Χρήστης:Gpanagiv/Sociocracia (1)

Το σοσιοκρατία ή κοινωνιοκρατία αναφέρεται σε μια μέθοδο διοίκησης και λήψης αποφάσεων, που επιτρέπει σε έναν οργανισμό, ανεξάρτητα από το μέγεθος του να συμπεριφέρεται σαν ένας ζωντανός οργανισμός, να αυτο-οργανώνεται και αυτο-διορθώνεται. Η μεγαλύτερη εμφάνιση δίνεται στην ανάπτυξη της συνεργασίας και τη συν-ευθύνης των δρώντων διαμέσου των οποίων ενδυναμώνεται η συλλογική νοημοσύνη και επιτυγχάνονται οι τελικοί σκοποί του οργανισμού. Η ανάπτυξη της σύγχρονης αυτής μεθόδου βασίζεται στις θεωρίες της συστημικής.

Gerard Endenburg

O Gerard Endenburg (1933-) είναι ολλανδός μηχανικός ειδικός στην ηλεκτρική εφαρμοσμένη μηχανική, που το 1968 ανέλαβε την κατεύθυνση της οικογενειακής επιχείρησης, Endenburg Elektrotechniek, αντικαθιστώντας τον πατέρα του. Το 1970, συγκλονισμένος από τις συνεχείς συγκρούσεις που ταλάνιζαν την επιτροπή της εταιρείας, αποφάσισε να θέσει σε δεύτερη μοίρα την οικονομική της ανάπτυξη προκειμένου να εστιάσει τις δυνάμεις του στη βελτίωση της οργάνωσής της.  Εκ τούτο αναπτύχθηκε εν συνέχεια η σοσιοκρατική μέθοδος πάνω στην βασική ιδέα  "όχι άλλες ενστάσεις - συγκρούσεις από κανέναν".

Η δημιουργία της Σοσιοκρατίας του Gerard Endenburg βασίζεται στη συμβολή τεσσάρων στοιχείων:

1. Τη γνώση της κυβερνητικής (θεωρίες των συστημάτων ελέγχου/χειρισμού)
2. Τη μέθοδο εργασία κατ ' αναλογία, η οποία συνίστατο στο να ψάχνει κανείς για τη λύση ενός προβλήματος σε ένα συγκεκριμένο τομέα, μεταφέροντας τη λύση σε αντίστοιχο πρόβλημα σε κάποιο άλλο τομέα (π.χ. από τον τομέα της κυβερνητικής στον τομέα της κοινωνίας ως σύνολο)
3. Το έργο του Kees Boeke (1884-1966), Ολλανδού ειρηνιστή και εκπαιδευτικού που δημιούργησε το 1940 ένα σχολείο όπου καμία δράση δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί αν δεν υπήρχε αποδεκτή λύση σε όλα τα υπάρχοντα προβλήματα Gerard Endenburg ήταν μαθητής του Kees Boeke από το 1943 έως το 1948).
4. Η αποτελεσματική λειτουργία της Θρησκευτικής Κοινωνίας των Φίλων, γνωστό και ως Κουάκεροι, και όπου ο Kees Boeke και οι συγγενείς του Endenburg ήταν μέλη: οι κουακέροι υπερασπίζονται το δικαίωμα στην ατομική πνευματικότητα, αποφασίζουν, σύμφωνα με το "συναίσθημα και το πνεύμα της συνέλευσης" (στα αγγλικά: the sense of the meeting), και την προώθηση της απλότητας, της μη-βίας και της ισότητας (βλ. άρθρο μαρτυρίες κουάκεροι).

Προέλευση του όρου

Η λέξη σοσιοκρατία εφευρέθηκε από τον Auguste Comte (1798-1857). Οι ρίζες της προέρχονται από τη λατινική λέξη societas (κοινωνία) και την ελληνική κράτος (αρχή) : η κυβέρνηση κοινωνών, δηλαδή ανθρώπων, που  μοιράζονται κοινές αξίες και συνδέονται με ουσιαστικές σχέσεις, διαφορετικές από εκείνες ενός πιο χαλαρού δήμου και μιας δημοκρατίας.

Η λέξη έχει χρησιμοποιηθεί στην κοινωνιολογία της Αμερικανίδας Lester Frank Ward (1841-1913) προφανώς ληφθείσα από τα κείμενα του Auguste Comte.

Στις Hνωμένες Πολιτείες, η λέξη σοσιοκρατία (sociocracy) προκαλεί ακαταμάχητα την λέξη σοσιαλισμός (socialism) με όλες τον εννοιολογικό φόρτο που ο όρος αυτός ενέχει. Ομοίως, η σοσιοκρατία είναι πάντα μια έκκληση δυναμικής διακυβέρνησης (Δυναμική Διακυβέρνησης).

