Έκρηξη πυροτεχνημάτων στο Ένσχεντε

Η έκρηξη πυροτεχνημάτων στο Ένσχεντε (ολλανδικά: vuurwerkramp in Enschede‎‎) ήταν καταστροφική έκρηξη πυροτεχνημάτων η οποία σημειώθηκε στην αποθήκη πυροτεχνημάτων της εταιρείας S.E. Fireworks στις 13 Μαΐου 2000 στις 13:00 GMT, στην πόλη Ένσχεντε της ανατολικής Ολλανδίας.

Μια πυρκαγιά οδήγησε σε τεράστια έκρηξη που σκότωσε 23 άτομα, συμπεριλαμβανομένων τεσσάρων πυροσβεστών, και τραυμάτισε σχεδόν 1.000. Συνολικά 400 σπίτια καταστράφηκαν και 1.500 κτίρια υπέστησαν ζημιές. Η πρώτη έκρηξη είχε ισχύ ισοδύναμη με έκρηξη 800 kg TNT, ενώ η ισχύς της τελικής έκρηξης ήταν, στην περιοχή, της τάξης των 4.000 – 5.000 kg TNT. Η μεγαλύτερη έκρηξη έγινε αισθητή έως και 19 χλμ. μακριά. Πυροσβεστικά συνεργεία κλήθηκαν από τα σύνορα με τη Γερμανία για να βοηθήσουν στην καταπολέμηση της πυρκαγιάς, η οποία τέθηκε υπό έλεγχο μέχρι το τέλος της ημέρας.

Η S.E. Fireworks ήταν σημαντικός προμηθευτής ποπ συναυλιών και μεγάλων εορταστικών εκδηλώσεων στην Ολλανδία. Πριν από την καταστροφή είχε καλό ιστορικό ασφαλείας και πληρούσε όλες τις απαιτήσεις ασφαλείας.

Υλικές ζημιές

Κρατήρας που δημιουργήθηκε από την έκρηξη

Περιοχή έκτασης 40 hectares (99 acres; 0,40 km²) γύρω από την αποθήκη καταστράφηκε από την έκρηξη. Το Ένσχεντε κτίστηκε γύρω από το εργοστάσιο S.E. Fireworks, το οποίο ήταν το μοναδικό στην Ολλανδία που βρισκόταν σε κατοικημένη περιοχή. Η έκρηξη προκάλεσε την καταστροφή περίπου 400 κατοικιών, την αποτέφρωση 15 δρόμων και ζημιές σε συνολικά 1.500 σπίτια, αφήνοντας άστεγους 1.250 ανθρώπους, αφανίζοντας ουσιαστικά τη γειτονιά Roombeek. Δέκα χιλιάδες κάτοικοι απομακρύνθηκαν και οι ζημιές ξεπέρασαν τελικά το 1 δισεκατομμύριο φιορίνια (454 εκατομμύρια € ).

Η ολλανδική κυβέρνηση προειδοποίησε ότι δυνητικά επιβλαβής αμίαντος απελευθερώθηκε στον αέρα από την έκρηξη. Η φωτιά επεκτάθηκε στο παρακείμενο ζυθοποιείο Grolsch Beer που είχε οροφή από αμίαντο. Αργότερα κατεδαφίστηκε και έκλεισε. αντικαθιστώμενο από κτίσμα κοντά στο Μπούκελο (Boekelo) το 2004.

Αιτία

Η φωτιά πιστεύεται ότι ξεκίνησε από τον χώρο εργασιών του κεντρικού κτιρίου όπου ήταν αποθηκευμένα περίπου 900 kilograms (2,000 lb) πυροτεχνημάτων. Στη συνέχεια εξαπλώθηκε έξω από το κτίριο σε δύο γεμάτα εμπορευματοκιβώτια μεταφοράς, που χρησιμοποιούνταν για την (παράνομη) αποθήκευση περισσότερων εύφλεκτων υλών. Όταν 177 tonnes (174 long tons; 195 short tons) πυροτεχνημάτων εξερράγησαν, κατέστρεψαν τη γύρω κατοικημένη περιοχή.

