελ. 19-20
Πηγές Επεξεργασία
- "Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου", τομ.18ος, σελ.246
- "Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια", τομ.ΚΔ΄ , σελ.20
- "Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα", τομ.59ος, σελ.323
- Τάσος Βουρνάς, Ιστορία της νεώτερης και σύγχρονης Ελλάδος, τομ.Α, τομ.Α, εκδ.Πατάκης, Αθήνα, 2006