Από γεωγραφικής προέλευσης, η σοσιοκρατία  αναπτύχθηκε κυρίως στην Ολλανδία, στον οικονομικό τομέα όπως και στον εκπαιδευτικό. Στις Κάτω Χώρες έλαβε επίσης μια δομική επιχειρηματική μορφή που αναγνωρίζεται πια από το νόμο.

Σήμερα, πολλοί οργανισμοί χρησιμοποιούν τη σοσιοκρατία στην Ευρώπη, στη Λατινική Αμερική, στην Ινδία, στις ΗΠΑ και στον Καναδά.

Ο Gerard Endenburg δημιουργήθηκε στην Ολλανδία το κέντρο διάχυσης της σοσιοκρατίας.  Ωστόσο πολλές άλλες πρωτοβουλίες σοσιοκρατίας είναι επί του παρόντος σε εξέλιξη, ειδικά στις ηνωμένες Πολιτείες.

Οι τέσσερις κανόνες λειτουργίας

Η σοσιοκρατική μέθοδος οργάνωσης στηρίζεται σε τέσσερις απλούς κανόνες.

(Α) Λήψη αποφάσεων με συναίνεση

Η σοσιοκρατία διακρίνει μεταξύ δομικών πολιτικών αποφάσεων που επηρεάζουν τον πυρήνα της οργάνωσης και λειτουργικών καθημερινών αποφάσεων. Για λόγους αποδοτικότητας, μόνο οι πρώτες λαμβάνονται με συναίνεση. Υπάρχει συναίνεση, όταν κανείς δεν εκφέρει κάποια σημαντική ένσταση. Γενικά, όταν μια λογική ένσταση υποβάλλεται σε μια σοσιοκρατική ομάδα, το πρόσωπο που την υποβάλλει αλλά και τα άλλα μέλη της ομάδας εργάζονται μαζί για να την ανάγουν σε σημαντική. Αν τα καταφέρουν, τότε θα προχωρήσουν στη λείψει μιας απόφαση, αν όχι, μια διαδικασία αποκλιμάκωσης στη δομή της οργάνωσης αποτρέπει την ομαλή συνέχιση της συζήτησης.

Συγκατάθεση είναι το βασικό συστατικό της σοσιοκρατίας. Μπορεί να ζητηθεί για οποιοδήποτε θέμα σε οποιοδήποτε χρόνο. Μπορεί ακόμα να ζητηθεί για να πιλεγεί μια άλλης μορφής οργάνωση -μη σοσιοκρατική- για μια περιορισμένη διάρκεια στην περίπτωση μιας σοβαρής κρίσης, για παράδειγμα.

Η σοσιοκρατία διατηρεί την επιχειρησιακή δομή μιας οργάνωσης προσθέτοντας παράλληλα σε κάθε στοιχείο της δομής αυτής ένα κύκλο επιφορτισμένο με την λήψη πολιτικών αποφάσεων. Κάθε πρόσωπο που ανήκει στην  στην επιχειρησιακή δομή έχει δικαίωμα συμμετοχής στον κύκλο αντίστοιχο οργανωτικό κύκλο. Εξάλλου, δύναται να δημιουργούνται κύκλοι "ad hoc", κατά απαίτηση δηλαδή, των τρεχόντων προβλημάτων του οργανισμού. 

Κάθε κύκλος θέτει τους δικούς τους κανόνες λειτουργίας πάνω στην αρχή της συναίνεσης και με σκοπό αυτή. Εξάλλου, ένας κύκλος έχει σκοπό να πραγματοποιήσει την εκάστοτε ειδική αποστολή του, να βελτιώσει την ποιότητα της παραγωγής και να εξασφαλίσει την ανθεκτικότητά του μέσα από την συνεχή εκπαίδευση των μελών του.

Ένας κύκλος επιμελείται τη διεύθυνση, την υλοποίηση και την αξιολόγηση αυτών των διαδικασιών σύμφωνα με το πρότυπο ISO 9001. Η εκτέλεση των τριών αυτών λειτουργιών για τον κύκλο είναι μία από τις σημαντικότερες προϋποθέσεις για την επιτυχία της σοσιοκρατικής μεθόδου σε μια οποιαδήποτε οργάνωση.

Κάθε κύκλος επιλέγει ένα διευκολυντή που ενθαρρύνει τις συναντήσεις και την πρόοδο αυτών σύμφωνα με τη σοσιοκρατική μέθοδο αλλά και μια γραμματέα η οποία καταγράφει τη δράση και το ιστορικό του κάθε κύκλου. 