Μια θεωρία που εξηγούσε τη μεγάλη κλίμακα της καταστροφής ήταν ότι οι εσωτερικές θύρες πυρασφαλείας στο κεντρικό συγκρότημα – οι οποίες διαφορετικά θα μπορούσαν να εγκλωβίσουν τη φωτιά – είχαν μείνει ανοικτές. Θεωρητικά, μια έκρηξη θεωρήθηκε εξαιρετικά απίθανη, επειδή τα πυροτεχνήματα ήταν αποθηκευμένα σε σφραγισμένες αποθήκες ειδικά σχεδιασμένες για την ελαχιστοποίηση αυτού του κινδύνου. Ωστόσο, η παράνομη χρήση εμπορευματοκιβωτίων μεταφοράς μείωσε την ασφάλεια, ιδίως καθώς είχαν τοποθετηθεί πολύ κοντά μεταξύ τους στο επίπεδο του εδάφους και δεν είχαν διαχωριστικό ούτε από χωματουργικές εργασίες ούτε με άλλους τρόπους.

Μία εβδομάδα πριν από την έκρηξη, η S.E. είχε ελεγχθεί. Η εταιρεία κρίθηκε ότι πληρούσε όλους τους επίσημους κανονισμούς ασφαλείας, ενώ τα νόμιμα εισαγόμενα πυροτεχνήματα είχαν επιθεωρηθεί από τις ολλανδικές αρχές και κρίθηκαν ασφαλή. Ωστόσο, μετά την έκρηξη, κάτοικοι από την πληγείσα συνοικία Roombeek - μια φτωχή, εργατική γειτονιά - παραπονέθηκαν για την κυβερνητική αδράνεια και έλλειψη ενδιαφέροντος, λέγοντας ότι η όλη καταστροφή ήταν θέμα χρόνου απλώς να συμβεί.

Όταν κτίστηκε το 1977, η αποθήκη βρισκόταν έξω από την πόλη, αλλά καθώς δημιουργήθηκαν νέες κατοικημένες περιοχές, περιβαλλόταν από κατοικίες οικογενειών χαμηλού εισοδήματος . Κάτοικοι και δημοτικοί σύμβουλοι δήλωσαν ότι δεν γνώριζαν καν ότι στην περιοχή τους υπήρχε αποθήκη πυροτεχνημάτων. Αργότερα στη δικαστική διαδικασία, ο δικαστής είπε ότι οι αξιωματούχοι της πόλης απέτυχαν να λάβουν μέτρα ακόμη και όταν γνώριζαν ότι είχαν παραβιαστεί οι νόμοι. Ενήργησαν «εντελώς ακατανόητα» επιτρέποντας στην εταιρεία να επεκταθεί, από φόβο ότι η πόλη θα έπρεπε να πληρώσει το κόστος της μεταφοράς της S.E. Fireworks σε άλλη τοποθεσία.

Επιπτώσεις στην υγεία

Το 2005 δημοσιεύθηκε έρευνα με βάση τα ηλεκτρονικά ιατρικά αρχεία γενικών ιατρών, η οποία συνέκρινε 9.329 θύματα με δείγμα ελέγχου 7.329 ατόμων που κυμαίνονταν από 16 μήνες πριν έως 2,5 χρόνια μετά την καταστροφή.

Η μελέτη τόνισε ότι «δυόμισι χρόνια μετά την καταστροφή, η επικράτηση ψυχολογικών προβλημάτων στα θύματα, που έπρεπε να μετεγκατασταθούν, ήταν περίπου διπλάσιος και στα θύματα που δεν μετεγκαταστάθηκαν κατά το ένα τρίτο περισσότερο από τους ελέγχους». Τα θύματα που μετεγκαταστάθηκαν εμφάνισαν τη μεγαλύτερη αύξηση των ιατρικά ανεξήγητων σωματικών συμπτωμάτων ( κούραση, πονοκέφαλος, ναυτία και κοιλιακό άλγος ) και γαστρεντερικές νοσους.

Νομικές διώξεις

Στις 20 Μαΐου, οι ολλανδικές αρχές εξέδωσαν διεθνές ένταλμα σύλληψης για τους δύο διευθυντές της εταιρείας, τον Ρούντι Μπάκκερ (Rudi Bakker) και Βίλλι Πάτερ (Willie Pater), αφού εγκατέλειψαν τα σπίτια τους, τα οποία ήταν άδεια όταν ερευνήθηκαν. Ο Πάτερ παραδόθηκε την ίδια μέρα και ο Μπάκκερ την επόμενη.

