Ο Φραγκίσκος Πόρτος (1511-1581) ήταν Έλληνας λόγιος του 16ου αιώνα από την Κρήτη που έδρασε στην Ιταλία και τη Γενεύη της Ελβετίας. Γιος του ήταν ο Αιμίλιος Πόρτος.

Φραγκίσκος Πόρτος
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση22  Αυγούστου 1511[1]
Ρέθυμνο
Θάνατος5  Ιουνίου 1581[1]
Δημοκρατία της Γενεύης
Χώρα πολιτογράφησηςΔημοκρατία της Γενεύης
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςλατινική γλώσσα[1]
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταλόγιος
μεταφραστής
ΕργοδότηςΠανεπιστήμιο της Γενεύης
Πανεπιστήμιο της Φερράρας[2]
Οικογένεια
ΤέκναÉmile Portus

Βιογραφικά στοιχεία Επεξεργασία

Γεννήθηκε στο Ρέθυμνο[3] της Κρήτης στις 22 Αυγούστου του 1511[4]. Ήταν ένας από τους επιφανέστερους Κρητικούς του 16ου αιώνα. Ο παππούς του Φραγκίσκος artium et medicinae doctor και ο αδελφός του παππού του Ανδρέας Cancellarius Camerae Cretae ήταν γιοι του ποτέ Γεωργίου, ενώ ο πατέρας του Θεόφιλος, ήταν νόθος γιος του Φραγκίσκου.[5]Ο πατέρας του ήταν αστός με περιουσία που την είχε επενδύσει σε καλλιέργειες και ακίνητα στον Χάνδακα, ενώ ο ασκούσε παράλληλα και το επάγγελμα του εμπορομεσίτη. Η μητέρα του Φραγκίσκου Πόρτου ήταν η Μαρία Δραμυτινού του Ιωάννη και της Fundu. Ο Φραγκίσκος είχε και μια αδελφή, μητέρα αργότερα του Ιωάννη Κασσιμάτη.[6]Η μαρτυρία του Κρούσιου ότι τα πρώτα του μαθήματα τα έλαβε στην Πελοπόννησο κοντά στον αρχιεπίσκοπο Μονεμβασίας Αρσένιο Αποστόλη ενώ ήταν συμμαθητής του Ζυγομαλά, δεν ευσταθεί, καθώς ο Αρσένιος ήταν στο Χάνδακα στο διάστημα 1522-1523.[7]. Δεν ορφάνεψε όταν ήταν παιδί, αλλά ο πατέρας του πέθανε πριν τις 10 Δεκεμβρίου 1562 και είχε νυμφευθεί για δεύτερη φορά αφού η γυναίκα του Μαρία είχε πεθάνει πριν το 1551 χρονιά κατά την οποία μετέβη στη Φερράρα όπου ζούσε ο γιος του Φραγκίσκος.[8] Επίσης η μαρτυρία του Νικόλαου Κομνηνού Παπαδόπουλου που συνδέει την παρουσία του Φραγκίσκου Πόρτου στην Ιταλία με κάποιον ευγενή ονόματι Γεώργιο Καλλέργη, ο οποίος χάριν ελέους (pietate)τον πήρε μαζί του στη Βενετία και μερίμνησε για τη μόρφωσή του εγγράφοντάς τον στο Πανεπιστήμιο της Πάδοβας δεν ευσταθεί.[9] Στη Βενετία μετέβη στις αρχές του 1526 για άγνωστους λόγους. Εγκαταστάθηκε στη Μόντενα το 1536. Για το διάστημα μεταξύ 1526-1536 ο Κρούσιος σιωπά κάτι που δείχνει μάλλον τη ρευστότητα ως προς τις συνθήκες παραμονής του στην Ιταλία.[10]

Στη Μόντενα-η σύγκρουση με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία Επεξεργασία