Ένας κύκλος είναι μια ημιαυτόνομη οργάνωση μέρος μιας ιεραρχίας στην οποία θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες των ανώτερων και κατώτερων αυτού κύκλων. Ο κύκλος του ανωτάτου επίπεδο, αντιστοιχεί στο Διοικητικό Συμβούλιο του οργανισμού και οφείλει να παρέχει το ευρύτερο οικονομικό, κοινωνικό και πολιτισμικό πλαίσιο αυτού.

Σε έναν οργανισμό, δομημένο με παραδοσιακό τρόπο, ο επικεφαλής της κάθε μονάδας εξασφαλίζει την εκ των άνω επικοινωνία των οδηγιών από υψηλότερα επίπεδα προς την βάση αλλά και αντίστροφα την εκ των κάτω επικοινωνία των πληροφοριών της βάσης προς τα ανώτερα κλιμάκια. Η ταυτόχρονη διασφάλιση των δυο αυτών λειτουργιών είναι συχνά μια δύσκολη υπόθεση και μια πηγής σύγχυσης.

Η σοσιοκρατία θεσπίζει μια διπλή σχέση ανάμεσα σε κάθε κύκλο και τον κύκλο του αμέσως επόμενου επίπεδου. Ο υπεύθυνος αυτής της σχέσης επιλέγεται από τον κύκλο του ανωτέρου-επιπέδου ενώ ένα δεύτερο άτομο, αναγκαστικά διαφορετικό από το προηγούμενο, επιλέγεται από τον κατώτερο κύκλο για να αντιπροσωπεύσει αυτών στη συνεδρίαση του ανώτερου  κύκλου  Αυτά τα δύο πρόσωπα απολαμβάνουν πλήρεις δικαιώματα έως μέλη και των δυο κύκλων.

(Δ) Εκλογές χωρίς υποψήφιο

Η επιλογή ατόμων σε θέση ευθύνης ή και η απλή ανάθεση μιας εργασίας σε ένα μέλος του κύκλου γίνεται μέσω μιας ψηφοφορίας χωρίς δηλωμένους υποψηφίους. Κάθε μέλος του κύκλου προτείνει το πρόσωπο που θεωρεί πιο κατάλληλο για τη ανάθεση και επιχειρηματολογεί για την επιλογή του. 

Κοινωνοί και κύκλοι

Προκειμένου να λειτουργήσει η σοσιοκρατία, είναι απαραίτητο τα μέλη της οργάνωσης να παραμένουν ενωμένοι με ισχυρούς δεσμούς που παρέχουν συνοχή και ενιαία κατεύθυνση. Για να επιτευχθεί αυτό πρέπει να οριστεί όχι μόνο από τον οργανισμό ως σύνολο αλλά και από κάθε κύκλο αυτού :

• Το όραμά του: Το θετικό αντίκτυπο που επιδιώκει να έχει σε σχέση με τον έξω κόσμο (του κύκλου ή της οργάνωσης)
• Η αποστολή: Η γενική δράση που θα οδηγήσει ώστε ο κύκλος ή οργανισμός να προσεγγίσει το όραμα. 
• Οι στόχοι: Τα συγκεκριμένα μέτρα που θα παρθούν προκειμένου να πραγματοποιηθεί με επιτυχία η αποστολή.

Ανταμοιβή του κεφαλαίου και της εργασίας

Βασίζεται στην ιδέα ότι μια οργάνωση έχει ανάγκη τόσο κεφαλαίου όσο και εργασίας για να υπάρχει για την οποία Gerard Endenburg επίσης πρότεινε μια μορφή εύλογης ανταμοιβής.

Σε μια παραδοσιακή οργάνωση, εκείνος που προσφέρει εργασία λαμβάνει μια σταθερή αμοιβή (μισθό) και εκείνος που συμβάλλει με τα κεφαλαία του μια μεταβλητή ανταμοιβή (μερίσματα). Αυτό σημαίνει ωστόσο ότι όσοι εργάζονται δεν επωφελούνται από την συνολική αποτελεσματικότητα του κάθε οργανισμού ενώ ταυτόχρονα οι καπιταλιστές δεν έχουν καμία εγγύηση για την απόδοση των χρημάτων τους. 

Ως εκ τούτου, Gerard Endenburg είχε προτείνει ένα σύστημα το οποίο θα δώσει στο καθένα ενδιαφερόμενο μια σταθερή αποζημίωση εγγυημένη και μια μεταβλητή ανταμοιβή ανάλογη με τα αποτελέσματα του οργανισμού.

Αυτό το σύστημα ανταμοιβής βέβαια δεν αποτελεί μέρος των βασικών κανόνων της σοσιοκρατίας, και επομένως δεν έχει εφαρμοστεί σε πολλές οργανώσεις ενώ όταν και όποτε εφαρμόζεται, γίνεται με ποικίλους τρόπους ανάλογα με τη συναίνεση εντός του οργανισμού.