Τον Απρίλιο του 2002, οι διευθυντές καταδικάστηκαν σε φυλάκιση έξι μηνών ο καθένας για παραβίαση των περιβαλλοντικών κανονισμών και των κανονισμών ασφάλειας και διακίνηση παράνομων πυροτεχνημάτων μαζί με πρόστιμο 2.250 ευρώ έκαστος. Ωστόσο, και οι δύο αθωώθηκαν από τις βαρύτερες κατηγορίες της αμέλειας για την πυρκαγιά.

Τον Μάιο του 2003, το Εφετείο του Άρνεμ αθώωσε τον 36χρονο Αντρέ ντε Φρις (André de Vries) από την κατηγορία για εμπρησμό. Το δικαστήριο του Αλμελό αρχικά (Μάιος 2002) είχε δικάσει και καταδικάσει τον Ντε Φρις για εμπρησμό και τον καταδίκασε σε 15 χρόνια φυλάκιση .

Τον Φεβρουάριο του 2005, μετά από δικαστικό αγώνα τεσσεράμισι ετών, η ποινή των έξι μηνών καθενός από τους ιδιοκτήτες αυξήθηκε σε δώδεκα μήνες για τον καθένα.

Συνολικά επιδικάστηκαν αποζημιώσεις ύψους 8,5 εκατομμυρίων ευρώ στα θύματα της έκρηξης, σύμφωνα με τον οργανισμό που είναι υπεύθυνος για τη διανομή της αποζημίωσης, το UPV, έχοντας αξιολογήσει 3.519 αξιώσεις. Τριακόσια άτομα έλαβαν μετρητά για επιπλέον έξοδα, 136 άτομα έλαβαν χρήματα για απώλεια εισοδήματος και 1.477 άτομα έλαβαν αποζημίωση για προβλήματα υγείας.

Ολλανδικοί κανονισμοί πυρασφάλειας

Μνημείο της καταστροφής, που σκιαγραφεί τις κατεστραμμένες περιοχές γύρω από το SE Fireworks

Η καταστροφή της εταιρείας πυροτεχνημάτων S.E. οδήγησε σε εντατικοποίηση των κανονισμών ασφαλείας στην Ολλανδία σχετικά με την αποθήκευση και την πώληση πυροτεχνημάτων. Η περιοχή Roombeek που καταστράφηκε από την έκρηξη έχει ανοικοδομηθεί από τότε. Μετά την καταστροφή, τρεις παράνομες αποθήκες πυροτεχνημάτων έκλεισαν στην Ολλανδία.

Μνημείων

Υπάρχουν ετήσιες δημόσιες εκδηλώσεις μνήμης στο Roombeek από το 2000 με επικεφαλής τον δήμαρχο Γιαν Μανς (Jan Mans) και συνήθως τελειώνουν στο Stroinksbleekweg. Το θέμα του 2004 ήταν «επιστροφή στο σπίτι».

Στη λαϊκή κουλτούρα

• Τα γεγονότα της καταστροφής χρησίμευσαν ως έμπνευση της αποστολής "Explosion in fireworks factory" από το Emergency 4: Global Fighters for Life . Στην εν λόγω αποστολή, ο αμελής χειρισμός και η αποθήκευση εξαιρετικά πτητικών πυροτεχνημάτων κοντά σε κατεστραμμένο κιβώτιο ηλεκτρικών ασφαλειών οδήγησε σε καταστροφική έκρηξη με πολλά θύματα ενώ ξέσπασαν πολλές πυρκαγιές. Εκτός από τις τυπικές αποκρίσεις έκτακτης ανάγκης, ο παίκτης είναι επιφορτισμένος με τη σύλληψη του Διευθύνοντος Συμβούλου του εργοστασίου, αντικατοπτρίζοντας το ένταλμα σύλληψης των ολλανδικών αρχών για τους διευθυντές του εργοστασίου.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Στις εικόνες: Πυρόσβεση πυροτεχνημάτων – BBC News
• Δορυφορικές εικόνες χάρτη – Google Maps