Στη Μόντενα δίδαξε στην εκεί Ακαδημία ελληνική γλώσσα: τα μαθήματά του είχαν εντυπωσιακή επιτυχία καθώς τα παρακολουθούσαν οι γόνοι των καλύτερων οικογενειών της Μόντενας και των γειτονικών πόλεων. Η Ακαδημία της Μόντενας μέλος της οποίας ήταν ο Πόρτος είχε εξελιχθεί σε ένα από ταπιο σημαντικά κέντρα διάδοσης των Μεταρρυθμιστικών ιδεών. Αυτό προκάλεσε την εχθρότητα της Καθολικής Εκκλησίας η οποία είχε φτάσει στο σημείο να αμφισβητεί πως ήταν Χριστιανός και αν ήταν Έλληνας ή Τούρκος.[11]

Στη Φερράρα: 1545-1554 Επεξεργασία

Ο δούκας της Φερράρας Ηρακλής ντ' Εστε (Ercole d' Este) έπαυσε τη λειτουργία της Ακαδημίας της Μόντενα, αλλά εκτιμώντας τον ως λόγιο, δάσκαλο και φιλομεταρρυθιστή, τον προσκάλεσε να διδάξει στο Πανεπιστήμιο της Φερράρας ελληνικά[12]. Το 1550 απέκτησε εκεί το γιο του Αιμίλιο Πόρτο.

Καταδίκη από την Ιερά Εξέταση Επεξεργασία

Τον Αύγουστο ή στις αρχές Σεπτεμβρίου του 1558 είχε συλληφθεί και μεταξύ 19 Σεπτεμβρίου και 13 Οκτωβρίου κλήθηκε ενώπιον της Ιεράς Εξέτασης επειδή είχε εκφράσει καλβινιστικές απόψεις. Τελικά του επιβλήθηκε επιεικής ποινή, ίσως και λόγω παρεμβάσεων ισχυρών προσώπων. Συγκεκριμένα του επιβλήθηκε ως επιτίμια να διαβάζει φωναχτά κάθε ημέρα την ακολουθία της Θεοτόκου, να εξομολογείται και να μεταλαμβάνει τρεις φορές τον χρόνο:΄Πάσχα, Χριστούγεννα και της Παναγίας τον Αύγουστο. Επίσης του απαγορεύθηκε επί δυο συνεχόμενα χρόνια να φύγει από τη Βενετία χωρίς τη γραπτή άδεια της Ιεράς Εξέτασης. Τελικά λίγο πριν λήξει η ποινή του στατέλη του 1559 κατόρθωσε να δραπετεύσει από τη Βενετία και μετά από περιπλάνση δέκα μηνών να φτάσει με την οικογένειά του στην πόλη Κιαβένα (Chiavenna) της Λομβαρδίας. [13]

Στη Γενεύη Επεξεργασία

Στο διάστημα 1562 - 1581 δίδαξε την ελληνική γλώσσα στο νεοσύστατο Πανεπιστήμιο της Γενεύης. Η παρουσία του εκεί αναζωογόνησε τις φιλολογικές σπουδές: οτιδήποτε σχετικό δημοσιεύθηκε στη Γενεύη κατά το διάστημα της εκεί παρουσίας του οφειλόταν στη δική του παρότρυνση.

Ο θάνατος του Πόρτου Επεξεργασία

Απεβίωσε στη Γενεύη στις 5 Ιουνίου 1581.[14] Αν και είχε προβλήματα υγείας πολύ νωρίτερα, η αιτία του θανάτου του ήταν μάλλον κάποια μορφή οξείας πλευρίτιδας.[15]

Αποτίμηση Επεξεργασία

Τα έργα του που έχουν εκδοθεί αλλά και όσα παραμένουν ανέκδοτα, αναδεικνύουν την οξύνοιά του στην κριτική αποκατάστασή των αρχαίων κειμένων και την απαρράμιλη ερμηνευτική του ικανότητα. Χαρακτηριστικό είναι το επίγραμμα που αφιέρωσε στη μνήμη του ένας από τους μεγαλύτερους φιλολόγους της Αναγέννησης, ο Isaac Casaubon (1559-1614), και που τελειώνει με τους ακόλουθους στίχους : «Πόρτε, σύ δ′ ούτως,/ ω ζων μέγιστε νυν θανών,/ και Μοίσας και πάντας όσοι Μοίσας εφίλαθεν,/ ζων τ′ωφελήσας, ωφελείς τε νυν θανών»[16]

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb12462520v. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  2. Ανακτήθηκε στις 4  Ιουλίου 2019.
  3. Ο ίδιος αναφέρει την Κρήτη ως τόπο καταγωγής του γενικά, αλλά ο Μαρτίνος Κρούσιος αναφέρει το Ρέθυμνο.Στέφανος Κακλαμάνης, «Τα πρώτα χρόνια της ζωής του Φραγκίσκου Πόρτου (1511-1525)», Αριάδνη, 3 (1985),σελ. 286
  4. Στέφανος Κακλαμάνης, «Τα πρώτα χρόνια της ζωής του Φραγκίσκου Πόρτου (1511-1525)», Αριάδνη, 3 (1985),σελ. 283
  5. Στέφανος Κακλαμάνης, «Τα πρώτα χρόνια της ζωής του Φραγκίσκου Πόρτου (1511-1525)», Αριάδνη, 3 (1985),σελ. 286
  6. Στέφανος Κακλαμάνης, «Τα πρώτα χρόνια της ζωής του Φραγκίσκου Πόρτου (1511-1525)», Αριάδνη, 3 (1985),σελ.287-288
  7. Στέφανος Κακλαμάνης, «Τα πρώτα χρόνια της ζωής του Φραγκίσκου Πόρτου (1511-1525)», Αριάδνη, 3 (1985),σελ. 288-289
  8. Στέφανος Κακλαμάνης, «Τα πρώτα χρόνια της ζωής του Φραγκίσκου Πόρτου (1511-1525)», Αριάδνη, 3 (1985),σελ. 288
  9. Στέφανος Κακλαμάνης, «Τα πρώτα χρόνια της ζωής του Φραγκίσκου Πόρτου (1511-1525)», Αριάδνη, 3 (1985),σελ. 289-290
  10. Στέφανος Κακλαμάνης, «Τα πρώτα χρόνια της ζωής του Φραγκίσκου Πόρτου (1511-1525)», Αριάδνη, 3 (1985),σελ. 290-291
  11. Ηρακλής Εμμ. Καλλέργης,«Ο κρητικός λόγιος Φραγκίσκος Πόρτος», Κρητολογικά Γράμματα, Τόμ. 5/6, (1992),σελ.5
  12. Πανταζόπουλος, Ανδρέας (2017-10-24). «Jean Meynaud, Οι πολιτικές δυνάμεις στην Ελλάδα, τόμ. Α': 1946-1965, και τόμ. Β : Βασιλική εκτροπή και στρατιωτική δικτατορία, εκδόσεις Σαββάλας, Αθήνα 2002,654 σελ. και 737 σελ.». Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης 22 (1): 208. doi:10.12681/hpsa.14751. ISSN 2585-3031. http://dx.doi.org/10.12681/hpsa.14751. 
  13. Ηρακλής Εμμ. Καλλέργης,«Ο κρητικός λόγιος Φραγκίσκος Πόρτος», Κρητολογικά Γράμματα, Τόμ. 5/6, (1992),σελ.8 και υποσ. 48
  14. όπως αναγράφεται στο βιβλίο νεκρών της Γενεύης. Στέφανος Κακλαμάνης, «Τα πρώτα χρόνια της ζωής του Φραγκίσκου Πόρτου (1511-1525)», Αριάδνη, 3 (1985),σελ. 283, 286
  15. Ηρακλής Εμμ. Καλλέργης,«Ο κρητικός λόγιος Φραγκίσκος Πόρτος», Κρητολογικά Γράμματα, Τόμ. 5/6, (1992),σελ.10
  16. Ηρακλής Καλλέργης, Φραγκίσκος Πόρτος (16ος αι.): ένας ιδιοφυής σχολιαστής του Αισχύλου, Πλάτων, τομ.54 (2004-2005), σελ.47

Πηγές Επεξεργασία

Γενική Βιβλιογραφία Επεξεργασία

  • Μανούσος Μανούσακας, «Η φιλομεταρρυθμιστική δραστηριότητα του Φραγκίσκου Πόρτου στη Μόντενα και στη Φερράρα και η δίκη του από την Ιερά Εξέταση της Βενετίας (1536-1559)», Θησαυρίσματα, τομ.18 (1981),σελ.7-118